TOGA'S en AMBTSKLEEDING
Naar en in Zuid-Afrika
ZATERDAG 9 FEBRUARI 1935
EERSTE BLAD PAG 3
GE MOET VERTROUWEN
kunnen stellen in een zaak voor
Onze naam en langjarige ervaring
garandcoron prima stollen en ai-
werking. Vraagt esns inlichtingen
G.J.RHEBERGEN v.h. JULIUS HUF
Keizersgracht 433, Amsterdam(C)
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK
Te R-dderkerk. W. Vroeglndewey
le Zegveld.
kt: Voor Westbroek, G. van Mcot-
{rans te Barneveld.
HULPPREDIKER
De beer G. H. Schuppert. sedert 1 April
1934 hulpprediker bij de Geref. Kerk te Be<*
bericht ons. dat zijn diensttijd aldaar eindigt op
31 Maart a s. Gaarne ral hij reeds vanaf heden
weer preek verzoeken uit de Geref. kerken ontvan
gen cn voor een beroep in aanmerking komen
Tot nadere aankondig.ng blijft zijn adres: Ludger-
etraat 566. Bedum (Gr.).
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE
Cand. A. v. d. Kooij to Maarsscn (bij
IJI.rer.bt) hoopt Donderdag 17 Maart a.s.
zijn Intrede te doen bij de Ne/1. Herv. ge
meente van Nieuwpoort, na bevestigd te
zijn door zijn vader, Ds. A. v. d. Kooij, van
Maarssen.
Ds. A. de Meijeren, Ned. Herv. Pred. te
Giethoorn, hoopt Zondag 24 Maart
afscheid te nemen van de Herv. Gemeente te
G «hoorn en Zondag 31 Maart '35 zijn intrede te
doen te Hoorosterzwaag-Schurega. n;
bevestigd -te zijn door den consulent Ds. Pijnacke
Hordijk.
Cand. C. I. v a n R o i| e n te Utrecht is voor
nemens. Zondag 10 Maart intrede te doen bi) de
Ned Herv. Gem. teWitmarsumna bevesttgd
te zijn door Ds. S. Ze lis tra van Pingjum-
Zu r
ch.
Ds. W. F. C VAN HELSDINGEN
Men meldt cos:
Woensdag 13 Febr. hoopt Ds. W. F. C. van
Helsdingen. predikant der Geref. Kerk te H. 1.
Ambacht te herdenken, dat hij voor 25 jaren
in het amibt werd beves.igd. Geboren 5 Sept. 1878
te Ambon (N.I.) werd hij opgeleid voor het on
derwijzersambt en diende hij eenige jaren het Chr.
onderwijs te Veenendaal. Daarna studeerde hij aan
de V.U. en werd in 1909 car.dddaat. 13 Febr. 1910
deed hl) intrede te Cubaard, 24 Mei 1914 te
August ousga en 13 Sept. 1925 te H. Ambacht
Bijzondere voorl.efde heeft de jubilaris steeds ge
toond voor het Zendings- en Evangelisatiewerk.
Was ook zijn aanvankelijke begeerte, als Zen
del rig Daar Indië terug te gaan. 't Mocht zoo niet
zijn Den avond van den 13en Februari hopen
KeTkeraad en gemeente met den |ub!laris samen te
komen, om re gedenken. Zcndag 17 Febr. hoopt
Ds. van Helsdingen Ln de raorgengodzd enstoefening
eenige dingen ter gedachtenis te zeggen.
EMERITAAT Ds. S. A. BALION
Ds. S. A. Baljon. Ned. Herv. predikant te
B o x m.e e r. heeft tegen 1 Mei as. eervol emeri
taat aangevraagd, bij het Prpv. Kerkbestuur van
Ncord-Brabant eqL-ffltmrg.
Jjtt .'Baljog' "werd in 1874 geboren en1 ln 1900'
cardi'daat":n Utrecht, om 15 OtfLobèr van dat jaar
te Spaarndara het predikambt te aatlvaarden. 22.
Febr. 1925 kreeg' hij eervol ontslag ln verband
met rijn benoeming tot predikant bij de Evang.
Luth. Gem. te Paramaribo. 1 Juni 1933 werd hij
als zóódanig gepensiortneerd. 15 Nov. laatstge
noemd jaar werd hij- benoemd -tof- hulpprediker te
Sneek, om 27 Mei J.i. te Boxmeer zijn inirede te
doen.
PROF. DR. ALFRED JEREMIAS f
Op 71-Jarigen leeftijd is te Leipzig overleden
Prof. Dr. Alfred Jeremias. hcogleeraar in de gods
dienstwetenschap aldaar. Io de Babel-Bibel-bewc-
ging indertijd, coder aanvoering van Friedrich De-
htzsch, d.e Israels religie als geheel aan Babylo
nische beïnvloeding toeschreef, vertegenwoordigde,
verdedigde en handhaafde jeremias, naar de Wart-
burg meedeelt, mei succes het bijbclsch standpunt
Io de Babylonische opschriften zag hij eener:
een bevestiging van de' bijbèlsche voorstel!
anderzijds een profetisch voorgevoelen van wal
Christus vervuld is. Indertijd verleende de Gro-
nl-ngsche Universiteit aaö Jeremias het eeredoc
NAAR NED. INDIE
Ds. G. Mostert Herst Ev. Luth. Pred. tc
Harliagen is benoemd tot predikant bij de
Protestantsche Kerk in Nederlandsch Oost-Indië
ORDE DER GETROUWE GETUIGEN
Van 13—15 Maart a.s. zal op Kasteel Hemmen
een conferentie plaats vinden ven de Orde der
Getrouwe Getuigen, hoo'cHeider baron Van Lyo
den van Horstwaerde te Soestdijk. op welke con
ferentie voor nieuwelingen gelegenheid zal zljr.
orn^ door het afleggen der gelofte als lid toe t
ZAANDAM VRIJZINNIG
Weinig hadden wij, onlangs schrijvende over der
strijd van wijlen Ds. Blanson Henkemans tegen d<
vrijzinnigen in de Ned. Herv. Kerk te Zaandam
verwacht, dat na "t vertrek van Dr. Evenhuis naa
Schevea ngen een eiode zal gemaakt worden aan d<
ééne rechtzinnige preaikantsplaa s. d.e er was er
waar pl m. 40 laren lang Ds. Postma. Ds. Blan
son Henkemans, Ds. van Duyne en Dr. Evenhui:
het Evangelie verkondigd hebben.
De Kerkeraad van Zaandam-Oost (West is
permanent en geheel vrijzinnig) toch heeft thans
besloten, dat in de vacature-Evenhuis een vrijz.o-
n'g predikant zal beroepen worden. Intusschen is
dcor de komst van Ds. Flnkensiepen als voorgarr-
van de Evangelisat'e te Zaandam, io elk
geval gewaarborgd, dat de rechtzinngen er regel
matig hun godsdienstoefen'og zullen kunnen hebben
ACCOUN rANTSKANTOOR WIELENGA
NAtllimWKR H ICOTTKItllAM
REORGANISATIES
Tel.i It'xnm I360fl, Urn Hans 716474 en R1M2.VS
ZENDiNG EN PHILANTHOPIE
GEREFORMEERDE ZENDINGSBOND
Afvaardiging Zindeling Pol.
Donderdag 14 Febr. a.s. des avonds 7.30
uur zal in de Ned. Herv. Kerk te Bodegra
ven de afvaardiging plaats vinden van Zen
deling Pol, die voorheen als diakoon op liet
terrein van den Geref. Zcndingsltond op
Midden Celebes werkzaam is geweest en in
zijn verlof hier te lande het examen voor
zendeling-leeraar met gunstig gevolg heeft
afgelegd. De afvaardiging zal D.V. geschie
den onder leiding van Ds. Kruishoop. Bin
nen enkele maanden hoopt Zendeling Pol
naar zijn arbeidsveld te vertrokken.
ZENDELINGEN OP POSTZEGELS
De Papoea-eilanden hebben bi) de viering
hun 50-jarig toebchcoren tot het Britsche wereld
rijk postzegels uttgegevcn op welke voor
maal in de geschiedenis de beeltenissen
delingen voorkomen, c.l. van de Papoea-zendeLo-
gen W. G. Lawes en J. Chalmers.
STICHTING „VOGELENZANG"
Op de. Stichting „Vogelenzang", gelegen aan den
Rijksstraatweg te Beönebroek, is een nieuw pavil
joen geopend. De naam „Zonnebenvel" is geheel
io overeenstemming met de schoone ligging van di
paviljoen. Het heeft ruimte voor 20 damespatiën
ten. is naar de eischen des tijds ingericht en li
bestemd als tusschcnklasse-paviljcen,
DAS RAUHE HAUS
Directeur van Das Rauhe Ha us, de bekende
Hamburgsche phllantropische stichting, is in de
peats van dr. F. Engelke. die als plaaisver
vanger vso den rijksbisschop der Duitsdie Evan
gelische kerk zich geheel aan de kerkregeering
gegeven heeft, geworden ds. Wc(
Erfurt,
LEGER DES HEILS.
Het Leger des Hei Is bericht ons, dat op
2 Maart a.s. een actie ingezet zal worden,
durende tot 10 Maart a.s., die ook in vorige
jaren hekend was onder den naam van-
Zei f verloochen i ngs-Aan vrage.
In de Zelfverlooclieningsweek vraagt het
Leger aan zijn leden en aan iedereen die
maar wil, zich gedurende dien tijd te ver
loochenen, door zich genotmiddelen en luxe
in die dagen te ontzeggen, en het aldus
verkregen geld ter beschikking te stellen
voor don arbeid van het Leger des Hcils hier
ie lande en in overzeesche gewesten, niet
dien verstande, dat ongeveer 1/3 er van be
stemd is voor het uitgebreide Zendingswerk
\an hot Leger dos Hei Is, zooals b.v. het hui
dige crisiswerk in Nederiahdsch-indië.
Hot Internationale Hoofdkwartier te Lon
den subsidieert het Zendingswerk in'Néder-
landsch-Indie met een bedrag, dat driemaal
zoo groot is als het bedrag, dat Nederland
uit de ZelfverloocheningsAanvrage voor het
Zendingswerk ter bcsrh'kking kan stellen.
Dat het ~-eger In deze drukkende tijds
omstandigheden in bijzondere mate tot ze
gen kan :..jn, zal een ieder wel duidelijk
zijn, waarom wij dan ook deze inzameling
warm bij het Ncderlandsche volk aan
hevel én.
HET LEGER DES HEILS IN
MANDSJCTR1JE.
De regeer! hg 'van Mandsjoerije heeft, naar
Boutcr meldt, een verordening uitgevaar
digd, waarbij het Leger des Heils daar toe
gelaten wordt.
MISSIONARIS VERMOORD
Door Papoea's doodgeschoten.
Bij het Missiehuis te Steyl (gem. Tegelcn)
is, naar de Koerier meldt, een telegram bin
nengekomon van het generaal bestuur der
Congregatie van het Goddelijk Woord te
Rome, dat pater C Morschhuizer, priester
missionaris in Australisch Nieuw-Guinea,
door Papoea's met pijlschoten is vermoord.
De missionaris verbleef in het achterland
.-an UIingan, ln i-»t zoogenaamde Bismarck
gebergte. Hier is hij door de inboorlingen
overvallen. Nadere mededcelingen omtrent
de juiste toedracht ontbreken nog.
DUITSCHLANDS INWENDIGE
ZENDING
De Inwendige zend-ngio Dultschlaod beschikt
thans óvér 3947' st'cfiÓngeh met te Zamen' 218.921
bedden, voorts" 3477 inrichtingen waar alleen Over
dag verpleegd en verzorgd wordt (o.a. 2539 'kin-
derhewaarplaatsen), ruim 8000 adviesbureau*
zuster stations, enz. Samen heeft de
ding ln Duitschlarxl thans 75000 beroepskrachten
!o dienst en vervult dus in het volksleven
veel omvattende functie.
ZENDINGSCOLLEGE BEHOUDEN
Om f nancieele redenen zag de Engelsche
■i'ng zich genoopt haar college (gymnasium)
Gorakhpur 'i Britsch-Ind.ë te slu ten. De Indische
bevolking kwam hier echter sterk tegen op. daar
de school in wijderen omtrek de een ge dezer
soort was. Ten slotle gaf een n et-Christelijk Indië;
een aanzienlijk bedrag tot behoud der school en
wordt de school geheel door de Indiërs zelf
betaald.
Schoolnieuws.
Prof. Karl Barth
Prof. Dr. Karl Barth in Nederland
Aanvang der coL'eges te Utrecht
Gistermiddag heeft in het Gebouw voor K. en
W. te Utrecht prof. dr. Karl Barth zijn eerste
college gegeven van de serie over „Hauptprobleme
der Dogmatk (in Anschlusz an das Symbolum
Apostolicum)".
De zaal was geheel gevuld met theologische
studenten uit alle universiteitssteden en ruim 100
predikanten uit het geheele land.
Prof. dr. A. M. Brouwer wees er ln enkele
/oorafgaande mede-
deel i ngen op, dat
net hier een geheel
>eslo.en bijeenkomst
go'.d, waarin geen
pers was toegelaten,
en het pubheeeren
van verslagen van
deze colleges niet
as toegestaan.
Prof. Barth. die te
ongeveer drie uur
ion uit Bonn
het perroa werd
ontvangen door den
voorzitter der theo-
log'sche faculteit
der Utrechfsche sm-
denten, den heer G. Lans, werd daarop door prof
Brouwer binnengeleid, waarbij zich aangesloten
hadden de hoogleeraren dr. A. H. de Hartog. dr.
M. van Rhljn. dr. S. F. H. J. Berkelbach van der
Sprenkel, dr. J. A. Cramer, voorts dr. M. C. Slo-
temaker de Bruine en dr. J. Eykman en het bestuur
'e* faculteit.
Prof. Brouwer sprak daarop een kort openings
woord. waarin hij met grcot genoegen welkom
heette de studenten en predikanten, professoren en
medeleden der theologische faculteit, alsook de
offlc'ëele vertegenwoordiging der studenten.
Wij hebben allen aldus spr. met groóte
belangstelling den kerkstrijd in Dultschlaod ge-
vnlfld en Uw strijd voor de vrijheid en zuiverheid
,_n Kerk en Evangelie bewonderd. Uw dogmati
sche geschriften zijn ons grootendeels bekend en
ook zij, die een andere opvatting zijn toegedaan
noeten toegeven, dat zij daarvan invloed onder
zonden hebben. Nu wij den grootmeester zelf zul
len hooren. Is dat voor enze dogmatische studie
van de grootste beteekenis. Spr. heel te prof.
Barth hartelilk welkom en ooodigde hem daarop
uit, zijo eerste college aan te vangen. Het applaus,
dat op deze woorden volgde, groeide sterk aan.
toen prof. Bar.h intusschen het podium betrad.
Het collegevan prof. Barth duurde, onderbro
ken door een korte pauze, tot kwart voor vijf.
waarna de hoogleeraar direct weer naar Bonn
Naar wij vernemen zal de serie colleges, die
prof; Barth nu aangevangen heeft, in haar geheel
wórden uitgegeven.
TECHNISCHE HOOGESCHOOL.
Het aantal ingeschrevenen aan de Tech
nische Hoogescliool op 1 Februari 1935 be
droeg 18SÜ (19*1), verdeeld over de afdeel u:-
gen als volgt: civiel ingenieur 3-19 (330)
bouwk. ingenieur of architect 149 (133;.
werktuigkundig ingenieur 401 (400), sclieeps
bouwkundig ingenieur 24 (27), elcctrotcch
nisch ingenieur 312 (321), scheikundig lng.
of technoloog 333 (371), mijningenieur 7i)
(84), natuurkundig ingenieur 104 (90), ijker
2 (1), allo lessen 102 (J07), enkele lessen 20
(37).
INSPECTIE L. O. ARNHEM.
De Inspectievergadering van de Inspectie
Arnhem L.O. is bepaald op Donderdag 10
Mei a.s. in de kleine concertzaal van „Musis
Sacrum" te Arnhem.
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Benoemd tot tijdeöjk onderwijzer aan de Herv
School te Veenendaal de heer B. de Joode te
Utrecht.
VER. VAN CHR. ONDERWIJZERS
Prov. Organisatie Friesland
De voorjaarsvergadering van de Prov. organisa
tie Friesland van de Ver. vac Chr. OoderwIjzers
zal Zaterdag 2 Maart a-s. in „Amicitia" tc Leeuwar
den worden gehouden In de morgen vergadering
zal als referent optreden de heer H. A1 g r a
leeraar M.O. tc Leeuwarden, met het onderwerp
..Locale kleur io de behandeling der Vad. Gcsch.".
waarna de heer W. v. Been van Fraoeker zal
declameeren in de Frieschc taaL
In de middagvergadering treedt als referent op
Prof. Dr. W. J, A a 1 d e r s, hoogleeraar aaD de
Rijksuniversiteit te Groningen, met hel onderwerp:
-Het Jezuïtisme".
HET SCHOOLRAPPORT EN HET
MEERDERE
In verband met de vel* zelfmoorden van scho
lieren te Weeneu tengevolge vati slechte rapport
cijfers schrijft (P.) v(an) Aa'.ten Let Co-icsp
blad der Ver. van Chr. Onderw.. dat d c corzaak
et ligt in die tap*. v.en zel ve, doch:
„Waar het na pert, en dat toert dan cok blijk
baar in Weenen tot de genoemde ex essen, dat is
de beoordeeling van de rapporten in de school en
gezin, in de tc groote, haast alles beheerscheode
waarde, die er aan wordt gehecht.
„Warneer men in het gezin zich zoo buitenge
woon verheugt over een goed rapport: als slechte
rapportcijfers een gedrukte stemming, droefheid en
toorn te voorschijn roepen, dan spreken doorgaans
twee factoren meestal mee; de vraag naar de toe
komst en het ouderlijk eergevoel. Beide zijn dan
echter voornamelijk intellectueel georiënteerd,
waardoor hei oordeel scheef staat. Hier treedt een
algrmeeoe infectie aan den dag, die ook onze
Christelijke gezinnen niet onaangetast laat. Wij
betoogen wel de betrekkelijke waarde van vele
aardsche dingen, en wijzen onze kinderen op het
ecne ooodige We leggen er den nadruk op. dat
het hart centrum is en de rest periferie, maar zoo
dra de rapporten chuis komen, wordt bet intellect
weer centraal gezien. Een kind, dat goede resul
taten krijgt, wordt het moeilijke karakter maar al
te gemakkelijk vergeven; de vriendelijke, dienende
aard van het andere wordt nebensdtig. als het
rapport te veel zwakke punten vertoont".
HET ONDERWIJS EN HET BAD
Er waren enkele Haagsdie Gemeenteraadsleden
die hun klacht ophieven over hec feit. dat het
onderwijs slechte resultaten oplevert, „omdat de
leerlingen te veel door andere werkzaamheden van
her eigenlijke enderwijs worden afgetrokken".
Mis. zeggen B. en W.
Deze leden hebben rul. volgens dit college „een
verouderde, intellectualistische voorstelling van .de
lagere school", die ook is „een belangrijk opvoe
dingsinstituut". Dat kan men toegeven, zegt J.
L(ens) in de School m. d. Bijbel. „Een belangrijk
doel van den schoolstrijd is juist om dat laatste
begrip gestreden. En onzerzijds is steeds betoogd.
altijd voer oen booKvon MCSnOffiö
dat opvoeding en onderwijs ortafscheidenlljk ver
bonden zijn.
Maar of lezen, rekenen, schrijven, iets te maken
hebben met de opvoedende beteekenis, niet van
het bad, doch van het s c h o o lbad, is toch een
„probleem", dat je niet in een handomdraaien
oplost."
Want. zoo vervolgt de schrijver: „er zijn ook
nog ouders. En die hebben ook altijd nog verant
woordelijkheid.
„En ze moeten zelf voor die dingen zorgen.
„Niet de school, welker sociale taak ik niet
ontken. Maar die ligt zeker niet op het terrein
waarop B, en W. haar willen «Kwikkelen.
Kinderen komen nog altijd naar de school om te
eereto, niet om gewasschen te worden 1"
ESPERANTOEXAMEN.
De examens der Ned. Esperanto-examen-
:ommlssic zullen dit jaar worden afgenomen
voor diploma A te Den Haag op 4 Mei, te
Groningen op 30 Mei, tc Nijmegen op 8 Juni
te Amsterdam op 22 Juni, tc Broda op 6
Juli en te Utrecht op 2 November; voor
diploma B: te Den Haag op 18 Mei. te Gro
ningen op 30 Mei en te Arnhem op 16 No
vember. Vermoedelijk zal ook te Venlo een
examen voor diploma A worden afgenomen
op een nader vast te stellen datum. Aan
melding voor de examens dient te geschie
den bij den secretaris, den heer H. J. Bult
huis. Kamillestraat 37. Den Haag. door wicn
ook verdere inlichtingen over de examens
worden verstrekt. Als Rijksgecommitteerde
voor deze examens is door den minister aan
gewezen de heer G. van Andel, Insp. Gymn.
en Middelb. Onderwijs.
Examens
PROMOTIES
VRIJE UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM.
Let proefschrift, waarop de heer J. K Kr t-
Inner güsteren gepromoveerd Is tot doctor
i de theologie, Is getiteld: „Di® profeaie van
Joöl."
ACADEMISCHE EXAMENS
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Cand*
rechtende heer H. V. Jager.
Seml-arts examen de heeren: J. J. van Lonk-
huyzen en H. W. I'Hnk.
H. J. ten Kley en mej. W.
STUURLIEDEN
DEN HAAG. Geslaagd voor len stuur
roote atoomvaart, de h«-er C. As Korver.
irt, de 1
J. v. d. Wees
L. Hoogendijk.
GYMNASIA
Blijkens het overilcht va" de eindexamens
>r gemeentelijke en oljzondere gymnasia »n
#34, vergeleken met de uitkomsten In 193S.
het getal uitgereikte getuigschriften voor
o faculteiten der Godgeleerdheid, ons. ver»
.c-erderd met 10 en het getal uitgereikte ge»
llgschrlften vcor dc faculteiten der geneca-
unde, enz. verminderd met Ï4.
Het percentage, der gevlnngde leerlingen der
smeentelljke gymnasia daalde van 81.69 tot
't88gj 131 dCr b'^sond3re gymnasia van 8S.5&
Gemeentelijke gymnasia: In 1933 getal cand.
>1 m. en 220 vr.: geel. 864 m. en 208 vr. In
134 getal cand. 867 ax. en 242 rr.; geel. 314
Tn 1932 getal can
43.. m. en 121 vr
i 180 vr.; geeL 434 t
Reisbrieven van Prof. Dr. V Hepp
HET POLITIEKE LEVEN IN ZUID-AFRIKA
Historische politieke verhondlngen
Over de politiek van een ander land te schrijven heeft zijn
elgenaarige moeilijkheden. En misschien zijn die voor een Ne
derlander grooter dan voor iemand anders.
Is hij links georiënteerd en komt hij in een Jand, waar de par
tijen niet zijn gegroepeerd naar levens- en wereldbeschouwing,
dan vindt hij de politieke verhoudingen licht gunstiger dan thuis
en zucht hij „die Kuyper met zijn antithese heeft bij ons alles
grondig bedorven."
Is hij antirevolutionair, dan verwondert hij zich dat zijn geest
verwanten in het buitenland ook niet reeds lang een partij van
zijn kleur hebben gesticht en blijft hij er wonen, dan zal hij zijn
bost doen anderen op te wekken het voorbeeld van Nederland te
volgen. Hij acht het niet aanwezig zijn van zulk een partij al
gauw als een gemis aan principicele cpnsequentie.
Toch moet men bij zijn bcoordeeling, dunkt mij, anders te werk
gaan en de politieke verhoudingen allereerst bezien vanuit de
historie van elk land afzonderlijk.
Zuid-Afrika heeft met de Fransche revolutie slechts zijdelings
kennis gemaakt. In den tijd, toen de Ehgelschen de Kaap ver
overden stonden inderdaad twee partijen tegenover elkander.
Beiden voelden voor Holland, maar de gestes van de Oost-
Indische Compagnie wekten bij vele kolonisten verbittering. Het
gistte sterk in 1795. Hier en daar werd zelfs een eigen regcering
gekozen. Toen zetten de Engelschen voet aan wal ln SimsonhaoL
Zij hadden een order van Prins Willem V bij zich, die in Enge
land asylrecht genoot. De kolonie werd bevolen zich onder be
scherming van de Britsche vloot te stellen tegenaanvallen van
de Franschen. De regeeringspersonen en veel burgers waren
Oranjeklanten en daarom Engelsch gezind, maar de meerderheid
van de kolonisten stond aan den kant van de patriotten uit
wrovel legen de Compagnie. De regeering moest echter, wegens
haar officieele betrekking met het oude vaderland, zich tegen
den Engelschen inval verzetten, al ging dat niet van harte. Geen
wonder, dat zij zich uiterst slap verdedigde en de Engelschen
betrekkelijk vrij spel hadden.
Na een korte tusschenpoos werd de Kaap voorgoed bij Enge
land ingelijfd. De kolonisten konden geen eigen politiek voeren.
Zij hadden zich neer te leggen bij wat over hen werd beslist
En inzoover ze er met elkander over praatten, beheerschtc de
kwestie: v/xir of tegen de Engelsche suprematie alles. Voor de
kaapkolonie duurde die toestand feitelijk tot 1910.
Door de Groote Trek in 1835 maakten vele kolonisten zich van
Engeland los. De voortrekkers waren geloovige mannen, die hun
kracht putten uit de Schrift. De christelijk-historische, antirevo
lutionaire leuze: tegen het ongeloof het evangelie zou voor hen
geen zin hebben gehad. Tegen een machtig, laat staan een opper
machtig liberalisme hadden zij niet gelijk hun geloofs- en stam
genoot cn in Nederland te strijden. Zij hadden alleen een oog in
het zeil te houden bij de manoeuvres van Engeland in Zutd-
Afrika.
Eerst den 31sten Mei 1910, toen de Unie o. stand kwam, her
kreeg Zuid-Afrika zijn politieke mondigheid. Tenminste tot op
zekere hoogte. Want hei slaat nog altijd onder de souvereiniteit
van den Koning van Engeland. De uitvoerende macht berust ook
heden bij den Gouverneur des Konings en het ministerie ge
zamenlijk.
XXXlV stond in ons nummer van 7 Febuari.
Generaal Botha
De tegenwoordige politieke constellatie
Juist die relatieve gebondenheid aan Engeland werd de Inzet
voor den strijd der politieke partijen.
Generaal Botha, Zuid-Afrika's eerste premier, was uitgesproken
Engelsch gezind. Hij en de zijnen
meenden, dat men Engeland dank
baar had te zijn voor zijn groot
moedigheid. Men had alles verkre
gen wat men kon verlangen. Niet
alleen moet in dien toestand be
rust, maar die moest door nauwe
samenwerking met Engeland wor
den geconsolideerd.
Deze „consiliasie"-po!Uiek van
Botha ontmoette weldra heftigen
tegenstand. Reeds in 1912 richtte
Generaal Hertzog de „Nasiohale
Party op". Zij schreef ln haar
vaandel: „algeheele onafhankclyk-
heid van Engeland". Zij wilde van
een dubbel burgerschap of van een
gemeenschappelijk burgerschap
niet hooren. Zij beoogde een Zuid-
Afrikaansche Republiek. De Union
Jack moest verdwijnen en een eigen
vlag geplant.
Hoever de onafhankelijkheid van Zuid-Afrika zich. uitstrekte
werd bewezen in 1914. Engeland wilde, dal de Unie aan den
oorlog zou deelnemen door de Duitsche kolonisten in West- en
Oost-Afrika aan het Britsche gezag te onderwerpen. Botha, bijge
staan door Smuts, gehoorzaamden. Vele Natte echter weigerden.
Toen brak de bitterste krijg uit, die ooit op Zuid-Afrikaanschcn
bodem is gevoerd: een broederkrijg. Botha en Smuts onderdruk
ten de rebellie, maar ten koste van burgerbloed. Nog altijd wordt
door de „Nasie"-pers bij sommige gelegenheden de brief afge
drukt, die Jopie Fourie, een van de „rebellen", kort vóór zijn
dood uit de gevangenis schreef. Ik laat hem hier volgen:
Pretoria Tronk.
Zondagnacht 20-12-1914 10 minuten voor een.
Getrouwe Vrienden en Vriendinnen.
By de tyd dat gy dit schryven ontvangen dan is Jopie by zyn
Hemelse Vader. Om vyf uur vertrek ik van hier op myn reis
naar den eeuwigheid met de getrouwe Leidsman en Vriend Jezus.
Ik heb veel, veel om u allen voor te danken. De boom die ge
plant is, en die met myn bloed benat wordt zal op groeien tot
een grote boom en het zal Hoerlike vruchten voortbrengen. Wees
getrouw aan uwe Volk, aan uwe Gods-Dienst en aan uwen God.
De Heere zal u leiden, hy zal den weg aanwyzen waarheen u
gaan moet.
Schryf óp myn grafsteen deze woorden:
„Vóór God en voor Vaderland"
Ik ben Jong, myn leven is my zoet, maar dank hy heeft my
van alles losgemaakt, ik heb my niets dat my hinderen: geen
liefde geon haat. God komt de wraak toé en gebeden waardeerd.
Het spyt my dat ik u allen niet "het hand kan drukken, maar
God heeft gegeven otn my aan zyn wil te onderwerpen Dit is
myn laatste letters die ik schryf zal en myn vermaning is: Wees
getrouw tot den dood aan uwe Tradecles, aan aan uwe Gods
dienst, aan uw Taal en aan uw Volk.
God zy met uw tot wy wederzien.
JOSEPH JOHANNES FOURIE
Kan men het niet verstaan, dat door dit testament deze mar
telaar nog spreekt, nadat hij gestorven is? In Februari 1915,
was de laatste' stem der „rebellen" gesmoord. Bij "het sluitèn van
den vrede werden de voormalige Duitsche koloniën als mandaat
gebieden aan Engeland toegewezen.
Botha werd na zijn dood in 1919 als premier opgevolgd door
zijn polltieken kameraad Smuts. Bij de verkiezingon in 1920
bleken de Natte sterk te zijn vooruitgegaan. Smuts poogde tegen
wicht aan te brengen door zijn volgelingen en de Engelschen in
één partij te vereenigen. Zoo ontstond de Suid-Afrikaansche
Party of de Sap.
Nog steeds groeide de Nasionale Party. In 1924 verkreeg zij
tien zetels meer dan de Sappe. Generaal Hertzog werd premier.
De verkiezing van 1929 verstevigde zijn positie. Zijn partij be
haalde 36 zetels meer dan die van Smuts.
Het wekte bij velen teleurstelling, dat Hertzog met twee andere
ministers deelnam aan de Imperiale Conferentie te Londen in
1930. Van dien tijd, zoo beweren thans vele van zijn vroegere aan
hangers, dateert zijn ooikoer. De Engelschen hebbeif hem daar
rijkelijk bewierookt en dat werkte ongunstig op hem, zeggen zij.
Dat Zuid-Afrika zich aansloot bij do bepalingen van Ottawa in
1932 vermeerderde de ontstemming. Men legde dit zoo uit, dat
Zuid-Afrika zich niet alleen politiek, maar ook oeconomisch van
Engeland meer afhankelijk maakte. Hertzogs goudpolitiek ,in
dal zelfde jaar maakte hem voor velen nog onbegrijpelijker.
Engeland had den gouden standaard verlaten. Doch Hertzog
verklaarde pertinent: wij zullen hero handhaven. Ternauwer
nood had hij die woorden gesproken, of ook hij gaf hem prijs.
Vele Afrikaanders verzekerden mij: voor Engeland moge die slap
noodzakelijk zijn geweest, voor ons was dat zoo niet Daaruit
trekke men niet de conclusie, dat de meerderheid der Afrikaan
ders of zelfs der Natte op zichzelf het afgaan van den gouden
standaard betreurt. Zij gelooven, dat dit hun winst heeft ge
bracht. Uit lange gesprekken bleek mij, dat zij deze zaak over het
algemeen niet uit moreel oogpunt bekeken. Zij zagen ietwat ver
wonderd op, toen ik hun de uitspraak van den president der
Javasche Bank overbracht: devaluatie is muntvervalsching en
nog meer, toen ik het krasser als diefstal bestempelde. Ook over
het opportunistische ervan heb ik veel geredeneerd. Ik verge
leek dc monetaire politiek van Engeland, Amerika, Zuid-Afrika
en andere landen met het dobberen van een schip op zee en die
van het goudblok bij het eenige vaste land in de wereld. Dat
dobberen, betoogde ik, hoe aangenaam dit ook voor een tijd moge
zijn, kan niet altijd duren. Men moet toch eindelijk ook eens
zijn voet op vasten grond kunnen zetten. En dan zullen de goud
landen de havens zijn, waar men kan binnenloopen. Ze zullen
voor hun politiek den dank van heel de wereld oogsten. Of ik
hierdoor bekeerlingen heb gemaakt, weet ik niet. Het doet er
ook niet toe. Voor financieel expert gaf ik mij niet uit. Meer
interessant was het op te merken, dat men Hertzog vóór alles
zijn plotsclingen draai kwalijk nam. Ilij deed dat enkel, zoo
haastte men zich om mij in te lichten, onder pressie van
Engeland.
Nog bleef het vertrouwen in Hertzog ondanks alles ongeschokt
Op een vergadering in Kaapstad op 18 Maart 1932 luchtte hij zijn
verontwaardiging over loopende geruchten, als zouden er plan
nen tot verccniging van Natte en Sappe in.de maak zijn. Volgens
„Die Burger" trok hij als volgt van leer: „Reeds lankal word die
soetsappige stem van «lie S.A.P. sendellng verneem, predikende
om die beurt tot stand koming van Hereniging en dan weer van
,A moderate party", na gelang die een of ander meer aanneenilik
skyn te wees by die gehoor alles met die een oogmerk, nl. om
verdeeldheid binnen die Nasionale Party te bewerkstellig en op
die wyse te verbrokkel". En: „Ek wens hlerdie goloentheid
vanaand te baat te neem om met alle nadruk te verklaar, nie
alleen dat ek nie van voorncme is om verraad te speel teenoor die
Nasionale Party nie, maar ook iiat die hele beweging niks min
der is as 'n opsetlike aanval op die Nasionale Party nie, ultgolok
en aangcmocdig deur die mees hooggcplaaste en vcranlwoorde-
like voonnanne in die S.A.P. Die S.A.P. het klaarhlyklik nog
net een hoop om weer tot herleving te kom, en dit is deur die
Nasionale Party met die lokaas van hereniging te vang -en te
verbrokkel." Door deze ondubbel zinnige verklaring moest alle
zweem van wantrouwen wel verdwijnen.
Eén jaar daarna was Hertzog omgevallen. Hij ging een coalitie
aan met Smuts, welke weldra gevolgd werd door een „smelting"
van beide partijen. Als redenen gaf Hertzog op: de oeconomisch®
wereldcrisis cischt opruiming van par tij geschillen, het voortbe
staan van partijen strijdt tegen de volkseenheid, de Nosionalo
Party heeft alles bereikt wat zij wilde en mist voortaan haar
bestaansrecht
Zulk een salto mortale konden groote groepen van zijn aan
hangers hem niet nadoen. Het was hun niet aan het verstand
te brengen, dat in één jaar de wereldcrisis dermate was verer
gerd, dat de partijen, die totnutoe elkander fel hadden bestookt,
opeens moesten worden gefusioneerd. Nog minder, dat de Nasio
nale Party, waaraan in 1932 nog een groote toekomst werd voor
speld, in 1933 reeds haar roeping had vervuld. Hoe men overigens
ook over de partijgeschillen denke, men zal moeten toegeven,
dat zulk een plotselinge duikeling niet van staatsmanswijsheid
getuigt. Dat is niet de manier om zijn aanhang geheel mee te
krijgen. Ik heb in dè Unie niemand ontmoet, hij mocht een ge
wezen Sap, een gewezen Nat of nog een Nat zijn, die de gedaante
verwissseling van Hertzog begreep. Zij leek meer op een revo
lutie dan op een evolutie in hem. Evenwel zou men de Afrikaan
ders al slecht kennen, wanneer men daaruit besloot, dat dit
gevoel van niet-begrijpen onverbiddelijk leidt tot een niet-langer-
volgen. Generaal Hertzog heeft daarom nog niet uitgediend. Do
factor van het irenisme sluimert nooit Velen denken: al ver^
sta ik onzen leider niet, politieke vrede is toch een begeerlijk
goed.
De fusie Is een voldongen feit geworden. Op 5 December 1934
werd te Bloemfontein in een vergadering van beide partijen on
der stormachtig enlhousiasme de zaak beklonken.
Intusschen had zich reeds een oppositie gevormd onder aan
voering van den oud-minister van onderwijs, Dr. D. F. Malan.
Een belangrijk deel van de vroegere aanhangers van Hertzog
smelt niet mee en zal onder den naam van Nasionale Party zich
organlsoeren. Dit kantte zich zelfs tegen coalitie met de Sappe.
Op mijn voorzichtige vraag of misschien de nood der tijden uiet
kon eischen, dat de partijen met behoud van eigen zelfstandig
heid hun actie voor de verwerkelijking van specifieke program
punten opschorten tot hetero dagen waren aangebroken, zooals
bv. in Nederland ten deele het geval is, ontving ik ten antwoord,
dat de uitlatingen van Hertzog er van het begin aan op wezen,
hoe de coalitie voor hem niet meer dan een tusschenslalion was
om dc fusie als eindstation te bereiken.
Eerst scheen deze oppositie zich vrijwel tot de Kaapprovincie te
beperken. Maar tijdens mijn verblijf in Zuid-Afrika deed ik de
ervaring op, dat ze zich ook in den Vrijstaat en Transvaal sterk
uitbreidde. In den Vrijstaat vooral was tot voor kort de persoon
lijke gehechtheid aan Hertzog diep geworteld. Maar het bleek
mij, dat het getij bogon te keeren. Bij een tusschentijdsche ver
kiezing in het district Heilbron, dat steeds voor Hertzog door het
vuur ging, voreenigde „smelters"-candidaat 2550, de nationalis
tische opposltie-candidaat 1350 stemmen op zich. De Sappe met de
Hcrtzogianon saam bleven dus met slechts 1000 stemmen in de
meerderheid. En dat in een district waar een half jaar te voren
nog zoo goed als geen oppositie zich bevond. Door dc oppositie
pers werd dit succes niet zuinig toegejuicht. Het duidt in elk
geval op een geweldigen groei.
Dezer dagen diende Dr. Malan bij het parlement een motie van
wantrouwen tegen het ministerie in. Zij werd verworpen met 83
tegen 19 stemmen. Een verhouding, welke de opposanten stellig
niet als onbevredigend zullen beschouwen. Met begrijpelijk onge
duld wordt door hen de volgende algomeene verkiezing tege-
moetgezien.
Nog een indruk. Uit verschillende gesprekken meende Ik de
slotsom te mogen opmaken, dat de meeste Invloedrijke personen,
zoowel ln dc Ncderd. Geref. Kerk nis ln de Geref. Kerk met de
oppositie sympathlseeren. Ook hoeft zij dc groote Afrikaansche
Pers bijna geheel op haar hand. Geruchten liepen, dat het voor
naamste blad „Die Burger" door de regeerlngsgezinden zou wor
den opgokocht om haar in anderen koers te sturen. Wat hiervan
aan is, kon ik niet controleeren. De tijd zal uitspraak doen.
