DINSDAG 30 OCTOBER 1934
Kerknieuws.
CHR. GEREF. KERK
Aangenom e.»r. Naar Leerdam, D. L. Aaiv
geeübrug, voorg. te Nieuw-Vennep.
GEREF. KERKEN
Tweetfcal. Te Nieuwolda, L- Praamsma, cand.
te Sneek en B. Slingenberg, cand. te Zaandijk.
Beroepen: Te Heioenoord, F. J. B. Schle-
baan. cand, te Utrecht.
Bedankt: Voor Nieuwer Amstel-Noord, J
Bayinck
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Asten, J. C. B. Eykman te
Antwerpen. Te Rijswijk (Z.H.) (Evangelisa
tie), van Kuiken te Uithuizermeeden. Te
Midslaod op Terschelling, J. Visser, cand. te Buik-
Aangeoomen: Naar Westerbork (toez.), C.
A. Sc he nek te Dokkum.
Bedankt: Voor Zoetermeer-Zegwaard, H. S.
van Rijs te Viaoen Voor Dinteloord, P. J.
Sbeenbeek te Oudewater.
AFSCHEID, BEVESTIGING INTREDE
1 De bevestiging en intrede van caod. J. Mat-
zer vanjBlooys te Wijhe bij de Ned. Herv.
Gem. te Óudelande is bepaald op 2 Dec. a.s.
JUBILEUM Ds. Ph. F. FABER
Morgen viert Ds. Ph. F. Faber, Ned. Herv.
predikant te Sloten (N.-H.) zijn zilveren
ambtsjubileum, als predikant dezer gemeente.
De jubilaris werd 16 September 186D te
Arnhem geboren en bezocht het gymnasium
te Doetinchem, waarna hij studeerde aan de
Sted. Universiteit te Amsterdam in de medi
cijnen. Later ging hij op de studie van de theolo
gie over en voltooide die, bij opheffing van
de kerkelijke hoogleeraren aan de S.U. in de
hoofdstad aan de Rijksuniversiteit te Utrecht
In 1896 werd Ds. Faber candidaat in Zuid-
Holland om 28 Maart 1897 te Langerak bez.
de Lek in het predikambt te worden bevestigd.
Vandaar vertrok hij in 1901 naar Buiksloot
om 31 Oct. 1909 in zijn tegenwoordige ge
meente intrede te doen. De jubilaris is prae
tor van den ring Weesp. Toen de jubilaris in
1909 in Sloten kwam, was dit echter nog een
dorpsgemeente onder den rook van Amster
dam. Maar na de annexatie in 1920 kwam de
geweldige uitbreiding in de richting van
sterdam-West. Meer dan 3000 Herv. gezinnen
kwamen aldaar wonen. Onder leiding van den
jubilaris werd een Herv. school (de Pro Rege-
school) gesticht, werd een wijkverpleging in
het leven geroepen- en kreeg de gemeente voor
2 jaar er een hulpprediker bij. Thans is
bezig een fonds te vormen voor de stichting
van een wijkgebouw.
Ds. Faber zal morgenmiddag en -avond in
zijn pastorie recipieeren en a.s. Zondag
gedachtenisrede uitspreken; 's morgens i
kerk van Sloten en 's avonds in de Pro
school.
EMERITAAT Ds. JOH. v. d VEGT
De classis Rotterdam van de Ohr. Geref. Kerk
heeft thans aan Ds. Joh. v. d. Vegt eervol emeri
taat verleend na 31-jarigen dienst. Op uitdrukke
lijk verzoek van Ds. v. d. Vegt sprak de classis
uit, dat hij emeritus blijft van de kerk te V1 a a r-
NED. HERV. ZENDINGSGEMEENTE
Zondag 11 Nov. bestaat de Ned. Herv. Zen
dingsgemeente te Doetinchem 75 jaar. De her
denking geschiedt alleen kerkelijk in een dienst
waarin ds. J. Groeneweg uit Hilversum, oud
predikant dier gemeente en oud-directeur der met
de gemeente nauw verbonden Van Dijkstichtingen,
zal voorgaan.
In aansluiting op ons vorig bericht kunnen wij
tihans melden, dat de Tentooostelhng-Afscheid.ng
1834 vermoedelijk 19 November te Rotterdam zal
heropend worden, en in de Gemeentebibliotheek
een week ter bezichtiging zal zijn. Er heeft zich
voor deze Tentoonstelling waarvan het naar Rotter
dam komen het initiatief van den heer J. H. Doe
ner geweest is, een klein comité gevormd.
KERKINWIJDING TE OLDENZAAL
Zondag is de nieuwe Ned. Herv. Kerk aan he
Burgem. Vos de Waelplein te Oldenzaal plechtig
in gebruik genomen.
Ds. J. v a n D ij k Dz. was voorganger; verder
werd het woord gevoerd door den heer Joan Gel-
derman, president-kerkvoogd en ds. Van Zwet te
Almelo als afgevaardigde van de Synode der Ned.
Herv. kerk.
Het nieuwe kerkgebouw is gesticht volgens het
ontwerp van den architect-ingenieur A. J. A. W i n
ters te Hengelo. Het bevat circa 500 zitplaatsen
in het parterre en op de galerij. Een
kamer, een catechisatielokaal, een
zijn vooraan in de kerk gebouwd.
De Geref. Kerken in H. V.
En het voorstel-Ds. v. d. Brink
Het door de classis Amsterdam der Gèref. Ker-
Ds. H. C.
3 October,
het orgaan
(in comité-
gespro-
H.V. verworpen voorstel
den Brink, vermeld in ons blad v;
geeft (Ds.) E. L. S(melik) aanleiding
dier kerken mede te deelen, dat ei
generaal) volkomen eerlijk en serieus
Maar er was geen oogenblik aarzeling
het ging over den inhoud der voorgestelde
:ng.
„Natuurlijk stemde iedere kerk en iedere Evan
gelieprediker in met de grondgedachte over de
verzoening der zonden door het bloed van Christus.
Dat sprak zoo vanzelf, dat men het eenstemmig
als volkomen overbodig voelde een speciale ver
klaring af te leggen omtrent dit deel der belijdenis,
omdat we kenden zeggen, dat deze dingen onder
ons volkomen zekerheid hebben. Een verschil in de
theologische doordenking van deze leer des Evan
gelies, een onbevredigdheid met de uitleggingen
daarvan, die in Gereformeerde kringen gegeven
worden, stelt geen oogenblik de eigenlijke centrale
gedachte in dubio. Dit is een zaak van geloof.
„Tegen zu'lke besprekingen ziet men ongewild
tevoren altijd eenigszins op. Maar het treft mij
altijd weer, dat zij in een kring waar onderling
vertrouwen bestaat, altijd meewerken tot verhelde
ring en verdieping van inzicht. Wanneer men zich
niet dadelijk bevindt in de sghuwmakende sfeer
van ketterjagerlj, kan men vrijeliljk uitspreken. Het
bleek in onze c'assis mogelijk. En achteraf ben ik
dankbaar dat (bij alle bezwaar dat ik tegen de
publieke aan-de-orde-stelling van dit voorstel had
om de misverstanden, die het bij anderen kan wek
ken) deze bespreking er geweest is. We zijn met
de theologische benadering natuurlijk niet klaarge
komen. Maar aan de predikanten is geadviseerd
(zooals het voorstel van Leeuwarden reeds be
doelde) om een intensieve bespreking aan dit on
derwerp te wijden. Ongetwijfeld zal deze in den
komenden tijd gehouden worden. Dit is het goede
van zulke besprekingen, dat men eens echt over de
geestelijke kernvragen spreekt"
GEREF. BOND IN DUITSCHLAND
Op 8 en 9 Nov. a.s. zal de Geref. Bond in
Duitschland in algemeene vergadering bijeen
komen.
GEREF. MANNENVEREENIGINGEN
Deze maand traden weer zeven vereenigin-
een tot den Bond van G.M.V. toe, namelijk:
Tiel, Silvolde—Gendringen, IJsselmuiden, Pa-
ipendrecht, Hoofddorp, Landsmeer en Wate
ringen. Daardoor omvat deze Bonds reeds 232
Geref. Mannenvereenigingen. Meerdere zijn
voorbereiding.
KERKORGEL
Bij de ingebruikname der nieuwe Ned. Herv.
Kerk te Oldenzaal op Zondagnam ddag 28
werd ook het nieuwe orgel in gebruik ge
in, dat gebouwd is door de firma Valckx
Van Kouteren 6 Co. te Rotterdam.
Kerk en Staat in Duitschland
Het voorspel op een beslissing.
Blijkens officieuse inlichtingen, door het
N.C.P. uit Berlijn ontvangen, heeft Hitier,
do Synode der belijdeniskerken een recht-
streeksch beroep op den Staat deed, besloten
dat eerst een nat.-socialistbche leiderssamen
komst de houding van den Staat ten opzichte
van het Kerkconflict zal overwegen; daarna
zal hij zijn beslissing treffen. Berichten, die
zijn redevoering ter zake in de verloopen da
gen aankondigen, waren uit de lucht g<
De tweede Synode der Belijdeniskerken
Inzake deze op 19 en 20 Oct. te Berlijn—
Dahlem gehouden Synode meldt de „Auf-
warts", dat daar vertegenwoordigd waren de
belydemskerken en 6ynoden uit geheel Duitsch
land met uitzondering van de Geref. Kerk
van Hannover en Oost-Friesland. Van Beieren
waren als afgevaardigden o.a. verschenen prof.
dr. P. Althaus en prof. dr. Hermann Sasse
van Erlangen, die tegenover de eerste synode
te Barmen afwijzend stonden, doch thans zich
aansloten. Diverse referaten werden gehouden
en doQr een comité waarin naast de bekende
voormannen der belijdendsbeweging o.a. ook
prof. dr. Sasse en prof. dr. Von Soden (Mar
burg) plaats namen, een accoord van gemeen
schap tusschen de verschillende confessies,
die in de synode vertegenwoordigd waren, i
gewerkt, dat na uitvoerige bespreking
eenige veranderingen door de synode werd
aanvaard. Besloten werd by de afkondiging
van het kerkelijk noodrecht, om elke betrek
king met de kerkleiding af te breken en ook
om niet meer kerkelijk samen te werken met
hen, die met de kerkleiding in betrekking blij-
Voorts benoemde de synode naast ei
den Broederraad een uitvoerend' bestuur, dat
bestaan zal uit het bureau te Bad-Oeynhausen
aangevuld met drie vertegenwoordigers der
confessies, nl. elk één vertegenwoordiger
de Luthersche, van de Gereformeerde en
van de Geünieerde kerken.
EENHEID VAN SCHOTSCHE KERKEN
Er zyn nieuwe onderhandelingen gaande ir
Schotland tusschen de drie Geref. kerkgroe-
pen, de Free Church, de Reformed Presbyte
rian Ohuich en de Original Secession Church,
om tot eenheid te komen. Inderdaad zijn de
belijdenissen dezer kerken dezelfde. In Sept.
vond te Stirling een conferentie plaats tus
schen vertegenwoordigers der drie kerken
groepen, welke tot resultaten leidde. Namens
de gezamenlijke deelnemers aan deze confe
rentie werd nl. een brief aan al de kerkeraden
thans gericht, waarin deze werden opge
wekt om plaatselijk zooveel mogelijk samen
werking te zoeken, o.a. op het gebied van uit
wendige en inwendige zending en in den
strijd voor de waarheid.
ZENDING EN PHILANTROPIE
HET DEVENTER QUARTET EN DE
RADIO
Onlangs hebben wij melding gemaakt van het
feit, dat de uitzending van het z.g. Deventer Quar
tet (Evangelisatie van verschillende kerkgroepen
gecombineerd) niet meer door de N.C.R.V. zouden
paats hebben. In de Omroepgids wordt thans ver
klaard, waarom niet.
Reeds vóór de oorspronkelijke samenwerking te
Deventer verbroken werd, heeft het Bestuur van
de N.C.R.V. aan de Stads-Evangeiisatie te Deven
ter bericht dat er bezwaren rezen tegen een te
vaak herhalen van die bewuste uitzendingen.
Op aandrang van het Com:té werd niettemin
besloten, om nog ééo maal zulk een Deventer avond
te geven.
Het Bestuur ontving echter nog eer de uitzen
ding plaats kon hebben van het Deventer Comité
een brief, waaruit de Omroepgids het volgende
„Tot onze spijt is eenigen tijd geleden door de
Gereformeerde predikanten hier ter plaatse deze
samenwerking verbroken. In verband daarmede ge
voelt cos Comité geen vrijheid meer, aanspraak te
maken op den door U toegezegden avond."
Deze correcte houding van het Comité werd
door het Bestuur zeer gewaardeerd. Het besloot
dan ook, zich aan dat schrijven te houden.
EEN SLECHTE MAAND
Het Zendingsbureau te Oegstgeest (postre
kening No. 6074) vraagt ons plaats voor het
volgende:
De maand October is bijna ten einde en wy
hebben daarin tot dusver slechts ongeveer
f 25.000 ontvangen. Dat is bedroevend weinig,
want de achterstand wordt zoodoende met
minstens vijftig duizend gulden vermeerderd
en zal dan tot drie en een halve ton sty "en!
Ook in vergelijking met vroegere jaren is
het weinig; de laatste drie jaren waren de
inkomsten in deze maand steeds ruim f 43.000,
in 1930 zelfs f 57.000. En nu dit luttele bedrag.
„Misschien sparen de menschen het op vóór
de Zendingsweek", zal men zeggen. Wij ho
pen, dat het inderdaad zóó is, mits het dan
de opbrengst daarvan vermeerdert en mei
niet nu terughoudt om het te stellen ii
plaats van wat dan gegeven wordt, want dan
beteekent het vermindering. En maakt men
nu den achterstand cToot, dat die dan
niet meer is in te halen. En ook in October
gaat het Zendingswerk voort en moet het be
kostigd worden.
CHR. MILITAIREN BOND VOOR
O. EN W.-INDIE
Op Vrijdag 26 October heeft deze Bond, waar
van de Militaire Tehuizen te Batavia, Meester
Cornells, Buitenzorg, Tjimatri, Bandoeng, Sema-
raog, Salaitiga en Magelang uitgaan, haar jaarver
gadering gehouden.
De voorzitter Ir. E. M i d d e 1 b e r g herdacht
het heengaan van den Beschermheer van den Bond,
wijlen Z.KJd. Prins Hendrik en van het Eerelid
van den Bond, Jhr. Mr. A. F. de Savomn Lohman.
De vergadering hoorde hem staande aan.
Het verslag van den secretaris gewaagde van het
groote belang der rechtspersoonlijkheid door het
Indisch Comité van den Bond verkregen, waardoor
het nemen van allerlei beslissingen met betrekking
tot de Tehuizen in Indië vlotter kan geschieden
en waardoor ook de verantwoordelijkheid
voor een grooter deel naar Indië werd verlegd.
De oprichting van twee nieuwe Tehuizen,
in Batavia en Semaraog kon daardoor ook
vlotter verloopen, wijl ou allerlei punten in Indië
konden worden geregeld, zonder dat daartoe af
zonderlijke machtiging van het Hoofdbestuur i
dig was.
De oprichting dezer Tehuizen in 1933 was
daad die te schooner uitkwam, naar mate de
gunst der tijden scherper werd gezien.
De penningmeester klaagde over het verlies
contribuanten.
Dank zij de in Indië betoonde offervaardigheid
kwamen genoemde Tehuizen er, zij het dan ook dat
deze voorloopig in huurhuizen moesten worden
ondergebracht.
De penningmeester hoopt dat, zooals bij de op
richting der Tehuizen van Meester Cornelis, Bui-
:nzorg, Tjiimatri en Bandoeng, geschiedde, in Ne
derland de belangstelling zoo groot zal zijn, dat
eerlang eigen tehuizen kunnen worden, gebouwd.
Het. gironummer van den Bond is 71784.
Het verspreiden van degelijke en in het bijzon
der van Christelijke lectuur, zooals de statuten het
aangeven, vraagt eveneens veel geld; het is na
melijk de gewoonte dat de Tehuizen van uit Ne
derland toegezonden krijgen een 16-tal dagbladen
en periodieken, terwijl de bibliotheken ook geregeld
van 'hier uit worden aangevuld. En dan de Kerst
en Oudejaarszendingen. Twee Tehuizen meer be
teekent alleen hiervoor een jaarlijksche meerdere
uitgarve van pl.m. f 500.
Het Tehuis in Curasao werd gesloten en
vereenigd met dat van het Leger des Heils.
De aftredende bestuursleden Ir. E. Middel-
berg en Ds. H. Janssen werden herkozen.
Besproken werden plannen voor een doelmatige
propaganda, waaromtrent binnenkort mtei zal
worden bekend gemaakt.
GIFTEN EN LEGATEN
Wijlen mej. E. Bakker heeft aan de Ned.
Herv. kerk te Bedum f 6000, en aan de burger
lijke gemeente Bedum f 1000 vermaakt.
Schoolnieuws.
Prof. Dr. WILLEM BLOMMAERT f
Uit Stellenbosch in Zuid Afrika wordt het
overlijden gemeld op 48-jarigen leeftijd van prof.
dr. Willem Blommaert, een Belgisch Protestant,
uit het „geuzendorp" Maria Hoorebeeke afkomstig.
Prof. Blommaert behaalde zijn doctorstitel aan de
universiteit te Gent en doceerde als hoogleeraar
aan het college te Stellenbosch.
DE VRIJE UNIVERSITEIT
Het aantal studenten
In „De Heraut" wordt een opgave gegeven van
het aantal studenten, die van 20 Oct. 1933 tot 20
Oct. 1934 zich voor het eerst lieten inschrilven ter
Vrije Universiteit, n.l. 36 Theologie, 28 Rechten,
9 Letteren, 15 Wis- en Natuurkunde, 1 Medicijnen,
2 Theologie en Rechten en 1 Economie, totaal 92.
Een vorig jaar was het aantal inschrijvingen 110.
Deze vermindering is in hoofdzaak daaraan toe te
schrijven, dat het aantal studenten, die voor c
Theologie zich lieten inschrijven, verminderde.
RECHTSHOOGESCHOOL TE BATAVIA
Heeft 10 jaren bestaan
Gistermorgen heeft te Batavia de plechtige her
denking plaats gehad van het 10-jarig bestaan var
de Rechtshoogeschool. De Gouverneur-Generaal
was hierbij tegenwoordig.
De faculteitsvoorzitter, Prof. Z Ij 1 e m a
gaf een jaaroverzicht, waarin hij vermeldde, dat
einde 1933 336 studenten waren ingeschrevei
van wie 29 vrouwelijke; volgens landaard ware
ingeschreven 101 Europeesche, 181 Inheemsdhe e
54 Ch'neesdhe studenten. In 1934 liep het aantal
voor dc eerste maal ingeschrevenen van 11"
96 terug.
Sedert het vorige verslag legden 268 personen
277 examens af, waarvan 158 of 57 pet. met goe
den uitslag werden bekroccd.
CALVIN. STUDENTENBEWEGING
Het bestuur van de Calvin. Studenten-Bewe
ging is voor het jaar 1934.1935, aldus samen
gesteld: J. Thomas, praeses; G. J. van der
Bie, abacti l; T. Spaan, fiscus; mej. A. A.
Boon, E. Diemer, S. J. Ridderbos, W. Vreug-
denhil, assessoren.
Het adres van het abactiaat is: G. van der
Bie, Tuinfluiterlaan 30, Den Haag.
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Tot onderwijzeres aan de Chr. School te S p ij-
k e n i s s e is benoemd mej. B. D ij k e r s van
Z u i d 1 a n d in de plaats van me]. J. U y 1 die een
benoeming te Rotterdam ontving.
Tot onderwijzer aan de Chr. School te Gees
teren is benoemd de heer P. D i 11 i n g h te
Leeuwarden.
De heer Z. Groothuismink te Den Ham
is benoemd als kweekeling met acte aan de Chr.
school aldaar.
W. F. VAN VORST -f
Te Bussum is op 75-jarigen leeftijd overleden de
oud-directeur van het Stadsbestedelingeahuis te
Utrecht de heer W. F. van Voorst, ridder
in de orde van Oranje-Nassau. De heer Van
Voorst was eerst enkele maanden onderwijzer aan
de diaconieschool der Ned. Herv. Gemeentee te
Utrecht. Daarna was hij zes jaar onderwijzer bij
het openbaar lager onderwijs te Utrecht en vervol
gens twaalf jaar hoofd van een school te Soest. Op
1 Januari 1897 werd hij, als opvolger van den heer
Beudeker, tot directeur van het Stadsbestedelingen-
tehuis te Utrecht benoemd. Hij bleef dit tot 31
December 1925
DE NIEUWE SPELLING
De Minister van Oeconomische zaken heeft aan
de hoofden van onder zijn departement ressortee-
rende onderwijsinstellingen medegedeeld, dat hij
het gewenscht acht, dat de spelling-Mardhant voor
het vervolg ook wordt toegepast bij het onderwijs
de diverse land- en tuinbouwscholen.
PREMIEHEFFING EN CLASSIFICATIE
Het hoofdbestuur van de Ver. van Chr. Onder
wijzers enz. heeft in zijn vergadering van 27 Oct.
1. kennis genomen van het voornemen der Regee
ring:
srge stelde
de premie voor weduwen
te heffen van de gepensionneerden;
b. blijkens de persberichten om et
verscherpte classificatie in te voeren.
Het Hoofdbestuur, van oordeel, dat deze, als
bezuiniging bedoelde maatregelen, slechts op enkele
categorieën drukken, kon niet nalaten zijn ernstige
afkeuring daarover uit te spreken.
In het correspondentieblad der Vereeniging vin
den wij over deze aangelegenheid de volgende toe
lichting: „Deze wijze van doen staat ons tegen. Als
men had verklaard, dat ook de gepensioneerden
mee zouden hebben te dragen in de algemeene last.
dan was dat pijnlijk geweest, maar tenminste rond
uit. Nu heeft men een of andere vond gezocht en
wij kunnen het niet anders zien, dan oen draai er
„Met de verscherpte classificatie staat het niet
anders. Onze vereeniging is hier steeds tegen ge
weest en we hopen, dat ze deze gelegenheid weer
zal aangrijpen, om er, zij het vruchteloos, tegen te
protesteeren. Maar is nu het leven in sommige ge
meenten van cos land zou onrustbarend goedkoo-
per geworden, is nu de levensstandaard daar weer
zooveel gedaald, dat er een vierde klasse mc-
fnoest worden gecreëerd, dat sommige collega's
straks zelfs 8 pet. moeten missen? Dat kunnen we
niet anders zien dan als een schromelijke onrecht
vaardigheid, en een verscherping van een reeds
bestaande onb.llijkheid. Als er gedragen moet wor
den, laat dan de last over allen gelijk worden
verdeeld, en niet slechts door een gedeelte worden
PROMOTIES
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Bevor»
derd tot doctor in de wis- en natuurkunde de
heer A. K. W. A. van Lieshout, greboren te
Leeuwarden, op proefschrift „De snelheid vajx
de polymorfe omzetting", nieuwe onderzoekin*
ACADEMISCHE EXAMENS
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN. Gesl,
Econ. doet. indologie de heer J. B. F. Sartorius.
Taaik doet indologie de heer S. Th. M. Hoorf.
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Doet,
wis- en natuurk. hoofdvak plantkunde da
lCDoct wij-1'en natuurkunde hoofdvak schei
kunde de heer W. J. van Wagtendonk.
Cand. wis- en natuurkunde letter K. mej,
MACHINISTEN
DEN HAAG: Gesl. voor het voorloopig dlpla*
na D. A. van Weelderen, Alkmaar: T. C. Baak,
Ihoon; J. B. O. Bakker, Den Haag; B. d©
Kunst cn Letteren.
UIVER-SCHOOLCOMITE
Onder eerevoorzitterschap van minister Mr. H.
P. Marchant is een „Uiver-SchoolcomiCé" gevormd,
waarvan het Comité van aanbeveling bestaat uit
de hceren P. van Nes Czn., L. Welling, Mr. P. W.
H. Truyen, allen hoofdinspecteurs bij het Lager
Onderwijs.
Dit comité doet een oproep uitgaan aan alle on
derwijzers bij het Lager Onderwijs in Nederland,
waarin 't erop wijst, dat Hollands nationale bur
gerlijke luchtvaart de liefde van elke Hollandsche
jongen en van elk Hollandsch meisje noodig heeft.
Het Ulver-Schoolcomité wil nu dit enthousiasme io
Het comité, samengesteld uit onderwijzers, werk
zaam aan scholen van alle richtingen, roept daar
toe de medewerking in van alle collega's in Neder
land (L.O., U.L.O. en B.L.O.).
In elke school, in elke klas worde van ieder
kind een bijdrage gevraagd van met meer dan één
Het op deze wijze bijeengebrachte bedrag, zal
ter beschikking worden gesteld van het Nationaal
Luchtvaartfonds, als Nationale bijdrage van alle
Nederlandsche kinderen; tevens zal de K.L.M. een
blijvend aandenken worden aangeboden en de
Ui ver-bemanning een bescheiden hulde worden
gebraaht.
Laat nu, aldus de oproep, iedere school zich be
ijveren om met deze zaak de noodige spoed te be
trachten en vóór 10 Nov. op giro 247347 den Haag
van den penningmeester het bedrag der inzameling
overmaken, met vermelding van het aantal leer
lingen.
Van bet comité is voorzitter de heer J. Lens;
secretaris is de heer G. K. Dreijer, Akeleistraat 150.
Den Haag, terwijl de heer B. Planlje, penningmees
ter is (Giro 247347, Den Haag).
ONDERWIJZERSVERGADERING
Zaterdag 10 Nov. a.s. vergaderen in het
lokaal voor Chr. Belangen, Weverstraat te
Arnhem de afdeelingen Arnhem en omstreken
van de Unie en de Vereen, v. Chr. Onderw.
Op deze vergadering hoopt de heer W. Faber,
hoofd eener school en leider van het jeugd
werk op Sangi te vertellen over: „Sangi
het jeugdwerk op Sangi".
EXCENTRATIE.
Te Lutten a. d. Dedemsvaart, w
thans reeds een Geref. School bestaat, is
Christelijk Gereformeerde Schoolvereeniging
opgericht. Tot voorzitter, secretaris en pen
ningmeester zijn gekozen resp. de heeren H.
v. Laar, W. Dam en E. Weyenberg.
EXAMEN-RESULTATEN
In de Staatscrt van 26 en 27 dezer vindt men
eenige gegeven over de examens in de nuttige en
fraaie handwerken. Daaruit blijkt dat voor de acte
nuttige handwerken zijn geëxamineerd 857 cand.,
toegelaten 622.
Voor de acte fraaie handwerken: geëxamineerd
114 cand., toegelaten 67.
Aanteekening nuttige handwerken. Geëxamineerd
13 cand., toegelaten 8.
Bij de examens nijverheidsonderwijs
zijn de aantallen gesaagden de volgende:
NlXa ingeschreven 28 (57), geslaagd 6 (16):
NlXb ingeschreven 2 (2), geslaagd I (1); NX.
Ingeschreven 17 (17), geslaagd 3 (5); NXI, inge
schreven 21 (19), geslaagd 10 (9); Ne, ingeschre
ven 46 (66), geslaagd 17 (11); N f, ingeschreven
17 (18), geslaagd 4 (6); N 1, ingeschreven 26 (10).
geslaagd 7 (4); N m, ingeschreven 11 (4), geslaagd
7 (4); N n, ingeschreven 1 (1), geslaagd 0 (1).
De getallen tusschen haakjes geven de aantallen
voor dezelfde examens in 1933 aan.
NIEUW VOCALISTENKWARTET
Te Amsterdam is opgericht een nieuw vo-
calistenkwartet bestaande uit Sophie Both-
Haas, eopraan; Maartje Oilers alt; Michel
i Gobets, tenor en Otto Couperus, bas
BELANGRIJKE VONDST IN HET
PALEIS OP DEN DAM
Bij de van Rijkswege in gang zijnde
restauratie van het Koninklijk. Paleis op
den Dam te Amsterdam zijvi achter een
paar weggebroken kasten in de gelijk-
straatsche garderobe aan het gevel-gedeelte
PaleisstraatDam twee ramen gevonden in
■spronkelijken toestand, die de ramen
van het Paleis hadden vóór ze op last vavi
Koning Lodewijk Napoleon werden veri
angen. Daar er van die oorspronkelijke
ramen geen officieele teekeniugen beston
den, is deze vqndst, die van groote waarde
is voor de restauratie, door de deskundigen
met enthousiasme begroet
DE GESTOLEN „REMBRANDTS"
De uit de woning van Lord Peel gestolen
,Rembrandts" zijn copieën van weinig be-
teekenis. Zelfs wordt gesproken van dood
gewone gekleurde reproducties.
UIT HET SOCIALE LEVEN
HET INTERN. CHR. VAKVERBOND.
Onder voorzitterschap van den heer Jules
Zirnheld (Parijs) kwam het bestuur van
het Internationaal Christelijk Vakverbond
op 22 October te Brussel in vergadering
bijeen. Het bestuur heeft de volgende reso
lutie aangenomen;
Het bestuur van het Internationaal
Christelijk Vakverbond heeft kennis ge
nomen van de pogingen, die in den laat-
sten tijd tegen bepaalde vertegenwoordi
gers van de vakbeweging in het Saar-
gebied zijn aangewend en die ten doel
hebben, de vrije uitdrukking van do
meening der christelijke arbeiders bij
het plebisciet, dat over het politieke en
sociale lot van liet land moet beslissen,
onmogelijk te maken. Het constateert,
dat deze pogingen een aanslag zijn zoo
wel op de vrijheid van vereeniging aU
op de andere burgerrechten. Het ver
langt van de Commissie, die door deu
Volkenbond benoemd is, om de noodige
maatregelen te treffen en eventueel
reeds genomen maatregelen te verscher
pen, om de vrijheid van de volksstem
ming ten volle te verzekeren. Het spreekt
zijn welgemeende sympathie uit voor de
leden der christelijke vakbeweging in
het Saargobied, die voor de rechten der
arbeiders strijden.
Met het oog op het feit, dat het zoo be
langrijke en brandende vraagstuk van de
werkloosheid der jeugd is ingeschreven op
de agenda van de eerstvolgende Internatio
nale Arbeidsconferentie, heeft het bestuur
van het Internationaal Christelijk Vakver
bond besloten, een conferentie te houden
met de jeugdleiders om na te gaan, welko
maatregelen getroffen moeten worden, om
de openbare meening van het groote ge
wicht van het vraagstuk te doordringen en
om een oplossing ervan te bevorderen.
De Souvereiniteit Gods en de
Staatkundige verhoudingen^
door Prof. Mr. A. Anema
ii.
Wanneer in de „Vindiciae contra tyrannos" de juridische
grondslagen worden gelegd voor de Calvinistische staatsleer,
dan verschijnt God als de eene partij in een stipulatio, waarbij
overheid en volk de andere partij zijn als „correj debendi", ieder
aansprakelijk „in solidum" en beiden moeten beloven „ne quid
detrimenti Ecclesia capiat", d.w.z. dat de heerlijkheid Gods zal
worden gevindiceerd als het voornaamste doel der politieke ver
houdingen. God eischt van beiden, vorst en volk, „rem integram",
en straft beiden voor de schuld van ieder hunner. Nadat deze
stipulatio bewerkstelligd is, sluiten overheid en volk een tweede
overeenkomst om den staat voor bederf te bewaren, en de twee
verdragen tezamen vormen de „constitutio regis"; „populus
regem constituit, Deus elegit". Op deze wijze werd het geheele
gebouw van den staat opnieuw opgericht op den grondslag van
de souvereiniteit Gods, al werd dit gedaan in de begripsvormen
van het Romeinsche privaatrecht, het eeivige constructieve
middel dat de wetenschap in dien tijd te bieden had. In andere
werken, zooals Beza's „De iure magistratuum", Tlotmans' „Fran-
cogallia" en Buchanan's „De iure regum apud Scotos" hooren
we denzelfden grondtoon, versterkt door toelichtingen ontleend
aan de Heilige Schrift, de geschiedenis der wereld en van het
eigen volk, en de traditioneele staatsleer. De afzonderlijke rech
ten van overheid en volk, gezag en vrijheid, werden zoo weer
rechtstreeks gebaseerd op de souvereiniteit Gods, zooals die ons
wordt geopenbaard in de Schrift „Het Woord van God" dat
was de rots waarop staatkundige verhoudingen werden gebouwd
en vast gefundeerd. Ten slotte vatte Althusius de geheele
gedachte van deze periode samen en kristalliseerde de begin
selen ervan in een systematische verhandeling. Dit belangrijk
werk verdient ongetwijfeld oprechte bewondering, maar het
levendig beschrijvende, het intuitief visionaire element, dat het
hart der oudere generatie zoo warm had toegesproken, geboren
als het was uit de felle worsteling voor godsdienstvrijheid, had
I stond in ons blad van Maandag j.l.
al te zeer plaats gemaakt voor een speculatieven gedachtengang.
Zijn verfijnde subtiliteit corrigeerde voorzeker een aantal vroe
gere zwakke punten in den logischen opzet, maar bracht tege
lijkertijd, ten gevolge van de rationalistische tint ervan, opnieuw
het gevaar dat de souvereiniteit Gods haar vooraanstaande
plaats als het centrale dogma zou verliezen. Niettemin was het
Calvinisme nu goed op weg om een grooten invloed uit te
oefenen in West-Europa en Noord-Amerika en het scheen alsof
het dogma van de souvereiniteit Gods een schitterende toekomst
voor zich had.
Maar dit zou niet zoo zijn. Weldra werd aan het dogma
ernstige schade toegebracht door de ontwikkeling van de
Roomsch-Katholieke staatsleer. De felle tegenstanders der Refor
matie, de Dominicanen en Jezuïten (Molina, Bellarmin, Suarez),
konden en moesten, gezien hun algemeen Christelijk standpunt,
het dogma hebben aanvaard. Voor hun doel behoefden ze alleen
do Calvinistische uitwerking ervan bestreden te hebben, maar
zij hadden slechts één doel; voor de Kerk de suprematie over
den Staat te verzekeren. Daartoe stelden zij, dat God aan den
Paus macht had gegeven door een bijzondere en onmiddellijke
daad, maai' aan den wereldlijken vorst slechts „ex vi rationis
naturalis", als „proprietas consequens naturam". Dit stond gelijk
met een vrome uitschakeling, indien niet met een ontkenning
van het dogma, een onbedoelde knieval voor de humanistische
staatsleer. Dit was erg genoeg. Maar erger nog was, dat de anti-
Jezuïtische schrijvers als Fénélon en Bossuet, hoewel zij met
kracht de overheid als dienaresse Gods tegen de Jezuïten ver
dedigden, nu het dogma, met algeheele miskenning van de
rechten des volks, veranderden in het stelsel van het „droit
divin". Dus werd de vorst de absolute heerscher, die alleen ver
antwoordelijk was aan God zelf, en die voor het volk was de
plaatsvervanger van God almachtig, dien zij onvoorwaardelijk
moesten gehoorzamen. „The divine right of Kings" van de
Stuarts in Engeland werd eveneens beschut met het schild van
de souvereiniteit Gods. Het onvermijdelijke gevolg was, dat het
dogma van de souvereiniteit Gods verkeerdelijk werd vereen
zelvigd met het absolutisme der koningen. Dit was een onver
geeflijke verminking, daar de herleving van het dogma door het
Calvinisme, een eeuw tevoren, speciaal gericht was tegen dat
absolutisme en op dit dogma had gegrond niet alleen de macht
van den vorst, maar ook de rechten van het volk. klaar de
kracht der feiten, haar oorsprong vindende in den roem der
Bourbons en de Stuarts, plaatste dc historische waarheid geheel
op den achtergrond. De souvereiniteit Gods en hot .vorstelijke
absolutisme werden in de practijk vereenzelvigd. En toen de
geheele ontwikkeling van het publieke leven in de 17e en 18e
eeuw een toenemende neiging toonde naar staatkundige idealen
diametraal tegenovergesteld aan het absolutisme, kwam het
dogma van de souvereiniteit Gods zelf, gezamenlijk met het
absolutisme meer en meer in discrediet. Men vergat geheel dat
in de Middeleeuwen het dogma was opgekomen uit oppositie
tegen de almacht van den Paus en dat het in de 16e eeuw ver
nieuwd was om den tegenstand tegen de almacht van den vorst
te steunen. Nu werd het alleen beschouwd als een geliefkoosd
wapen ter verdediging van het verfoeide despotisme. Toen in
de „glorious revolution" in Engeland Willem III een besllssen-
den slag toebracht aan het absolutisme, door hoog te houden de
historische rechten van het volk, terwijl hij tegelijkertijd de
oude rechten des konings handhaafde, had de Calvinistische
staatsleer al te zeer geweigerd deze Calvinistische politieko
daad te verdedigen met de eenige afdoende argumenten, ont
leend aan de souvereiniteit Gods. Zij liet die verdediging over
aan John Locke, d. w. z. aan de deistische, humanistische,
rationalistische theorie van den Staat Het was de staatstheorie
die langzamerhand veld won, en nu den strijd aanbond met het
absolutisme. Voor dit doel was het noodzakelijk, dat ze zich
geheel vrij maakte van de souvereiniteit Gods. Grotius was do
eerste met zijn „etsi daremus esse non Deum", al was het dan
in een geheel ander verband; anderen spraken van „a Deo et a
natura"; het gezag was niet „immediati a Deo", maar er was
alleen een „ordinatio divina approbans". Pufendorf en Thomasius
noemen pod nog als de uiteindelijke bron van de macht des
volks; Wolff spreekt er bijna niet meer over. Alle macht in de
staatkundige verhoudingen werd meer en meer beschouwd als
het ingeboren recht van den souvereinen mensch. Nogmaals na
een tijdsverloop van twee eeuwen was het dogma van de souve
reiniteit Gods verschropipeld tot een ledig phantoom; het was
verdord onder den zengenden gloed van het onheilig vuur vau
het humanistisch devies: ni Dieu, ni maitre.
De 19e eeuw echter bracht een herleving. Het begon met
par. 57 van de Weener Slotacte en de considerans van het Heilig
Verbond, waarin het dogma van de souvereiniteit Gods opnieuw
erkend werd, maar niet zonder de oude dwaling. De Nederland
sche staatsman Groen van Prinsterer had gelijk toen hij de
opmerking maakte, dat de auteurs van dit verdrag terecht den
goddelijke» grondslag aanvaardden voor het recht der koningen,
maar blijkbaar dezelfde basis voor het recht van het volk had
don vergoten. Op een meer doeltreffende wijze behandelde Stahl,
de Luthersche rechtsphilosoof in Duitschland, het probleem,
toen hij in zijn staatsleer opnieuw de leer vau de souvereiniteit
Gods op den voorgrond stelde tegenover de humanistisch»
staatsleer. Hij maakte het tot het centrale, allesbeheersehende,
dogma, en trachtte het practische beteekenis le geven door er op
te baseeren de politiek van de conservatieve partij in Pruisen.
Deze poging faalde door den invloed van Bismarck. Hegel's
staatsleer en von Treitschke's historische vergoddelijking der
macht werden de grondslag voor de Duitsche practische politiek.
Het gevolg is geweest, dat de twee fundamenteele principes van
Stahl's staatsleer, het „Monarchisch Prinzip" en de „Schranken-
theorie" verijdeld zijn; monarch en parlementaire „Schranke"
zijn tezamen verdwenen en hebben plaats gemaakt voor den
nationaal-socialistischen machtsstaat. Maar Stahl's leidende
principes blijven en het is te hopen, dat in een nieuwen vorm
de Duitsche staatstheorie en -practijk zich nogmaals zullen
trachten aan te sluiten bij deze beginselen.
Nederland is gelukkiger geweest De herleving van de leer
der souvereiniteit Gods werd daar tewêeg gebracht door do
geschriften van Groen van Prinsterer, Kuyper en de Savornin
Lohman. Zooais, gezien de Nederlandsche historie, verwacht kon
worden, ontwikkelde zij zich overeenkomstig de Calvinistische
beginselen. De leer zelf werd krachtig en vurig verdedigd met
argumenten ontleend aan Schrift en Historie en behandeld in
haar twee consequenties: de goddelijke grondslag van het recht
der koningen zoowel als die van de rechten des volks. Door de
stichting van een Calvinistische politieke partij op deze fun
damenteele basis werd de leer der souvereiniteit Gods de bron
van kracht voor de practische politiek van de orthodoxe
Protestanten en bijgevolg een levende factor in de politieke
verhoudingen van het Nederlandsche volk.
Dus kunnen we, de resultaten der historische evolutie samen
vattende, zeggen: bij de Roomsch-Katholieken wordt de kern
van het dogma natuurlijkerwijze niet ontkend, voorzoover het
gericht is tegen humanistische principes, maar het dogma zelf
wordt gevoeld als een overwegend Protestantsche leer, die door
de wijze, waarop ze uitgewerkt is, de macht van de Kerk be
dreigt en bijgevolg niet met sympathie begroet wordt. In de
Luthersche staatsleer werd het erkend en verdedigd door Stahl,
maar in de politieke litteratuur en praktijk liet men het later
vrijwel varen. Doordat in algemeen-godsdienstigen zin de Ca'-
vmistische theologie deze leer tot het hart van de geheele Cal
vinistische levensbeschouwing heeft gemaakt, is zij ook meer
afdoend en meer volledig behandeld in dc Calvinistische staats
leer. Daarom oefent zij ook practïsch alleen een weldadigen
invloed uit, wanneer zij genomen wordt naar dc Calvinistische
opvatting.
