Kerkelijk leven in 1933
2 WOENSDAG 3 JANUARI 1934
EERSTE BLAD PAG. 3
Kerknieuws.
CHR. GEREF. KERK
Tweetal: Te Deventer, H. Heerma te
Aalsmeer en J. L. de Vries te Bussum.
NED. HERV. KERK
Bedankt: Voor Anjum, O. Buistra te
Bloten (Fr.).
GEREF. KERKEN
Aangenomen: Naar Vlagtwedde,
cand. T. H. Mocdcndorp te Assen.
AFSCHEID, BEVESTIGING* INTREDE.
Men bericht ons:
Cand. J. G. Panhuise nam, wegens
vertrek naar Aagtekerke (Z.), afscheid van
de Ned. Herv. Gemeente te Amsterdam-
West (Sloten), wier hulpprediker hij ruim
een jaar was, sprekende o\er Hebr. 13 8.
Hij werd toegesproken door Ds. Ph. F. Fa-
ber, aldaar. Toegezongen werd Ps. 121 4.
EEN JEUGDPREDIKANT
IN DUITSCHLAND.
Rijksbisschop Müller heeft Ds. Zahn, uit
Aken, benoemd tot jeugc!predikant der
Duitsche Evangelische Kerk- en hem op
dracht gegeven het Evangelische Jeugd
werk te reorganiseeren en in de Hitlerjeugd
in te schakelen. Rijksjeugdleldor von Schi-
rach heeft Ds. Zahn beroepen in den jeugd-
leiders-„ring".
Ds. Zahn heeft een oproep uitgevaardigd,
waarin hij o. m. zegt: „Ik roep irlui als
Hitlerjongens en -meisjes: brengt innerlijke
problemen en Innerlijke onrust in de Kerk.
Éischt duidelijke, Duitsche antwoorden/van
haar. Ik roep jelui als Evangelischen:
brengt innerlijke problemen en innerlijke
onrust tot het Duitsche volk, de onrust van
Hem, die spreekt: ik ben gekomen, opdat
ik vuur zal maken op aarde. Oni Zijnent
wille roep ik jelui allen binnen zoowel als
buiten de Evangelische banden: helpt mede
het Evangelische jeugdwerk in Duitschland
opnieuw opbouwen."
RAAD VAN BEHEER
Men kont den Raad van Beheer voor de
Predikantstractementen in de Ned. Her
vormde Kerk. Daarover schrijft Ds. M. van
Grieken in de „Waarheidsvriend" een arti
kel van den volgenden inhoud:
j' „Een heet hangijzer. En dan moet men
i altijd voorzichtig zijn. Maar dat is niet 't
.i zelfde, als dat men er onverschillig voorbij
moet loopen. Er zijn zoovele „heete hang
ijzers". Dat bemerkt men wel ten opzichte
van het vol keren leven. En dan kan men
lang zeggen „laat zitten wat zit". Maar er
komt óók een oogenblik, dat iemand zegt:
„nu is 't uit". En dan komt er ook wel eens
verandering en verbetering. Duitschland
heeft b.v. gezegd: Jk ga uit den Volkeren
bond". En nu is men tenminste aan 't pra-
ten geraakt En men gaat „verklaringen"
1 geven en „eischen" stellen. In de hoop, dat
er .klaarheid" zal komen. Frankrijk b.v.
I moet nu spreken. De kwestie van het Saar-
ji gebied moet aan de orde worden gesteld
En als men verstandig is, zal men liever
I met elkaar praten, dan dat men 't hoofd in
den wind gooit en den trotschen kop er
tegen in zet! Intusschen zou 't ook dwaas
J zijn, wanneer de groote mogendheden voort
gaan om zich tot de tanden te wapenen en
na te laten „zaken" te doen, om tot over-
eonstemming te komen. Mussolini heeft
i nu een eisch gesteld: „De Volkenbond dient
|i binnen zoo kort mogelijk tijdsbestek princi-
l piëel en radicaal hervormd te worden. Ge-
i schiedt'dit niet, dan zal Italië het voorbeeld
van Japan en Duitschland volgen qn het
lidmaatschap opzeggen! De Volkenbond
moet het dan maar zonder Duitschland,
Rusland, Amerika, Japan en Italië doen!
Wat dit alles nu met „de Raad van Be-
heer te maken heeft?
Och, eigenlijk niets. Wat heeft „de Raad
van Beheer" te maken met Italië, met
Duitschland, met Spanje, met Ierland?
Niets.
En toch„De Raad van Beheer" gaat
iets doen wat ons zéér, zéér bedenkelijk
voorkomt Waarbij we vóór de Classicaio
Vergaderingen onze waarschuwende
stem hebben doen hooren. En we willen
daar nu even op terug komen. Want t
loopt mis.
Wat is het geval? De predikanten zullen
minder tractement gaan ontvangen. De
tweejaarlijksche verhoogingen gaan met
f 40 naar beneden. Een predikant met 25
dienstjaren gaat dus met f 480 achteruit
ingaande 1 Januari 1934. Dat is dus waar
lijk geen kleinigheid. Temeer, waar ge
woonlijk het tractement hij het minimum
van het Reglement Is blijven staan.
Die vermindering van tractement is
\aard. Natuurlifkl Ieder moet bezuinigen.
De dominees cok.
Maar wat is nu de kwestie? Als nu met
1 Januari a.s. op een dorp een dominee
met 12 dienstjaren 6 maal f 40, dus f 240
achteruit gaat. dan moet dat zijn, omdat de
gemeente dat niet kan betalen. En dan is 't
zoo erg niet. We lilden dan met elkaar.
Doch do werkelijkheid wordt, dat de ge
meente niet minder moet betalen aan den
Raad van Beheer. De dominee krijgt f 240
minder, maar de gpmeonte moet dan toch
Drecies 't zelfde blijven betalen aan
Rand van Beheer.
Dat is niet toelaatbaar.
Natuurlijk zegt men dan wel: dat brengt
do aard van „den Raad van Beheer" mee.
Maar dat heeft de Volkenbond ook zoo dik
wijls en bij zoovele dingen gezegd. Totdat
verschillende volkeren geantwoord hebben"
..Vaarwel! Wij groeten u!"
De Raad van Beheer zal voorzichtig moe
ten zijn en zal de plaatselijke gemeenten
niet méér moeten gaan „knijpen" dan tot
tu toe. Want we weten wel. dat „de Raad
an Beheer" een „allermachtigste" instel
ling is. Maar overal zijn ten slotte grenzen.
Waarhij nog dit komt: wanneer even
tueel een belangstellende gemeente, als
haar dominee geen bovenmatig tractement
heeft, de korting op z'n salaris zou willen
.bijpassen", de Raad van Beheer er aan
stonds hij is om de „beter gesitueerde" ge
meente h o o g e r aan te slaan, en dan
krijgt de plaatselijke gemeente dus de sla
gen van twee kanten tegelijk'
Voor deze dingen willen wij hier ernstig
'aarschuwen.
Het komt ons voor. dat het tijd is. dat
ien zich van versehlllendp kantpn ernstig,
héél ernstig beraadt op deze dingen, die
allerbelangrijkst en hoogst gevaarlijk
zijn."
KERKHERSTEL
De Classicale Vergaderingen van do laat
ste twee jaren brachtens telkens kleine e
plosies over de vraagstukken van re-orga
nisatie der Kerk, rechten van minderheden.
dergelijke. Ook op ander terrein ont
moetten de geesten elkaar en werden de
vraagstukken gesteld en besproken, zo
het Oecumen'sch Convent van predikanten
te Tilburg, waar de leden van jong-vrij-
:innig tot confessioneel toe zijn georiën
teerd. In verband met het feit. dat èn leden
Kerkherstel èn leden van Kerkopbouw
hier naast elkaar leven en zich voor
zelfde zien geplaatst: hoe de Kerk te hand
haven en uit te breiden in deze Roomsche
streken, besloot „Kerkherstel" tot een ont
moeting en spreking. Do „Ned." meldt nu
erder, dat Prof. Dr. Haitjema, hooglceraar
te Groningen daartoe Vrijdag 19 Januari in
de consistorie van de Gror Kerk spreken
zal voor leden van het Verbond tot Kerk
herstel, voor genoodigden uit andere krln-
en voorts voor belangstellenden uit de
gemeente over het „Programma van Kerk
herstel".
Vragen als die omtrent Belijdenis, het
recht der minderhoden en de basis-ver
gaderingen der Kerk zullen aan de orde
worden gesteld.
KERK EN CRISIS
Te Utrecht maakt de Diaconie der
Ned. Herv. Gemeente in een officieele me-
dedeeling bekend, dat de rekening over het
nu afgeloopen jaar, zal sluiten met een
nadeelig saldo van ongeveer 13.000, ver
oorzaakt door de stijgende uitga\en wegens
gewone en buitengewone ondersteuningen,
welke over 1933 in totaal f 95.000 hebben
bedragen.
VEREEN. VAN KERKVOOGDIJEN
IN DE NED. HERV. KERK
Onder leiding van Mr F. A. Nel e mans
heeft de afd. Zuid-Hollan<J van do Vereeni-
ging van Kerkvoogdijen in de Ned. Herv.
Kerk Dinsdagmiddag in het gebouw „EI-
theto" aan de St Laurensstraat te Rotter
dam, een vergadering gehouden, o.m. ter be
spreking van het ontwerp-reglement op de
provinciale afdeelingen.
Omstreeks twee uur werd de bijeenkomst
door den voorzitter op de de gebruikelijke
wijze geopend.
Een afgevaardigde van het hoofdbestuur
verwelkomde in Mr Nelemans den nieu
wen voorzitter, terwijl hij diens voorganger
den heer Van V r e e s w Ij k, .dank zegde
voor alles, wat hij voor de afdeeling gedaan
heeft.
Daar de secretaris nog niet aanwezig was,
moest de lezing van de notulen der vorige
vergadering worden uitgesteld, en kreeg de
heer Harderwijk, van Tilburg, als afge
vaardigde van het hoofdbestuur, gelegen
heid punt 2 van de agenda toe te llohten,
nl.: hoe do onder toezicht staande kerkvoog
dijen invloed kunnen uitoefenen op de sa
menstelling der Prov. Colleges van Toezicht
Het ontwprp-regloment op de Prov. Afd.,
samengesteld door het hoofdbestuur, ei
stemd een schakel te vormen tusschen hoofd
bestuur en afdeelingen, werd daarna ter
tafel gebracht.
De heer Haagsma maakte de opmer
king, dat het hoofdbestuur juister zou heb
ben gehandeld, indien hot de stntuton had
gewijzigd, zoodat daarin de positie der af
deelingen tot uiting kwam, dan door dit van
boven af gemaakte ontwerp-reglement.
De Voorzitter merkte op, dat In het ont-
werp. dat thans ter hespreking ligt, niet tut
uitdrukking wordt gebracht, op welke wijze
de afdeeling in het hoofdbestuur vertegen
woordigd Is
De Voorzitter stelde voor een commissie te
benoemen, welke een voorstel zou voorberei
den tot statuten wijziging, zoodanig, dat het
verband daarin tusschen vereeniging en af
deelingen duidelijk werd aangegeven.
Dit voorstel werd dcor de vergadering
aanvaard. Mr A. F. Nelemans, en de heeren
G. Sauer (Kethei) en P. Haagsma (Vree
wijk) namen in deze commissie zitting.
Ter sprake werd daarop gebracht hot
vraagstuk van de combinatie der kleine
gemeenten, teneinde de flnancleole moeilijk
heden het hoofd te bieden.
Na uitvoerige discussies werd besloten
aan het hoofdbestuur in ovorwrglng te ge
ven, middelen te beramen of een weg te zoe
ken, hetwelk tengevolge zal hebben, dat be
staande bezwaren uit den weg worden ge
ruimd, zonder dat tot ongewenschte combi
natie wordt overgegaan.
Bij monde van den Voorzitter werd ver
volgens een korte uiteenzetting gegeven van
de Crisis-Pachtwet
De secretaris, Mr A de Jong. verstrekte
daarna modedeelingcn over het wetsont
werp ter belastng van de goederen in de
doode hand, waarbij deze In het licht stelde,
dat deze belasting in wezen zal zijn een be
lasting op het lidmaatschap van de Ned.
Herv. Kerk. Het hoofdbestuur zal alles doen
om de invoering van deze belasting te voor
komen, en heeft gegronde verwachting, dat
het daarin zal slagen, opdat deze nieuwe
(asten (ad 2 ton) van de Ned. Herv. Kerk
zullen worden afgewenteld
Na rondvraag werd de vergadering ge
sloten.
KERKGEBOUWEN
Te Palembang heeft de Geref. Kerk,
die daar nog slechts kortgeleden geïnsti
tueerd is en voorheen In de Prot Kerk
saamkwam, een eigen kerk in gebruik ge
nomen. Ds. H. Holtrop, van Batavia, con
sulent, heeft daarbij het Woord bediend uit
Ps. 27 4 en 5.
KERKELIJKE JAARBOEKJES.
Van het „Officieel Jaarboekje van de Ge
reformeerde Kerk van H a a r 1 e m", ver
scheen de 5de jaargang, 1934. Het voorbe
richt is geschreven door Ds. A. M. BoeljInga.
Foto's van de twee plaatselijke kerkgebou
wen en twee hulpkerken zijn er in opgeno
men. De indeeling is vrijwel hetzelfde ge
bleven: Kerkelijk leven, Onderwijs, Jeugd
organisatie, Christ Sociaal leven enz. Ver
meld wordt, dat het zielenaantal 1 Dec. '33
4323 bedroeg. Het boekje is een uitgave van
't Administratie-bureau G. Pellicaan J.Czn.,
Bloemhofstraat 23.
INTERNATIONALE BIJEENKOMST.
Naar wij vernemen, vindt in dit jaar in
ons land op het kasteel 'Hemmen een
groote internationale bijeenkomst plaats.
Het Protcstantsch Wereldverbond en het
Internationaal Verbond voor Inwendige
Zending en Diaconie, welke beide groote
bonden elk den Nedcrlandschen Minister
van Sociale Zaken, Prof. Dr. J. R. Slote-
maker de Bruine, tot voorzitter hebben,
hopen dit jaar gezamenlijk te vergaderen
en wel in Nederland op het Kasteel Hem
men in de Betuwe van Dinsdag 24 tot Don
derdag 28 Juli a.s. Het agendum zal o.a.
bevatten: bespreking van de verhouding
van den Staat, het Christelijk geloof en
Protestantsche levenshouding; de interna
tionale Protestantsche en oecumenische
propaganda, enz.
Secretaris van den Prot. Wereldbond is
Dr. G. Ohlemüller te Berlijn, secretaris van
^ien Intern. Bond voor Inwendige Zending
en Diaconie is eveneens een Nederlander,
'n.l. Dr. O. Norel te Amsterdam.
DE STUNDISTEN
Het zou kunnen zijn, dat de lezer zich
bij het zien van dit opschrift afvroeg: wal
zijn dat voor menschen? Hij zou dan de
zelfde vraag stollen, die in een 25 jaren
geleden verschenen novelje van Penning
een Rus stelde aan een anderen Rus, die
hem had meegedeeld, dat hij was toegetre
den tot den Bond der Stundisten.
„Der Stundisten? Wat zijn dat vooi men
schen?"
„Zij gelooven In Christus als hun Hei
land".
,,'t Zijn dus dweepers".
„Zij hebben hun vijanden lief*.
Dp vrager werd woedend, sloeg met do
vuist op lafel en bulderde: „Hebben ze hun
vijanden lief? Och kem, dat is krankzinni
ge taal! En ze.g me nu eens: Wie dienen
jullie Stundisten?"
„Wij? Wij dienen Ohristus".
„En winn dienen wij?"
„Den Satan".
Dit gesprek, al is het dan wat la Pen
ning gechargeerd, geeft vrij duidelijk te ken
nen, wa» de secte in Rusland, die we hier
in verhand met haar 100-jarig bestaan be
spreken, beteekent Misschien is het juister
te schrijven: beteekende, want haar zielen
tal, in 1891 nog op 2 millioen geschat, heef'
door de omwenteling in Rusland van 1917
en daarna door den verbitterden strijd dei
communisten, tegen al wat God dient, duch
tig geleden.
Ofschoon zich In 1863 het eerst openba
rende onder de boeren in do Krim en in do
Oekraïne, ia het Stundisme feitelijk van
Duitschen oorsprong. In den naam zit
geenerlei religieuze verwantschap; hij heeft
eenvoudig betrekking op het feit, dat de
zich u-it Würtemburg in Rusland gevestigd
hebbende Piëtisten regelmatig biduren hiel
den, „Stunden" genaamd.
Zoodra eenige Russische kleine luyden
dit voorbeeld navolgden, kregen zij den
naam van Stundisten en zoo is dit de naam
der secte geworden. In het algemeen lag
bij haar het zwaar' epunt der denkrichting
r in het leven dan in de leer; Jezus
Christus was hun voorbeeld, gelijk we in
den dialoog hierboven al hebben bemerkt.
Het lag voor de hand, dat de kerk van Rus
land (de Grieksch-Orthodoxe) hun ideaal
niet kon zijn; priesters erkenden zij niet;
beeldendienst en helligenvereering was hun
een gruwel. Anderzijds onthielden zij zich
ook van de Sacramenten.
Deze opvatting plus de getrouwe navol
ging van Christus in de leer van het niet-
ederstaan, het barmhartigheid oefenen, het
bidden voor hun vijanden, e.d. deed de
Stundisten al spoedig in botsing komen met
officieele kerk en deze trok, evenals de
R.-K. tegen de ketters, het wapen der ver
volging. Ondanks de veroordeeling en de
gevangenschap van eenige hunner voor
mannen, bleef het aantal Stundisten voort
durend stitgen. In Orenburg on'stond een ge
ordende gemeente; dat Baptisten en Nesto-
rianen zich ook aansloten, wijst temeer op
de richting, waarin deze beweging zich een
weg baande in het Russische leven. En om
dat de Regeering de Baptisten dulde, zijn tal
van Stundisten-groepen omgevormd tot Bap-
tistlsche gemeenten.
In 1884 heeft de Grieksch-Orthodoxe kerk
aan den strijd tegen de S'unrlit_v ren
einde pogen te maken door een eie
veroordeel ing. Daartoe diende een concilie
van bisschoppen te Klef. Toen ook dit niet
baatte, hebben de vervolgingen het karakter
van progroms aangenomen, zoodat honder
den Stundisten naar Siberië verbannen of
gefolterd werden, terwijl hun kinderen in
Russische kloosters werden opgesloten.
Ook deze verdrukking kon natuurlijk de
geloofskracht niet blusschen; integendeel,
de bannelingen in Siberië verkondigden het
Evangelie aan andere bannelingen en be
leefden het door een hoogstaande ontfer-
mingsgezindheid jegens lijdonden. In dezen
trek herkent men het Piëtisme, dat de
oorsprong van het Stundisme is, en dat door
eenzijdige belangstelling in het subjectieve,
minder oog heeft voor de groo'e waarde van
de objectieve factoren, welke, zooals Pro'
Bavinck, dat eens genoemd heeft, daarvoor
te zeer „dood kapitaal" worden.
GEREFORMEERDE KOLONISTEN
In het „Alg. Handelsblad" komen corres
pondenties voor over de betrekkingen tusschen
Nederland en Zuid-Amerika. Daarin wordt uit
eengezet onze verschillende mislukte pogingen
tot kolonisatie, uitgezonderd die te Caram
behy (Brazilië), die er nu meer dan 20 jaar
bartaat.
„Waarom Carambehy geslaagd is?" is de
vrag, die de „Hbl."-correspondent dan verder
aldus beantwoordt:
„Ten eerste zjjn de menschen van Caram
behy, de vóórtrekers althans, bijna allen uit
één streek gekomen: de buurt van Dordrecht.
„En ten tweede zijn zij, op een enkele
allen van één godsdienst: den Gereformeerden.
„Die twee cementen en m.i. bovenal het
laatste hebben in deze kolonie van den aan
vang af een geest van onderlinge vertrouwe
lijkheid en van „helpt elkander" gebracht, die
een sterke opbouwende kracht moet zyn ge
weest en nóg is en die van deze Neder-
landsche kolonie iets heeft gemaakt, min of
meer gelijk aan of minstens gelijkend op, de
oude Boerengemeenschappen in Zuid-Afrika.
„Wanneer men dan ook Carambehy wil
steunen en voor ontnederlandschlng wil be
hoeden (iets dat anders, in volgende genera
ties, stellig dreigt) dan moet de Nederland-
sche Regeering zeker in de eerste plaats het
hoognoodige subsidie van een paar honderd
gulden voor de school aanvragen, maar dan
moet het emgratieorgaan ten onzent daar
naast zorgen voor het uitzenden van zorg
vuldig (volgens het systeem-Schelm) uit
gezochte personen en gezinnen, liefst ook
weer uit de buurt van Dordt en die, i n e 1 k
geval, ook weer Gereformeerd zyn. Dit
laatste lykt my, voor de eenheid der kolonie,
van het allerhoogste gelang.
„Overigens mag ik, wat Carambehy aan
gaat, verwyzen naar wat ik er na mijn bezoek
reeds over heb geschreven. Carambehy biedt
het voordeel dat het, als bestaand steunpunt,
het organisatieorgaan voor nieuwe kolonisten
daar ter plaatse kan vervangen.
„En voorts: Waarom zou Carambehy nir
elders in Brazilië, en misschien in Uruguay
of Argentinië, kunnen worden nagevolgd?
„Nu, of -later."
JODEN EN CHRISTUS
Sir Leon Levi son, hoofd van de Intern. He-
breeuwsche Christelijke Alliantie, is, volgens
de „Sunday School Timee" in het Heilige
Land geweest voor de Hebreeuwsche Christe
lijke kolonie, die by Gaza wordt gevestigd.
Hy voer van Triëst op de „Martha Washing
ton" en aan boord waren ongeveer twaalfhon
derd Joden-vluchtelingen, toekomstige kolo
nisten in Palestina.
Het was over deze wateren der Middelland-
sche Zee, dat de Apostel Paulas zyn menig
vuldige reizen maakte, en wat er op de
„Martha Washington" gebeurde, zou zeker
zijn hart hebben verblijd. Toen de Joodsche
reizigers ervoeren, wie Sir Leon was, kwamen
met z'n tweeën of drieën by hem om een
onderhoud.
Het volgende verscheen in „The Hebrew
Christian" van Juli:
„Weldra kwamen er, inplaatn van twee of
drie, verschTlende groepen om met me te pra
ten en zoo konden we dagelijks getuigen, van
vroeg in den morgen tot laat in den avond.
Dit bereikte zijn hoogtepunt in een verzoek
al de 1200 Joodsche reizigers, dat ik een
paar toespraken zou houden over myn geloof
i mijn werk.
Overeenkomstig dit verzoek kon ik drie
toespraken houden op Zaterdag en Zondag;
nadien kwamen er velen by me om te spre-
over den Persoon van Christus en de
eischen, die Hij stelt. Ik maakte veel vrien
den. Zoo werd de heele zeereis een gelukkige
gezegende tijd voor ons allen. Ik kwam
r onder den indruk van de houding, die al
mijn medereizigers aannamen en het werke
lijk verlangen, om meer te weten omtrent de
waarheid, die er is in Jezus Christus".
GEEN ZENDINGSMUSEUM
De met veel enthousiasme begonnen en
reeds vergevorderde onderhandelingen tus
schen den Zendingsstudieraad en het Ge
meentebestuur van Zeist inzake de bestem
ming van het Slot van Zeist tot Zen-
dlngsmusPum, zijn thans zonder het ge-
wensc'nte resultaat beëindigd, daar de fi-
nancieele moeilijkheden, waarin de Zen
ding verkeert, gemaakt hebben, dat men
het plan geheel heeft moeten opgeven.
GIFTEN EN LEGATEN
Te Voorschoten is door wijlen den
heer A. O. 5000 aan de Ned. Herv. Gem.
gelegateerd.
KALENDERS
Wij ontvingen nog de volgende kalenders:
De Stoomververij „De Regenboog", Tilburg
heeft een schild in kleurendruk, naar het
schilderij „De Jonge Moeder" van Gerard
Dou.
F. Röttgering, Bedrijfskleeding, Rotterdam,
heeft een dagblok op een schild dat een
beeld geeft van het verkeer in de haven.
J. Lammers, Rotterdam, zond ons even-
I eens een kalender met dagblok. Het schild
toont de Naumann Erika-schrijfmachine.
W. B. Diepeveen Co., Rotterdam, heeft
een kalender met een eenvoudig, duidelijk
weekblok.
De N.V. Key's Asphaltfabrieb, Rotter
dam, heeft haar kalender 1934 verlucht met
een aantal foto's van wegaanleg en brug-
bouw. Het maandblok is frisch en duidelijk
van uitvoering.
Smit, Slikkerveer, heeft een weekkalender
met foto's van motoren, machines en machi-
j ne-onderdeelen. Op het schutblad een fraai
landschap met molen.
De Nederlandsche Spoorwegen
afd. Publiciteit^ Utrecht, heeft een kalender
1934 uitgegeven, die er wezen mag met zijn
twaalf mooie foto's, die verschillende kanten
van het bedrijf belichten. De schoonheid,
welke er ook in „technische dingen" schuilt,
wordt hier wel zeer duidelijk gedemon
streerd. Van dezen kalender kan men een
exempl. bekomen tegen storting van een
bedrag van 40 cent bij het bovenaangegeven.
adres.
De Eerst e Ho 11. Levensverzeke
ringsbank, Amsterdam, geeft het be
kende, duidelijke model met twaalf bladen,
voorzien van de afbeelding van het Amster-
damsche hoofdkantoor.
De N.V. Mij. van Alg. Vervoer v.h. H. W.
Konig Co., Rotterdam, heeft op elk ka
lenderblad, dwars door het maandblad heen
maar zoo dat er aan de duidelijkheid der
dagcijfers geen afbreuk wordt gedaan, af-
leeldingen van haar transporten per vracht
auto.
ONKERKELIJKHEID.
Ditmaal zal ons overzicht in niet geringe
mate betrekking hebben óók op het on-
Kerkelijk leven in Nederland.
In het midden van de vorige eeuw oor
deelde de buitenlander Alphonso
Esq ui ros: „Holland is een van de gods-
dienstigste landen der aarde; de bijbel Is
er 'n volksboek". Even later zei Mr. Groen
van Prinsterer van onze natie:
„Meer wellicht dan eenig ander volk is
haar nationaliteit van het Evangelie de
vrucht". En aan het einde der 19de eeuw
noemde Prof. Rogge nog godsdienstzin
een der kenmerken van ons volkskarakter.
Hoewel toen reeds klacht over toeno
mende onkerkelijkheid begon te rijzen, de
„Dageraad"-actie tegen Kerk en godsdienst
almeer veld won en sindsdien steeds meer
deren aan afval en onverschilligheid ten
prooi vif len, meende wijlen D r. A. BI o e n»
sma in don verschenen zomer ter Alge-
mecne Synode van de Ned. Hervormde
Kerk met haar meer dan drie millioen
zielen toch te mogen rapporteeren, dat „ons
volk zich nog altijd in eigen Kerk thuis
voelt", waarna D s. F. W. J. van den
KI e hoorn bij zijn rapport over de per
soonlijke kerkvisitatie besloot met de blij
moedige verklaring: „de Kerk beslaat een
groote plaats in het hart en het leven van
ons volk'', welke medpdeoling door dp
Synode „met groot.en dank aanvaard"
werd
Wij zijn desniettemin van overtuiging, dat
het Kerkelijk leven schier overal in groot
verval is gekomen. Zelfs is het ons, of en
kele gebeurtenissen die, horwei die zioh
aan den „buitenkant" van het Kerkelijk
leven voordeden, angstwekkende schadu
wen vooruitwerpen van het toekomstig
beeld van den innerlijken toestand der
Kerk. Te Meeden viel in de Dnonsgez. Kerk
op Pinksterzondag tijdens het gebed de
donvnée met nree-krtoe! en al naar bene
den. Te Ransdorp dreigde de bouwpolitie,
als er niet ten snoedigste voorzieningen
werden getroffen, de Herv. Kerk te sluiten
vanwege haar bouwvalligheid. Te Sehngen
dred het ketknorlaal dienst als kleedlokaal
voor koorddansers, acrobaten, benevens
goochelaar, vuurvreter en clown, een en
ander voor de feestelijke viering van bet
gouden jubileum eener harddraverij-veree-
niging. In een andere gemeente in hot
noorden des lands, zoo heeft een vrijzinnig
pred'knnt met verontwaardiging meega
deeld, traden in het korkgeboir.v zélf voor
den nr'ekstoel cabaretzangers op met hun
wereldsch program van „leutige liedies",
genccnrnnae"corft door den harmonicaspe
ler. En te Zijdewind heeft de Herv. Kerk
voor de overwintering van 35 koeien als
veestal diens! gedaan, terwijl tegen de mu
ren mesthoop en lagen opgetast
Maar erger nog is door veler gemoed een
schrik gevaren door de in dit jaar gepu-
bliceeide cijfers van de jongste volkstelling.
Cijfers, die niet alles, maar toch ontzet
tend veel zeggen.
In Amsterdam, waar zestig jaar geleden
„nog maar" 343 godsdicnstloozen waren en
hun getal dertig jaar later 5 van de be
volking uitmaakte, is nu hun aantal ge-
sitegen tot bijna 284.000 of 35 d.i. ruim
1/3 der bevolking. En de Ned. Hervormde
Gemeente aldaar, die meermalen zich pre
senteerde met de decoratie van „de groot
ste Protestantsche Gemeente der wereld",
zag haar cijfers het hardst aohteruitloopen.
Haar zielental, in 1800 nog 42 en in 1920
29.5 daalde in de laatste tien jaren tijds
van 201.514 tot 160-119 of 21.2 en wordt
thans overtroffen door dat der Roomsche
Kerk: 188^28 of 22
In Rotterdam, waar in 1900 het aantal
godsdienstloozen 2 was en dit nu ruim
32 bedraagt (in Den Haag resp. bijna
3 en 23 hebben In de laatste tien
jaar 70.000 ingezetenen de Kerk den rug
toegekeerd, terwijl van deze atheïstische
vloedgolf ook hitr voornamelijk de Ned.
Herv. Kerk de lijdende partij is geworden,
waardoor zij vau 48-31 op 39.14 terug
liep.
Hebben de Roomsoh-Katholieken hun
cijfers ongeveer kunnen handhaven en gin
gen de Geref. Kerken in ledental nog
ienigszins vooruit, (al is tegenover de con
clusie van D r. J. Sanders uit de volks-
tellingcijfers „dat de Geref. Kerken aan den
stroom van afval en godsdienstloosheid
weerstand hebben geboden", achteraf ge
bleken dat de door de Kerkeraden opgege
ven cijfers niet ten volle kloppen met de
„officieele",) de Lutherschen gingen ach
teruit, de Joodsche „gezindte" slonk in veel
grooter mate en de Ned. Iierv. Kerk is in
de vijf groote steden tot slechts 1/3 der
bevolking teruggeloopen, wat D r. J. A. d e
Koning omtrent do „voldoening" de»
Haagsche Synode over het aantal leden der
Hervormde Kerk deed schrijven: „het is om
een mensoh met stomheid te slaan"
Over heel het land is in 10 jaar het aan
tal „godsdicnstloozen" van 533 714 tot
1.144 393 g stegen en dus moer dan verdul»-
beld, waardoor het nu 14.42 der hpvolkbig
uitmaakt. Reden, waarom in zijn verboden
radio-rede „Los van de Kerk", later door
de „Dageraad" uitgegeven, Louis Fles
met. grond meende zijn „voldoening" te
moeten uitspreken „over de groote toen»*
mine van het aantal oh kerke' ijken" en „de
gunstige cijfers voor de vrijdenkers", ter
wijl hij daarom des te meer vrijmoedig dei»
eisch stelde, dat de Staat zijn 30 millioen
aan subsidies voor Kerken en Kerkgenoot
schapnen schrappen zou. Terwijl hij met D r.
J. P. Kruyt en Prof. B o n g e r, beiden
eveneens socialist, het gevoelen de/Jt, „dat
het aantal ongeloovigcn nog veel grooter
moet zijn dan het aantal onkerkeliikon".
Heeft Ds. C. B. Burger in den Ned
Protestantenbond betoogd, dat onkerkelijk
heid niet gelijk te stellen is met ontkerste
ning en gezegd, dat vooral onder intellectu-
eelen „buitenkerkelijke vroomheid" te vin
den is, hij moest tegelijk de erkenning
afleggen, dat „de massale onkerkelijkheid
dooi gaans niet door andere geestelijke
activiteit wordt gecompenseerd en dat wel
degelijk van verval in geestelijk opzicnt te
spieken is".
Mocht op het Congres van den Raad van
Ned. Kerken zijn voorzitter Prof. Slote-
maker de Bruine waarschuwen tegen
déluitisine: „er is geen kerkelijke achter
uitgang' en zeggen met te gelooven, dat het
er over tien jaar nog kwauer uit zal zien,
veel meer kunnen we ons vinden in de
gedachte van Dr. M. J. A. de V rijer, die
ergens schreef, dat 1040 nog „ergerecijlers
1 zien zal geven.
De pubiicaue van de cijfers omtrent het
i-kerktlrjk leven in Nederland heeft on
der veie welmeeneude Kerkleden begrijpe
lijkerwijze angstige onrust gewekt. En toch
was zij vertolking van wal reeds iang en
lang feit was. Het massale getal der tot
het Kerkcomplex behoorenden was door-en
door onoprecht.
In den loop der jaren zijn vooral in de
„Volkskerk" door traditie talloozen gedoopt,
die in hun later leven duidelijk blijk ga
ven van Kerk en godsdienst inwendig los
te zijn, doch uit convontio of traagheid niet
„bedankten" en alleen de contributie-aan
maning, de „Dageraad"-actie of de volks
telling zijn het geweest, die eindelijk ook
den uiterüjken band deden verbreken. Er
werd maar al te weinig nagedacht over de
beteekenis van het verschil tusschen de
getalien die de lidmatenboeken bevatten en
de kern van „practiseerende" Kerkleden.
Zoo heeft nu bij de jongste volkstelling de
Kerk. statistisch gesproken, heel wat moe
ten afstaan dat niet „van de Kerk" was.
Werd ter Synode van de Hervormde Kerk
nog met „voldoening" gesproken over het
„zich thuisvoelen van ons volk" in haar
midden, in de „Voorzorg" toonde J. B. Iets
van de nuchtere feiten te verstaan: „Du
Kerk schijnt de greep op de massa geheel
verloren te hebben", en we meenen dat hii
zelfs voor het woord .schijnt" een juister
uitdrukking had kunnen kiezen. De „zuive
rende" volkstelling heeft alzoo bewezen,
dat de Kerk met groote, op papier gehand
haafde cijfers niet behoeft te pronken, doch
integendeel door zulk verkeerd getaxeerd
schijnbezit steeds meer ontbonden wordt
Voor de Roomsobe Kerk geldt precies
hetzelfde. D s. B. J. A ris heeft uitgerekend
dat van de Roomsch Katholieken In Amster
dam rood of vuur-rood stemt. Zulke
parochianen vertegenwoordigen het hoogst
gevaarlijk bezit van de voortwoekerende
kwaal van geestelijke tuberculose.
En daar is geen enkele Kerkgemeenschap
met groote cijfers, die niet hierom reeds
zich geroepen moet voelen tot een niets
sparend onderzoek naar haar Innerlijke en
werkelijke kracht. En tot het verstaan van
haar geestelijke, heilige, Goddelijke roeping
en plicht ook tegenover het resultaat van
dat onderzoek.
Nu de geestelijke nood in sprekende cij
fers aan den dag treedt, schrikt men. Doch
die nood was er al lang. En als de Kerk
zich openbaart als waarlijk te zijn de Kerk
van Christus, waar uitsluitend Ohristus het
te zeggen heeft, zullen de lidmaten-cijfers
nóg meer omlaag gaan, maar dan ook
bezit zij de onvergankelijke kracht van
Christus' Kerk en kent zij haar taak tegen
over allen geestelijken nood.
Als de Classis Den Haag der Geref.
Kprken een Commissie benoemt met het oog
op geboden waakzaamheid tegen bepaalde
praktijken van verwereldlijking en als
oorts Prof. Grosheide en D s. D.
an Dijk sohrijven over fouten en gebre
ken in de Geref. Kerken, klagen over „te
weinig geloofsblijdschap" en „te weinig
hemelsgezindiheld", wordt te meer duidelijk,
dat in geen enkele Kerkgemeenschap ge
tallen „eenige waarde hebben om een gees
telijke beweging te beoordeelen".
Geen wonder, dat er bij zooveel verwor
ding, verval en afval tal van geestelijke
medici om de sponde der Kerk staan. Aller
eerst om bij het stellen van de diagnose te
kennen de ware oorzaken der ziekte-ver-
schiinselen.
Ds. Th. Vriezen, die in „Nieuw Ker
kelijk I.even" blijk gaf te twijfelen aan de
waarde van de werkwijze der Kerk „om
numeriek alias te willen omvatten", heeft
de vraag gesteld, of in de Ned. Herv. Kerk
heit „maar aanvaarden van iedereen niet
vaak geleid heeft tot een overmatige mas
saliteit zonder geestelijken inhoud", terwijl
daarop dan gevolgd is „als reactie-beweging
een afvloeiing van het al te veel opgeno-
mene, dat niet werd geabsorbeerd". Of zoo
als Prof. Gunning het ergens heeft
gezegd: „De Kerk heeft gestolen en moet
teruggeven".
D r. J. P. Kruyt heeft in zijn dit jaar
verschenen dissertatie „De Onkerkelijkheid
In Nederland" bii wijze van proef eener
sociografische verklaring als ziekte-oorza
ken genoemd: sociale ontevredenheid, rati-
onaliseering van het economisch leven,
materialistische wereldbeschouwing, urba-
niseering (trek naar de stad), functiever
lies der Kerken (door secularisatie van
liefdadigheid en geestelijk leven), afgedane
traditie, bijbelcritische w-etcnschap enz.
Prof. Slotemaker de Bruine beeft
op het Congres van den Raad van Ned.
Kerken, speciaal consult houdend over deze
zaken en waar Dr. Kruyt zijn diagnose gaf,
gewezen op de gemengde huwelijken en de
anti-kerkrüjke strooming in de politiek van
Communisme en Dageraad".
C. Beekenkamp wees In „Anti
Staatkunde" in de richting van de
prediking, die te weinig sociaal Is en waar
hij te zeer aan brandende vragen van het
teeenwoordige leven wordt voorbijgegaan.
Ds. A. B. te Winkel heeft het groote-
stads-probleem als eon ernstig kwaad aan
gewezen
Ds. B. J. Ar Is en andere vrijzinnigen
hadden den euvelen moed te reppen over
kerkelijke politiek, die vrijzinnige prediking
buitensluit. Zij hebben zeker niet gelezen of
zijn weer spoediR vergeten wat D s. K
Nobel, geestverwant, in „Kerk en We
reld" schreef: „Wanneer alle menschen, die
zeggen dat zij vrijzinnig cn dat zij van a>
Hervormde Kerk zijn, het aanzien van dii
Kerk eens verhoogden door getrouw naar dp
kerk te gaan, dan zou het er in enkele
weken heel anders uitzien in Nederland"
Ook hebben dezulken geen notitie genomen
van de bekentenis van don modernen D
J. Kal ma, van St Jacobi-Parochie, waar
54.5 der bevolking „zonder godsdienst"
is: „Het treft smartelijk, dat de burchteii
der vrijzinnigheid Noord Holland, Fries
land, Groningen de minst kerkelijke pro
vincies zijn. Tenzij die onkorkelijkheid zou
samengaan met verdiept, elders beleefd
geloof, maar wie doze stroken kent, weet
beter". En zij willen er niet van hooien, dat
door hun negatieve, ja vaak offensieve
houding tegenover de H. Schrift, stelselma
tig het ongeloof aangekweekt, de Kerk ont
volkt en het volk ontkerstend wordt.
Anderen hebben met aneen ue „lichte'
dommees als schuldenaars aangewezen,
maai' ook de „zware", die door een „vrome"
onwaarachtigheid waarbij b.v. een liuwe
lijk niet kemel ijk bevestigd werd, omdat de
bruidegom een gestreken vouw in zijn
broek had, terwijl een „uitgestreken ge
zicht" natuurlijk geen beletsel zou zijn ge-
weestl de menschen van de Kerk afkee
rig maken.
Nog anderen hebben volen predikanten
verweten niet gedachtig te zijn aan hot
Schrift woord: „Zyt vurig van geest'. En zij
repeteerden de anecdote van den popu-
lairen tooneelspeler, die den predikant
„met weinig gthoor" toevoegde: „Ik zeg
dingen, die ik zelf niet geloof, met een
overtuiging alsof ze voor mij waarachtige
werkelijkheid waren; gij daarentegen zegt
dingen, die ge zelf wél gelooft, zóo slapjes
alsof ge er aan twijfelt'. Zoo ook, na van
Mr. Roel Houwink geciteerd te hebben
dat „de predikant langzaam maar zeker de
risée voor zijn vrienden en verwanten
•ordt", klaagde in „Woord en Geest" D s.
L. Nieuwpoort: „Er gebeurt niets als
er gepreekt wordt, er passeert alleen maar
wat; men neemt onze prediking niet ern
stig".
We zouden nog enkele buitenlandsche
stemmen kunnen laten hooren, maar in de
reeds weergegeven „verklaringen" is ge
noeg om het er volkomen mee eens en niet
mee eens te zijn.
We besluiten met enkele aanwijzingen
van een derden „leek", den Lutheraan H. J
R leg ten horst, die in de „Wartburg"
een scherpe en vaak sterke artikelenreek#
aan de „onkerkelijkheid wijdde. Hij gispte
de „bijbaantj:s" van predikanten, gelijk ook
een vrijzinnig predikant gedaan Ju eft. di«
van een ambtgenoot met artsbul in een
Noord-IIolIancifche Gemeente publiceerde,
dat deze „in Amsterdam van Maandag tot
Zaterdag praktijk uitoefende" en de cate
chisaties aan zijn vrouw (of „haar Duit
■che dienstbode met den kinderbijbel")
overliet. Hij keurde af de jeugddiensten als
sen „uiting van tuchteloosheid" (waarom
eeen „afzonderlijke arbeidersdienston, intel-
lectueelcndiensten, vrouwendiensten enz."?)
Hij constateerde een gebrekkige predikants
opleiding en onvoldoende menschenkennis.
EnzoovoorL Al te zaïnen zaken, waarover
breede discussie kan vallen.
Maar één der door hem in 't bijzonder
aangewezen oorzaken achten ook wij het
kw-aad, n.l. „slapheid" als „de voedings
bodem der tuchteloosheid, die de Kerk on
dermijnt". Verdoezeling van eigen beginse
len, voorkomend in prediking en sacra*
inentsbediening, bij belijdenis en huwelijk,
is slapheid, die de Kerk ontbindt. In de
Luthersche Kerk, zoo klaagde de schrijver,
openbaart de slapheid zich op velerlei ina-
nier. „De Synode bekommert zich niet over
den toestand van het innerlijke leven van
onze Gemeenten; waarom stelt de Synode
geen plaatselijk onderzoek in bij die dood-
sche Gemeenten om te zien, waaraan het
schort dat er niet het minste leven is?"
Gobrek aan Kerkelijk besef doet die
slapheid gtboren worden en kweekt tuchte
loosheid. Als men „moord en brand" roept
over geschrift en redevoering van D r. J.
L. S u o t h 1 a g e, Ned. Herv. predikant te
Uyen, maar dezen aanhanger van Lenin in
tusschen in het ambt laat, werkt het gif
door. Een vrijzinnig Ned. Herv. predikant
heeft in de liberale „N. Rott. CL" geschre
ven: „Wij weten van een gemeente in het
Noorden des lands, waarvan de predikant
Communist is, en dit geenszins onder stoe
len en banken steekt Neen, van den kan
sel wordt Zondag op Zondag oen stevige
communistische redevoering gehouden". Wat
gobourt daartegen? Niets! Toen op de laat
ste vergadering van Moderne Theologen
D r. G. S e v e n 81 e r hot woord „leeriucht"
durfde noemen, ontstond er nog een storm
van verontwaardiging. Die het le.st, vindt
het verschrikkelijk. Maar daarna gaat men
weer rustig voort, om over twee-drie maan
den, als een ander er over spreekt, nog te
zoggen: O ja, ik meen ook zoo iets in do
krant gelezen te hebben!
Het Congres van den Raad van Ned.
Kerken over de Onkerkelijkheid, waar ook
socialistische predikanten, wier richting een
van de grootste oorzaken der toenemende
onkerkelijkheid is, toegelaten werden om
by de kranke Kerk consult te geven, achten
we te on-principieel om waarlijk vrucht
dragend te zijn.
Velerlei middelen als Kerksplitsing, pa-
rochio- vorm ing, aanstelling van meer pre
dikanten, activeering van Gemeenteleden en
allerlei ijverige arbeid kunnen veel tot
stand brengen.
Maar allereerst zal het rechte Kerkbesef
lovend moeten zijn en dan zullen er ook in
de Kerk zijn tucht en opvoeding, en daarom
ware groei en bloei. In dien weg b'hoeft
niet onn de bewaring en vermeerdering
"an de Kerk gewanhoopt te worden.
D r. K. Schilder sprak eens uit „dat
de Kerk niet is een genade-winkel, waar
men komt om het loon voor zijn arme ziel
maar dat de Kerk is het loon, dat Christus
kreeg van Zijn Vader". Wie zóó gelooft een
heilige, algemeen*, Christelijke K rk en dat
geloof beleeft, staat sterk. Wat droeve din
gen onze dagen brengen, „even-wel liet
vaste fundament Gods staat 'l (2 Tun
