Ons Oranjehuis weein rouw
(üotimnt
Dagelijks verschic nd Nieuwsblad voor Leiden sn Omstreken
Z.H.K. Prins Hendrt overleden
19 April 1876 - 3 Juli934
HOLLANDIAWATER
VAGANTIE-ADRESSEN
Abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agenlschap gevestigd is 2.35
Franco per post 2.35 -f portokosten
Per week0.18
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending4.50
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7ct.
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
NO. 5211
8ureau: BreesM23 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
DINSDAG 3 JULI 1934
15e Jaargang
Abbertentiepripen:
Van 1 tot 5 regelsf U7'/»
Elke regel meer 0.22'li
Ingezonden Mededeelingeti 'Pf-
van 1-5 regels2-3?
Elke regel meerO-*5
Handelsadverlentiën per regel 0.17'/i
Bij contract belangrijke korting
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend°-10
Binnen vier maanden tijc twee leden van
ons Vorstenhuis heengegfl
Prins Hendrik overleden
Geheel onverwacht kwam dit bericht niet.
Wie de korte bulletins, die over den toe
stand van den kranke werden verstrekt,
met aandacht las, vermoedde al aanstonds
iets ernstigs: 't waren weer donkere wolken
die zich hoven ons geliel'd Vorstenhuis
samenpakten.
Nu is 't einde reeds gekomen.
De gedachten vermenigvuldigen zich; ook
van deze stervenssponde, door 'n kort ziek
bed voorafgegaan, gaat een ernstige sprake
uit.
Als de dood zijn sombere majesteit uit
spreidt, worden we stil, voelen we onze-nie
tige kleinheid, en telkens weer flitsen do
gewijde woorden door onze ontstelde ge
dachten; gelijk het gras is ons kortstondig
leven, gelijk een bloem
Wel zwaaa' wordt ons Oranjehuis in 1934
getroffen.
De kalenders van dit jaar noemen vier
verjaardagen van leden van ons Vorsten
huis, en in 'n tijdsverloop van nog geen vier
maanden ontvielen er ons twee door den
onverbiddellijken dood.
Op 20 Maart ontsliep onze teerbeminde
Koningin-Moeder in deii gezegenden. ouder
dom van ruim 75 jaren.
En nu zal de Delftsche grafkelder weldra
haar poort e openen- om "t stoffelijk over
schot van den Gemaal onzer dierbare Ko
ningin te ontvangen.
Prins Hendrik stierf, 58 jaren oud.
We denken aan 't venmanend woord van
den Psalmist: Wie leeft er, die den slaap
des doods niet eens zal slapen?
- God schrijft de geschiedenis en elkanensch
vervult daarin de taak, die Hij hem heeft
toegedacht. Is die taak ten einde, dan heeft
de mensch te gaan. En dan wordt ook 't
leven van Vorsten en Prinsen als druiven
afgesneden.
Toen we dit jaar ingingen, was 't ruim
drie en veertig jaren geleden, dat de doods
klokken luidden bij de lijkbaar van een
Oranje. Nu werden binnen een half jaar
twee leden door den dood .van hun post op
geroepen.
De gedachten vermenigvuldigen zich.
Maar in de eerste plaats gaat onze deer
nis uit naar Koningin en Prinses.
Haai- hart schreit nog om 't zware verlies
in de lentemaand van dit jaar geleden.
En nu werd, vrijwel onverwachts, haar
Gemaal en Vader weggerukt
Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana
genieten in deze fel bewogen tijden meer
dan ooit de liefde van liet Nederlandsche
Volk.
Hoe heeft ons wik steeds meegeleefd,
De laatste foto, die van Z.K.H. Prins Hendrik
genomen werd: tijdens de begrafenis van G.
C» D. d' Aumale baron van Hardenbroek
tot Hardenbroek op 26 Juni jl.
voor ons Vorstenhuis een blijde g Op 7 Februari 1901 had te 's-Gravenhage
denkdag aanbrak. We herinneren slechte plechtige huwelijksvolt rekking plaats,
aan het 35-jarig regeerings-jubileum onz- Prins Hendrik heelt zich vooral naam
Koningin en aan den 25sten jaardag onzfemaakt tijdens de Berlin-ramp op 21 Febr.
Prinses. .907, toen hij met gevaar voor zijn eigen
Maar vooral ook in dagen van beproeviieven meehielp aan (het redden van schip-
en droefheid heeft zich die volksliefde vaareukelingen.
op ontroerende wijze geuit. Wie getuige w Steeds heeft hij met ijver gewerkt voor de
van de uitvaart der Koningin-Moeder ATed. Vereendging van-het Roode Kruis, waar-
daarvan een onvergetelijke indruk bewaréran hij voorzitter was.
En waar nu de vlaggen wederom halfst Ook deed hi' veel voor de verbetering van
van torentrans en woning uithangen, het reddingswerk langs onze gevaarlijke
ons Oranjehuis weer in rouw staat zeekust-
rouwt ook het volk, dat Oranje om Gods* Ook de Padvinderij en vele andere instel-
mint, van heeler harte mee met de tvvlingen hadidien de volle liefde van zijn hart.
Vorstelijke Vroüwen, die weenen bij de li De dood heeft wel heel spoedfig een einde
baar van Hem, waaraan God haar met gemaakt aan 't leven van dien Gemaal
meest teere banden had verbonden. onzer Koningin.
En 't volk, dat bidden heeft geleerd, h Verleden week Dinsdag woonde hij neg
zijn ziel op en bidt voor Koningin en Prde (begrafenis (bij van baron van Harden-
ses: Verhef Gijover Haar het licht Ubroek, te Neerlangbroek,
aanschijns, o Heebe! H. M. de Koningin, die met vacantie in
9 Zwitserland vertoefde, kwam ijlings terug
bij het vernemen van de ziekte .van Haar
*t Is stil geworden in ons Vorstelijk Pal(Gem
Slechts twee Vrouwen zijn ons over, Uit het feit, dat H. K. H. Prinses Juliana
voornemens was eerst morgen uit Engeland
Grf® 1 was v® 1890-1901, 200 Is 't w,'8™* »°rden a'f'cid- dat
J de ziekte van haar Vader aanvankelijk met
geworden. zóó ernstig werd ingezien.
Toen waren t Emma en Wilhekm we
waarop each de open va ro ee ons o volstaan. Ook wij werden door het toch
plotselinge van dit overlijden overvallen.
Nu zijn X. Wilhelnuna en Juliana. Sprcekt vanze!t. dat we in ons 1)lad van
En met dankbaarheid mogen we e
is sedert een kwart eeuw Wilhelmina
Juliana geweest.
Ook iii dagen van rouw mogen we G
goedertierenheden over Nederland gedenk
morgen
dit onverwacht spoedig ver-
Bmma -voor Wilholmina ivas, 8ch(?iden van z K H Prins Hendrik
Z. K. H. Prins Hertog Hendrik Vladi
Aflibrechit Ernst werd 19 April 1S76 gebo
tuit het derde huwelijk van Groot-hertog
derik Frans n met Maria Carolina Augi
von Schwarzlburg-Rudolstad.
Zijn jeuigd (bracht Hertog -Hendrik dooi
het slot te Scthiwerin, de hoofdplaats van
Groot-Hertogdom.
Op dertien-jarigen leeftijd vertrok Hei
Hendrik naar Dresden om aan het Vitzhi
sohe gymnasium te studieeren.
I-n 1S94 maakte hij een groote reis n
Enigelsoh-Indië, Ceylon, Palestina, Turi
en Griekenland.
Den 16dien October 1900 verloofde hij
met Koningin Wilhelmina der Nederland
dere aandacht zullen wijden.
De indruk te Amsterdam
Het bericht van het overlijden van Prins
Hendrik verspreidde zich met groote snel
heid door de hoofdstad.
Algemeen kwam het bericht volkomen
onverwacht, daar men niet vermoedde, dat
de ziekte -van Prins Hendrik van zoo
stigen aard was, dat een spoedig verscheiden
moest worden verwacht.
Overal maakt© 't bericht groote indruk,
spoedig woei van tal van officieele en parti
culiere gebouwen de driekleur halfstok.
Radiodiensten gestaakt
In verband met het overiijdien van
Z. K. H. Prins Hendrik zijn de uitzen
dingen van de Nederlandsche Radio
dienst stopgezet tot hedenavond acht
uur. Daarna komen de zenders terug
met -niededeelingen.
HET JUBILEUM VAN
„VREDERUST"
BEZOEK VAN MINISTER DE WILDE
DE VOORZITTER ONDERSCHEIDEN.
De Vereeniging tot Christelijke Verzor
ging van Krankzinnigen in Zeeland hield
haar zeer druk bezochte 30ste jaarvergade
ring in het kerkgebouw van de Stichting
.Vrederust" te Bergen op Zoom.
In verband met de in den middag plaats
hebbende herdenking van het 25-jarig
staan der Stichting, was ditmaal de bid
stond naar dat gedeelte der vergadering
verschoven.
De jaarvergadering stond onder leiding
in den Voorzitter der Vereeniging, den
heer J. J. C. van
D ij k; vertegenwoor
digd waren 49 af-
deelingen en 32 cor-
poratiën.
Uit de door secre-1
taris en penning
meester uitgebrachte
jaarverslagen ver
melden wij, dat aan
het einde van hel
verslagjaar de Ver
eeniging 71 afdee-
lingen en 44 corpo-
ratiën telde, bene
vens een aantal af
zonderlijlte leden, in
totaal 3969 leden.
Aan het eind van het verslagjaar werden
in de stichting „Vrederust", met inbegrip
van de gezinsverpleging, verpleegd 752 pa
tiënten; het verpleegpersoneel bestond uit
67 verplegers en 100 verpleegsters.- In den
loop van het jaar werden als hersteld ont
slagen 31 patiënten, als verbeterd 23 patiën
ten.
De „buitendienst" in de prov. Zeeland,
ten doel hebbende nazorg en voorzorg, ont
wikkelde zich geleidelijk en gaf reden -tot
tevredenheid,
Getracht werd aan de gezinsverpleging
eenige uitbreiding te geven en een aantal
rustige patiënten, voor wie met een eenvou
diger verpleging, dan een, krankzinnigen
gesticht kan worden volstaan, plaats te ge
ven in de Oudelieden- en Liefdehuizen in
Zeeland.
De verbouwing van vier paviljoens werd
bij aanbesteding gegund aan den laagsten
inschrijver voor de som van 211.790,
Daardoor wordt de beschikking verkregen
over ruim honderd plaatsen meer.
De exploitatie van de Stichting gaf een
gunstig resultaat, zoodat een winstcijfer van
J 12.593,32 werd verkregen. In totaal kan-op
gebouwen en machines een bedrag van
76.880,68 worden afgeschreven, waarna de
bezittingen op de balans voorkwamen voor
1,312.189,41, waartegenover de schulden
staan tot een bedrag van 1.057.600,De
gevormde reserves tot het aanbrengen van
de noodige verbeteringen in de inrichting
der paviljoenen en tot het vernieuwen of
verbeteren van wegen enz., beloopen thans
in totaal 252.497.57,
Aan contributeën, collecten en giften werd
ontvangen een bedrag van 4.967,2ói ter
wijl voorts een legaat van 200,— aan, de
Vereeniging ten goede kwam.
Ter vervulling van de vacatures, ontstaan
door de periodieke aftreding van de heeren
M. M. Schippers, H. R. Z. v. d. Veen, J.
Hommes en J. W. van 't Hoff, werden geko
zen de heer enJ. Geuze, H. van Mazijk, Ds
A. Scheele en Ds. A. F. W. de Kluis
De openbare middagsamenkomst stond
wederom onder leiding van den voorzitter,
den heer J: J. C. van D ij b
Door den tweeden voorzitter, ds. J. de
Vries, werd een wijdingswoord gesproken
naar aanleiding van den tekst: „Bidt en U
zal worden gegeven", waarbij in het bijzon
der aandacht werd geschonken aan de gees
telijke factoren, die voor de oprichting van
de Stichting „Vrederust" van heteekenis
zijn geweest, en opgewekt werd tot voortdu
rend gebed voor Vereeniging en Stichting,
s. J. de Vries ging daarop in gebed voor.
Hierna hield de voorzitter een korte her
denkingsrede, waarin plaats werd geruimd
aan verschillende historische herinneringen
en aandacht werd geschonken aan de mede
werking van zoovelen, wier arbeid tot zegen
voor „Vrederust", en herdacht
werden de leidingen des I-Ieeren.
Door den tweeden voorzitter werd daarop
een woord van dank gericht namens de
vergadering aan den voorzitter voor al het
werk in het belang der Vereeniging vol
bracht, waarop de heer Van Dijk zijn stem
pel gezet heeft Hem werd toegezongen de
uit Psalm 134 3.
Spr. eindigde zijn rede aldus: Moge God
allen zegenen in Uwen arbeid, dat Hij Uw
Stichting voor vel enmoge doen zijn als een
oase in de levenswoestijn en dat Hij U be
kwamen moge om dezen heerlijken arbeid
tot troost en steun Uwer patiënten ook in
de toekomst te blijven verrichten.
Onder applaus der vergadering deelde de
Minister mede, dat het H. M. heeft behaagd
den voorzitter te benoemen tot Comman
deur in de Orde van de Nederlandsche
Leeuw.
De Commissaris der Koningin in Zeeland,
legde den nadruk op de heteekenis van de
Vereeniging voor de Provincie Zeeland,
wees op den financieelen band, die er in
drieërlei opzicht bestaat tusschen het Pro
vinciaal Bestuur en de Vereeniging.
Hierna voerden nog het woord namens
Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland mr.
B o 1 s i u s; de burgemeester van Bergen op
Zoom, drs. mr. P. A. F.,Blom; de inspec
teur van het Staatstoezicht op Krankzinni
gen en Krankzinnigengestichten, dr. J. H.
P a m e ij e r; namens het parke* van Breda
I de subs. Officier van Justitie Graaf Van
Limburg Stirum; namens de Vereeni
ging tot Christelijke Verzorging van Krank
zinnigen in Nederland, mr. G.v an Baren
namens den Geref. Bond van Ver. en Stich
tingen van Barmhartigheid in Nederland,
prof. dr. H. V i s s c h e r.
Nadat nog gezongen was Psalm 150 1
ging ds. A. C. He ij, te Koudekerke, in
dankgebed voor.
Daarop was het woord aan Minister J. A.
de Wilde, die de Vereeniging geluk
wenschte met haar 24-jarig jubileum en ver
klaarde van zeer
nabij bekend te
zijn met den ze
genrijken arbeid
der Vereeniging,
die in het belang
van zoo vele'
nooddruftigen
werkzaam is.
Spr. herinnerde
zich nog levendig
met hoeveel
kracht en ener
gie nu reeds
meer dan 25 jaar
geleden de
ste grondslagen
voor deze stich
ting door man
nen als Donner
en De Ligt zijn gelegd.
Hun stem heeft weerklank gevonden.
Hun Zeeuwsche geestverwanten hebben zich
hier van hun besten kant leeren kennen.
Zij hebben broederlijk de handen ineenge
slagen en onder voortreffelijke leiding zijn
zij in deze verheven doelstelling vereenigd
gebleven.
En zoo is dan in de 25 jaar, die sedert
de opening van Vrederust zijn verloopen,
hier heel wat geschied. Er is veel geleden.
De tragiek van het menschelijk leven is
hier wel zeer klaar aanschouwd. Maar er
is ook veel gegeven, door het bestuur, door
de doktoren, door het verplegend personeel.
Zoo zijn er heldere lichtstralen gevallen in
de donkerheid, xan het geestelijk lijden.
DE SPELLINGKWESTIE
HET PLAN VAN MINISTER MARCHANT
Van welingelichte zijde verneemt de Msb.
dot minister Marohent zijn bijzondere aan
dacht wil wijden aan de "uitvoering van de
motie-Dr Mol Ier,- welke de Tweede Kamer
na het spelling-debat met schier algemeene
stemmen heeft aangenomen.
Deze motie, mede warm ondersteund door
Mr Goeelirig, en dat deel der r.-kath. frac
tie, dat overigens niet met het voorgestelde
epelJiing-compromis meeging, vroeg ver
betering van het onderwijs in de Neder
landsche taal. In een dezer dagen, hij de
opening van een r.-kath. school te 's-Gra
venhage gehouden rede, heeft minister
Marahanit al op de uitvoering van
motiu-MÓller gezinspeeld.
Hst is duidelijk, zoo werd
dat deze motie niet kan worden uitgevoerd
door verlenging van den schooltijd of door
uitbreiding van dé, inzonderheid op de
kweekscholen reeds overladen leerplans. De
door de Kamer gewenschte verbetering van
het moedertaal-onderwijs kan alleen plaats
hebben, indien meer tijd aan goed leeren
spreken en schrijven besteed wordt en min
der tijd aan de grammatica, over de studie
waarvan Prof. van Ginneken reeds in 1917
in zijn bekende brochure: „Als ons moeder
taal-onderwijs nog ooit gezond wil worden'
heeft geschreven: „Het was tijdverkwisting,
en we leerden niets uit die heele gramma-
Naar men mededeelde, zou minister Mar-
chant in deil Ministerraad zijn plan ont
vouwen. Dit zal, zooals „Dc Residentiebode'
dezer dagen terechtmeldde, hoogstwaar
schijnlijk gaan in de richting van het com
promis, zooals dit door de meesten aan
vaard is, dus «onder aantasting
buigings-n. Wel echter schijnt het
voornemen van den minister te liggen, deze
vereenvoudigingen dus enkele e, behalve
in woorden als zee en samenstellingen als
zeeschip; enkele o, behalve- voor oh, dus
woorden als loochenen; géén oh, waar die
niet wordt uitgesproken, b.v. in visechen
met 1 Sept, a.s. door te voeren voor het
onderwijs.
H P A BUYSING DAMSTEE f
In den ouderdom van 62 jaar is te Oost-
voorne overleden dc oud-burgemeester van
die plaats, de heer H. P. A. Buysing
Damstee f
Gemengd Nieuws.
ERNSTIG VERKEERSONGELUK
TWEE GEWONDEN
Men meldt ons uit Vianen:
Toen Maandagnamiddag Ds A. Oskam vai
Lexmond, per fiets van Vianen naar zijn
woonplaats op weg was, stond op den Rijks
weg voor een kersenboomgaard een luxe
auto stil. Uit de richting Lexmond kwam
een auto beladen met hooi aanrijden. Ds O.
dacht tusschen beide auto's heen te kunnen
rijden, wat tot gevolg had, dat hij, juist toen
hij van de fiets afstapte, door de auto ge
grepen werd. Met een gecompliceerde been
breuk, werd hij bewusteloos opgenomen. Op
een der spatborden van de hooiauto zat de
arbeider N. Labrie uit Vianen. Deze werd
van zijn plaats gerukt en bekwam ernstige
hoofdwonden en een hersenschuding.
De politie was spoedig ter plaatse en maak
te procesverbaal op.
De doktoren Gompertz uit Vianen en Sid-
dré uit Lexmond verleenden eerste hulp.
Beide getroffenen zijn naar het ziekenhuis
te Utrecht overgebracht
ERNSTIG AUTO-ONGELUK
Men meldt ons uit Rietveld by Woerden:
Maandagnamiddag geraakte een vrachtauto,
afkomstig uit Den Haag, waarin behalve de be
stuurder nog de Gebrs. van Malsen, eveneen,
uit Den Haag. gezeten waren, in „de Krom'
onder deze gemeente in een sloot. De auto
sloeg hierbij over den kop. De bestuurder be
kwam geen letsel. De beide Gebrs. van M.
kwamen het ergste er af. Eén hunner werd
ernstig r.an het hoofd getroffen en bewuste
loos opgenomen. Zijn broeder werd een arm
■erbrijzeld.
Beiden werden opgenomen in het Algemeen
Ziekenhuis te Woerden, alwaar de arm van het
eene slachtoffer geamputeerd werd.
Een personenauto, welke de botsing veroor
zaakt had, reed na het ongeval door en is tot
dusver onbekend gebleven.
IEDER RECHTGEAARD NEDERLANDER
DRINKT het Kalk- en Jodiumhoudend
HET BESTE TIFELWATER
Voornaamste Nieuws.
Dit nummer bestaat uit TWEE bladen
PRINS HENDRIK IS HEDENMID
DAG TWEE UUR OVERLEDEN.
De Rotter dams che gemeenteraad heeft gisteren
het college van B. en W. gemachtigd de onder
handelingen met Gedeputeerde Staten voort te
n, op den grondslag, dat het Rijk voor dc
financiering van het buiten de begrooting gelaten
bedrag een regeling treft.
Blz. 2
Hitiers daad. Hindenburg bedankt Hitier en
Goering. De terechtstellingen worden voortgezet.
Bericht over een dramatische fusillade van 60
opstandige S.A.-mannen.
Een rede van Benes over het Europeesch eveiw
wicht.
BURGEMEESTER S. L. SIJTSMA
VRAAGT ONTSLAG
De heer S L.( Sijtsma, burgemeester!
van de Friesche gemeente Oostdongeradeel(
heeft tegen 1 Oct. a.s. eervol ontslag ge
vraagd.
De heer Sijtsma, die 66 jaar is, was vauj
1897 lot 1904 lid van den Raad van genoem
de gemeente en sinds 1904 haar burgemees
ter. Van 1903 tot 1922 en van 1929 tot heden!
is hij lid der Prov. Staten van Friesland.
Van 26 Juli 1932 tot de invoering van dg
evenredige vertegenwoordiging op IS Sept.
1923 is de heer Sijtsma lid der Eerste Ka
mer geweest.
KON. NED. JAARBEURS
Z.Exc. Mr. P L S t e c n h e r g h e, minisiei
van Economische Zaken, heeft het eer©,
voorziterschap van de Kon. Ned. Jaarbeurs
aanvaard.
DOODELIJK AUTO-ONGELUK
Men meldt ons uit Heelsum:
Zatei'dagmiddag half één stak op de Rijks
straatweg te Doorwerth bij de Kievitsdel de»
16-jarige H., gewoond hebbende op de Hooge-
kamp alhier, per rijwiel den weg over toen op
hetzelfde oogenblik de heer K. W. uit Neer
langbroek per luxe auto passeerde. De heer W.
probeerde nog den wielrijder te ontwijken doch
kon niet meer voorkomen dat een aanrijding
volgde. II. werd van zijn rijwiel geslingerd en
bleef bewusteloos liggen. Dr. V. uit Heelsum
verleende de eerste hulp en liet den ongelukki
ge naar het ziekenhuis te Arnhem vervoeren;
Daar is hij denzelfden dag overleden. Den autg
bestuurder treft geen schuld.
MOORDAANSLAG OP ZIJN BUURMAN
De 21-jarige G. Entjes te Vriezenveen (Ov.y
heeft na een woordenwisseling over het weiden
van een koe, met een revolver een schot gelost
op zijn ongeveer 60-jarigen buuiman, den land
bouwer R. Jansen. J. werd onder het oog ge
troffen en moest onmiddellijk naar het zieken
huis te Almelo worden overgebracht. Opera
tief ingrijpen was noodzakelijk. De toestand na
de operatie was naar omstandigheden betrek
kelijk goed. De dader heeft een bekentenis af
gelegd en is ter beschikking van de justitie ge
steld. Hij is in het Huis van Bewaring inge
sloten.
OP VRIJE VOETEN
Te Gameren is M., die in verhand rüeE
een brand in het arrestairtenlokaal was op
gesloten, na verhoor weer op vrije yoetenj
gesteld.
Nu de vacantietijd weer aanbreekt en
velen onzer lezers de krant aan hun
vacantie-adres willen ontvangen, ver
zoeken wij dezen vriendelijk de tijde
lijke adressen zoo spoedig mogelijk,
liefst drie dagen van te voren, aan de
administratie schriftelijk op te
geven, met duidelijke vermelding van
het vaste adres en het vacan-
tie-adres, de data van begin
en einde der vacantie.
Komen de aanvragen op het laatste
oogenblik, dan is het niet zeker, dat
men aan het nieuwe adres direct den
eersten dag de krant ontvangt, terwijl
dit toch zeker door de lezers, evenals
door ons op hoogen prijs zal worded
gesteld.
