JHruwr gelhsdp
PAUL VON HINDENBURG overleden
Nieuwsblad voor L eiden sn Omstreken
Dagelijks verschijnend
Hitier wordt Rijksleider
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 77» cf.
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
Bureau: Breestriat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
DONDERDAG 2 AUGUSTUS 1934
NO. 5237
15e Jaargang
Sfotatentitprijjen:
Van 1 tot 5 regels
1.177»
Ingezonden Mededeelingeo
HandelsadvertentiëR per
regel 0.177»
Bij contiacl belangrijke
korting
Voor het bevragen aao 1 bureau
V wordt berekend
ƒ0.10
VON HINDENBURG,
een wereldhistorische figuur.
Dicht genaderd tot het eind van zijn
87e jaar is Von Hindenburg van zijn
aardsche post opgeroepen. De blijmoe
dige Christen, die zoo kinderlijk geloof
de in de Voorzienigheid Gods, is tot
het laatst getrouw geweest in het ver
vullen van zijn plicht,
i Gelijk in ons land dit jaar de rouw
over ons kwam, omdat ons Vorstelijk
Huis uitgekozen was door den koning
der verschrikking, zoo is thans Duitsch-
j land in rouw gedompeld, omdat één
zijner allergrootste zonen heenging.
't Is merkwaardig, waar, vooral in
onzen tijd, betrekkelijk veel jonge
figuren zich neergezet hebben aan
's werelds schaakbord, om hun spel te
spelen, de wereldhistorie toch telkens
hoog bejaarde personen een rol geeft
te vervullen. Duitschland vooral is rijk
geweest aan bedaagde grooten, die hun
j stempel gedrukt hebben op volk en
werelddeel. Naast de vier voormannen
uit het begintijdperk van het Eerste
:Daiitsche Rijk, den eersten Keizer Wil
helm, Von Bismarck, Von Moltke en
Von Roon, kan gesteld worden Vou
Hindenburg. Het nageslacht zal hem
op één lijn stellen met Bismarck. Bis
marck de stichter van het vereende
DuitschlandHindenburg de man, die
Duitschland voor uiteenvallen behoed-
de, toen de revolutie raasde en de eco
nomische ellende het volk wanhopig
maakte.
Wonderlijk zijn Gods wegen in de
geschiedenis. Hindenburg w^s 67 jaar,
toen zijn eigenlijke levenstaak een
aanvang nam. De vergaarde groote
l hoeveelheid wijsheid en diep inzicht
zou nu zijn rendement gaan opleveren.
Van stonde aan was het volk
i genegen hem het vertrouwen te
i bieden, hetwelk noodig is om zware
i verantwoordelijkheid te dragen. Dat
i vertrouwen behield hij in dagen van
zege, maar niet minder in dagen van
neergang. Toen Duitschland uit dui
zend wonden bloedde, toen de Keizer
over de grens trok naar veiliger oord,
marcheerde de 71-jarige veldheer, aan
het hoofd der vermoeide en verslagen
troepen, terug naar het vaderland.
In onze oogen is dit het grootste
moment geweest in dit rijke leven.
Trouw komt pas uit, wanneer de tegen
spoed daar is.
Op deze trouw volgde straks opnieuw
zegen. De Republiek van Weimar had
het presidentsinstituut in het leven
geroepen. De eerste President, de
sociaal-democraat Ebert, kwam voor
jaar 1925 te overlijden. In deze korte
periode van zeven jaar was Duitsch-
i land een door partijstrijd verscheurde!
staat geworden. Tegenover Marx, deij
man van het roomsche Centrum, vol
bloed republikein en dus gesteund door
de sociaal-democraten, stelden de meer
conservatieve partijen Von Hindenburg
als candidaat. Dit gaf schrik in de lan
den der vroegere vijanden. Hier voelde
men zich altijd, ook thans nog, meer
eens geestes met de zoogenaamde demo
cratische en marxistische partijen. Hoe
heeft men zich vergist, gelukkig!
De wereld mag van grooten dank
spreken, dat de oude veldmaarschalk
als overwinnaar te voorschijn trad.
Thans beseft zij dit pas, nu dit leven
Doch niet alleen huiten Duitschland,
ook in dit land zelf leeft men thans in
zorg. Ook de nationaal-socialistische
leiding, welke nu over de laatste nog
niet in bezit genomen burcht kan gaan
beschikken. Want inderdaad stond
Hindenburg, hoewel den laatsten tijd
Hitier zeer gezind, in wien hij blijk
baar den man zag, dien Duitschland
noodig had, hoven alles en allen.
Zijn invloed, met die van zijn onmid
dellijke omgeving tesamen, heeft veel
geschikt, en meer dan eens doordrijven
voorkomen. Van achteren beschouwd,
zullen die nationaal-socialisten, welke
het meest de verantwoordelijkheid aan
voelen als een groote zaak, dit erken
nen willen.
Ook de functie van Rijkspresident
zal Hitier thans overnemen. Een wet is
reeds uitgevaardigd, waarbij de kanse
lier straks ten volle als de Rijksleider
zal optreden. Mogen eenige deelen van
den geest, die Von Hindenburg zoo ge
sierd en gesterkt heeft, neerdalen op
den opvolger, die in dit allermoeilijkst
tijdsgewricht de volle verantwoorde
lijkheid wenscht te aanvaarden. Wijs
heid mag wel toegebeden worden aan
den representant van het zoo fel heen
en weer geschudde Duitsche volk.
De zorg, waarin thans de wereld
verkeert, ook dat gedeelte, hetwelk Von
Hindenburg met vrees den presidents-
stoel zag bestijgen en nu wel moet
erkennen mis gezien te hebbende
leegte, welke deze patriarchale figuur
in zijn eigen land achterlaat; het ver
lies, hetwelk de nationaal-socialisten
zelf verklaren geleden te hebben door
het heengaan van wie eenmaal slechts
den staanden Hitier wilde aanhooren,
dit alle^ wijst erop, dat een gebenedijd
menschenkind van zijn aardsche taak
ontheven werd.
In Gods handen zal de menschheid
slechts rustig haar toekomst kunnen
leggen. Als de nood voor land en volk
op zijn hoogst is, toont Hij op het ge
bed zoo dikwijls Zijn erbarmen. Hij
zal niet eeuwiglijk den toorn behouden!
Een Vader des Vaderlands
en een groot man ging heen
Een veelbewogen leven in dienst van zijn Vaderland
Eenvoud, Plichtsgevoel en Godsvrucht
waren de grondtrekken van zijn karakter
VON HINDENBURG
OVERLEDEN
Neudeck 2 Augustus
Rijkspresident Generaal-Veld-
maarschalk Von Hindenburg is
hedenmorgen om negen uur
overleden.
Hedenmorgen negen uur is Rijkspresident
Von Hindenburg overleden, juist op den
dag, waarop vóór twintig jaren de wereld
oorlog uitbrak, waarin hij zulk een groote
rol heeft gespeeld.
Het bericht werd verwacht, maar is wei
nig minder schokkend dan wanneer wij
daarop niet voorbereid geweest zouden
zijn.
Zwaarder slag kon het in diepe zorg
verkeerende Duitsche volk nauwelijks tref
fen.
Von Hindenburg was de groote figuur, die
meer dan iets of iemand anders aan het
verleden bond, maar die tevens als levende
werkelijkheid in het felbewogen heden
stond, als een onwankelbare rots.
Schijnt door allerlei oorzaken de glorie
volle en hooggespannen verwachting om
trent het nationaal-socialisme in het Duit
sche rijk af te nemen, men had in elk ge
val Von Hindenburg nog en vertrouwde, dat
deze kloeke, recht-door-zee-gaande, onder
alle omstandigheden plichtsgetrouwe lei
der, ook wanneer alles rondom hem ineen
zou storten, rustig zou staan temidden der
woedende golven en zulke bevelen geven,
dat de dreigende chaos zou worden be
zworen.
Dit oer-Duitsche middelpunt van macht is
thans weggevallen en het schijnt even alsof
alles daardoor in Duitschland is losgewrikt.
Anderhalf jaar geleden, toen een vloedgolf
van enthousiasme over de Duitsche landen
rolde, zou het verlies van Von Hindenburg
minder diep zijn gevoeld dan op het oogen
blik. Men verkeerde toen in de stemming,
dat Adolf Hitler de eigenlijke man was voor
Duitschland en dat men den ouden veld
maarschalk voortaan nog slechts te beschou
wen had als een wel waardevol, maar niet
temin vrijwel onmisbaar, sieraad.
Het is teekenend voor den veranderden
politieken toestand, dat men thans den dood
van Von Hindenburg met angst en zorg zag
naderen en dat men zich onzeker voelt voor
de toekomst, ook voor de naaste toekomst,
nu deze figuur is weggevallen en met zijn
bondig en beslist woord geen invloed meer
kan oefenen.
Het valt niet te betwijfelen, dat het Duit
sche volk als een indrukwekkende eenheid
dezen groote ten grave zal brengen. Een
demonstratie van eenheid in liefde en ver-
eering voor den gevallen held is evenwel
van voorbij gaanden aard.
De moeilijkheden komen daarna met ver
dubbelde kracht
Men kan er wel zeker van zijn, dat Adolf
Hitler en zijn naaste omgeving reeds lang
hun plannen gereed hebben voor de reeds
maanden achtereen verwachte situatie. Het
overlijden van een meer dan zes-en-tachtig
jarige behoort tot de meest-gewone gebeur
tenissen des levens, die men in zijn bere
keningen opneemt.
Niemand echter heeft kunnen voorzien,
dat Von Hindenburgs laatste uur zou vallen
in een zoo hachelijke periode.
En daarom is het zoozeer te betreuren, dat
juist nu de onverbiddelijke dood moest
komen.
Gelukkig weten wij ook nu het lot der
volken in de Hand Gods, die Zijn werktui
gen wijs en vrijmachtig kiest en deze ook
op het moment dat Hem behaagt terzijde
stelt.
Zien wij, kortzichtige menschen, de toe
komst donker in ook nu behooren wij
niet te vergeten, dat God regeert en dat Hij
uit het kwade het goede doet voortkomen.
De laatste uren van den gestorven
Rijkspresident
Gisteravond te 6 uur 20 hiinuten
hebben de behandelende geneesheeren
in hun bulletin gemeld, dat de zwak
te-toestand verder was verergerd, de
verdooving was begonnen en de
kracht van het hart afnam.
Vanmorgen half zeven werd een
communiqué uitgegeven, dat als volgt
luidde:
„Bij toenemende algemëene zwakte
is de Rijkspresident in een diepe be
wusteloosheid gezonken".
De daarna volgende mededeeling
was het doodsbericht.
HITLER AAN HET STERFBED
Rijkskanselier Hitler is, zooals men weet,
Woensdag naar Neudeck gevlogen en heeft
daar even aan het sterfbed van oen Rijks
president vertoefd. Volgens de Nat Soz. Kor-
respondenz herkende Hindenburg den Lei
der en dankte hij hem met hartelijke woor
den voor zijn bezoek Na een kort gesprek
verliet de Rijkskanselier den Rijkspresident
weer, die rustig ging slapen.
Volgens een andere mededeeling uit Ber
lijn was Hitier vergezeld van zijn adjudant
Bruckner en den perschef Hanfstangel. Ver
der waren bij het ziekbed aanwezig de zoon
van den Rijkspresident, kolonel Oskar von
Hindenburg en Prof. Sauerbruch. Van het
kasteel, waar Hitier verblijf houdt en waar
ook een afdeeling S.S.-lieden is onderge
bracht, waait een groote hakenkruisvlag.
HINDENBURGS „POLITIEK TESTAMENT"
In goed-ingelidhte nat-soc. kringen to Ber
lijn verluidt, dat Hindenburg een poli
tiek testament zou achterlaten, waar
in hij uitdrukking geeft aan zijn vertrouwen
in Hitier en dezen bij het Duitsche volk we
gens zijn kwaliteiten als leider aanbeveelt.
In het politieke testament van Hindenburg
zou verder staan, dat hij zijn leven lang een
overtuigd monarchist is geweest en dat hij
van meening is, dat de monarchistische
staatsvorm de beste voor hef, Duitsaha volk
HITLER WORDT RIJKSLEIDER
De juncties van
Rijkskanselier en Rijks
president worden
BERLIJN, 2 Augustus. De
Rijksregeering heeft de vol
gende wet aangenomen en af
gekondigd:
Par. I. De functie van Rijks-
president wordt vereenigd met
die van Rijkskanselier. Dien-
tengevolge gaan de tot dusver
door den Rijkspresident uitge
oefende functies over op den
leider en Rijkskanselier Adolf
Hitler. Hij bepaalt zijn plaats
vervanger.
Par. II. Deze wet wordt van
kracht vanaf het oogenblik
van het overlijden van Rijks
president Von Hindenburg.
Hindenburg bezig in zijn werkkamer.
Het leven van een groot man
Paul Lodewij k Hans von Be-
neckepdorf und von Hinde nb urg
werd den 2den October 1847, een half jaar
vóór de Maart-revolutie, in het thans
Poolsoh geworden Posen geboren.
Zijn vader, Robert, lag toen als luitenant
en adjudant bij het eerste infanterie-regi-
cnent in Posen, nom IS. Hij heeft 't slechts
tot majoor gebraaht. Zijn moeder, Louise,
op Wie de. zoon. sterk geleek, was een gebo
ren Schwickordt, de dochter van 'n in Polen
werkzaam militair arts, die niet slechts
uitmuntend geneeskundige, maar ook
dapper man was. Vader en. moeder van den
rijkspresident waren beide groot van stuk,
hadden beidie een blanke, ietwat gele ge
laatskleur en donker haar. Van hen erfde
hij zijn imposante gestalte en zijn door en
door ernstige gelaatsuitdrukking.
Op elfjarigen leeftijd ging Paul reeds naar
de krijgsschool. Het was in het geslacht der
Hindenburgs namelijk reeds in al de zeven
eeuwen van zijn bestaan gewoonte, dat het
soldaten en ambtenaren voortbracht, die
weliswaar lang niet altijd op den \oorgrond
kwaimen, maar hun vorsten trouw dieuden.
De militaire loopbaan was voor Paul iets
vanzelfsprekends.
In 1866 kreeg de jonge Von Hindenburg
den vuurdoop. Hij hoorde de eerste kogels
om zich heen fluiten en deze omstandigheid
bracht hem, naar uit een destijds geschre
ven brief blijkt, „drang tot een kort gebed
gedachten aan zijn lieve verwanten en aan
mijn ouden naam gn toen: voorwaarts!".
Deze enkele woorden teekenen reeds het
eenvoudige, godsdienstige, plichtsgetrouwe
karakter, dat ook den lateren generaal-veld-
maarschalk sierde en dat hem de vereering
toebracht van de millioenen Duitschers van
ale politieke richting, die hem in 1925 tot
den tweeden president der Duitsche repu<
bliek kozen.
Een merkwaardig leven
Tusschen zijn positie als jong luitenant
cn die van den hoogsten post in het Duit-
sdhe rijk ligt een merkwaardig leven.
Op 19-jarigen leeftijd verwerft hij reeds
op de slagvelden van Bohemen het ijzeren
kruis.
Tijdens den oorlog van 1870—'71, dien hij
meemaakt als eerste luitenant, krijgt hij het
ijzeren kruis in een hoogere klasse.
Terug van den krijg, bezoekt bij de acade
mie voor krijgswetenschappen.
In 1878 heeft hij het gebracht tot kapitein
bij den generalen staf en afdeelingschef van
het ministerie van oorlog.
Hij klimt dan vrij snel in raDg en brengt
het in 1903 tot commandeerend generaal
van het IV'de legercorps (Maagdenburg), een
post die hij bekleedde tot 1911.
In dit jaar wordt hij onder verleening
van de orde van den Zwarten Adelaar gè-
pensionneerd. Als Von Hindenburg zich dan
te Hannover in het particulier leven terug
trekt, schijnt het, dat zijn militaire loopbaan
Een loopbaan, die scheen afgeloopen
Maar het ging heel anders. De groote
oorlog, die in 1914 uitbreekt, deed zijn leven,
een nog schitterender loop en hooger vlucht
nemen.
Op 22 Augustus krijgt Von Hindenburg
het verzoek uit het groote hoofdkwartier om
zich weer voor den actieven dienst beschik
baar te stellen en een paar uur later meldt
zich generaal Ludendorff bij hem, als zij ft
chef van den generalen staf.
Met Ludendorff en generaal Hoffmann
wist hij tusschen 26 en 30 Augustus bij
Tannenberg, in Oost-Pruiken, het leger, van,
den Russischen generaal Samsonoff, vernie
tigend te verslaan en bracht hij vervolgens
tusschen 8 en 11 September bij de Masoeri-
sohe meren het leger van Kermenkampf eea
nederlaag toe, die zich weldra over het ge-
heele Noordelijke deel van het Russische
front deed gevoelen.
De man, die van dit oogenblik als de af
wender van de gevaarlijke Russische bedrei
ging werd beschouwd Duitschland moest
immers op twee fronten tegelijk vechten
vverd hoogelijk vereerd en bijna onmiddel
lijk werd hem het opperbevel over het ge-
heele oostelijke front opgedragen, waar hij"
de operaties ook verder gedurende ojjgeveeri
twee jaren met succes leidde.
Toen volgde, 29 Augustus 1916, zijn benoe
ming tot chef van den generalen staf.
De beslissende overwinning in het Westea
nadat Rusland buiten gevecht gesteld was,
wachtte men weliswaar tevergeefs van Von
Hindenburg. Toen hij de opperleiding kreeg,
was de voortzetting van de in 1914 in België,
en I-rankrijk begonnen omvattingsbeweging
niet meer mogelijk. De krachten van het
Duitsche volk waren daartoe reeds te zeer
uitgeput en die van zijn tegenstanders, door;
de hulp van Amerika, te zeer aangegroeid.
Het offensief in het Westen had geen resul
taat. en ten slotte moesten het Duitsche le
ger en het Duijsohe volk den strijd opgeven,
1 Groot in de nederlaag
Het is toen Von Hindenburgs onvergan
kelijke eere geweest, dat hij het verslagen
leger van het republiek-geworden kei
zerrijk, ondanks de revolutie achter het
front, als een ongeschonden eenheid terug-
K- .je',Voor zijn "uposante persoonlijkheid
hield de chaos stand. Zijn gezag was het
eenige dat door de omwenteling ,niet werd
aangetast. Naar hem luisterden zelfs de re
volutionaire soldatenraden. De demobilisatie
werd tot het einde en zonder schokken vol
trokken. Grooter dan in dien tijd is Hinden
burg nimmer geweest.
Opnieuw opgeroepen. Nu tot president
der Republiek.
Maar ook nu was er nog niet een einde
gekomen aan zijn merkwaardige, wonder
lijke loopbaan.
Trok de oude generaal-veldmaarschalk:
zich opnieuw te Hannover terug, men vergat
hem niet. Zelfs taande het gezag van zijn
grootheid niet in den loop van de jareu
waarin de herinnering aan de ooiiogsellen-5
de gaandeweg vervaagde. In de gunst van
het Duitsche volk bleef hij staan, ook al
had hij den oorlog verloren. Men zag in
hem het symbool van de beste der Duitsche
XJw^fleiilisprafiöDnt
Berlin, den 16. Februar 1932.
TóH «rklare hiermit, daas ieh der Aftfnahaie fteirtea
Kaoens in den "WahlvorEChlag Hindenburg" för die Heiehe-
prksidentenviahl 1932 zus Liane.
SySSEEWSÉ* voor mceniidatuur voor het
