Das schone Cusse'dcrf
Het trieste spel der zee
Een Koning in baSEingschap
DINSDAG 19 DECEMBER 1933
PLANETARIUM EN FILMKUNST
Een rectilicatio.
Wij hebben in der haast een onbillijkheid
beeai.n, welke we direct willen herstellen.
Men krijst uit ens eerste artikeltje (blad
van Zaterdag) de indruk, dat de winkels
DüSsoldciT heel de Zondag tot 8 uur
vonds geopend waren.
Dit is onjuist. De Düssqldorfer Woche oen
ekelijksche uitgave van de Vcrkehrs-
verein, die alle vreemdelingen wil inlich
ten over liet belangrijkstedat er te zion
valt in de komende week, vermeldt, dat
de winkels slechts van 1130 tot-12.30 cn var,
tot 19 uur geopend waren. Dus slechts
uur op de geheele dag.
Principieel verandert dit natuurlijk niets-,
maar do billijkheid gebiedt een rectificatie
aan te brongen.
Da sterrenhemel
Zeer tot onze spijt, hebben we de voor-
stolling, welke Dinsdag 12' Dec. in bet
Rheinhalle Planetarium gegeven werd, niet
n bijwonen, 't Zal anders de moeite
wel waard geweest zijn.
Het Planetarium is natuurlijk een zaal
om de sterrenhemel in beeld te brengen
Zco iets als wij in Franeker van Eise
F.lsinga hebben, maar danhypermo
dern en majestueus.
Het geheel is, ongeacht de aanbouwsels
,.?n geweldige rotonde, rustend op zware
kunstig opgetrokken pilaren. Een vernuftige
machinerie laat aan het koepelvormige fir-
nanent de sterrenhemel voorbijtrokken,
modnt de toeschouwers in weinige uren
een klaar inzicht krijgen in de stand de>-
[hfnellichamen op verschillende plaatsen
ier aarde.
Echter, vóór Dinsdag was er iets bijzon
ders. Na langdurige voorbereidingen en in
[fewjkkelde berekeningen hébben dé sten-p-
lundigen een beeld ontworpen van de ster
renhemel in de eerste Kerstnacht en al
thans getracht zich een voorstelling te
maken van het ongewone sterrebeeld, dat de
wiizen uit het Oosten naar Bethle.hem
roerde.
F.en drietal sterren, zoo heette het in d-*
oelichting, welke een assistent ons gaf, is
oo wonderbaarlijk in één lijn komen te
itaan, dat de wijzen ze als één ster zagen:
Ié ster, die hun naar Bethlehem leidde
Over de historische waarde van deze
roorstPlling, zeggen we naluurlijk niets
tiaar de gedachte is geweldig. We hadden
Ie voorstelling gaarne bijgevycond. Het moe
wei kunstenaars zijn, die een dergelijk
ijan ontwerpen en in beeld brengefi.
Filmkunstenaars zijn het ock geweest, die
lélangrlke momenten van de groote dag t«-
ieurenberg op de gevoelige plaat hebben
lastgelegd en er een hoorspel op de film
lén maakten.
Der Sieg des Glaubens
leet het massale filmwerk dat in prent en
voord de machtige .partijdag in het oude
iiirnberg weergeeft. Men ziet het paradae-
der troepen: het. marcheeren der orgi-
tics van jong en oud; de opgepakte
nassa's dprgenen, die niet moede werden
iet Heil van het nieuwe rijk te bejuichen;
!e vaandeloptochten en het jeugdenthon-
iasme, dat telkens weer losbarstte; men
looit de toespraken der volksleiders; het
[ejuich der menigte; de schallende muziek
n de dreun der marcheerenden; in één
voord, men ondergaat iets van het gevoel,
i^t de duizenden doorstroomde, toen zij
rcu\| zwoeren aan den leider, het nieuwe
egiiqe en het nieuwe Duitsche rijk.
Hoé men daar principieel over denkt, doet
verdor niet toe; dat hier wat geweldigs
eheurd is, kan niemand ontkennen, die in
vêrkelijkheid, of in toonbeeld met deze nim
mer geëvenaarde demonstratie heeft kennis
gemaakt
Wat men van het niouwe rogirno ook
mege zoggen, dit staat vast, dat het zijn
°vcnvinning tot op de kale graat toe woet
..aus zu nützen"; do propaganda-dienst is
volmaakt in orde.
Dit ondervonden we ook in
het kranten gebouw,
-.vaar do Duitsch-nalionale pers voor hel
westen is ondergebracht; ca. de Volksparolo,
benevens week- en maandbladen vcor de
Vrouw cn liet Kind, de landman en de fa
brieksarbeider.
F.erst marie'en we kennis met den hoofd
redacteur, die ons vertelde a| maar bezig te
zijn met de uitbouw, omdat elke dag nieu
we duizende abonnés aangebracht worden;
daarna mot een stadsrec'aetcur. die ons oen
kort. interview af wilde nemen; wat later
in do Volks parole verschonen „als inter
view" nog al „geslaagd" was.
Moe de redactie der verschillende bladen
in elkaar zat, heeft men ons niet laten zien.
We vermoeden zoo, dat er heel wat copie
per matrijs za| aangevoerd worden; ten be
hoeve van de gelijkschakeling, zooals to be
grijpen ls.
Met de organisatie is het op elk gebied
oiekfijn in orde.
Dat bleek ons eveneens op hot
bureau van den gouwleider,
eevestigd in .gehuurde", kostelijk gemeu
bileerde vertrekken van de Dlscontobank.
die zoo veel ruimte niet meer noodig heeft
als vroeger
Voorat de archivarus, Dr. Schubert, een
kunsthistoricus van algemeene bekendheid,
heeft ons gezellig onderhouden. Hij gaf een
duidelijke explicatie van zijn we kprogram
om alles te verzamelen en te ordenen, wat
vijanden èn vrienden van de regeerende
partij gedaan hehben. Met groote nadruk
vroeg, hij de aandacht voor.de ongelooflijk-
brutale en lage, maar even uitgebreide pro
paganda dor communisten, die het vorige
iaar nog de grootste partij in Diisscldorf
waren, doch nu, gelijk zoo\ele organisaties,
„verschwündon" zijn.
En gelijk overal, werd ons ook hier verze
kerd, dat de nieuwe regecring de dank
van Duitschland en van heel de wereld
verdient, omdat zij een overwinning van
het. communisme voorkomen heeft en dn!
deze revolutie zich zonder bloedvergieten
voltrokken hee t.. D.w.z. van de zijde dei
N.D.S.A.P; want heel wat nationual-socia-
listen zijn als slachtoffer van hun ovortui-
ging gevallen. Ir. de groote vergaderzaal
van het Gouw-gebouw vindt men do por
tretten der omgebrachte helden.
Natuurlijk moesten we ook een bezoek
brengen aan de plaats, waar de jonge
Schlageter, wiens geboorte- en begraaf
plaats, Schonau, we in Juli bezochten, werd
terechtgesteld, omdat hij zich verzet had
togen de Fransche bezetting van de Rijn-
Een groot, maar eenvoudig motalen kiruis,
wijst de plaats der terechtstelling aan en
de nationaal-socislisten maakten er natuur
lijk een politieke bedevaartsplaats van.
Eerlijk is eerlijk, we vérstonden het, dai
onze geleiders ëenigszins triumfantelijk we
zen naar de plakette van den dichter Harrv
Heine in de gevel van zijn geboortehuis in
de Bolkerstraat. Immers hadden wij zelf irt
de Duitsch-vijandige pers in ons vaderland
gelezen, dat dit beeld van den joodschen
dichter met zijn avontuurlijk leven, doof
de nationaal-socialisten grondig vernield
was, en nu bleek het geheel onbeschadigd.
Trouwens, wie wi| constateeren, dat de
kunst niet in 't gedrang komt. bezoeke
slechts de „Kunstwijk", in het N.W. van de
stad aan de Rijn gelegen, waar men, bij
waterpartijen en stadsparken, onder de in
druk komt van het waarlijk schone Düs-
seldorf met zijn beroemde Königs Allee van
kastanjeboomen, drukke winkelstraten,
kunstmonumenten en geweldige wolken
krabbers voor handel en industrie.
VIT TROPISCH NEDERLAND
NOG EENS DE MUITERIJ
DE EERSTE EUROPEANEN VOOR
DEN ZEEKRIJGSRAAD
De verklaring van den oudsten officier
aan boord
IS DE GEEST GEBROKEN?
(Van onzen Indischen correspondent.)
Het is eigenlijk het beste, het zwijgen
verder toe te doen aan het onverkwikkelijke
vlnctdrama van Februari. Maar toch zijn
er bij de berechting van de e:rste groep
Europees-che muiters door den zeekrijgsraad
'o Soerabnja enkele dingen aan don dag ge
komen, die vermelding verdienen. Men weet
dat tegen Boshart, de raddraaier, 14 jaar is
gcëisclit en als de uitspraak over de eer
ste green inhcemsche muiters ecnig hou
vast biedt, dan zou er zrlfs eerder iets hij
komen dan afgaan. De andere straffen
die geöischt werden varieeren van één toi
elf jaar.
Maar hoe treurig ook op zichzelf het feit
is, dat deze Hollandsche jongens zich zoo
veel e'lcnde op den hals hebben gehaalci.
Intusschen was de uitspraak 16 jaar
(Red.)
nissen der beklaagden, maar de verklarin
gen van den getuige Van Boven, luit ter
zoe 2e klasse, den oudsten officier aan
boord, toen zijn oudere collega's naar u«
soos waren. Een enkel punt uit dit relaas
van d" treurige geschiedenis worde hier aan
gestipt.
De min boord zijnde officieren hebben na
tuurlijk, zoodra zij onlusten merkten, ge
tracht de zaak me ster te blijven, doch het
bloek hun al spoedig, dat zij zonder hulp
daartoe geen kans zv'den hebben. Wat te
doen? De verantwoordelijke officier was in-
m'ddels op een vlet gestapt en had zich met
enkele anderen naar den wal laten hren
gen. Men heeft toen van geweld afgezien,
bevreesd als men was, dat dit de dood dei
opgesloten officieren ten gevolge kon heb
ben en bovendien wellicht een rassenstriid
zou ontketenen. Men maakte de stuurinrich
ting onklaar, ten einde het wegstoomen te-
gen te gaan en huln van de wal af te
wachten. Een deputatie van de muiters heeft
overgave van het schip geëischt, maar -
o zoetsaonige striid van weerskanten! -
toen de officieren dat niet wenschtcn, werd
dezen hpt achterschip toegestaan te behou
den, mits ze niet zouden vuren! De beer
Van Boven stond z>' 1 fs toe dè stuurinrich
ting weer in orde te brencen. waarna het
schip wegstoamde. Hij dcecT-dit,-om-een ge
vecht, dat hij zeker wist te zullen verliezen
te ontgaan.
Intusschen bleven hij en de zijnen pogen
de muiters te overreden en trachtten zij
oen telegram aan den commandant te zen
den. En wat nu wel het meest de aandacht
trekt is een telegram van den commandant
aan zijn officieren op het schip: „Tracht be
manning te overreden in hun eigen belan».
zoo spoedig mogelijk onvoorwaardelijk bevel
overgeven aan commandant, terugkeer Oleh-
Leh om de rest van equipage te embarkee-
ren, daarna rechtstreeks naar Soerabaja,
voorwaarde bij overgave inlevering alle wa
pens per sloep naar „Aldebaran Dit als
antwoord op liet telegram der bemanning:
,in overleg met officia ren besloten zelf naai
ioerabaja te stoomen. „Aldebaran" kan vol
gen. Zal niet van wapens gebruik g.maaki
worden zoo lang wij er niet toe gedwon
gen. Een dag voor binnenkomst zuliei,
commandant met overige officieren en min
deren met allen eerbied ontvangen wor
den". Men ziet: de omgekeerde wereld, de
muiters schrijven do wet voor en met hen
wordt onderhandeld, alsof ze gelijke partij
zijn.
Nog iets verdient opmerking: toen de zaan
eenmaal aan het rollen was, waren de Euro-
peesche korporaals niet meer bij machte cie
zaak te stuiten. De driften waren ontketend,
de leiders werden nu verder gedreven. Zon
zij hadden gewild, zij konden tegen üt*
dommekracht der kudde niet op.
Nuchter bezien was dus deze henle zaak
een zeer beklagenswaardige vertooning: ofl:
eieren die, naar eigen zeggen, niet bang
waren, maar toch niet doortastten, terwijl
commandant zelf had aangeraden de mui
ters te overreden; muitorleiders, zelf ge
schrokken van de g.volgen hunner daden,
door overreding wel tot inzicht, althans
rees, te brengen, maar door hun onderge-
:hikten, meest inheemsche matrozen, verder
gestuwd, de oen den ander niet vertrou
wend, bang voor rasscnstrijdl
Opnieuw wilde Van Boven de stuurinrich
ting onklaar maken om het schip in straat
Soenda of in het Westervaarwater op hei
droge te z>:ttcn. Maar intusschen daagde het
eskader op met het bekende gevolg, hei
inslaan van de bom, die dood en schrik ver
oorzaakte. Inlanders kwaincn bij drommen
met de handen in de lucht, op klagenden
„Toewan, toewan" (meneer) roepende,
instinctief voelende, dat hij toch hun meei-
dere was. Zóó had men het immers niet be-
rio:ld. Het hcele geval had men in grenzen
lonzfr opnervlakkigheid als een spelletje be
schouwd!
Van. Boven eindigde zijn verklaring me»
de mededeeling, dat ook hij niets had op
gemérkt van tevoren, dat hij als voorspel
van een muiterij had kunnen kwalificeren
Uok hier dus weer een man, die blijkbaar
van hotgeon in zijn minderen woelt, al lieal
slecht op de hoogte was.
Het tragisohe is, dat de jongere officieren,
jongens, die pas uit Nederland waren, de
dupe zijn gewordon van don geest op de
vloot, die or een bleek te zijn van toegevei
en oodorhahdelon, niet van strenge tuch'
Uit trieste vlootspel is wel sterk tragisch
in af zijn aspecten. Het is natuurlijk moge
lijk, dat hij straffer houding van comman
dant en officieren heel wat meer slachtoffers
gevaPen zouden zijn, maar is het aanta!
dan thans niet groot, grooter misschien nog
dan bij onmiddellijk krachtig ingrijpen zou
zijn te betreuren geweest? Of verstaat men
onder slachtoffers alleen dooden en niet hen
die:de gevangenis in moeten of hun officiers
carrière verlorentf En dan nog: wat weegt
zwaarder?
Maar bij al dat terugzien mag niet ver
geten .worden den toestand van heden te
Dekijken en vooruit te zien. Is de geest, i
uit de muiterij opkwam, gebroken? Is de
geest der officioron, waardoor de muiten!
Kans van ontstaan niet alleen, maar zelfs
kans van lang voortbestaan had, veranderd?
Helaas neen. De geest werkt door, men
heeft weinig of niots geleerd en zal wellicht
leeds spoedig weer voor nieuwe verrassin
gen komen to staanr Een radicale zuivering
van den geost, zoowel onder matrozen ais
olficieren is noodig en die geschiedt, gelijk
alle geestelijke dingen, niet door kracht of
geweld, maar door een anderen Geest. De
vlootpredikanten en -aalmoezeniers hebben
hier een groote taak, evenals de Indische
maatschappij voor militairen, en niet he»
minst ook de Christenen persoonlijk. Zij
bidden en werken voor de komst van diei
Geest ook op de oorlogsschepen, totdat deze
volkomen overbodig zullen zijn geworden
door de overwinning van dien Godd. lijken
Geest.
Gemengd Nieuws.
FELLE BRANDEN TE BREDA
EEN VROUW GEWOND.
Te Breda ontdekten in den nacht van Zater
dag op Zondag voorbijgangers dat brand was
optitaan in perceel St. Janstraat 22, waarm
een rijwielzaak is gevestigd. Zjj wekten de
bewoners van het benedenhuis en de twee
bovengelegen woningen, die allen in nacht
gewaad moesten vluchten. De familie L.. die
boven het brandende vertrek sliep, zag ie
trap met rook gevu'd en kon daar langs n:et
ontkomen. Daarom trachtte L. zijn vrouw met
aaneengeknoopte lakens door zijn raam naar
beneden te laten. De lakens hielden niet, zoo
dat de vrouw kwam te vallen, waarbjj zij vrij
ernst.'g gewond werd. L. en zijn zoon wisten
via een plat dak de achterplaats te bereiken.
De ijlings gealarmeerde brandweer wist het
lur in een kwartier te bedwingen.
In den nacht van Zondag op Maandag
drie uur is in hetzelfde huis opnieuw brand
ontstaan en wel op de slaapkamer waa
zoon sliep. Ook deze brand kon binnen
korten tijd door de politie worden gebluscht.
Naar de oorzaak van deze beide branden
wordt een ernstig onderzoek ingesteld.
De toestand van de vrouw van L. is gunstig.
kwam vanaf de Nieuwe Vaart rijden en
wilde de Rabathhrug oprijen, toen vanaf de
Kattensingel een vrachtauto naderde. Ja
bestuurder, die de wagen niet meer in zijn
macht kon houden, reed pardoes in de Gou-
we en zakte door het ijs. Direct snelden
enkele omstanders te hulp. Het mocht hun.
gelukken de vijf inzittenden te redden.
Door een kraanwagen werd da auto uit
het ijs gehaald.
AANVARING
Het Finsche s.s. „Atlanten", dat op weg
was van Terne.uzen naar Gent, is tengevolge
van een defect aan de stuurketting bij het
passeeren van de Heeksche Brug bij Ter-
neuzen, in aanvaring gekomen met den
lichter „Teja" van de Nederlandsche Trans
port Mnatschaipij te Rotterdam.
De binncnzijwanrl van de „Teja" is hier
bij opengescheurd De Atlanten" heeft haar
reis voortgezet De „Teja" blijft tó Temeu-
zen om te repareeren.
Schoolnieuws.
AUTO- EN MOTOR-ONGELUKKEN
Te Renkum raakte Maandagmorgen, ten
gevolge van de gladheid, een groote trailor,
uit Velsen, beladen met cellulose voor de pa
pierfabrieken alhier, op de helling van de
steile Bennekomscheberg, het stuur kwijt, ten
-evo'ge waarvan de wagen door de groote
vaort, die men daar uiteraard heeft, over den
kop sloeg. De bestuurder kwam er met eeni-
ge kneuzingen en ontveil.ngen af, maar de
wagen en vooral de kostbare lading, leden
veel schade.
DOODELIJK AUTO-ONGELUK
Te Eindhoven heeft op den Boschdijk,
des avonds een doodeljjk verkeersongeval
plaats gehad. Omstreeks kwart vóór acht
kwam de autobestuurder Paans, uit Eindho
ven, uit de richting Den Bosch gereden. Mid
den op den weg liepen ds hser De Bie, por
tier van het Rijkskrankzinnigengesticht te
Eindhoven, en diens echtgenoote. De bestuur
der van de auto gaf voldoende signalen, maai
kon een aanrijding niet meer voorkomen. De
Êie en zijn vrouw weiden tegen de straat ge
slingerd, waarbij De Bie een ernstige hersen
schudding en zijn vrouw een armbreuk op
liep. De Gemeentelijke Geneeskundige Dienst
vervoerde de beide slachtoffers naar het Zie
kenhuis te Eindhoven, waar De Bie, aan de
bekomen verwondingen ia overleden. De Bie
is 43 jaar oud en laat een vrouw en twee
kinderen achter.
AUTO MET VIJF PERSONEN DOOR T IJS
Te Gouda heeft bij de brug over den Kat
tensingel oen ongeval plaats gehad, dat zeer
ornstigo gevolgen had kunnen hebben. Een
boter-bestelauto van De Hoog uit Moor
drecht, waarin zich vijf personen bevonden,
ACADEMISCHE EXAMENS
I J C Holuapfel te Serdaag.
Apothekersassistent, mej. C Corobrirüc
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRE''HT. Gasl.J
Ge-achle-denJs: doet ex., de heor J F Niermeljor
ehtswetenschap; cand.ex., mej. B Kamp-
C Wiersum: ld. hoofdv. Tti.urkunde: doet ex-,
mej. J G Eymers: ld. h. »dv, Scheikunde: doet,
ex.. de heer U Koafngsberger en mej. W A Mol:
ld. F: cand.ex., üc heeren D Kouwen&ar en W <1
Pfeiffer
R.K. UNIVERSITEIT TE NIJMEGEN. Gesl.J
Klassieke Taal; cand.ex., de heer P il M Gourtg
te Roermond.
THEOLOGISCHE SCHOOL TE KAMPEN.
Geel.: Godgeleerdheid: cand.ex.. de heer N H
n (mot lof); pcop.ex., do
.de heer A Schuring»
Geneeskunde: doet. ex.. de heeren J C Offer*
Ins en M L A All Cohen.
EXAMENS-NED. TAAL
AMSTERDAM, 18 Dec. M.O. Akte K7. Geëx.
gesl. 2 cand., nl. raej. J G Veld te Arnhem ert
de hoer C van Baaren te Haarlem
EXAMENS-STA ATHUISHOUDKUNDE
DEN HAAG, 18 Dec. M.O. Akte KiO. Geëx. 3
cand., geel. geen
EXAMENS-STAATSINRICHTING
Creda en F k G Monkhorst te Den Haa£.
EXAMENS-FRANSCHE TAAL
AMSTERDAM, 18 Dec. Akto MO.B. GejI. del
heer K Feringa le Den Haag en mej, J M J.
vaji Beera te Voorburg
EXAMENS-MACHINIST
EN
HOLLANDSCHE KOLONIE
IN DENEMARKEN
)e vlucht eens Konings naar Zeeland
BONDOM HET KASTEEL
ZANDE-HBURG TE VEERE
Reeds van de vropgste tijden af, heeft ons
iadpiland een goeden naam gehad op het
ebied van den Landbouw, een naam die
liet slechts binnen de grenzen bleef, doch
ok ver daarhuitpji bekend werd. De sche
en, die ons land verlieten, om elders onze
(aren hoog te houden, werkten niet weinig
dezen roem mede.
Het was in het jaar 1513, toen er ook Hol-
irtdschc producten in het Koninklijk Paleis
t Kopenhagen waren gearriveerd, die zoo
oed bij do Koningin der Denen in de smaalt
ielen, dat bij haar de begeerte opkwam,
Lat ook Denemarken zulk een heerlijk voed-
;l ze'vo zcu kunnen voortbrengen.
Goede raad was duur. Wel- droeg men de
lollr.ndsehe zeelui op, zooveel mogelijk wa
rn uit Holland aan te voeren, doch de ko-
ingin wilde meer. Zij drong er bij haar ge
ïaal op aan, dat deze in Holland een oproep
»u doen, opdat
Hollanders naar Denemarken
ouden emlgreercn. Waren die er eenmaal,
an zou men in Kopenhagen niet langer af-
lankelljk zijn van de zeelieden, die natuur-
ik op ongeregelde tijden binnenliepen mot
un vaartuigen, maar regelrecht de beschik
ing hebben zco-.\el van de voortbrengselen
V weide als over die der moeshof,
koning Christiaan liet zich overhalen, om
in het verlangen der Koningin te voldoen,
lil liet in Holland een oproep plaatsen, of
rook hnere.ngpzinnen eenogen waron, niar
ipnemarken over t" kernen, om dan aldaar,
e?.ame!iik als een Hollandsche kolonie, de
mdhouw en tuinbouw uit te oefenen, opdat
Wienhagen, cn inzonderheid het Hof, van
«ze arbeid zanden kunnen genieten. Do
miaronten zouden het voorzeker goed heb-
n en do koninkü'ke bescherming genieten,
't Snreekt vanzelf, dat deze koninklijke
inmep, druk in Holland werd besproken,
W,as voorzeker een mooi aanbod, om op
F.tiekkeli'k gemakkelijke wijze door do wo
uld te komen Niet dnt men zich ontveinsde,
I er niet gewerkt moest worden, o neon.
ar de speciale toegezegde koninklijke be
cliermine. deed velen hooge verwachtingen
oi-stercn. -Iet resultaat van de kpmin.kliike
proep was, dat 24 gezinnen zich bereid
«•klaarden te emigreeran.
Otv'er de landlieden, die de verre reis
mdeiTiemen on een nieuw vaderland koz-n
nas ook een eozin uit Walcheren. Het hoofd
lp het gezin was een zekere Andries
Iarinn°sc. HM woonde met zijn vrouw rr>
'ace kinderen, een zoon van twingtig en
ep doehtei van zeventien jaar in de nabij
heid van Vee re. Het ging dit gezin niet
voorspoedig. Rampen \an verschillenden
.ia rd troffen hem, zoodat zijn zaken achter
uit gingen en zijn vroegere welvaart scheen
plaats to zullen maken voor armoede en
geh'-ek
Ontbrak hem nu ook al niet de moed om
..i minderen kring het brood van zijn be
scheiden deel te eten, om den wil van zijn
kinderen, zoo meende hij, moest hij do
„choonc aanbiedingen vanwege den Deen-
schen monarch gedaan, niet in den wind
slaan. Zijn keuze was gedaan. Het weinige
dat hem restte was spoedig te gelde ge
maakt en kort daarop scheepte h'i zich te
V e e r e in op den bodem, die hem en de
overige volksplanters naar hun nieuwe
woonplaats zou overbrengen. Niet weinige
dagen daarna arriveerden zij op de Deen-
sche eilanden A mag er en Fa! ster.
Spoedig waren de Hollanders aan hun
ai-L-eid on veelden de meesten er zich thuis
en niet lane duurde het of het was hun een
king hebhen zoowel over de voortbrengselen
aangename taak, de gouden boter, het
geurige ooft en de frissche groenten aan
Kopcnhagons aanzienlijkste inwoners aan
te hinden, 't Spreekt \anzelf. dat do Deen-
sche Koningin, die de Nederlandsche volks
planters de beschermende hand hoven het
hoofd hield, bet allerbesté nat men teelde
niet onthouden werd. De Hollandsche Ko
lonie, die in het Deensc-h de „hollanderij"
genoemd werd. zou zich steeds in grooter
hloei gaan verheugen, ware het niet. dat
politieke verwikkelingen, haar een nekslag
ioehrochten.
In de laatste dagen van 1522 was er groote
onrust in het land der Denen. Denemarken
had aan zijn Koning Christiaan II
de gehoorzaamheid opgezegd
Zijn pogingen om den burger- e>n boeren
stand te verheffen uit den staat dor slaver
nij, waarin zij verkeerden, hadden hem den
haat der geestelijkheid en des adels op den
hals gehaald. En wat die haat beraamde:
zijn \al, dat deed de vrees volvoeren
Stockholm* bloodblad scheen slechts het
voursnel van de jammeren, die voor het
D8cnsche volk waren weggelegd. Nog één
redmiddel bleef over en gretig groen men
bet aan, toen men te Wiborg verklaarde
dat de Koning den troon had verbeurd
Die verklaring was voor den vorst een
verpletleiendo donderslag. Hij was er door
van streek en al zijn moed ontzonk hem.
Don Deenschon bodem, waar hij eenlgc
dagen geleden, nog als een geëerd en gevierd
Koning vertoefde, werd hem nu to warm.
Spoedig werd het hem duidelijk, dat er
niets meer te hopen viel en dat men hem
liever zoo '•poedie: mogelMk van den Dnen-
schen grond zag vertrekken. Uit Dene
marken wegvluchten, dat was thans een
eerste cisch. wilde het nog niet erger wor
den. Tot nu toe hud hij nog het leven be
houden en enkele getrouwen.
Maar waarheen? Zweefde hem daar niet
een naam voor den geest? Zou hij niet
•mar Holland vluchten? Ja. dat zou hij
doen. Langen tijd voor beraad hud hij niet
Spoedig waren twintig schepen zeilree en
nadat men het Kon;n'kJijk gezin, dat nu in
ballingschap ging, opgenomen had, bene
vens talrijke beproefde vrienden, werden
de ankers gelicht en zetten de Koninklijke
ballingen koers naar Vcere, waar men na
10 dagen varens op den lsten Mei aan
kwam.
De stad Veero, op hot eiland Walcheren
gelogen, was in opkomst, dank zij de be
scherming der Edele Heeren. Ten tijde van
de genoemde gebeurtenissen, was te Veere
woonachtig Adolf van Bourgondié,
Heer van Veere. Ik raad niemand, zelfs do
hartstoebtolijkste Oudhai-'mlmaar niet aan
om een mdeizoek naar do veivlijfpl. atscn
der Edelen van Bouig n:'.ie in te stellen,
want niets dan teleurstelling zou hun deol
zijn. Van het machtige kasteel Zandonbc.g
waar zij eenmaal als machthebbers zetel
den. is niets meer overig dan gravures. Het
kasteel Zandenbarg was een der fraaiste
Kasteeleo \an Zoelind en niet zonde, vor
maardheid in onze geschiedenis. Over ean
stcenen brug, die in een houten valbrug
oindipde en door een verwelfde pooit, ga-
piaatst tusschcn twee stevige teerens, kwam
men op een ruim voorplein, dat van weers
zijden begiensd werd door wo.iingen, waar
in de bedienden der Slotbewoners huis
vestten. Stak men dit plein ever. d n kwam
men aan een tweede brug, dm niot onge'ijk
was aan de eerste, tot het eigenlijk Kasteel
dat er van binnen huiselijk uitzag.
Naar dat kasteel en zijn bewoner van
Adolf van Bourgondië te gaan, was het doel
van den Koninklijken Balling. Daar meende
hij, in Veere, waur ook de landbouwer Mari-
nusse vandaan kwam, een rustplaats te
vinden, gedurende den tijd, dat zijn land in
oproer was.
Er was echter één groot vraagstuk, n.l.
hoe «nu
worden? Adolf van Bourgondië, toen
tevens Heer van Veere had meer dan één
Teden, om met den gevluchten monarch
weinig ingenomen te rijn Ten reerrto ge
hecht aan het Roomsche voorvaderlijk ge
loof. kón hij natuurlijk geen geni-tmnhe'''
govoden voor den man, die zich niet ont
zien had de hand te slaan aan de schatten,
d or 's Pausen zendeling Ariimboldus mei
dpn verkoop van aflaten bijeengebracht
Voor hem. die later een volgeling van
Luther naar Kopenhagen had onfharlon
en niet alleen tot hooglcernar in dn Heilige
Gnricpleprd'heid. mnnr oak tot prediker hij
do Nicolaikerk had aangesteld on die, om nu
niet meer te. noemen redenen dror krachtige
verordeningen getracht had paal on nerk te
ste'len aan tnllooze misbruiken, bij de geas
teliiken en klcosfprs in zwing F,n daarbij
kwam nog iets. Adolf va Bou-gondië was
Ter Veerp zeer gezind. De groei en bloei
derpr stad was zijn glorie en het wa« der
halve geen wonder, dat bij op nll-rlei mid
delen zon. om het welvaren deer stad ten
tor, te voeren VoTal bemmstigde hij de
hendels- en visschrrsvloof van Veerp en
wist voor de zeevarenden talrijke belanarii-
ke Privilege's (zooals tolvrijheid enz.) te
venvervon.
't Was dan ook een doorn in zijn oog, dat
de Veersche Vloot menigmaal grooten over
last werd aangedaan door Decnsche kapers,
die meermalen de zoo juist gewonnen
vangst in beslag nainen, en waartegen de
Veersche -vissohers, aid zijnde ongewapond,
weinig vermochten. Wel werd hiertegon
geprotesteerd, maar dit hielp niet veel.
Koning Cliristiann, die op liet gebied dor
Decnsche politiek al genoeg te stellen had,
was aan dat oor doof. Het gevolg van een
en ander was, dat al wat Deensch was
slecht stond aangeschreven in Veere.
En nu? Wonderlijke samenloop van om
standigheden. Nu kon ieder oogenblik de
Koning dier verwenschte Denen in Zeeland
arrive.gren, vergezeld van zijn gevolg. Du
ondervonden plagerijen dor Denen worden
natuurlijk breed uitgemeten.
Ado 11 van Bourgondië zat er nog
al mee tusechen en wist aanvankelijk niet
hoe hij handelen zou. Hij riep de Magistraat
van Yéerc, én eon aantal aanzienlijke bur
gers -o{> het-Veersche Kasteel „Zandenburg"
tcneindo de komende gebeurtenissen te be
spreken. Hij wist dat do visschers van
Veere, den Koninklijken balling op zijn
ninküik bezoek moesten hebben en een
gruwelijke haat hadden tegen Koning Chris
tiaan en do zijnen cn in stilte vreesde hij,
dat het bezoek (dat van langdurigen aard
kon zijn) aanleiding zou kunnen geven tot
onaangename botsingen.
MaarAdolf van Bourgondië was een
zper slimme Edelman en zag ook eens d«i
keerzijde van de medaille. Immers, dat
stond wist, als hij met de Magistraat van
Veere, den Koninklijke balling op zijn
kasteel ontving, da.n ontving hij tevens nók
diens vrouw Koningin Elizabeth, de zus
ter van Keizer Karei V, en dat was
natuurlijk ook niet iedereen, zoodat
politieke berekeningen
een woordje begonnen mee te spreken
Daarbij kwam ook nog zijn ijdelheid en hij
was een te groot minnaar van praalvorton-
ning, dan dat hij deze gelegenheid, welke
aan de luister van het Bourgondische ge
slecht, weer nieuwen luister zou toevoegen
zoude laten glippen.
Ook was deze Edele van Bourgondië een
volmaakt hoveling. Ferst zag hij in
Christiaan en zijn gemalin, de zwager e:i
zuster van den machtigen Keizer, en po«
in do tweede plaats, den vorst die de.
ingezetenen van Veere meer dan eens be
nadeeld had en pas in de derde plaats do
afvallige der Kerk. Dit standpunt deelde
hij aan de voornaamste poorters van Veero
mede, die het ook zoo hegonnen te zien,
vooral toen Adolf van Bourgondië ging zin
spelen op de voorrechten, die wellicht var
den hoogen Keizer waren te wachten voo-
Veere, wanneer deze vnrnam, welk een hof
fel'jke bejegening deze Konln.kl'ike balling
daar was te beurt gevallen. Het duurde dan
ook niet lang of Adolf had de poorters
overreed De vissehers waren niet op he'
kasteel, zoodat zij gpen oordeel konden uit
spreken, maar loen zii het vomamen. kook
ten zij in hun binnenste, 't Was hur meer
dan erg.
F.en groote schare volks stond or $cn
Men Mei te Camnveere -- "ant togi droeg
Vip re noi. di"n raam te wachten on de
Deensche Kon. Familli. Met luid gejuich
werden zij ontvangen op de reede van Veere
waar ter hunner eere feestolijkheden wer
den pegeven. Het was voor de Koninklijke
balling een glorierijke ontvangst. Hartelijk
wordon zij door Heer Adolf ontvangen en
hol hooge gezelschap schreed naar «het
Kasteel Zandenburg. Behalve van zijn
vrouw, was de verdreven Koning vergezeld
van zijn geheimschrijver Hans Mikkol-
n, voorheen burgemeester te Malmfie.
Doze was ook een ijverig npostol der Her
vorming en hij bevorderde deze niet het
minst door de vertaling van de Schriften
de* Nieuwen Verbonds in het Dcensch, oen
werk waarbij hij Luthers overzetting tol
grondslag koos en waaraan hij arbeidde
toen hij van den Vnderlandschon bodem
verwijderd rondzwierf. Voorts bevond
zich in het Kon. Gezelschap Christiaan
Pod er sen, vroeger K«anunnlk te Lund
die zich naam maakte door zijn vertaling
van het N. Testament on de Psalmen, bo
nevens Johannes Vosalius, afkom
stig uit het land van Cleof, die door Koning
Christiaan met de waardigheid van Aarts
bisschop van Lund bekleed werd, wat
ochter door hef. Domkapittel niot erkend
werd Verder Cornelius Scepporus,
kanselier van den onttroonden Vorst en
Cornelius Agrippina, een ervaren
scheikundige, die leermeester van zijn drie
kinderen, Johon, Dorothea en Christina was.
't Behoeft natuurlijk geen betoog, dat ook
Andries Merinusse, de Veersche emigrant,
toen de Kou Fnmiüe verstooten werd
met z:in gezin do Koninklijke ballingen
volgde en hoogst dankbaar was, nu hij don
Zocuwsehen grond, waarvan hij pewaunri
had, deze nooit meer te betreden,, weerzag.
Dok binnen de poorten van „Zandenburg"
werden luisterrijke feesten gegeven ter
eeio der gasten. Adolf van Bourgondië on
de Magistraate van Veere deden alles om
hun het verblijf zoo aangenaam mogelijk m
maken en het gemis van hun Vaderland te
vergoedon.
Toch vermocht de pracht en praal niet
het verontrust gemood van Koning Chris
tiaan to ontlasten. Dc geaehiadepis hooft
hem, als den Nero van het Noorden geteo-
kend, en m!s een zeer partijdig mar.. Wil
kunnen hiprovcr niet oordeelen en zijn
in deze Deensche verwikkelingen niet vol
doende thuis, om daarover te oordeelen. Ons
terrein is het Zeeuwsche. en wij bepalon
ona derhalve alleen tot hetgeen zich op
Zeeuwseben bodem afspeelde en voor zoover
In ieder geval stuat het vermeld, dat de
Koning «ier Denen, wel huffelijk, doch som
ber wns De muziek dip te zijner ucro ge
geven werd. de gastmalen die werden aan
gelicht, zij konden hem niet tot opgewekt
heid brengen.
Ilii zag duidelijk dai hij als Koning vele
misstappen had gedaan en nu hij als bal
ling in Veere vertoefde, sprak zijn ge
weten van misdaad en sc iuld. Hoe leven
diger het ver'pdene voor rijn vorbeeldui?
was. hoe felle- !ani der wroeging in zijn
i-le '-hinkte. Hii kon zich niet los
rukken var, -lat ae fol'artuiff dat ve
hinnmi weikte „het geweten" Iüj moet.
den hoker met a'.sum tot den laatsten drup
pol ledigen. Koning Christiaan verviel lrt
doffe moedeloosheid Zijn zonden begonnon
hem zwaar te wegen. Steeds sprak de ko
ningin hem troost in, dat er vnnr de groot/-
sta zondaar genade bij God was, of dit een
koning, dan wel een bedelaar was. Chris
tiaan kon geen rust vinden in de prachtiga
slaapvertrekken van Zandenburg. Met ge
jaagde schreden liep hij 's nachts oo ent
neer, als zat de vijand hem op de hielen.
Het baatte niets. De onrust werd grooter
en banger klopto hem het hart. De Deen
sche koning kon het niet langer meer uit
houden en ging buiten het slaapvertrek, om
door de gang van het kasteel te loopen.
Als een gejaagd hert, komt hij aan het eindd
en ziet hij het schijnsel van licht, door da
gleuf van een niet gesloten deur naar bui
ten dringen. Hij hoort nu hardop iezon en
herkent de stem van zijn geheimschrijver
Mik k eisen, die, voor hij zich ter ruste
begeeft, nog een gede-clte van Gods Hei
lig Woord leest, om daaruit steeds woec
nieuwe kracht te putten.
Ademloos luistert Christiaan toe naar da
Goddelijke Woorden, 't Zijn juist geen
troostwoorden die hij daar verneemt, in
tegendeel zo doen do angst hoogor bij hem
rijzen* want daar leest zijn trouwe die
naar: Jes 57 20—21: De Goddeloozen zijn
als eene voortgedreven zee, want die kon
niet rusten, en hare wateren worpen slijk
en modder op. De goddplooze, zegt mijn
God, hebl>on geen vrede
Ontzet luistert de koning naar deze God
delijke aanzegging van den Profeet Jesaja.
Wanhopig stoot hij de deur open en roept*
„Neen' Geen vrode voor mijl Geen vrede
voor de noddeloozeen als een wan
hopige, zich voor eeuwig verloren wanend,
werpt hij zich snikkend op een stool neer.
M i k ke I se n, zcet Dr. Romer, had reeds
te dikwijls zijn koning In zulke oogen-
Jilikken gezien, dan da het onverwachte vat
zijn gehechtheid aan den ongelukkige, dan
toestónd zijn tegenwoordigheid van geesL
hom zouden doen verliezen. Rn te innig was
hij gehecht a?n den ongelukkige, dan dat
dat hij niet al de kracht zijner welsprekend
heid zou hebben aangewend om den storm,
die in 's vorston boezem wooddc, te doen
bedaren. OnrddileFijk begon hij den onge-
lukkigen koningsl ailing te trco. ton,
„Edele Koning!" zco sprak hij, „ik weet
wat ik zoo juist las, wat u hoorde. Maar
Jesaja heeft ook nog een ander woord n.L
Uil: ,Do C.cddelooze verlste zijnen weg cn
de oitgorochtigo man zijne Bedachten, en
hij bekeere zich tot den Heoro, zoo zal Hij
zich zijner ontfermen, en tot on/.cn God,
want Ilij vergeeft menigvuldiglijken
naar aanleiding van deze schoono troost
woorden, ontsloot de getrouwo geheim
schrijver In dit Veersche Knstcnl tljn lip
pen, om met de duivenoprechthcld der
CliristPliike vriendschap, niet de zonde to
verbloemen, want God konil om ziin recht,
maar haf- prikkel te ontnemen door do
prodiking van Gods gen-de in Jezus Chris
tus. 7ijn Eengehoren Zoen.
Tot diep in den nacht bleven boide ge
trouwen bijeen.
(Wordt vervolgd).
