JUktttw jCriitsrtjr QLmrmt Oostenrijks bondskanselier doodgeschoten Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden ïn Omstreken „PRINCESS" PALTHE - ALMELO abonnementsprijs: Per kwartaal in Leiden en in plaatsen waar een agentschap gevesligd is 2.35 Franco per post 2.35 portokosten Per week0.18 Voor het Buitenland bij wekelijksche zending4.50 Bij dagelijksche zending5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 cl. met Zondagsblad 7'/a cf. Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar No. 5231 Bureau: Breestnat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936 DONDERDAG 26 JULI 1934 15e Jaargang gbbertentitprijjen: Van 1 tot 5 regels 1.17V» Elke regel meer 0.22'/» Ingezonden Mededeelingen van 1-5 regels 2.30 Elke regel meer045 Handelsadvertentiên per regel f 0.17'/» Bij contract belangrijke korting Voor het bevragen aan 't bureau wordt berekend 0.10 MISPLAATST OPSCHRIFT Het is hopeloos om met liberale scriben ten te polemiseeren over de diepste beginse len der staatkunde. We zeggen dat niet om hen onaangenaam te zijn, alsof het aan die zijde onwil was; het is slechts conclusie van yeel ervaring. Dezer dagen verzetten we ons tegen een artikel van mej. mr. E. C. van Dorp in de V r ij h e i d. Volgens oud-recept werd ons en onze geestverwanten verweten, dat wij zouden zeggen: „Wij hervormden, gereformeerden, katho lieken zijn, omdat wij een bepaalde Bijbel uitlegging aanhangen,beter dan gij, liberalen". Tegen deze beschuldiging merkten wij drieërlei op: le. dat de rechterzijde zich niet beter waant dan de liberalen; 2e. dat wij, partijen der rechterzijde, ons, met veel gebrek en veel meeningsverschil, omdat wij feilbare menschen zijn, willen onderwerpen aan het gezag van Gods Woord; en 3e. dat liberale politici etc., welke Schrift verklaring zij aanhangen, altijd de restric tie maken: „in hoeverre wij met Gods Woord rekening zullen houden in het openbare leven hangt van óns inzicht af". Dit laatste hebben we in een ander arti kel nog eens duidelijk gemaakt met een beroep op een beschouwing van de V r ijz. Democraat, waarin letterlijk gezegd werd: „Met Christendom wordt nimmer door ons bedoeld het oude dogmatische maar een Christendom, dat zijn leer aan de wetenschap heeft getoetst Wanneer dit nu niet zoo scherp mogelijk de tegenstelling tusschen geloof en rede" weergeeft, dan weten wij het niet meer. Toch schrijft de Vrij h eid, ter verdedi ging van mej. Van Dorp, een lang artikel tegen ons, waar zij boven plaatst: „Anti revolutionaire overschatting" en waarvan de inhoud is: wij moeten opkomen tegen uw verwijt, dat de liberaal wijzer wil zijn dan God, en dat hij zelf zal uitmaken, wat hij met den Bijbel zal doen, wantprotes tanten en katholieken denken zeer verschil lend over uitspraken der Heilige Schrift en protestanten onderling hebben allerlei twistvragen over den Bijbel. - Hebben we nu gelijk of niet, dat het hope loos is om met liberale schrijvers over deze dingen te polemiseeren? Geven wij niet keer op keer toe, dat door onze kortzichtigheid allerlei meeningsver- schillen ontstaan? Hebben wij niet erkend veelszins te dwa len? Was er ook maar iets van zelfverhef fing in hetgeen wij schreven? Waarom dan het hatelijke opschrift: „An ti-revolutionaire zelfoverschatting" Het artikel in de Vrijheid, dat hier ■uitweidt over verschillende toepassing van de Schrift, gaat geheel langs ons betoog heen. Waar hét slechts op aan komt is dit, of men de Schrift beschouwt als Gods Woord dan wel als een woord van menschen. Is men bereid zich onvoorwaardelijk aan het goddelijk gezag te onderwerpen of zegt men met de Vrijz. Dem.: „het Christen dom heeft zijn leer getoetst aan de weten schap, aan de maatschappelijke vormen"? In het laatste geval is het met de heer schappij van Gods Woord gedaan. Want wie deze aanvaardt, stelt de wetenschap en de staatkunde onder de tucht van het Woord. Van zelfoverschatting kan er dan echter geen sprake zijn. „TOEVALLIGE" AANBEVELING Met steeds grooter vindingrijkheid wordt de propaganda voor de openbare school ge voerd. Zoo ontvingen we dezer dagen van een [vriendelijke lezer een zeer goed verzorgd reclamebiljet voor een bepaalde school. Op stevig karton ziet men de foto van een 'mooi schoolgebouw en in tweekleurendruk wordt de voortreffelijkheid van het onder wijs aan die school bezongen, terwijl tot be zoek der tentoonstelling van door leerlingen vervaardigde artikelen (slöjd en handwer ken) wordt aangespoord. Niets nieuws en zeer te prijzen. Toch onderscheidt deze reclame zich van andere. Ze heeft iets pikants. Een letterkun dige van naam schrijft op pagina 2 van dit mooie dingentje: Toevallig heeft schrijver dezes met rijn drie kinderen ervaring opgedaan van Ihet openbaar onderwijs in......" Voorts vertelt hij van de toewijding van het onderwijzend personeel, die hun taak niet als b e t r e k k i n g, maar als r o e p i n g vervullen! Heel mooi, als men daaruit geen verwijt aan het onderwijzend personeel van andere openbare scholen moet lezen. Het is werkelijk pikant. Zoo'n aanbeveling is nog eens wat waard. En 't mooiste is: zoo heelemaaltoe vallig! Dat is nog het pikantste van alles. Men mocht anders eens veronderstellen, dat men den schrijver om een letterkundige bijdrage had gevraagd...^. Een nationaal-socialistische overval op de radio zender en op de kanselarij. - Enkele ministers gevangen genomen. - Dollfuss is daarbij om het leven gekomen. De staat van beleg is te Weenen afgekondigd. Groote algemeene ontroering over het tragisch doodsbericht. De aanvoerders der rebellie zijn reeds terecht gesteld. Nog 144 man zullen onder het Standgerecht vallen. Arm Oostenrijk! Wéér wordt de wereld opgeschrikt door een in het Oostenrijksche land beraamden aanslag. Vóór twintig jaren deed de dood van den Kroonprins het ergste vreezen. Thans vraagt men zich af, wat voor gevol gen de dood van Dollfuss zal hebben. Oostenrijk kan met recht een ongelukkig land genoemd worden, al kenmerkt de be volking zich door een spreekwoordelijke ge moedelijkheid, welke op groote tevreden heid zou kunnen gaan gelijken. Het com plex van vredesverdragen van Versailles en van Trianon heeft de vroegere Oostenrijk sche monarchie, een rassenverzameling in het groot, volgens de moderne beginselen van Wilson in stukken geknipt, en Oosten rijk, zoowel als Hongarije tot landen ge maakt, bijna zonder bestaansmogelijkheid. Oostenrijk met zijn zes millioen inwoners heeft een hoofdstad, waarin ongeveer de helft der bevolking verblijft Economisch is het vooruitzicht droevig. Slechts met steun der groote mogendheden kon het staats leven finantiëel worden voortgezet. Dat moet eenmaal vastloopen. De bevolking is daarbij politiek ver scheurd. Kerkelijk heet de groote meerder heid Roomsch-Katholiek, maar slechts onge veer de helft hangt de religie in mindere of meerdere mate openlijk aan. De marxisten zijn er altijd sterk geweest Him vakbewe ging bijvoorbeeld overheerschte de Christe lijke bijna overal. Vele jaren hielden de sociaal-democraten en de christelijk-socialen in het parlement en in de groote gemeente raden elkaar zoo wat in evenwicht Weenen zelf \tfhs een r o o d e stad. Toen is het nationaal-socialisme gekomen als een vrucht van den economischen druk, in Midden-Europa teweeggebracht door de ongelukkige vredesverdragen. Ook in Oos tenrijk schoot het wortel. Een Groot-Duitsch- land trok velen aan. De groote mogend heden verkiezen dit niet, om redenen vol doende te begrijpen. In dit verscheurde land, economisch lam geslagen, is Dr. Dollfuss de laatste jaren vrijwel de man geweest In Londen en Pa rijs was hij gezien, en daarom bij de natio- naal-socialisten natuurlijk juist niet Reli gieus Roomsch-Katholiek, waren de marxis ten zijn verwoede tegenstanders. Het komt ons voor, dat hij soms meer geschoven werd, dan dat hij zelf schoof. Buiten de nationaal-socialisten waren de Heimwehr- mannen evengoed fascistisch van opvatting, echter ingesteld op het Italiaansch voor beeld. Zóó werd in Februari van dit jaar eerst op bloedige wijze de eindkamp ge voerd met de marxisten, en vooral daarna koerste het staatsschip steeds meer den Italiaanschen kant uit. De nationaal-socialisten bleven daarna over als de machtige tegenpartij der Doll- fuss-regeering. Machtig, wijl hun beginselen blijkbaar veel meer verankerd liggen in de bevolking, dan oppervlakkig gezien kan worden. In dezen eindstrijd is Dollfuss gevallen. Op een wijze, welke weer doet zien, hoe na eiken, dus ook den laatsten grooten oorlog, verwildering in sommige landen jarenlang kan heerschen. In een revolutie heeft het leven al heel weinig waarde. Dollfuss zelf heeft in enkele jaren zijn naam voorgoed verbonden aan de geschiedenis van zijn land. Zijn tragisch einde zal nog lang blijven drukken op de positie zijner nationaal- socialistische tegenstanders, welke zich door dezen politieken moord ernstig ge schaad hebben. Terwijl wij dit schrijven toonen de berich ten, dat Duitschland zich geheel los wenscht te maken van dezen aanslag der Oostenrijk sche nationaal-socialisten. De gezant, die zich geleend had voor onderhandelingen, is op staanden voet ontslagen, en de over de grens trekkende avonturiers zullen gevan gen genomen worden. Op het eerste gezicht maakt dit de toekomst iets minder somber. Verder valt over deze toekomst heel wei nig te zeggen. Zal Oostenrijk zonder vreem den steun zich kunnen handhaven? Zal de groep, welke aansluiting wenscht bij Duitschland, zwakker of sterker worden door het gebeurde? Zullen Italië en Duitsch land zich verder van elkaar verwijderen? Zullen de groote mogendheden zich geroe pen achten op de een of andere wijze in te grijpen? Zou hierdoor de eendracht in het verscheurde volk grooter worden? Zullen de marxisten nieuwe hoop gaan koesteren? Zal de burgerkrijg tusschen de fascistisch aangelegde heimwehren en de nationaal- socialisten nog scherper vormen aannemen? Ziedaar vragen te over, waarop in de vol gende dagen wat meer licht kan vallen. HET RAVAG-GEBOUW BESTORMD Woensdag heeft te Weenen een putsch plaats gehad, waarover tal van tegenstrijdige berichten worden ontvangen, uit welke' echter nog niet valt op te maken wat er precies is geschied. De putsch-beweging begon met een aanval op het radiostation en omroepgebouw van de Weensche radio „Ravag". Omstreeks 1 uur in den middag werd de uitzending ge stoord en werd medegedeeld, dat de regee- ring-Dollfuss was afgetreden. Uit later in den middag ontvangen bericih- Dr E. DOLLFUSS ten bleek, dat er in de Oostenrijksche hoofd stad meer was gebeurd, dan alleen de be zetting van de radio door een bende, die zich als Heimwehr schijnt te hebben voort gedaan en daardoor gemakkelijk in het ge bouw kon komen. Vast staat thans, dat het gebouw vam den Bondskanselier door opstandelingen, zeer waarschijnlijk door de nationaal-socialisten, i6 bestormd. Bij deze bestorming is de Bondskanselier Dolfuss zoo ernstig gewond, dat hij Woensdagavond omstreeks half ne gen is overleden. DE BONDSGEBOUWEN ONTZET Geruimen tijd schijnen de opstande lingen meester van do regeeringsge- bouwen te zijn geweest. Later hebben de regeeringstroepen echter ziooals de berichten van omstreeks half elf Woensdagavond liuidden de Bonds kanselarij en de overige gebouwen weer bezet. De regeeringgmacht schijnt verder in handen te zijn gelegd van den minister van onderwijs Sohussnigg, die in den loop van den avond een rede voor de radio heeft gehouden, gedurende welke hij den dood van Dollfuss bevestigde. De Oostenrijksche gezant te Rome, Dr Rintelen, is te Weenen terugge keerd. De leider van de Heiimwehr Starhamberg, dié in Italië vertoefde, heeft zich per vliegtuig naar Weenen begeven. Een aantal regeeringspersonen, on der wie minister Fey en de staats secretaris voor de veiligheid Kar- winsky, schijnen door de opstandelin gen gevangen genomen te zijn. Hun lot is nog niet bekend. Woensdagavond was geen telefoni sche aansluiting met Weenen te ver- Wijlen Bondskanselier Dr E. Dollfuss, aan wiens leven op zoo tragische wijze een einde werd ge maakt, in de kring van vrouw en kinderen. l r-'VÏ' ,1 krijgen, zoodat alle berichten via een omweg de buitenwereld bereikten. De Duitsch-Oostenirijksche grens is op last van de Duitsche regeering gesloten. DE PUTSCH MISLUKT Volgens betrouwbare berichten uit Wee nen heeft de putsch in de Oostenrijksche hoofdstad door nationaal-socialisten plaats gehad. De bezetting van de „Ravag" is het begin geweest van een poging der nationaal socialisten, het bewind in handen te nemen. Omstreeks 1 uur in den middag drongen nationaal-socialisten, die gekleed waren in uniformen van- de Heimwehr en de politie, in de studio van de „Ravag". Onder dc be dreiging met revolvers werd de omroeper gedwongen mede te deelen, dat Dollfuss zijn regeering waren afgetreden, en dat het bewind was overgenomen door Dr Rintelen. HOE DE REBELLEN OPTRADEN Nadat dit was geschied, trokken ongeveer 144 nationaal-socialisten naar de Bonds kanselarij, waar zij, daar zij gekleed waren in unformen van regulaire troepen, zonder moeite konden binnendringen. Met de revol vers in de hand hielden zij de beambten, die voor de bewaking moesten zorgen, in bedwang, en een aantal begaf zich naar de kamer van den Bondskanselier op de eerste, verdieping, waair zij Dollfuss, Fey en den staatssecretaris voor de veiligheid Kar- winksy aantroffen. Alle drie werden gear resteerd. Dadelijk daarop werd Dollfuss weggevoerd, waarbij eenige schoten'op hem werden gelost, tengevolge waarvan hij ern stig gewond werd en in den loop van den avond is gestorven. Daarop dwongen de nationaal-socialisten Fey, onder bedreiging met revolvers, zich op het balcon te begeven en tot de op do Ballhausplatz intusschen verzamelde troe pen van de Heimwehr cn de politie de mede- deeling te richten, de Bondskanselarij niet te bestormen. Volgens deze beriohten hebben gedurende den geheelen namiddag onderhandelingen plaats gevonden tusschen de rebellen en de regeeringstroepen, waarbij de rebellen Fey en Kanvinsky als gijzelaars vasthielden oan voor zich vrije aftocht te bedingen. Hierbij 6Chijnt de Duitsche gezant aJls be middelaar te zijn opgetreden. Op dit moment was Dollfuss reeds overleden. Volgens nog niet bevestigde berichten hebben de opstan delingen minister Fey toegestaan, zich nog met Dollfuss, die naar de geile salon was overgebracht, te onderhouden voordat de Bondskanselier overdeed. De nationaal-socialisten, die dreigden Fey en Karwinksy eveneerrs te zullen doodschie ten, wanneer zij geen vrije aftocht kregen, zijn tegen den avond in de gelegenheid ge steld, te vertrekken. In vrachtauto's zijn zij daarop naar de Duitsche grens gebracht en over de grens gezet. De minister van Onderwijs, Dr Sohuss- nigg heeft voorloopig de leiding van de regeering op zich genioimen. DE STAAT VAN BELEG Te Weenen is onmiddellijk de ver scherpte staat van beleg afgekondigd. Na 8 uur des avonds mocht zich nie mand op straat bevinden en alle café's moesten gesloten zijn. Alle belangrijke punten der stad zijn door troepen van de Heimwehr en de politie bezet. Demonstralies zijn verboden en elke poging tot samenscholing oï oproer zal standrechtelijk worden bestraft. Hedenochtend ziullen de gezanten van de groote mogendheden en van de Kleine En tente bijeenkomen ter bespreking van den toestand. Minister Sohussnigg heeft in zijn rede, die hij voor de radio heeft gehouden, ver klaard, dat de regeering de orde zaïl hand haven en de politiek van Dollfuss zal voort zetten. „Oostenrijk zal Oostenrijk blijven" aldus besloot hij. HOE DOLLFUSS VERMOORD WERD Omtrent het overlijden van den Bonds kanselier Dollfuss vernemen wij het vol gende: Des mongens had een zitting van den Mi nisterraad plaats gehad, die tot des mid~.ö„ 4 uur werd verdaagd. In dien tusschentijd had de Bondskanselier Dr Dollfuss met Bondsminister Fey en den Staatssecretaris voor de Veiligheid Kanvinsky eenige drin gende zaken te bespreken. Plotseling reden eenige aiuto's de poort van de bondskanselarij aan de Ballhaus platz binnen. Deze auto's waren bezet met mannen in Heimwebr-uniformen. Het viel op, dat de uniformen en de aankleeding niet geheet in orde waren, doch voordat men wist, wat er gebeurde, waren de mannen uitgestegen. Een groep drong de wacht bin nen en een andere groep snelde naar de eerste verdieping, waar de werkkamer van Dr Dollfuss is gelegen. De Bondskanselier had zijn besprekingen juist beëindigd en was met Staatssecretaris Karwinksy naar een aangrenzende kamer gegaan. Hij moet het lawaai op de tnap hebben gehoord en begaf zich teen naar een antichambre, die verbinding heeft met het trappenhuis^ In tusschen was de deur van de antichambre naar het trappenhuis reedö door een wacht gesloten. Dollfuss, die in gezelschap was van een bediende, zeide, dat hij naa kamer van den Bondspresident zou g Op weg daarheen moest hij de congreszaal passeeren. Toen hij zich in de zaal bevond, werd de deur ingetrapt en met geweerkolven vernield. Met twee schoten afgemaakt Tien a twaalf nationaal-socialisten storm den naar binnen en de eenste, die Dollfyss zag, loste van zeer korten afstand 2 schoten op den. Bondskanselier. Eén sohot trof hem in de hals, een ander sohot trof hem onder den sohouder. Dollfuss hield om af te weren de handen voor het gelaat Hij draaide even terzijde en sloeg toen achterover op den grond. Nicg even riep hij: „Help, help!", en toeh verstomde het geluid. De bediende, die hem gevolgd was, werd door de nationaal- socialisten tegen den muur geplaatst Gerui men tijd bleef de stervende Bondskanselier met zijn moordenaans alleen. Eenigen tijd later werd minister Fey door eenige putsch- isten naar Dollfuss geleid, die op een divan was gelegd. Er lag een doek over zijn hoofd. Minister Fey ontdekte aan den hals een noodverband, waaruit bloed vloeide. Princess bieden U comfort en elegance. De beste hulp voor gevoelige voeten. VAN BLADEL - WAALWIJK Voornaamste Nieuws* Dit nummer bestaat uit 'M Blz. 1 en 2 BONDSKANSELIER Dr. E. DOLLFUSS IS DOOR OOSTENRIJKSCHE NAT. SOCIALIS TEN VERMOORD. Nat. socialistische opstandelingen overrompelden den radio-zender en de Bondskanselarij; Fey en Karwinsky, twee ministers, werden gegijzeld. Onderhandelingen met de rebellen te Weenen; zij worden echter terecht gesteld. Dr. Rinteler, de Oostenrijksdie gezant te Rome, is gearresteerd. Te Weenen heeft de regeering de macht be houden en zijn talloos velen gearresteerd. De overstroomingen in Polen. De hitte in de Vereen. Staten eischte 800 dooden; Texas wordt door een orkaan geteisterd. Blz. 3 Te Ouddorp zijn bij een ernstige ontploffing twee mannen en een kind gedood. Te Amsterdam heeft zich een familiedrama afgespeeld Blz. 5 Gemeenteraad van Amsterdam: wederom onder-» wijsstrubbelingen. De Vïerdaagsche Afstandsmarschen. Blz. 9 CHEMISCH REINIGEN VERVEN 't beste op dit gebied Met zwakke doch toch nog vaste stem verzocht Dr. Dollfuss Minister Fey zich het lot van zijn vrouw en kinderen aan te trek ken. Verder verklaarde hij, dat er om zij nentwege geen bloed vergoten moet worden. Een verder onderhoud lieten, de moorde naars van Dollfuss niet toe. Het is tot dusverre niet bekend, hoe laat Dollfuss gestorven is. Hem is door zijn moor denaars zoowel geneeskundige als geeste lijke bijstond geweigerd. Toen de regulaire troepen weer meester waren van den toestand is het lijk van deiï gestorven bondskanselier overgebracht naar zijn werkkamer, waar het is opgebaard. Het stoffelijk overschot is met een wit kleed bedekt. Een crusifix is boven zijn hoofd geplaatst en vier soldaten van het bondsleger vormen de eerewacht. Omtrent de politieke gevolgen van dea mislukten putsch van de nationaal-socialis ten wordt nog gemeld dat dit geen revolte was van grooten stijl, doch niettemin zorg vuldig voorbereid, volgens een vast plan uit gevoerd. Het doel was tweeledig: ten eerste het ge bouw van de „Ravag" in de Johannisgasse en in de tweede plaats de moord op den Bondskanselier. Officieel wordt medegedeeld, dat bij de onderhandelingen tusschen de opstandelin gen en de regeeringstroepen men den na tionaal-socialisten vrijgeleide naar de Duit sche grens had toegezegd, indien er bij dé putsch geen dooden zouden zijn gevallen. Door den moord op Dollfuss was deze toe zegging echter vervallen. In Oostenrijksche regeeringskringen acht men door het feit, dat de Duitsche gezant te Weenen als bemiddelaar voor de nationaal- socialistische opstandelingen is opgetreden, bewezen, dat er betrekkingen hebben be staan tusschen de Duitsche Rijksregeering en de putschïsten, en dat de Rijksregeering van de putschpoging op de hoogte was. Vorst Starhemberqde leider der Heim wehren, die op dc tijding der Weensche onlusten zich per vliegtuig naar Oostenrijk heeft gespoed. Hij bracht nl in Venetië zijn vacantie door.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1934 | | pagina 1