rflCfëOij
Twee jaar in Rusland
DINSDAG 8 JANAUR! 1935
Schoolnieuws.
Prof.Dr.S.F.H.J. BERKELBACH
VAN DER SPRENKEL
Benoemd tot kerkelijk hoogleeraar
De Algem. Synode der Ned. Herv. Kerk
heeft in haar buitengewone zitting van
heden benoemd tot kerkelijk hooglceraar
aan de Universiteit te Utrecht (in de vaca
ture-Prof. Dr. M. van Rhljn) Dr. S. F. H.
J. Berkelbach van der Sprenkel,
predikaat der Ncd. Herv. Kerk te A m -
Met hem stonden op de voordracht Dr.
G. Oorthuys van Amsterdam en Ds. O.
Noordmans te Laren (N.H.)
Prof. Berkelbach van der Sprenkel is gebot
in 18S2 en werd in 1907 door het Prov. Kerk
bestuur van Noordbrabaot toegelaten tot den H.
Dienst. Zijn eerste gemeente, waarbij hij 3 Nov.
1907 zljo Intrede deed. was Wijk aan Zee. Ver
volgens diende hij de gemeenten van Purmcrend
f- (1915). Haarlem (1919). Rotterdam (1925)
v, op 10 Sept. 1933 zijn intrede in 's lands hoofd-
stad te doen. De Ned. Herv. Gemeente va
sterdam beeft dezen leeraar dus wel heel
mogen bezitten De
nieuwe hoogleeraar. die
te Utrecht de opvolger
wordt van den op 15
iNov. 1926 opgetreden
Prof. Dr. M. van Rhijn
{die wegens zijn be
noeming tot gewoon
boogleeraar is afgetre
den als kerkelijk hoog
lceraar) is gepromo
veerd op een proef
schrift over „Vrees en
Religie", staat bekend
als een prediker van
groote begaafdheid en j
■Is schrijver van be
langwekkende boeken,
inzonderheid den zielkundigen kant
gieuze vraagstuk betreffende. Hij
stichters
it,
ïal
eymiwu., -J Ulusle. In 1923
i ceed hij verschijnen Hedendaagsche adventistische
stroomingen; in 1924; Echtscheiding
Op weg naar den nieuwen mensch,
inmiddels
auunci a vo.. Woodbrookersvereeniging. en
beeft meermalen medegedeeld niet toe eenige rich-
'er 0erekend te willen worden,
da Reeds in 1909 verscheen van zijo hand een Holl.
bewerking van G. B. Stevens: De leer van hec
Nieuwe Testament, in de Godgeleerde bibliotheek.
In 1920 zagen van zijn hand het licht: Geloof,
symbool, middelaar, en: Geloof t_ inn
l925;
welk boek
innuoucas '32 een derde druk verscheen. In
I930 schreef Dr. Berkelbach zijn studie: Paulus;
In 1934: Het offer. Daarnaast mogen we herinne
ren aan zijn Handleiding bij het lezen van het
O. en N. Testament. Daarnaast publiceerde hij
bijdragen in: Omhoog, in Stemmen voor waar-
nuT beid en vrede; in Eltheto; in het Algemeen Week-
uur blad voor Christendom en cultuur; !o Stuwing; in;
De komst van het Kcn:nkrijk. in; The Constructie-
ve queterly etc. over: Geloof en Illusie; De ont
moeting van zoeker «n priester; De wereld der
menschen en de wereld Gods e a.
De nieuwe hooglceraar zal aan de Utrechtsche
Universiteit Dogmatiek, Chr. ethiek, Practischc
theologie en Kerkrecht hebben te doceeren.
In het Prot. Jaarboekje voor Rotterdam
heeft Ds. P. G. "de Vey Mestdagh hem als volgt
geteekend:
oftï .Acht jaar heeft de Rotterdamsche gemeente
2.06
i hart in haar
-•' zijn groote gav
-•0® ernjb toerust te komen heeft hij de Rijks-
hoofdstad boven dc koopstad aan de Maas ver-
2.56 kozen.
Want hij had Rotterdam lief gekregen, me
haar drukte en gewoel cn met haar groote spon-
tane hartelijkheid, bovenal zijn werk in de bm-
„enSta<j met al haar avontuur en romantiek
Maar Amsterdam s gemeente is als
teuze polder, en daar werd hard verlangd naar
t 14.12 een flinke dijkgraaf, om er de gaten te <^chta-
9.52 Gods roepstem kwam daarom uit de hoofdstad
3.35 tot dezen predikant, die zich bij zijn afscheid in
de Groote Kerk bij voorkeur een „woelwater
no^?3^ bijkans onmogelijk werk te doen vale,
wa,r een schip aan het zinken is, gemeentelijk.
7 18.17 SA wü Berkelbach altijd teflen-
1 19 09 woordig zijn. daar wordt hij, als door een g-
9 17.23 0eet. heen getrokken.
5 18,05 Overal missen wij hem. op de kansels, in de
2 18.27 m;nisteriezaal. oo den kerkeraad. in zijn wijk.
6 !?S SïtSS verengingen waar hij de leidmg had
'S'1" kamerling uit MoomilatA ook
DE MUTATIE-THEORIE
En haar beteekenis voor onze
samenleving
Rede van Prof. Dr. Th. J. Stomps
ter dies natalis van de Am-
sterdamsche Universiteit
Ter gelegenheid van dc 303e herdenking
van don Sticht.ingsdag der Gemeentelijke
Universiteit te Amsterdam, heeft de rector-
magnificus der Universiteit, Prof. Dr Th
J. Stompe een rode gehouden, welke tot
titel droeg: „De Mutatie-theorie en haar
beteekenis voor onze samenleving".
Hoewel het naar sprekers meening voor
de samenleving een volkomen onverschillige
zaak is, dat de mensch vermoedelijk op vel
schillende plaatsen, zijn ooreprong uit aap
achtige voorouders genomen heeft, en do
mutatie-theorie, het werk, dot aan do erfe-
lijbhcddeleer het aanzijn gof, het groote pu
bliek gematigd onverschillig laat, is er z.i
geen tak van onze samenleving, die nier
door het werk van Hugo de Vries wordt be
ïnvloed.
Spr. maakte ter staving daartoe een „won
deling" langs de verschillende faculteiten
en stond allereerst stil bij de Litterarische
Faculteit. Wie zou het nu voor mogelijk
houden aldus spr. dat deze tegenwoor
dig de plicht heeft, zich in de beginselen
der mutatie-theorie in te werken? Toch is
het zoo. Op mijn tafel liggen een oantal
artikelen van Prof. Van Ginneken,
nadrupkkelijk de beteekenis van de mutatie-
theorie voor de taalkunde in het licht wordt
gesteld-
Van het gebied der Letteren naar dot der
Geesteswetenschappen i! n'y a qu'
Weinig zal de priester Wendel beseft heb
ben, dat hij den eersten steen legde voor een
leer, die thans ook de menschelijke psyche
en natuurlijk ook die der hoogere dieren,
die van den mensch niet door zulk e
klove zijn gescheiden, als vroeger
aangenomen, in afzonderlijke factoren uit
eenlegt, waarvan te bewijzen ie, dat zij aan
bepaalde stoffelijke dragers in de cellen
gebonden zijn.
Deze bescihouwing nader illusf ree-
rende met frappante voorbeelden uit
de opeenvolging van menschelijke ge
slachten, constateerde Prof. Stomps,
dot voor den in de erfelijkheidsleer
geschoolden bioloog, een opvatting als
die van Adler en Künkel, die het
kind als een onbeschreven
blad ter wereld laten komen,
waarna de opvoeding het dom of knap
maakt, volstrekt onaanvaard
baar is. Eens andei's meening moet
(men steeds respecteeren, maar wan
neer éclatante feiten worden gene
geerd, past slechts een medelijdend
schouderophalen. „Die beste Erzie-
hung vermag kaum mehr", zei Nietz-
sohe eens. „als fiber die Erba .lagen zu
tauschen" en faalt natuurlijk, wanneer
liet materiaal niet deuert
Elke ontwikkeling hangt af ven c
inwendige erfelijke cigenscha
pen en van uitwendige milieufactoren,
waarbij aan de eersten verreweg de groot
ste beteekenis toekomt Het spreekt vanz >lf,
dat deze stelling ook van onze rechtsopvat
tingen het fundament dient uit te maken.
l)e moderne opvattingen van het straf
recht releveercnde, merkte Prof. Stomps op.
dat het hem bij de openingscolleges
privaat-docenten Dr Bijlmer te Amsterdam
en Dr Waardenburg te Utrecht ten zeerste
getroffen had, dat deze van meaning blijven,
dat elk mensch, tenzij idioot, de gave
heeft, in elk gevel voor of tegen het kwade
te beslissen, dus geheel en al
woo r de 1 ij k is. De opmerking moet mij
van het hart. dat hier geen wetenschap
meer, doch geloof aan bet woord was, en
wel geloof, dat mij strijdig lijkt met het
Christelijk geloof, dat zulke verheffende
boden kent als „oordeelt niet, Opdat gij niet
geoordeeld wordet". Red.).
De geneeskunde, waartoe ik alduö de
6pr. nu overga, hoeft reeds ontzaglijk
eel aan het verschijnen der mutaties-theorie
te danken gehad. Talloos zijn hier op elk
speciaal gebied dft mutaties, zoowel retro
als dominante, gebleken, die in
den loop der tijden bij den mensch zijn op
getreden cn nu van generatie op generatie
als lichamelijke of psychische defecten er
felijk worden overgedragen.
IIqc olie facetten der mutatie-theorie den
medicus te pas kunnen komen, werd met
lorheelden toegelicht.
Een speciale besproking van de homo-
xualiteit voerde Prof. Stomp tot de mee
ning, dat er z.i. aan de homoeexueliteit niets
geheimzinnigs, niets schandelijks is; wij
kunnen alleen maar medelijden hebben met
de menschen, die er door getroffen worden,
cn die moestal het schoonste moeten ont»
dat waarde aan het leven kan geven,
nl. hot stichten van een gezin. Laat ik hier
nog aan toevoegen, dat het tweelinge
derzoek, o.a. van Dr Sanders, bewezen heeft,
dat de hier geschilderde opvatting de juiste
is. Ik mope dan ook Zijne Excel-
ntie den Minister van Just
advisceren, tot een wijziging
kende artikel 248bis tel
be6luiten.dat een groot verschil in I
rechtsbedoeling schept tusschen den homo- j
«n heterosexueel. Naar men mij mededeelt,
moet nog niet eens vaststaan, dat een groo
ter percent van de homosexueelen mot den
strafrechter in aanraking komt, dan van de
heierosoxueele bevolking.
Do erfelijkheidsleer ter sproke brengende,
betoogde spr., dat maatregelen tot rasver
betering moeten worden genomen. Deze
kunnen eenerzijds bestaan in niet tiot de
voortplanting toelaten van peifconen met on.
gewenschtc kwaliteiten, hetzij door isolee-
ren, hetzij door steriliseeren, anderzijds in
pogingen, het aantal kinderen bij de begaaf
den te vermeerderen.
Tegoener het steriliseeren sta ik,
eed de spr., vooralsnog afwijzend. Ik
gevoel er een te \er gaande beleediging
van de pensoonlijke vrijheid in en zie
ook niet goed, dat men er veel mee
kan bereiken. Hoe gelukkig kan nog
niet het huwelijk van een blinde of
doove zijn, hoe nuttig kan hij nog zijn
voor de samenleving, b.v. als organist!
Ook de positieve methode tot rasver
betering door het aansturen op vergrooting
an het aantal goede geboorten wijst spr. af.
Ter. slotte meent hij, dat wij in een land als j
i een goh cel enderen kant uit moe
ten dan sterilisatie. De bekende geneticus
East berekende, dat over 100 joar de laatste
hectare cultuurgrond op de aarde in beslag
zal zijn genomen en er niemand meer bij
kan. De tijd is dus nabij, waarin hot nog
slechts geoorloofd zal zijn, zooveel kinderen
te hebben als noodig zijn voor het op peil
houden der bevolking, en dat zijn e.- ge
middeld drie. Wie er meer krijgt, zal ge-
strat worden met aftrek van salaris, tor-
wijl men zal trachten, het aantal leiders voor
de bevolking groot genoog te houden, door
de volwnard'igen na hun 3x6 jaren lager,
middelbaar en hoog er onderwijs op hun 24e
jaar in de gelegenheid te stellen te trou
wen. Spr. voegt hi9r nog nan toe, nu reeds
hangt het in de lucht, dat de Staat voor
goede sexueele voorlichting zal zorgen, die
in de hcogste klassen der middelbare scho
len het best gegeven zal worden door den
leeraar in de plant- en dierkunde en aan de
Universiteiten en Hoogescholen nog eéne
door een der hoogleeraren.
Tegenover deze nabije noodzakelijkheid
valt de beteekenis van sterilisatie, die 250
jaren noodig zou hebben, om b.v. de imbe-
ciliteit tot de helft terug te brengen, vol
ledig in het niet.
Na zijn rede bood Prof. Stomps, die dit
jaar zijn zilveren jubileum als Ameter-
damsoh hoogleeraar viert, aan de Universi
teit een in brons geschilderd portret van
Prof. Hugo de Vries aan, vervaardigd door
Ed. Jacobs. Hij vroeg er een plaats voor in
den Hortus, dan zal het aan den voet altoos
omgeven worden door St Teunisbloemen, de
voornaamste proefpluntjjn van Hugo de Vries
Zooals bekend krijgt Botterdam een nieuw Beursgebouw, dat naast het Postkantoor
aan dan Coolsingel verrijzen zal. Bovenstaande plaquette geeft een denkbeeld hoe het
nieuwe gcbouiv er zal uit zien.
zonder den evangelist Philippus, zijn weg moest
voortzetten, en dat nog wel deed met blijdschap,
zoo gaat ook de Rotterdamsche gemeente door.
ziende op dien Christus. Wien te prediken en te
evangeliseeren Berkelbach's vreugde en charisma
Eere-doctoraat Prof. W. M. de Vries
Na deze rede heeft de plechtigheid plaats
gehad van de promotie honoris causa het
eer&ijdoctoraat in de faculteit dor Genees
kunde van Prof. W. M. de Vries, wien
in "Juni eervol ontslag is verleend als ge
woon boogleeraar in de zlohtekundige ont
leedkunde en gerechtelijke geneeskunde
aar. de Amsterdamsche Universiteit*
JUBILEUM P. M. BOTH
Op 1 Januari j.l. herdacht de heer P. M.
Both, hoofdonderwijzer der „Groen van
Prinsiererschool" te Gouda, den dag, dat
hij vóór veertig jaren aan het onderwijs
werd verbonden. Vrijdagavond is dit jubi
leum op gepaste wijze herdacht. De jubila
ris is dien avond door de kinderen en 't be
stuur der school op hartelijke wijze gehul
digd. Onder de vele belangstellenden, die
mede opgekomen waren, merkten we o.m,
ook op burgemeester Gaarlandt en de in
spccteur van het l.o. Door verschillend?
sprekers werd het woord gevoerd terwijl
verschillende prachtige geschenken werden
aangeboden. Ten slotte dankte de jubilaris
allen voor de groote belangstelling en de
aangeboden geschenken.
ProL Dr W. J. PAIMANS t
Te N ij m e g e n is overleden Prof. Dr W.
J. Paimans. Professor Paimans werd in 1864
te Wagenberg gemeente Tcrheijden gebo
ren. Hij studeerde te Rolduc en bezocht de
toenmalige Rijksveeartsenijschool te Utrecht
waar hij 22 Juli 1886 met lof tot veearts
promoveerde. Hij vestigde zich daarna te
~ss als provinciaal- en gemeentelijk veeart
waar hij 22 jaar bleef. In 1908 werd hij be
noemd tot leeraar in de verloskunde aan
de Rijksveeartsenijschool te Utrecht, waar
hij ook noe in andere takken onderwijs gaf.
Hij hire! tot 1929, cok toen de veeartsenij
school later werd omgezet tot een veteri-
aire faculteit. Van zijn hand verschenen
^schillende wetenschappelijke bijdragen.
De begrafenis vindt Woensdag te Nijme
gen plaats.
ONDERWTJSBENOEMINGEN
De heer Z. Wijnands, onderwijzer aan de
Chr. School te Nieuwendljk, is benoemd tot
Hoofd aan dc Chr. School te N i e u w 1 a n d.
Benoemd tot kweekeling met akte aan
Chr. School te Krimpen a d. IJssel (hoofd
de heer J. Battenberg) mej. T. Wouda
a pe 11 e a. d. IJssel.
HET BELANG DER TALENKENNIS
In de jaarvergadering der Ver. van Leeraren io
de Levende Talen, Zaterdag te Amsterdam ge
houden, heeft de voorzitter Mr. Dr. H. Sparnaay
gezegd, dat het taai-onderwijs zoo ernstig lijdt
onder de tijdsomstandigheden, dat de goede
den Nederlander op het gebied van kennis
vreemde talen in het buitenland ges
pt Tengevolge van de verzwaring vai
taak blijft er voor den leeraar weinig tijd
studie over, wat voor de wetenschappelijke
standing van het corps nadeelig is.
Als ooit het litteratuur-onderwijs op onze scho
len gevaar mocht loopen, moeten wij het, aldus
spr., verdedigen ter wille van het cultureelc peil
van ons volk. Op het eind-examen van de H.B S.
zal voortaan de letterkunde van de vreemde vol
ken al niet meer worden geëxamineerd,
het program van het onderwijs nog niet veran
derd. Het gevaar is niet denkbeeldig, dat leerai
er hierdoor toe zullen komen om aan het onder
wijs in de letterkunde minder zorg te be
steden.
Het litteratuur-onderwijs op onze middelbare
scholen en gymnasia moet blijven wat het v.
betrekkelijk heel veel.
Examens
EXAMEN-OPTICIEN
AMSTERDAM. Diploma V.V.O. toecekend
D. H. Groenendaal. Llsse; J. Kopmels. Roti
dam: W. H. van der Valk. Bussum en H.
Overbeek te Rotterdam. Afegw. 4 canddldal
46):
uk. Amsterdam.
HEILGYMNASTIEK EN MASSAGE
HAARLEM. Theor. gedeelte diploma
Ugymnastick en M
Geel.: dc dames
.anta.1 candidal
Haag;
RÖSWlJk (Z.H.): H G E KUh
G. J. M Har
Nog slaagde?
C de
te Utn
Vries, Amstei
Iwolle. K. Boin
J. Klompe. dc
•iden. Ameterda
j. F B Plukhoo.
steeg, den Haag;
3ruggetrokk<
Wetenschap.
Het Gezelschap van Christelijke Historici
in Nederland hield zijn vergadering op 3
Januari te Utrecht Besloten werd ter gelc-
gonheid van het dit jaar te vieren derde
lustrum evenals vorige malen een lustrum
bundel uit te geven. Een commissie var
redactie daarvoor werd benoemd. Tevens
werd een uitgebreide commissie aangew
zen onder leiding van Prof. Dr. A. A. v a
Schelven, hoogleeraar aan do Vrije Un
ersiteit te Amsterdam, die een schets zal
ontwerpen van leemten in de beschrijving
der vaderlandsche geschiedenis, die bijzon
der van Christelijk standpunt als zoodanig
worden aangevoeld.
Men besloot het lidmaatschap van het Ge
zelschap aan te bieden aan Dr. J. W.
den Bosch te Harderwijk en Dr. J.
"root. te Woudsend.
In de middagvergadering sprak Prof. Dr
G. Gerretson van Utrecht over de
Afscheiding vai 183-i.
GEZELSCHAP VAN CHR. HISTORICI
Er komt een derde lustrumbundel
VERWAARLOOSDE
VERKOUDHEDEN
WOENSDAG 8 JANUARI
HUIZEN 301 M. NCRV.-uitzending. 8.V/0
Schriftlezing en meditatie. 8.15—9.30 Gram.pl.
10.30 Morgendienst olv. Ds. G. Laarman. 11.00
Ensemble v. d. Horst er. gram pl. 1230 Vervolg
concert. 1.15 Orgelspel S P. Visser. 2 03 Zaag
door M. dc Jong (alt), mmv. Hans Schouw
man piano)3 00 Chr. lectuur. 3.30—3.45 cn
4 00 Gram.pl. 4.15 Dampraatje W. Jura 4.45
Gram.pl. 5.00 Kindcruur. 6.00 Onbekend. 6.30
Afgestaan. 7.00 Ned. Chr Persbureau. 7.15
Gramofoonpl. 7.30 Technische causerie. 8 00
Vaz Dias. Gram.pl. 7.15 Archeologische cur
sus. 8.45 Gramofoonpl. 915 Ds. A Klinken
berg JAzn Ecrcdienst en heilige handelingen,
9 45 Gramofoonpl. 10.00 Vaz Dias. 10.05 Trio
Van Reoesse. Helmann, Van Wezel. 11.00—
11-30 Gramofoonmuziek.
HILVERSUM 1875 M. - VARA-ukzending.
10 van. VPRO. S.00 Gramofoonpl. 9.30 P. J.
Kers Jr.: Onze keuken. 1000 Morgenwijding.
10.15 Voor arb. i. d cootinubedr.: Dr. H. Brug-
mans (lezing), gramofoonpl.. Trio Wins. Wig-
gelaar. Amende en L. de Jong (voordracht).
12 00 Orvitropia olv. J. v. d. Horst. 12.30 B.
Blez (hobo) en R. Schóute (piano). 12.45 Ver
volg Orvitropia en gram.pl. 200 Gram.pl. 2.15
Kniples. 3 00 Voor de kinderen. 5.30 De Noten
krakers oiv. D. Wins. 600 Eddy Walis en zijn
orkest. 640 Sportuitzending. 7.00 Zang door
Eva Liebenberg, mmv. D. Wins (plano). 7.40
Tr. Velde: De vrouw op het platteland. 8.00
SOS.-berichten. Vaz Dias VARA-Varia. 8.15
Meyer Hamels Revue: „Van Lach tot Lach"
(o.a. Louis Davids en Sylvain Poons). Orkest
olv. Pim de la Fuente (uit Carré te Amster
dam). 10.15 De Flierefluiters olv. E. Walis
mmv. A .de Booy (zang) 10.45 Gramofoonpl.
11.00 XX-Ensemble olv. C Steyn. mmv A. de
Booy (zang). 1130 Orvitropia olv. J. v, d.
Horst. 11.55—12.00 Gramofocomuziek.
DROITWICH 1500 M. - 10.35—1050 Mor
genwijding. 11.05 Lezing. 11.20 Gram.pl. 12.05
;pel Q Madean. 12.50 Ch. Manning f
Sted. Orkest olv. R. Austin. 5.05 John MacAr-
thur-kwintet. 5-35 BBC-dansorkest olv. H. Hall,
6.20 Berichten 650 Lezingen. 7.25 Handelccc-
cert. 750 Gram.pl. 8.20 Bach-Hinde 1concerl
mmv. het BBC-Syraphooie-orkest olv. Henry
Wood, cn solisten. 9.50 Berichten. 10.20 BBC-
Theaterorkest olv. S. Robinscn. 11.20—12 20
Dansmuziek,
RADIO PARIS 1648 ML 7.20 en 8.20 Gramo
foonpl. 12 35 Goldy-orkest. 9.05 Concert mmv,
koor. Radiokwartet en voordracht. 10.50 Dans-
KEULEN 456 M. 5.20 Gramofoonpl. 6.35
Radiokwintet. 11.20 Blaasconcert. 12.35 Orkest-
concert. 3.20 Omroeporkest olv. Kühn, 7-30 Uit
Stuttgart: Unsere Saar den Weg frei zur
Verstëndigung. 8.35 Vroolijk programma. 9.50
Orkestconcert olv. Hauck. 11.20—1.20 Concert.
ROME 8.20 M. Concert mmv. orkest, trio en
solisten. In de pauze: Radiotooneel. Na afloop:
populair concert.
BRUSSEL 322 en 484 M. - 322 M.: 12.20
L Langlols' orkest. 1 30—2.20 dito. 5.20 Om
roeporkest olv. Gason. 6.20 en 74)5 Gram.pl,
8.20 Symphonieconcert olv. Defauw. 1050—*
1120 Dansmuziek. 484 M.: 12.20 Gram pL
12.50 Omroejjorkest olv. Gason. 5.20 Dansmu
ziek. 6.15 Zang. 6.50 Waalsch concert. 8.20
Gram.pl. 8 30 Zang en declamatie. 9.20 Om
roeporkest olv. Gason. 1050—11.20 Dans
muziek.
DEUTSCHLANDSENDER 1571 M. 7.20
Berichten 7.30 „Unsere Saar den Weg frei
zur Verstandigung". 8.05 „Föhrer und Gefolg-
schaft", Rijkszending. 8.35 Gram.pl. 9.20 co
10 05 Beriditen. 10.20 Gramofoonmuz. 11.20—
1.20 Concert.
pn
OOK IN KLEINS FLACONS a fl.lJS.
Kunst en Letteren.
RECITEER- EN LETTERKUNDIGE CLUBS
De Bond van Reciteer- en Letterkundig»
Clubs op Geref. Grondslag in Nederland
is voornemens ejnd Februari een reciteer-
wedstrijd te Rotterdam te organiseeren. Daar
toe noodigt het bondsbestuur alle Reciteer-
en Letterkundige clubs of vereenigingen, die
hetzelfde doel beoogen uit, zich zoo suoedig
mogelijk (liefst vóór 15 Januari) voor na
dere inlichtingen tot den secretaris van bo-
vengenoemden bond (Ileldringstraat 8 te
Maassluis) te wenden.
Ervaringen van een Hollander
in dienst der Sovjets
In het magazijn van Narkomsnab gingen we eerst .prijzen
noleeren.
Alle levensmiddelen zijn slechts te krijgen tegen overlegging
van een bon, die we weer aan de kassa konden krijgen. Later
zal ik nog uitvoerig mededcelcn, hoe het met de voedselvoor
ziening is geregeld; op dezen eersten dag begreep ik er nog niet
veel van. Wel was me duidelijk geworden, dat het daarmee niet
zoo bijzonder vlot ging. Mijn Duitsche vrouwelijke tolk had mij
I reeds verteld, dat zij in den winkel altijd zeer weinig kreeg, b.v.
1 nooit suiker en nooit vet of vleesoh. „Dat waren luxe-artikelen,
die buitenstaanders nog wel eens kondon krijgen, of hoogere
staatsambtenaren en leden van de GepeOe, maar waaraan ge
wone menschen niet toe kwamen".
Zij vroeg ons om wat veel te bestellen en wilde dan graag de
helft betalen voor een vierde deel van de producten, die we
konden krijgen. Het spreekt vanzelf, dat we daar niet op in zijn
gegaan. We hadden dezen dag van de voorkomende vrouw zoo
veel hulp ondervonden, dat. we er niet aan dachten nog aan
haar armoedje te gaan verdienen. Ik had in hot magazijn 3 K.G.
brood, 400 gr. suiker, 400 gr. worst, 1 K.G. biscuit, 1 plak choco
lade en 75 sigaretten weten te bemachtigen en kon zelfs zonder
bon nog een paar K.G. appelen krijgen. Vleesch en boter was in
het magazijn niet te krijgen.
Dol gelukkig ging onze gidse met haar portie naar huis en
per auto trokken we naar het Saratov-station. Daar hadden we
nog een aardige ontmoeting: een onzer mede-reizigers uit
Duitschland, de communist, die het Russische gras veel groener
vond, dan het Poolsrhe, kwam ons vertellen, dat hij naar zijn
i „Heimat" terug ging. Hij had zich ziek gemold en mocht terug.
IV
NAAR DE KASPISCHE ZEE
Met een dankbaar hart namen we afscheid van onze tolk.
Intourist had voor een goed verwarmde coupé gozorgd, waar het
nu eens zindelijk was ook, zoodat we direct tor ruste konden
gaan.
Reizen in Rusland bet eekent altijd het afleggen van groote
trajecten en zoo was het reeds morgen geworden toen we nog
fcteeds tusschen Moskou en Saratov reden en 's avonds om elf
uur waren we weg gegaan. We hadden nu geen tolk bij ons en
moesten maar zien ons te redden.
Op alle stations zag men reizigers de trean uit rennen met een
keteltje in de hand, want voor 40 Kopeken kon men wat heet
water krijgen, noodig om thee te zetten in den trein. Ook melk
werd er veel gekocht op dc stations, naar we later hoorden, om
dat die verderop zoo slecht te krijgen was.
Het landschap was in dezen tijd van het jaar kaal en dor;
alleen wat armoedige hutten, sommigen half onder den grond,
„verlevendigden" het landschap. We waren blij, dat het weer
avond werd. Na 27 uur reizen kwamen we in den prillen morgen
van 20 October, n.l. om 2 uur, te Saratov aan.
Geen sterveling te bekennen, die ons kon helpen met de bagage.
Nadat we alle koffers in de wachtkamer hadden gesleept keken
we elkaar eens aan en mevr. Dewes zei: „Nu zijn we landver
huizers en niets meer".
Om half zes kwam er leven in do brouwerij en konden we
tenminste een kop thee krijgen. I-Ict bleek ons, dat we eerst in
den middag met een ceintuur-treintje naar de boot konden
komen, die ons over do Wolga zou varen, waar we aan den
anderen kant de trein naar Astrakan zouden vinden. Er was
dus alle gelegenheid om de stad eens in to gaan!
Men kon aan alles zien, dat Saratov een prachtige stad is
geweest.
Liggend op den bergachtigen oever van de Wolga (aan de
andere zijde is de z.g. „weide-oever") moet de stad in vroeger
jaren schitterend aangelegd zijn geweest. Dat was nu nog te
zien: het station was zeer ruim en groot opgezet, het stations
plein was breed en indrukwekkend en de stad had breede straten
met wandelpaden aan beide kanten; ook vond men in Saratov
heel veel groote gebouwen. Maar dit alles was nu in absoluut
verval. Dc gebouwen waren nog net goed genoog voor afbraak,
do straten onbegaanbaar, de boomon langs den weg verwilderd,
de wandelpaden onherkenbaar. Alle woningen, die wij zagen
verkeerden bijna in een desolaten toestand. Huizen, die in
Holland onbewoonbaar zouden worden verklaard waren voor
Saratov nog de beste, die er bij waren. Helaas zouden we nog
erger zien. Ook in deze stad vierde de bedelarij hoogtij. Mannen
en vrouwen lagen mot uitgestrekte armen langs de straat, roe
pend om een aalmoes. Men behoefde hen niet te vragen of ze
honger hadden. Wij, die oogenblikkelijk als buitenlanders ont
dekt werden, konden bijna niet vrij loopen, zoozeer werden we
omringd door bedelende kleine kinderen.
„Wat een land!" zeide ik tot mevr. Dewes.
Ze knikte terug, net als ik merkbaar onder den indruk van
de ellende, die wij zagen. Was dit dan het land van de com
munistische opbouw?
Van afbraak zagen wc méér. In den korten tijd, dat we door
Saratov liepen niet minder dan vijf ruïnes van kerken, terwijl
Het Kremlin te Moskou.
men met de afbraak van een zesde was begonnen. Saratov heeft
vroeger meer dan 200 kerken gehad, waarvan de mepte zijn af
gebroken. Van degene, die er nog staan ziju de klokken weg
genomen. Men behoeft niet te vragen, wat er van het koper is
gemaakt
Triest en nog eens triest was de indruk, die deze vroeger blijk
baar zoo welvarende stad op ons maakte. Een ware doodenstad.
We keerden spoedig weer naar het station terug. Wat thee was
het eenige wat we voor middagmaal konden krijgen. Gelukkig
dat we zelf nog een en ander bij ons hadden.
We hadden nog den tijd en ik kroeg gelegenheid eens goed
kennis te maken met de stationstoestanden, die ik onderweg ook
al, zij het vluchtiger had opgemerkt. Heel het station Saratov
lag vol reizigers, die opgeborgen waren tusschen hekken als
schapen en varkens in een hok. Kwam er een trein aan, dan
werden eerst de reizigers uit de wachtkamers, de passagiers 2do
klasse en gereserveerde 3de klasse toegelaten. Hadden zij plaats
genomen, dan gingon de hekken op de perrons open 'en als een
kudde opgejaagd vee stormde alles op de trein af tot deze vol
was. „Vol", dat beteekendc, dat in een coupe voor 10 personen
18 a 20 reizigers werden gestopt. Was er absoluut geen plaats
meer, dan gingen de overblijvende reizigers naar hun hokken
terug om daar. te wachten totdon volgenden dag, want in
de richting Astrakan ging bv. maai' één trein per dag.
Toen ons treintje voor kwam konden we er ook van genieten,
slechts door onze bagage als barricade te gebruiken konden -we
ons er voor bewaren plat gedrukt te worden, maar alles was
opgepakt als een vat haring.
Ik zie geen kans om den vervuilden toestand van dit lokaal
treintje te beschrijven. Een varkenshok was daar een paleis bij.
Mevr. Dewes stond gedurende heel dc rit mot een doek eau de
cologne te waaien om de vreeselijke stank niet te ruiken.
Hadden we in het centrum van Saratov al niets anders gezien
dan bouwvallen van woningen, nu wo door de buitenwijken
spoorden zagen we niet andera dan krotten.
Ze waren alle bewoond, ze waren alle vervuild. We dachten
eerst nog aan nalatigheid of luiheid van de bewoners maar
later werd ons duidelijk, dat dit ooi-deel heel onbillijk was.
Toen wisten we echter nog niet, dat hot volk zeer zelden
zeep kon koopen en dat men met water ook zeer zuinig moest
zijn, omdat de meesten een half uur en langer moesten loopen
om een paar emmers water uit dc Wolga te scheppen.
Toen we op het eindpunt waren aangeland ontstond een hen-ia
van jewelste. Alles drong en duwde door elkaar, vrouwen en
kinderen gilden en schreeuwden, mannen bulderden en vloek
ten. We verstonden er wel niets van, maar men kon ook zonder
het te verstaan wel merken, dat men elkaar geen liefkoozingen
toefluisterde. „We komen nooit op de boot!" zei mevr. Dewes.
„Op de boot loopt het wel los" zei ik. „Maar in den treiül
hebben we nu geen gereserveerde plaats meer en da's gekker.
Daar moeten we nog iets op zien te vinden. Als we nu maar een
paar woorden Russisch kouden, zou het nog wel gaan, maar uu
zijn we net als schoolkinderen: groot en niet wijs".
Hoe we er iets op moesten vinden om mot onze bagage.ïn
den trein naar Astrakan te komen was ons nog niet duidelijk.
Maar ook nu kwam weer het spreekwoord uit, dat als dc nood
op hot hoogst is de redding niet uit blijft. Een armelijke man
schoot ons aan en vroeg: „Gepack zum Dampfer bringen?"
Daar hadden we dus den tolk, die we zoo zeer noodig hadden.
Dom trouwens, dat we er niet aan gedacht hadden, dat we hier
in dc Wolga-Duitsche republiek waren, waar zeer veel menschen
nog hun oude taal kennen. Een overeenkomst met den pakjes
drager was spoedig getroffen: voor een Roebel per colli zou hij
de bagage naar de boot brengen, oen afstand van ongeveer
2 minuten.
De man was zeer geschikt en ik vroeg hem of hij niet meo
kon gaan naar den overkant en zorgen, dat we een gereserveerde
plaats kregen. „Sie sind ja Auslander! 's Kommt doch alles schon
gut!" zeide hij en hoorende, dat ik „specialist" was, had hij
heelemaal geen vrees meer. Specialisten komen overal het eerst
terecht, zeide hij en later bleek inderdaad, dat deze naam voor
iederen Rus met een soort aureool is omgeven.
(Wordt vervolgd.X
