Naar en in Zuid-Afrika
DINSDAG 12 FEBRUARI 1935
TWEEDE BLAD PAG. 5
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK
Aangenomen: Naar Asten (N.-Br.), J.
H. Demee, O.-I. pred. met verlof te Hilvei
Bedankt: Voor Vaale, J. H. Demee
VRIJE EVANG. GEM.
Beroepen: Te Heerde, de heer J. F. van
Strien te Groningen.
AFSCHEID BEVESTIGING. INTREDE
Men schrijft ons:
Na een vacature van ruim 5 jaren waarin pl.m.
25 beroepen zijn uitgébrachc, was het de Ned.
Herv. Gemeente van Krimpen a. d. Lek ge
geven om op den löen Februari een eigen herder
en leeraar te mogen ontvangen dn Ds. G. Eokelaar,
gekomen van Oud-Beijerlamd.
'Ds. J. Enkejaar van Leerdam trad' als bevestiger
op; hij had tot tekst gekozen Joh. 3 30.
Dit Schriftgedeelte zette spr. uiteen in: 1. Le
vensleuze en levenspractijk; 2. We.spredikiog.
De bevestiger sprak in hartelijke bewoordingen
den' nieuwen leeraar toe.
's Avonds 6 uur hield Ds. Enkelaar rijn intrcc-
preek Hij thad tot tekst 2 Kon. 2 19 c.e.m. 22.
welke tekist hij in de volgende punten uiteen zette:
I'Bij eVendige toestand. 2. kostelijk geneesmiddel.
3. wonderbare genezing,
i Na de preek hieid spr. een toespraak tot allen
die hem hadden geholpen en 'het hadden verge'
maikkeJijkt 'om naar Krimpen a. d. Lek over te
1 Hierna1 sprak Ds. Enkelaar van Leerdam, neef
van dien bevestigde nog een kort welkomswoord
Verder spraken de heer N. v. d. Vlist, hoofd der
Chr. School, ook namens de plaatselijke Chr. Ver-
cenig'ngen: Ds. Buiskool van Krimpen a. d. IJssel
ring; deze heette zijn nieuwe collega hartelijk
welkom en liet zingen Ps. 20 1
De nieuwe leeraar braohi den spreker hartelijk
dank en zeide toe. met lus; te willen arbeiden i:
den zoo Jangen tijd stil gelegen hebbenden wijn-
Het kerkgebouw was beide keeren stampvol.
Ds. D. van Dykr van Groningen, heeft
Zondag j.l. als predikant der Geref. Kerk te
Drachtster-Compagnie bevestigd den candidaat
J. van D ij k. Ds. van Dijk sprak naar
leiding van Matth. 25 1430. Aan de hand
oplegging werd mede deelgenomen door Dr.
K. Schippers, van Wane werd a. d. Streek (Fr.)
en door Ds. H. A. Munnik, van Zwolle. Ds. J.
van Dijk had als intreetekst Joh. 3 29 ei
De nieuwe leeraar sprak na de preek zijn
bevestiger toe; verder Ds. Smit van Rotte-
valle, consulent; terwijl hij ook zijn in Indië
arbeidende ouders herdacht. Namens den Ker-
keraad sprak ouderling Dijkstra, die liet zin
gen Psalm 121 4; namens de classis de gena-
buurdc kerken .en als vriend Dg. Smit van
Rottevalle en Dr. Schippers, van Wanswerd
a. d. Streek, Ds. van Dijks voorganger te
Dracht ster Compagnie.
Zondag 3 Maart hoopt cand. G. Koe
nekoop, van Den Haag, beroepen bij de
Geref. Kerk te 'a-Gravenmoer, zijn intre
de. te doen. Als bevestiger zal optreden haar
consulent Ds. J. C. Hagen, te Sprang.
Ds. S. U. Z u i d e m a, pred- van de
Geref. Kerk te Anna Paulownapolder, die naar
Ned--Indië vertrekt, heeft Zondag j.l. afscheid
genomen vgn zyn gemeente, met een predika-,
tie over Psalm 144 3.
EMERITAAT Ds. R. VAN DER WAAL
Wegens voortdurende ongestelheid heeft.
Ds. R. van der Waal, predikant bij de Ned.
Herv. Gemeente te Barendrecht, tegen
1 Mei a.s. eervol emeritaat aangevraagd.
Ds. van der Waal is 60 jaar ond en werd in
1904 candidaat. Hy heeft vóór Barendrecht
de gemeenten van Nieuw-Beijerland, Schore
en Ovezande gediend- Sedert 30 Juli 1916 staat
h\j te Barendrecht.
REVEIL-ARCHIEF
De Tentoonstelling te Den Haag
Met verwijzing naar het feuilleton in de
nummers van gisteren en heden, herinneren
wij aan de jaarvergadering der stichting
„Réveil-Archief", morgenochtend te 11 uur in
hotel Terminus te Den Haag. Dr. van Lonk
huizen-, uit Zierikzee, zal spreken over: „De
waarde van de studie van het Réveil voor
dezen tyd". Des middags te 3 uur wordt in
het Gemeente-Archief de tentoonstelling met
betrekking tot: „Het Réveil in Nederland in
de negentiende eeuw", geopend.
KERKBODE-REDACTIE
Drie redactieleden van de Geref. Kerkbode,
officieel orgaan van de classis Gorinchem
der Geref. Kerken, zyn afgetreden. Ite. Tho-
len en Ds. Hummelen wegens emeritaat, Ds.
Los wegens drukke gemeentearbeid. In him
plaats zijn door de classis aangewezen Ds.
Coumou, Ds. Zemel en Ds. van Munster.
VAN 'SHEEREN WEGEN
Gedenkboek der Af schei dings-herdenking
Zij die op 10, 11 en 12 Oot. 1934 te U-brecht
ge.niige zijn geweest van de herdenking der Af
scheiding 1934. kunnen zich thans een blijvend
souvenir aanschaffen in den vorm van het Ge
denkboek. dat hij J. H. Kok te Kampen is ver
schenen- Het royaal uitgevoerde en In een keuri
ge n band gestoken boek 'bevat al de toen gehouden
redevoeringen met de portretten der sprekers, en
ook de discussies. Vooraf gaat in kort bestek de
voorgeschiedenis en een beschrijv.ng van de ten
toonstelling, terwijl het boek is afgesloten met de
verantwoording dér collecten, plaatselijk afzonder
lijk vermeld.
Dit geheel zou iets van een deftig proces-verbaal
hebben, ware het niet, dat aan Ds. J. D. Boer-
koel van Watergraafsmeer verzocht was, de
deel en te verbinden tot een aangenaam lezend
geheel. Dit is geschied en daardoor heeft het Ge
denkboek den vorm gekregen, waarin het een
prettig leesbare terugblik cp de Utrechtsche her
denkingsdagen is geworden.
DE KERK EN DE TIENDEN
Nog altijd is de bewoner van het platteland in
Engeland onderworpen aan een belasting der Ang-
hcaansche Kerk, welke heffing, naar zich denken
iaat, ver van populair is. Zóózeer hebben de
klachten hierover zich vermenigvuldigd, dat de
Regeering een commissie heeft benoemd om deze
zaak te bestudeeren.
Onlangs beeft deze commissie gehoord een land-
bezitster uit het Graafschap Suffolk, Lady Evelyn
Balfour geheet en. Men kan zoo zei deze dame
„niet licht overschatten de groeiende verbittering,
door deze tienden-heffing bij de boeren gewekt.
Ik wilde wel dat de Commissie dit inzag, aleer bet
geheele vertrouwen in de Kerk en in de gerechtig
heid bij de plattelandsbevolkng verloren zal zijn."
Zij voegde erbij, dat meJioden der heffing niet
rechtvaardig waren: dat de boeren voor hun grie
ven geen gehoor konden vinden; dat vee] te veel
inbeslagnemingen plaats hadden,'en zij noemde ge-
vallen, waarin de belastingplichtigen het slacht
offer worden van ware plundering.
Lady Evelyn beschreef vervolgens wat rij op
thans dienst doet als
ROFFELRIJMEN.
IETS VOOR HOLLAND?
In het land van Mussolini
Wordt met goed succes gewerkt
En de groote werkeloosheid
Is ten deele ingeperkt.
J Mussolini heeft een offer
Van Italië gevraagd
j En het met de veelbestreden
- Veertig-uren-week gewaagd;
Bovendien vergt hij een fractie
Van 't verdiende arbeidsloon.
En hij vordert voorts hetzelfde
Van de hand van den patroon,
't Uurloon is gelijk gebleven,
Slechts de werktijd is beperkt,
Dus: er wordt voor minder weekloon
Door méér arbeiders gewerkt.
Duizenden zijn op die wijze
Van de lediggang verlost.
Zonder dat het den minister
Van financiën iets kost,
Want de schade wordt gedragen
Door ,,'t bedrijf", door baas en knecht
Wien het offer door Benito
Zonder meer is opgelegd,
Enbelangrijke bedragen
Worden op de steun bespaard,
Wat, gezien het bovenstaande,
Hier niet nader hoeft- verklaard.
Wel ruil ik hier graag verklaren
Dat heizélfde denkbeeld leeft
In het hart van een werklooze
Die mij pas geschreven heeft.
Kan dat iets voor Holland wezen?
'k Weet het heusch niet, tot mijn spijl,
't Zou een levend offer vergen
En veel solidariteit.
igen landgoederen had waargenomen: „Mijn pach-
»ns en arbeiders hebben bijgedragen tot het ver
nietigen van waarden, omdat zij die betaald wor-
>m de wet te handhaven, haar zelf overtraden:
zoodoende zijn er overvallen gepleegd coder be
scherming der politie .kortom de gerechtigheid heefi
menig geval het onderspit moeten délven
Na met kracht de afschaffing der tienden-heffing
hebben bepleit, zei Lady Balfour: „Ik geloof
stellig, dat haar afschaffing de Kerk ervoor zou
ren dat zij geheel in miscrediet kwam. Ten
slotte is deze belasting haar eenige inkomen met.
Velen met mij zouden in de kerk liever een werk-
geestelijke macht zien ten goede van ens plat
teland dan een financieele corporatie, die allereerst
op haar inkomsten bedacht is."
Van andere zijde werd nog aangevoerd, hoe de
kerkelijke machthebbers zelfs g?en pardcci hadden
getoond, toen door stormen groote schade aan het
gewas was toegebracht.
ZENDING EN PHILANTHROPE
TEHUIZEN VOOR OUDEN VAN DAGEN
Op 17 November 1934 werd te Hilversum
een „Vereeniging van directeuren, huismees
ters en vaders, hoofden van tehuizen voor
ouden van dagen in -Nederland", Ópgerjshlt.
Op 6 Februari jl. kwam deze vereeniging on
der leiding van den heer J. S. de Vries,
directeur van een rusthuis te Hilversum, in
haar eerste algemeene vergadering bijeen. Een
20-tal hoofden van tehuizen voor ouden van
dagen uit alle deelen des lands was aanwezig
en traden allen als lid toe. Statuten en huis-
houdelyk reglement werden vastgesteld. De
Kon. goedkeuring zal op de statuten worden
aangevraagd.
Schoolnieuws.
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Aan de Chr. Meisjesschool, Hondecoeterstr.
6 te Amsterdam-Zuid zyn benoemd als kwee-
kelinge met acte en vakonderw. nutt. hand
werken: mej. L. C. Nieboer te Amsterdam;
tot onderwijzeres nutt. handw. en kweekei. met
acte mej. M. D. G. B o k e 1 m a n te Amster
dam en tot leerares Duitsch M.O. mej.-Pi-
Teek e n s te Rotterdam.
DR. F. E. SCHMEY
Dr. F. E. Schmey, toegelaten als privaat
docent in het internationaal vereenigingsrecht
"aan dé Universiteit, van Amsterdam heeft
■heden—zijn cólteges geopend 1 r-.ët een open-1
bare les over: „Amerikaansche en continentale
opvattingen omtrent het vraagstuk der naam-
looze vennootschap",
VER. VAN CHR. ONDERWIJZERS
Af deeling Twente
Zaterdagmiddag werd te Almelo de jaarver
gadering gehouden van de afdeeling Twente van
de Vereeniging van Chr. Onderwijzers(essen) in
Nederland. De vergader ng werd geopend door
den voorzitter, den heer H. B. Spoelder van
Almelo, die het overlijden van den heer H.
Michel, in leven hoofd der school te Wierden.
herdacht.
Vervolgens herinnerde Spr. aan het 25-jarig
jubileum dat de heer P. Keoemans van Holten
mocht vieren als hóófd der school aldaar.
Na lezing van het jaarverslag, enz. hield de
heer B Westra van Nijverdal een causerie
over: „De resultaten van ons onderwijs" naar aan
leiding van een enquêtte ingesteld door het Hoofd
bestuur. Deze zaak eischt zeer uitvoerige toelich
ting en bespreking waarom ze op de volgende ver
gadering opnieuw aan de orde zal koonen. Om des
tijds wille is het referaat van den heer T. H e n-
driks over: „Adam" van de agenda afgevoerd.
In een vacature werd tot bestuurslid gekozen de
heer A. Muller hoofd der school aan de Hof-
kampstr. te Almelo en wegens periodieke aftreding
van den heer die Boer die niet herkiesbaar was, de
heer H.. B1 m c r van' Almelo.
(Nadruk verboden.)
LEO LENS.
ACADEMISCHE EXAMENS
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Gw»t.:
Godgeleerdheid: kerkel. voorber. ex., de heeren
A. M. Brouwer en J. B. Oskamp.
RIJKSUNIVERSITEIT TE GRONINGEN".
ïesl.Geneeskunde: doet. ex.. mej. A. J. Mut
er en de heer A. D. Havercamp.
STUURLIEDEN
DEN HAAG. Gesl. voor 2e stuunn. gr. vaart»
H. J. Stok en Y. Smit,
J. F. A. C. Wij
MACHINISTEN
DEN HAAG. Goal. voor dipt. A de heer en A,
Oh. Bijvoet. Amsterdam en A. Y. Andela,
HANDELSCORRESPONDENTIE
i onderwijs brengt t
akte
ihandel
in vreemde talen (Duitsah. Engelsoli, Fransch)
zal warden gehouden in Juli.
Zij die zich aan dit examen wenschen to
■n der werpen, moeten zich voor 1 Mei aam-tred-
,?n bij den heer Oh. Jaraux, Rcgentesselaan >1>
Reisbrieven van Prof. Dr. V Hepp
xxxvi
HET POLITIEKE LEVEN IN ZUID AFRIKA (Vervolg)
\ndere Partijen
j Zuid-Afrika heeft ook zijn arbeiderspartij. Indien ik wel ben
ingelicht bestaan er zelfs twee, een die zich kortweg Arbeiders-
partij of Labour Party noemt en die regeeringsgezand is, een
I ander die zich aandient als de Suid-Afrjkaanse Arbeidersparty
of South"African Labour Party, die zich als anti-ministrieel deed
j kp-rinen Beide zouden naar het voorbeeld van de Engelsche
Labour Party, welke, gelijk men weet, niet met de sociaal-demo
craten van het Vasteland mogen vereenzelvigd, zich hebben in-
gerioht. Sinds 1927 liep haar getalsterkte aanzienlijk terug.
Dan zijn er ook de Roosieten, zoo geheeten naar den advocaat
Tielman Roos, die officieel geboekt staat als „Sentrale Party". In
het parlement, beschikt zij slechts over 2 zetels. Zij rust meer in
den persoonlijken invloed van haar leider dan in de oorspronke
lijkheid van haar program. Juist vóór Hertzog en Smuts elkaar
1 de hand reikten, had Tielman Roos zich beijverd met Smuts een
coalitie aan te gaan onder beding, dat hij, Roos, premier zou
worden.
In 1931 richtte Dr. W. P. Steenkamp, theoloog-medicus, de Ar-
1 beiders- en Boerenbond op, maar sinds ging hij tot de fusionis-
ten over.
De Fascisten ontbreken hier ook niet op bet appèl. Ze worden
hier Gryshemde genoemd. Hun getal is gering. Voorts las ik van
de Home Bule in Natal en van de Dominion Party. Inlichtingen
omtrent, haar kan ik nietgeven. Ik vermoed, dat ze sterk
Engelsoh gekleurd zijn.
Politieke koppen
Misschien is het niet ondienstig om mijn lezers met het drietal
Hertzog, Smuts, Malan, nog wat nader in kennis te brengen.
Ik wil hen biografische bijzonderheden sparen, maar trach
ten met een paar pennekrassen deze koppen te teekenen.
Hertzog.
Ik hoorde hem ven-gelijken met een doilngboom. Gelijk die
nergens zulk een vorm vertoont als op
de' Zuid-AMkaansche vlakte, zoo ook
Hertzog, In een ander land zou hij niet
kunnen aarden. Hij is een bij uitstek
nationale figuur. Als internationaal
leider zou hij een mislukking zijn.
Hij kan desnoods alleen staan. Even
min als climateologische plagen den
doringboom deren, zoo nun ook tegen
slag en tegenstand hem. Een onwrik
baar karakter. Man van onbuigzamen
trots, maar tevens van onkreukbare
trouw. Wie iets van hem gedaan wil
krijgen moet naai' hem toekomen. Hij
komt niet naar een ander. Zijn denken
is puntig. Wil men er tegen ingaan,
dan bezeert men zich. Een vlot en
vaardig spreker is hij niet, veel
eer komen zijn woorden er hor
tend en stootend uit. Een Afrikaander gaf deze typeering van
hem en Smuts: de redevoeringen van Smuts zijn helder als glas,
maar men weet nooit, wat hij precies bedoelt; die van Hertzog
zijn duister, maar naar de bedoeling behoeft iemand nooit te
gissen.
Gehouwen als uit één stuk kon hij eigenlijk geen langzame
voorbereidingen treffen om zijn politieke verandering aanneme
lijk te maken voor al zijn getrouwen. Hij keerde ook als uit één
Genei-aal Herzog
L *yxxxv stond in ons blad van 9 Febr.
stuk om. Hij was dadelijk,, waar hij wilde wezen. Tegen zijn
vroegere vrienden is hij even doornig, even stekelig, als eertijds
tegen zijn vijanden. „As hulle hom teenspreek, word hy kwaai",
luidde het oordeel van iemand, die hem tot 1933 door dik en dun
was gevolgd.
Afrikaansche bladen lieten zien. in gelijken zin uit. Daarin
heeft men niet zoozeer lichtgeraaktheid te zien. Neen, hij blijft
de doringboom. Persoonlijke gevoeligheden spaart hij niet. Van
daar zijn vele persoonlijke aanvallen.
In breede kringen heeft men er zidh steeds over bedroefd,-dat
bij zich nooit als staatsman-Christusbelijder openbaarde. Dat
was hem niet onbekend. Maar hij gaf zich geen moeite om door
een paar nietszeggende frases daaraan tegemoet te komen.
Sommigen schrijven hem dictatoriale neigingen toe. Zijn moti-
veering voor smelting gaf daartoe aanleiding. Hij decreteerde:
„Die partystelsel is uitgedien. Die demokratiese stelsel is iets uit
die verledc. Meer as die helfte van die volkere het dit reeds
afgeskaf en die ander is druk besig om dit te doen. In Suid-
Afrika moet dit ook gebeur. Die enigste leuse wat vandag iets
beteken is: Eendrag maak mag. Die partystelsel vernietig daardie
leuse en daarom moet die partystelsel verdwynDie Nasionale
Party was in 1932 aan verval, net soos die S.A.P. Waarom?
Omdat die partystelsel uitgedien is. Hoe meer partyen u stig,
des te verrotter sal die toestand in Suid-Afrika wees. Daar is
net een uitweg 'n sterk regering om die land te kan regeer."
Ik ontleen dit citaat aan „Die Volksblad", het toonaangevende
Afrikaansche blad in den Vrijstaat, dat ook in Transvaal een
uitgebreiden lezerskring heeft.
Iets dictatoriaals heeft Hertzog als mijn uiteraard opper
vlakkig inzicht mij niet bedriegt wel over rich.
De doringboom trekt den Afrikaander aan. Dezelfde aantrek
kingskracht oefende Hertzog. Hij werd door zijn Vrijstaters op
de handen gedragen. Zij, die het thans niet meer met hem eens
zijn, kunnen nog moeilijk kwaad van hem hooren. In Kaapland
ving ik het vonnis op: Hertzog het ons verraai. Maar een Vrij-
stater zei versohoonend: Hertzog is moe.
Smuts.
Vindt Hertzog zijn beeld in den doringboom, Smuts heeft het
in den wingerd. Hij kan met zijn ranken zich slingeren en kron
kelen. Hij is een mees
ter in het geven en ne
men. Bij de smelting
van zijn partij met die
van Hertzog aarzelde
hij geen oogenblik om
den laatste als premier
voorop te schuiven. „Ik
wil onder Hertzog die
nen", sprak hij. Dat
was ook de eenige op
lossing. Hertzog onder
Smuts dat kon nooit
slagen. Daarom aan
vaardde hij spontaan:
Smuts onder Hertzog.
Ieder Afrikaander weet
echter, dat achter dat
spontane berekening
schuilt Smuts draagt
niet voor niets den bij
naam: Slim Jannie.
Ook in een onderge-
sohikte positie kan hij
zich handhaven. Hij is
er' van op de hoogte, waar de touwtjes hangen om als dat te
pas komt er ongemerkt aan te trekken.
Om zijn soepelheid en plooibaarheid is hij de man van de in
ternationale congressen. Daar maakt hij een schitterend figuur.
Hij verstaat de kunst de wereldproblemen tot hun eenvoudigste
vormen te herleiden en dan door wijze woorden applaus uit te
lokken. In Engeland heeft hij een wit voetje. Met liem valt al
tijd te praten. In de hoogste kringen beweegt hij zich met een
natuurlijke gemakkelijkheid.
Geen Afrikaander zal voor hem gelijk voor Hertzog door het
vuur gaan Toch bewondert men hem. ook al kan men allen
argwaan jegens hem niet van zich zetten. Zoowel voor zijn
staatsmanswijsheid als .voor zijn geleerdheid heeft men eerbied..
Generaal Smuts
Hij schreef een boek, waarin hij schepping én evolutie poogde te
„smelten". Ongodsdienstigheid verwijt mén hem niet,-zij het dan
bok, dat meri tegen- z'n godsdienst bezwaren heeft.
Mal an.
Op Dr. Malan hoorde ik geen vergelijking toepassen. Daar
voor beweegt hij rich waarschijnlijk nog te kort in de politieke
arena. En ik zal mij er wel voor wachten hem met een beeld uit
het Afrikaansche natuurleven te karakteriseeren.
Van een persoonlijk gesprek, dat ik met hem voerde, verklap
ik natuurlijk niets. Ofschoon dat al lei-minst een vertrouwelijk
karakter droeg, acht ik het niet oorbaar om "eenige mededeéling
te doen, welke buiten de controle van derden valt. Iets anders is
het met een politieke rede van hem, welke ik gedeeltelijk bij
woonde. Tocli putte ik nog uit onderscheiden andere bronnen.
Malan staat bekend als een van de beste redenaars uit. Zuid-
Afrika. Op den avond, waarop ik hem hoorde, vond ik hem wat
mat. Denkelijk is dat hieruit'te verklaren/dat hij diezelfde rede
reeds tal van malen had gehouden. Hij geeft den indruk van
wilskracht, van standvastigheid. Hij mist iets van de beweeglijk
heid, welke andere Afrikaanders kenmerkt. Veeleer heeft hij
iets stijf-deftigs over .zich.
Zooveel staat echter vast: een demagoog is hij niet. Uit wat ik
van hem las kwam zelfs de twijfel bij mij boven of hij wel steeds
vat op het volk heeft. Voor virtuoos in het bespelen van het
klavier der volksconscientie komt hij m.i. riiët in aanmerking.
De pers, die zich achter hem schaart, uitte zich reeds in dezen
zin, dat zij zijn persoon niet zou aanhangen,'gelijk men Hertzog
heeft gedaan.
Dit moet Dr. Malan worden nagegeven, voor zoover ik hem
op zijn tocht uit de Afrikaansche pers kon volgen, dat hij zich
onthoudt van krenkende uitlatingen over personen en met bijna
Hollandsche zakelijkheid spreekt. Werd dit voorbeeld algemeen
gevolgd, de politieke strijd in Zuid-Afrika zou op hooger plan
worden geheven.
Malans kracht is hierin gelegen, dat hij het oude programma
der Nasionale Party nog geheel voor zijn rekening neemt. Daar
door vindt hij vanzelf aansluiting bij velen, die door Hertzog
daarin zijn opgevoed. Zij hooren van hem weer de vertrouwde
leuzen en klanken. Hij eisoht voor Zuid-Afrika vrijheid op in den
volsten zin van het woord. Wanneer er een Európeesche oorlog
uitbreekt heeft Engeland geon' recht daarin Zuid-Afrika te be
trekken. Het land heeft' zelf daarover te beslissen. Ook moet de
vrijheid worden gevorderd om van regeeringsvorm te veranderen
een republiek uit te roepen of wat.de. meerderheid van het
Zuid-Afrikaansche volk wil. Voorts vecht hij voor de doorzetting
van een eerlijke tweetaligheid desnoods dooi' dwang. Ook betref
fende de naturellen staat hij nog steeds de zoogenaamde „segre-
gasie'-politiek van do'Natte voor. Hij maakt er de regeering een
verwijt van, dat. zij 8 miljoen pond sterling als bijdrage in de
oorlogsschuld naar Engeland verzond, terwijl Engeland dit in
eigen zak steekt en zijn verplichtingen jegens Amerika niet na
komt. De Schepper heeft ons oen rijk land gegeven, zoo rede
neert hij, en tóch blijft de Afrikaansche bevolking arm. De buit
gaat over zee. Terwijl het goud in waarde is gestegen, wordt de
opbrengst der mijnen niet zwaarder belast. Alle winst gaat. ons
voorbij. In verband daarmee vaart hij fel uit dit is meen ik
het eenige punt, waarbij hij zichzelf laat gaan tegen Hoggen-
heimer, het karikatuurbeeld van het grootendeels Joodschc bank
kapitaal. „Nog moeiliker dan die geldmag wat die Engelse koe
rante besit is Hoggenheimer te beveg, want hy dra 'n mombak
kies oor zy lelike gelaat." Een stem uit het publiek vraagt:
„Waar woon hy?" Dr. Malan antwoordt: „Hy woon in die S.a.p.
En ek moet. tot my leedwese sê, hy gaan ook in die nuwe party
woon." Er stroomt ongetwijfeld een anti-semietische slagader door
Malan. Twee dingen hamert hij er echter bij zijn publiek gedu
rig weer in. Het eene: „Ons wil Suid-Afrikaanse burgers en niks
anders wees nie. Ons wil Suid-Afrikaanse burgerskap alleen".
Het andere: „As die Nasionale Party verdwyn, wie sal dan praat
vir die volk wat anti-imperialislies is? As daar ooit 'n tyd was
om die Nasionale Party te hou en as hy ooit nodig was, is dit
Hoewel gewezen predikant, die tot een anderen staat des levens
is overgegaan, slaat Dr. Malan nooit een.echt prineipieelen toon
aan.
De toekomst.
Er rijzen nog tal .van kwesties. Bv, q' Suid-West-Afrika niet
als vijfde provincie aan de Unie moet worden toegevoegd. Ook
wachten die omtrent andere protectoraat gebieden nog een
oplossing. Maar deze zaaien, voorzoover mij bekend is, geen ver
deeldheid tusschen de politieke partijen. Daarom laat ik die
Dit boezemt meer belang in: hoe zal het politieke leven in
Zuid-Afrika zich verder ontwikkelen? Men zal wel zoo goed zyit
te. onderstellen, dat ik met profeteeren niet mijn vingers zal
branden. Maar ook zonder profetische allures valt er wel het
een en ander van te zeggen.
Het zal dunkt mij duidelijk zijn geworden, dat er in Zuid-
Afrika geen antirevolutionaire of christelijk-historische partij kon
opkomen. De verhouding tot Engeland heeft totnogtoe de poli
tiek beheerscht Vaderlandsliefde behoort tot de primaire volks
affecten. Dat blijkt in elk land, waar men zijn onafhankelijkheid
bedreigd acht. En wat speciaal Zuid-Afrika betreft: zelfs als zou
bet gelukken een partij te stichten, welke het meest essentieel©
uit het antirevolutionaire of christelijk-historische program over
nam, zoo zou zij van het begin af de verdeeldheid in rich dra
gen. Men zou het oneens zijn over de vraag: mogen wij ons te
vreden stellen met een relatieve afhankelijkheid van Engeland
of moeten wij op algeheele onafhankelijkheid aansturen? Wijl
deze vraag geen academisch karakter draagt, maar het volk er
door bewogen wordt en zij hartstochten wakker roept is het niet
mogelijk haar door eenige afspraak buiten een eventueel op te
richten partij te sluiten. Anders staat het met de kerken. Haar
leden denken over deze zaak ook niet eenstemmig. Zij zijn van
verschillende politieke richting. Doch de kerk heeft geen actieve
politiek te voeren. Daarom wordt zij niet genoopt positie te kie
zen. Toch blijft ook zij niet geheel buiten de moeilijkheden. Men
heeft er de kwestie van de zoogenaamde politieke predikanten.
Een predikant, die buiten de kerk politieke propaganda voert,
steekt zijn hand gewoonlijk in een wespennest, tenzij hij een
gemeente dient, welke in deze homogeen denkt.
Daar komt nog iets bij. Zuid-Afrika is voor minstens 90 al
thans in naam, nog christelijk. Onder de Afrikaansche bevolking
werkt het Calvinisme nog steeds als een zuurdeeg. Het brute
ongeloof, de idee, welke in de Fransche revolutie zioh verwerke
lijkte, neemt er niet de plaats in als bij ons. Ging men de be
volking principieel indcelen, dan zou, wat wij links noemen, als
een liliputt'er staan tegenover rechts. De aanhangers van de ver
schillende politieke partijen onderschrijven de diepste anti-revo
lutionaire of christelijk-historische beginselen in overgroote meer
derheid zonder dat zij het weten. En zij trachten die schoon on
bewust ook in practijk te brengen. Daarom wordt de noodzaak
van een principieele partij niet zoo scherp aangevoeld.
Evenwel beweer ik niet, dat het op den duur niet tot een prin
cipieele groepeeriug der partijen moet komen, of dat althans de
antirevolutionaire beginselen niet tot bewuster en krachtiger gel
digheid behooren te worden gébracht. Al neemt hot ongeloof,
dat zich ook politiek wil uitleven, nog betrekkelijk geringe af
metingen aan, het breidt zich toch uiL Inzonderheid in steden
als Johannesburg. Men dient er rich dan ook op voorbereid te
houden, dat spoedig genoeg andere politieke tegenstellingen
kunnen opkomen.
Bovendien, in het bijna onbewust leven uit het Christelijk be
ginsel zit wel iets prachtigs. Dat neemt echter niet weg, dat men
tot bewustwording is geroepen. Anders vervalt men licht tot
opportunisme in de practische kwesties. Dit gevaar is in Zuid-
Afrika niet denkbeeldig.
Maar hoe dat zal moeten gebeuren, door partij-hervorming of
door partij-vorming en wanneer het psychologisch moment daar
toe is gekomen, late men aan het oordeel der Afrikaanders over.
Niet alleen heeft men zich uit Nederland van elk concreet advies
te onthouden, maar ook hóud ik het om tactische redenen voor
onraadzaam, dat Nederlanders, die zich in Zuid-Afrika hebben
gevestigd, tenzij dan dat zij sinds lang met de Afrikaanders zijn
vergroeid, ecnig initiatief daartoe nemen.
Trouwens, ik kan verzekeren, dat de Afrikaanders zelf voor
deze aangelegenheid een open oog hebben. Een paar Malanieten
bekenden mij: voor de naaste toekomst volgen wij Dr. Malan
maar volkomen bevredigen kan zijn politiek ons niet, wij zien
zeer goed in, dat het meer den prineipieelen kant uit moet.
Er werkt een verlangen om de beginselen van het Calvinisme
in dc politiek tot sprekender en consequenter uitdrukking
te brengen.
