JUktttw jCriitsrtjr QLmrmt
Oostenrijks bondskanselier doodgeschoten
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden ïn Omstreken
„PRINCESS"
PALTHE - ALMELO
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevesligd is 2.35
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 cl. met Zondagsblad 7'/a cf.
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
No. 5231
Bureau: Breestnat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
DONDERDAG 26 JULI 1934
15e Jaargang
gbbertentitprijjen:
Van 1 tot 5 regels 1.17V»
Elke regel meer 0.22'/»
Ingezonden Mededeelingen
van 1-5 regels 2.30
Elke regel meer045
Handelsadvertentiên per regel f 0.17'/»
Bij contract belangrijke korting
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend 0.10
MISPLAATST OPSCHRIFT
Het is hopeloos om met liberale scriben
ten te polemiseeren over de diepste beginse
len der staatkunde. We zeggen dat niet om
hen onaangenaam te zijn, alsof het aan die
zijde onwil was; het is slechts conclusie van
yeel ervaring.
Dezer dagen verzetten we ons tegen een
artikel van mej. mr. E. C. van Dorp in de
V r ij h e i d.
Volgens oud-recept werd ons en onze
geestverwanten verweten, dat wij zouden
zeggen:
„Wij hervormden, gereformeerden, katho
lieken zijn, omdat wij een bepaalde Bijbel
uitlegging aanhangen,beter dan gij,
liberalen".
Tegen deze beschuldiging merkten wij
drieërlei op:
le. dat de rechterzijde zich niet beter
waant dan de liberalen;
2e. dat wij, partijen der rechterzijde, ons,
met veel gebrek en veel meeningsverschil,
omdat wij feilbare menschen zijn, willen
onderwerpen aan het gezag van Gods
Woord; en
3e. dat liberale politici etc., welke Schrift
verklaring zij aanhangen, altijd de restric
tie maken: „in hoeverre wij met Gods Woord
rekening zullen houden in het openbare
leven hangt van óns inzicht af".
Dit laatste hebben we in een ander arti
kel nog eens duidelijk gemaakt met een
beroep op een beschouwing van de V r ijz.
Democraat, waarin letterlijk gezegd
werd: „Met Christendom wordt nimmer door
ons bedoeld het oude dogmatische
maar een Christendom, dat zijn leer aan de
wetenschap heeft getoetst
Wanneer dit nu niet zoo scherp mogelijk
de tegenstelling tusschen geloof en rede"
weergeeft, dan weten wij het niet meer.
Toch schrijft de Vrij h eid, ter verdedi
ging van mej. Van Dorp, een lang artikel
tegen ons, waar zij boven plaatst: „Anti
revolutionaire overschatting" en waarvan de
inhoud is: wij moeten opkomen tegen uw
verwijt, dat de liberaal wijzer wil zijn dan
God, en dat hij zelf zal uitmaken, wat hij
met den Bijbel zal doen, wantprotes
tanten en katholieken denken zeer verschil
lend over uitspraken der Heilige Schrift en
protestanten onderling hebben allerlei
twistvragen over den Bijbel. -
Hebben we nu gelijk of niet, dat het hope
loos is om met liberale schrijvers over deze
dingen te polemiseeren?
Geven wij niet keer op keer toe, dat door
onze kortzichtigheid allerlei meeningsver-
schillen ontstaan?
Hebben wij niet erkend veelszins te dwa
len? Was er ook maar iets van zelfverhef
fing in hetgeen wij schreven?
Waarom dan het hatelijke opschrift: „An
ti-revolutionaire zelfoverschatting"
Het artikel in de Vrijheid, dat hier
■uitweidt over verschillende toepassing van
de Schrift, gaat geheel langs ons betoog
heen.
Waar hét slechts op aan komt is dit, of
men de Schrift beschouwt als Gods Woord
dan wel als een woord van menschen.
Is men bereid zich onvoorwaardelijk aan
het goddelijk gezag te onderwerpen of zegt
men met de Vrijz. Dem.: „het Christen
dom heeft zijn leer getoetst aan de weten
schap, aan de maatschappelijke vormen"?
In het laatste geval is het met de heer
schappij van Gods Woord gedaan. Want wie
deze aanvaardt, stelt de wetenschap en de
staatkunde onder de tucht van het Woord.
Van zelfoverschatting kan er dan echter
geen sprake zijn.
„TOEVALLIGE"
AANBEVELING
Met steeds grooter vindingrijkheid wordt
de propaganda voor de openbare school ge
voerd.
Zoo ontvingen we dezer dagen van een
[vriendelijke lezer een zeer goed verzorgd
reclamebiljet voor een bepaalde school.
Op stevig karton ziet men de foto van een
'mooi schoolgebouw en in tweekleurendruk
wordt de voortreffelijkheid van het onder
wijs aan die school bezongen, terwijl tot be
zoek der tentoonstelling van door leerlingen
vervaardigde artikelen (slöjd en handwer
ken) wordt aangespoord.
Niets nieuws en zeer te prijzen.
Toch onderscheidt deze reclame zich van
andere. Ze heeft iets pikants. Een letterkun
dige van naam schrijft op pagina 2 van dit
mooie dingentje:
Toevallig heeft schrijver dezes met
rijn drie kinderen ervaring opgedaan van
Ihet openbaar onderwijs in......"
Voorts vertelt hij van de toewijding van
het onderwijzend personeel, die hun taak
niet als b e t r e k k i n g, maar als r o e p i n g
vervullen! Heel mooi, als men daaruit geen
verwijt aan het onderwijzend personeel van
andere openbare scholen moet lezen.
Het is werkelijk pikant.
Zoo'n aanbeveling is nog eens wat waard.
En 't mooiste is: zoo heelemaaltoe
vallig!
Dat is nog het pikantste van alles. Men
mocht anders eens veronderstellen, dat men
den schrijver om een letterkundige bijdrage
had gevraagd...^.
Een nationaal-socialistische overval op de radio
zender en op de kanselarij. - Enkele ministers
gevangen genomen. - Dollfuss is daarbij om het
leven gekomen.
De staat van beleg is te Weenen afgekondigd.
Groote algemeene ontroering over het
tragisch doodsbericht.
De aanvoerders der rebellie zijn reeds terecht
gesteld. Nog 144 man zullen onder het
Standgerecht vallen.
Arm Oostenrijk!
Wéér wordt de wereld opgeschrikt door
een in het Oostenrijksche land beraamden
aanslag. Vóór twintig jaren deed de dood
van den Kroonprins het ergste vreezen.
Thans vraagt men zich af, wat voor gevol
gen de dood van Dollfuss zal hebben.
Oostenrijk kan met recht een ongelukkig
land genoemd worden, al kenmerkt de be
volking zich door een spreekwoordelijke ge
moedelijkheid, welke op groote tevreden
heid zou kunnen gaan gelijken. Het com
plex van vredesverdragen van Versailles en
van Trianon heeft de vroegere Oostenrijk
sche monarchie, een rassenverzameling in
het groot, volgens de moderne beginselen
van Wilson in stukken geknipt, en Oosten
rijk, zoowel als Hongarije tot landen ge
maakt, bijna zonder bestaansmogelijkheid.
Oostenrijk met zijn zes millioen inwoners
heeft een hoofdstad, waarin ongeveer de
helft der bevolking verblijft Economisch is
het vooruitzicht droevig. Slechts met steun
der groote mogendheden kon het staats
leven finantiëel worden voortgezet. Dat
moet eenmaal vastloopen.
De bevolking is daarbij politiek ver
scheurd. Kerkelijk heet de groote meerder
heid Roomsch-Katholiek, maar slechts onge
veer de helft hangt de religie in mindere of
meerdere mate openlijk aan. De marxisten
zijn er altijd sterk geweest Him vakbewe
ging bijvoorbeeld overheerschte de Christe
lijke bijna overal. Vele jaren hielden de
sociaal-democraten en de christelijk-socialen
in het parlement en in de groote gemeente
raden elkaar zoo wat in evenwicht Weenen
zelf \tfhs een r o o d e stad.
Toen is het nationaal-socialisme gekomen
als een vrucht van den economischen druk,
in Midden-Europa teweeggebracht door de
ongelukkige vredesverdragen. Ook in Oos
tenrijk schoot het wortel. Een Groot-Duitsch-
land trok velen aan. De groote mogend
heden verkiezen dit niet, om redenen vol
doende te begrijpen.
In dit verscheurde land, economisch lam
geslagen, is Dr. Dollfuss de laatste jaren
vrijwel de man geweest In Londen en Pa
rijs was hij gezien, en daarom bij de natio-
naal-socialisten natuurlijk juist niet Reli
gieus Roomsch-Katholiek, waren de marxis
ten zijn verwoede tegenstanders. Het komt
ons voor, dat hij soms meer geschoven
werd, dan dat hij zelf schoof. Buiten de
nationaal-socialisten waren de Heimwehr-
mannen evengoed fascistisch van opvatting,
echter ingesteld op het Italiaansch voor
beeld. Zóó werd in Februari van dit jaar
eerst op bloedige wijze de eindkamp ge
voerd met de marxisten, en vooral daarna
koerste het staatsschip steeds meer den
Italiaanschen kant uit.
De nationaal-socialisten bleven daarna
over als de machtige tegenpartij der Doll-
fuss-regeering. Machtig, wijl hun beginselen
blijkbaar veel meer verankerd liggen in
de bevolking, dan oppervlakkig gezien kan
worden.
In dezen eindstrijd is Dollfuss gevallen.
Op een wijze, welke weer doet zien, hoe na
eiken, dus ook den laatsten grooten oorlog,
verwildering in sommige landen jarenlang
kan heerschen. In een revolutie heeft het
leven al heel weinig waarde. Dollfuss zelf
heeft in enkele jaren zijn naam voorgoed
verbonden aan de geschiedenis van zijn land.
Zijn tragisch einde zal nog lang blijven
drukken op de positie zijner nationaal-
socialistische tegenstanders, welke zich
door dezen politieken moord ernstig ge
schaad hebben.
Terwijl wij dit schrijven toonen de berich
ten, dat Duitschland zich geheel los wenscht
te maken van dezen aanslag der Oostenrijk
sche nationaal-socialisten. De gezant, die
zich geleend had voor onderhandelingen, is
op staanden voet ontslagen, en de over de
grens trekkende avonturiers zullen gevan
gen genomen worden. Op het eerste gezicht
maakt dit de toekomst iets minder somber.
Verder valt over deze toekomst heel wei
nig te zeggen. Zal Oostenrijk zonder vreem
den steun zich kunnen handhaven? Zal de
groep, welke aansluiting wenscht bij
Duitschland, zwakker of sterker worden
door het gebeurde? Zullen Italië en Duitsch
land zich verder van elkaar verwijderen?
Zullen de groote mogendheden zich geroe
pen achten op de een of andere wijze in te
grijpen? Zou hierdoor de eendracht in het
verscheurde volk grooter worden? Zullen
de marxisten nieuwe hoop gaan koesteren?
Zal de burgerkrijg tusschen de fascistisch
aangelegde heimwehren en de nationaal-
socialisten nog scherper vormen aannemen?
Ziedaar vragen te over, waarop in de vol
gende dagen wat meer licht kan vallen.
HET RAVAG-GEBOUW BESTORMD
Woensdag heeft te Weenen een putsch
plaats gehad, waarover tal van tegenstrijdige
berichten worden ontvangen, uit welke'
echter nog niet valt op te maken wat er
precies is geschied.
De putsch-beweging begon met een aanval
op het radiostation en omroepgebouw van
de Weensche radio „Ravag". Omstreeks 1
uur in den middag werd de uitzending ge
stoord en werd medegedeeld, dat de regee-
ring-Dollfuss was afgetreden.
Uit later in den middag ontvangen bericih-
Dr E. DOLLFUSS
ten bleek, dat er in de Oostenrijksche hoofd
stad meer was gebeurd, dan alleen de be
zetting van de radio door een bende, die
zich als Heimwehr schijnt te hebben voort
gedaan en daardoor gemakkelijk in het ge
bouw kon komen.
Vast staat thans, dat het gebouw vam den
Bondskanselier door opstandelingen, zeer
waarschijnlijk door de nationaal-socialisten,
i6 bestormd. Bij deze bestorming is de
Bondskanselier Dolfuss zoo ernstig gewond,
dat hij Woensdagavond omstreeks half ne
gen is overleden.
DE BONDSGEBOUWEN ONTZET
Geruimen tijd schijnen de opstande
lingen meester van do regeeringsge-
bouwen te zijn geweest. Later hebben
de regeeringstroepen echter ziooals
de berichten van omstreeks half elf
Woensdagavond liuidden de Bonds
kanselarij en de overige gebouwen
weer bezet.
De regeeringgmacht schijnt verder
in handen te zijn gelegd van den
minister van onderwijs Sohussnigg,
die in den loop van den avond een
rede voor de radio heeft gehouden,
gedurende welke hij den dood van
Dollfuss bevestigde.
De Oostenrijksche gezant te Rome,
Dr Rintelen, is te Weenen terugge
keerd. De leider van de Heiimwehr
Starhamberg, dié in Italië vertoefde,
heeft zich per vliegtuig naar Weenen
begeven.
Een aantal regeeringspersonen, on
der wie minister Fey en de staats
secretaris voor de veiligheid Kar-
winsky, schijnen door de opstandelin
gen gevangen genomen te zijn. Hun lot
is nog niet bekend.
Woensdagavond was geen telefoni
sche aansluiting met Weenen te ver-
Wijlen Bondskanselier Dr E. Dollfuss, aan wiens
leven op zoo tragische wijze een einde werd ge
maakt, in de kring van vrouw en kinderen.
l r-'VÏ'
,1
krijgen, zoodat alle berichten via een
omweg de buitenwereld bereikten.
De Duitsch-Oostenirijksche grens is
op last van de Duitsche regeering
gesloten.
DE PUTSCH MISLUKT
Volgens betrouwbare berichten uit Wee
nen heeft de putsch in de Oostenrijksche
hoofdstad door nationaal-socialisten plaats
gehad. De bezetting van de „Ravag" is het
begin geweest van een poging der nationaal
socialisten, het bewind in handen te nemen.
Omstreeks 1 uur in den middag drongen
nationaal-socialisten, die gekleed waren in
uniformen van- de Heimwehr en de politie,
in de studio van de „Ravag". Onder dc be
dreiging met revolvers werd de omroeper
gedwongen mede te deelen, dat Dollfuss
zijn regeering waren afgetreden, en dat het
bewind was overgenomen door Dr Rintelen.
HOE DE REBELLEN OPTRADEN
Nadat dit was geschied, trokken ongeveer
144 nationaal-socialisten naar de Bonds
kanselarij, waar zij, daar zij gekleed waren
in unformen van regulaire troepen, zonder
moeite konden binnendringen. Met de revol
vers in de hand hielden zij de beambten,
die voor de bewaking moesten zorgen, in
bedwang, en een aantal begaf zich naar de
kamer van den Bondskanselier op de eerste,
verdieping, waair zij Dollfuss, Fey en den
staatssecretaris voor de veiligheid Kar-
winksy aantroffen. Alle drie werden gear
resteerd. Dadelijk daarop werd Dollfuss
weggevoerd, waarbij eenige schoten'op hem
werden gelost, tengevolge waarvan hij ern
stig gewond werd en in den loop van den
avond is gestorven.
Daarop dwongen de nationaal-socialisten
Fey, onder bedreiging met revolvers, zich
op het balcon te begeven en tot de op do
Ballhausplatz intusschen verzamelde troe
pen van de Heimwehr cn de politie de mede-
deeling te richten, de Bondskanselarij niet
te bestormen.
Volgens deze beriohten hebben gedurende
den geheelen namiddag onderhandelingen
plaats gevonden tusschen de rebellen en de
regeeringstroepen, waarbij de rebellen Fey
en Kanvinsky als gijzelaars vasthielden oan
voor zich vrije aftocht te bedingen.
Hierbij 6Chijnt de Duitsche gezant aJls be
middelaar te zijn opgetreden. Op dit moment
was Dollfuss reeds overleden. Volgens nog
niet bevestigde berichten hebben de opstan
delingen minister Fey toegestaan, zich nog
met Dollfuss, die naar de geile salon was
overgebracht, te onderhouden voordat de
Bondskanselier overdeed.
De nationaal-socialisten, die dreigden Fey
en Karwinksy eveneerrs te zullen doodschie
ten, wanneer zij geen vrije aftocht kregen,
zijn tegen den avond in de gelegenheid ge
steld, te vertrekken. In vrachtauto's zijn zij
daarop naar de Duitsche grens gebracht en
over de grens gezet.
De minister van Onderwijs, Dr Sohuss-
nigg heeft voorloopig de leiding van de
regeering op zich genioimen.
DE STAAT VAN BELEG
Te Weenen is onmiddellijk de ver
scherpte staat van beleg afgekondigd.
Na 8 uur des avonds mocht zich nie
mand op straat bevinden en alle café's
moesten gesloten zijn. Alle belangrijke
punten der stad zijn door troepen van
de Heimwehr en de politie bezet.
Demonstralies zijn verboden en elke
poging tot samenscholing oï oproer zal
standrechtelijk worden bestraft.
Hedenochtend ziullen de gezanten van de
groote mogendheden en van de Kleine En
tente bijeenkomen ter bespreking van den
toestand.
Minister Sohussnigg heeft in zijn rede,
die hij voor de radio heeft gehouden, ver
klaard, dat de regeering de orde zaïl hand
haven en de politiek van Dollfuss zal voort
zetten. „Oostenrijk zal Oostenrijk blijven"
aldus besloot hij.
HOE DOLLFUSS VERMOORD WERD
Omtrent het overlijden van den Bonds
kanselier Dollfuss vernemen wij het vol
gende:
Des mongens had een zitting van den Mi
nisterraad plaats gehad, die tot des mid~.ö„
4 uur werd verdaagd. In dien tusschentijd
had de Bondskanselier Dr Dollfuss met
Bondsminister Fey en den Staatssecretaris
voor de Veiligheid Kanvinsky eenige drin
gende zaken te bespreken.
Plotseling reden eenige aiuto's de poort
van de bondskanselarij aan de Ballhaus
platz binnen. Deze auto's waren bezet met
mannen in Heimwebr-uniformen. Het viel
op, dat de uniformen en de aankleeding
niet geheet in orde waren, doch voordat men
wist, wat er gebeurde, waren de mannen
uitgestegen. Een groep drong de wacht bin
nen en een andere groep snelde naar de
eerste verdieping, waar de werkkamer van
Dr Dollfuss is gelegen. De Bondskanselier
had zijn besprekingen juist beëindigd en
was met Staatssecretaris Karwinksy naar
een aangrenzende kamer gegaan. Hij moet
het lawaai op de tnap hebben gehoord en
begaf zich teen naar een antichambre, die
verbinding heeft met het trappenhuis^ In
tusschen was de deur van de antichambre
naar het trappenhuis reedö door een wacht
gesloten. Dollfuss, die in gezelschap was
van een bediende, zeide, dat hij naa
kamer van den Bondspresident zou g
Op weg daarheen moest hij de congreszaal
passeeren. Toen hij zich in de zaal bevond,
werd de deur ingetrapt en met geweerkolven
vernield.
Met twee schoten afgemaakt
Tien a twaalf nationaal-socialisten storm
den naar binnen en de eenste, die Dollfyss
zag, loste van zeer korten afstand 2 schoten
op den. Bondskanselier. Eén sohot trof hem
in de hals, een ander sohot trof hem onder
den sohouder. Dollfuss hield om af te weren
de handen voor het gelaat Hij draaide even
terzijde en sloeg toen achterover op den
grond. Nicg even riep hij: „Help, help!", en
toeh verstomde het geluid. De bediende, die
hem gevolgd was, werd door de nationaal-
socialisten tegen den muur geplaatst Gerui
men tijd bleef de stervende Bondskanselier
met zijn moordenaans alleen. Eenigen tijd
later werd minister Fey door eenige putsch-
isten naar Dollfuss geleid, die op een
divan was gelegd. Er lag een doek over zijn
hoofd. Minister Fey ontdekte aan den hals
een noodverband, waaruit bloed vloeide.
Princess
bieden U comfort
en elegance.
De beste hulp voor
gevoelige voeten.
VAN BLADEL - WAALWIJK
Voornaamste Nieuws*
Dit nummer bestaat uit 'M
Blz. 1 en 2
BONDSKANSELIER Dr. E. DOLLFUSS IS
DOOR OOSTENRIJKSCHE NAT. SOCIALIS
TEN VERMOORD.
Nat. socialistische opstandelingen overrompelden
den radio-zender en de Bondskanselarij; Fey en
Karwinsky, twee ministers, werden gegijzeld.
Onderhandelingen met de rebellen te Weenen;
zij worden echter terecht gesteld.
Dr. Rinteler, de Oostenrijksdie gezant te Rome,
is gearresteerd.
Te Weenen heeft de regeering de macht be
houden en zijn talloos velen gearresteerd.
De overstroomingen in Polen.
De hitte in de Vereen. Staten eischte 800
dooden; Texas wordt door een orkaan geteisterd.
Blz. 3
Te Ouddorp zijn bij een ernstige ontploffing
twee mannen en een kind gedood.
Te Amsterdam heeft zich een familiedrama
afgespeeld
Blz. 5
Gemeenteraad van Amsterdam: wederom onder-»
wijsstrubbelingen.
De Vïerdaagsche Afstandsmarschen.
Blz. 9
CHEMISCH REINIGEN VERVEN
't beste op dit gebied
Met zwakke doch toch nog vaste stem
verzocht Dr. Dollfuss Minister Fey zich het
lot van zijn vrouw en kinderen aan te trek
ken. Verder verklaarde hij, dat er om zij
nentwege geen bloed vergoten moet worden.
Een verder onderhoud lieten, de moorde
naars van Dollfuss niet toe.
Het is tot dusverre niet bekend, hoe laat
Dollfuss gestorven is. Hem is door zijn moor
denaars zoowel geneeskundige als geeste
lijke bijstond geweigerd.
Toen de regulaire troepen weer meester
waren van den toestand is het lijk van deiï
gestorven bondskanselier overgebracht naar
zijn werkkamer, waar het is opgebaard.
Het stoffelijk overschot is met een wit
kleed bedekt. Een crusifix is boven zijn
hoofd geplaatst en vier soldaten van het
bondsleger vormen de eerewacht.
Omtrent de politieke gevolgen van dea
mislukten putsch van de nationaal-socialis
ten wordt nog gemeld dat dit geen revolte
was van grooten stijl, doch niettemin zorg
vuldig voorbereid, volgens een vast plan uit
gevoerd.
Het doel was tweeledig: ten eerste het ge
bouw van de „Ravag" in de Johannisgasse
en in de tweede plaats de moord op den
Bondskanselier.
Officieel wordt medegedeeld, dat bij de
onderhandelingen tusschen de opstandelin
gen en de regeeringstroepen men den na
tionaal-socialisten vrijgeleide naar de Duit
sche grens had toegezegd, indien er bij dé
putsch geen dooden zouden zijn gevallen.
Door den moord op Dollfuss was deze toe
zegging echter vervallen.
In Oostenrijksche regeeringskringen acht
men door het feit, dat de Duitsche gezant te
Weenen als bemiddelaar voor de nationaal-
socialistische opstandelingen is opgetreden,
bewezen, dat er betrekkingen hebben be
staan tusschen de Duitsche Rijksregeering
en de putschïsten, en dat de Rijksregeering
van de putschpoging op de hoogte was.
Vorst Starhemberqde leider der Heim
wehren, die op dc tijding der Weensche
onlusten zich per vliegtuig naar Oostenrijk
heeft gespoed. Hij bracht nl in Venetië zijn
vacantie door.