WEKELIJKSCHE B IJ LAGE
Het brood
van onze voorouders
Nog niet zoo lang geleden gaven wij enke
le artikelen over de kookkunst van
voorouders, waarin goed aan den dag kwam
hoe zoowel de wijze waarop het eten werd
bereid en opgediend, als ook wat tot spijze
diende, een heele ontwikkelingsgeschiedenis
achter zich heeft In het „Vad." roert dr. J.
de Groot Sr. eveneens deze etenskwestio
van onze voorouders aan. Hij wijdt zijn
aandacht in het bijzonder aan het brood.
In de Middeleeuwen, zoo schrijft hij, be
hoorde brood naast vleesch en visch, tot de
voornaamste bestanddeelen van het maal.
Broodjes van allerlei vorm zien wij op de
middeleeuwsche afbeeldingen van maaltij
den op tafel liggen.
Groote stukken brood deden dienst als
schotel (broodtailloren), en uitgeholde stuk
ken brood deden dienst als zoutvat
Het brood weru gebakken van tarwe, gei-st
rogge, haver, boekweit, rijst en gierst. Ook
bakte men brood uit een mengsel van tarwe
en rogge, masteluin geheeten. Grof en fijn
weite- of tarwebrood, gerste- en roggebrood
kwam het meest voor. Ook beschuiten wa
ren bekend.
Dat gerste- en havermeel niet tot het
fijnste gerekend werd, blijkt uit een Leid-
sche keur van 1450, die luidt: „Item soe en
moeten nyemant gerst noch haver backen
onder tarwe of rogge, hy en sal een bescei-
delic cruys op dat brood backen, dat men
bekennen mach datter gerst of haver in
gebacken is, op die boeten van 18st. ende
een maent sijn neringe".
De arme zal zich in den regel met de min
dere broodsoorten hebben moeten verge
noegen.
Bij bijzondere „feestelijke" gelegenheden,
wanneer er b.v. een gehangen of verbrand
zpu worden, moch hij zich op den dag van
zijn terechtstelling aan schoonbrood en wijn
.vergasten.
Dit „Schoonbroot, dat die edele luden
eten", werd bereid uit de fijnste tarwebloem;
dat is het „alre puerste ende dat leckerste
datter is, ende die aire cleynste bloeme die
men maken mach", zoo leest men in een
werk uit de 15e eeuw. Men noemde dit fijne
tafelbrood ook „lichtbrood" of met een
naam, die wijst op de bestemming er van
„heren- of hofbroot".
Stelt men daartegenover, dat ons volk in
den~ tegenwoordigen tijd algemeen gewoon
is wit brood, gebakken van de fijnste tarwe
bloem, te eten, zoodat alom, en niet het
minst onder de lagere standen, geprutteld
werd. dat er reeds in het begin van den
oorlogstijd niet volop wittebrood te krijgen
was, en men zich moest tevreden stellen
met brood, gebakken uit grootendeels onge-
build tarwemeel en (of) ten deele met rijste
meel vermengd, dan zal men moeten erken
nen, dat althans ten opzichte van het brood,
de volksvoeding ten onzent in den loop der
eeuwen enorm is vooruitgegaan. (Of het
algemeen in gebruik komen van het fijne
tarwemeel voor het bakken van brood inder
daad voor de volksvoeding een vooruitgang
genoemd mag worden, zullen wij hier thans
in het midden laten).
Bovenbedoeld hofbrood bleef echter niet
lang goed; het schijnt dat het gauw beschim
melde.
Dat het meel vooraf van de zemelen be
vrijd werd, was niet zoo'n bijzonderheid; in
sommige steden was het den bakkers zelfs
verboden „zemel of kemelle" in het brood
te bakken.
Gewoonlijk boden de bakkers hun waar
Aan de broodbanken op de markt te koop.
Zij stonden onder streng toezicht, verval-
schingen, van welken aard ook, hadden
strenge straffen ten gevolge. In dit op
zicht zijn wij er in den loop der eeuwen
niet op vooruitgegaanl Van overheids
wege werd het gewicht der verschillende
broodsoorten bepaald, zoo dat het afwissel
de naarmate de graanprijzen rezen of daal
den. De keurders of weegmeesters hadden
het recht te allen tijde de bakkers te be
zoeken. Niettemin werd menigmaal getracht
diit toezicht te ontduiken, waartegen dan
weer afzonderlijke bepalingen in 't leven
werden geroepen, b.v. dat de keurmeesters
ook op feestdagen het recht hadden te ko
men wegen, en ook ,daer vrouwen künts
legghen".
Vele huisvrouwen bakten het brood zelf
in huis. Van hoeveel belang dit voor de
huishouding was, kan daaruit blijken, dat
dikwijls conflicten tusschen man en vi
ontstonden, wanneer het baksel minder goed
was uitgevallen. Graaf Willem II liet onder
de privilegies, die hij in 1246 aan de stad
Delft („het nieuwe Delf") schonk, de vol
gende bepaling opnemen:
„Poirter, die een wijf heeft, die te backen
of te brouwen is ghewone, die mach een
backelien broots verliesen, ende also
brouwelien biers, en dair jegens en mach
hair man geen achtinge hebben".
De welstand, dien de hoogere standen ge
noten, kreeg een geduchten knak door de
oorlogen, die gansch Europa in beroering
brachten. Na den dertigjarigen oorlog wa
ren specerijen uitsluitend apothekerswaren
geworden. Het doordringen van de Fran-
sche keuken ging gepaard met het afnemen
van het vleeschgebruik. Meel-, melk- en
eiergerechten, koeken en taarten komen ooit
in de andere landen, ten Noorden en Oosten
van Frankrijk in gebruik, en maken meer
en meer deel uit van het voedsel der wel-
gestelden. In alle landen doet zich het ver
schijnsel voor, dat de bovenste lagen der
bevolking, in tegenstelling met de boven
matige vleeschvoeding van vroeger, deze
voor een deel vervangen door nieuwe, goed
smakende, zonder vleesch bereide gerech
ten. Pasteien, vladen, taarten en koeken
werden ook ten onzent veel gegeten; deze
werden niet door den bakker, maar door
den pasteibakker geleverd. Pasteien werden,
behalve met vruchten, ook met vleesch of
visch gevuld. Onder het nagerecht namen
koek, taarten, suiker- en banketwerk van
allerlei soort de voornaamste plaats in. Men
at bij het nagerecht ook kaas; ook kaas
taarten kwamen nu en dan voor. Men had
toen reeds groote verscheidenheid van kaas.
Hollandsche kaas stond in de 16e eeuw
ook in het buitenland goed bekend.
Brij en pap waren meer burgermanskost.
Merkwaardig is, dat de raad en schepenen
van Arnhem bij hun maaltijden van tijd tot
tijd op rijstebrij met zoetemelk onthaald
werden.
Kindermutsje versierd met
kruissteken
Elk ruitje van de teefkening is 1 c.m stof.
De ronding van de pas wordt een weinig
gerimpeld aan de bol gezet De rand wordt
omgeslagen. Het mutsje wordt met dunne
waschzijde of satinet gevoerd en met lint
vastgestrikt
Handwerken
Kleed voor theetafel
Benoodigd 1 M. filetstof 90 cM. breed. Ons
model is uitgevoerd op zwarte filetstof, ge
werkt met oranje-rood en lichtgele kunstzijde
(250 gram oranje, 50 gram geel). Ook uit te
voeren op ecru-kleurig filet met oud-goud
en champagnekieur. Elk blokje van de tee-
kening geldt voor een ruitje van de stof
Eerst wordt de oranje-kleur gewerkt en
werkende wordt tegelijkertijd de franje in
gelegd. Hiertoe wordt een stukje stevig kar
ton geiknipt ter hoogte van 14 c.M. Dit wordt
gelegd langs de onderrand van het werk en
bij elke toer van het patroon wordt de draad
onder het karton gelegd en daar weer over
heen geleid naar de volgende steek. Het is
daarom goed lange draden af te knippen.
Is zoo de rand met de franje gewerkt, dan
wordt de lichte kleur in horizontale lijn
heen en weer gaande er tusschen gewerkt.
Daarna het middengedeelte, waarvan lijnen
en sterren met één draad doorgewerkt wor
den. Is het geheele kleed klaar, dan worden
alle lussen doorgeknipt tot franje en het
verdient aanbeveling, om rafelen te voor
komen, aan het einde van elke draad een
knoopje te leggen.
Laat niet onnoodig wachten
„Je moet leeren wachten" zegt men tegen
een ongeduldig kind; maar hebben wij, vol
wassenen, geleerd te wachten?
Alles kan men leeren door ervaring en
oefening; niet echter het wachten. We wach
teneindelooze, zenuwvretende uren op
de berichten over den toestand van een
dierbare zieike, op berichten, die over ons
geheele leven beschikken. Dit is heel erg,
Hier is echter niets aan te doen, niemand
kan er iets aan veranderen. En toch zijn er
menschen, die anderen onnoodig in onrust
laten en laten wachten. De bewering, dat dit
uitsluitend vrouwen zijn, is geheel foutief.
Tot het onnoodig laten wachten, behooren
ook de vage aankondigingen van een be
zoek. „Morgen of overmorgen kom ik mis
schien bij je. Maak echter geen drukte voor
me" zegt de eene vriendin tegen de andere,
1
die ze toevallig ergens ontmoet. En nu zit
er een van de twee vrouwen, bij het mooi
ste weer van de wereld, twee dagen thuis,
doet niet veel werk, omdat ze haar visite
in een gezellig huis wil ontvangen. Natuur
lijk heeft ze iets lekkers in huis gehaald:
het zou onbeleefd zijn, niets aan te bieden.
Maar het bezoek verschijnt niet. Als we dat
geweten hadden, zouden we misschien andere
bekenden uitgenoodigd hebben, maar beslist
de kostbare tijd niet verknoeid. Natuurlijk
heeft ze niets definitiefs gezegd, maar als
ze gekomen was en we hadden er absoluut
niet op gerekend, zou het ook niet aardig
geweest zijn.
Men moet altijd probeeren zich in te den
ken in de toestand van degeen, die wachten
moet, dan zal men deze ondeugd gauw af-
leeren.
Kleine wenken
U hebt kleeren, die nog heel
goed zijn, maar die u om de
een of andere reden niet meer
draagt! Spaar ze niet op, tot
ze veo-sleten zijn door 't han
gen, of door de mot bescha
digd! Allicht is er in uw fa
milie- en kennissenkring een
gezin, dat er dolgelukkig mee
zou zijn. Laat u niet door
valsche schaamte weerhou
den, maar geef het weg met
een vriendelijk woord, een
vriendelijk gebaar. Doe het
dadelijk!
E WEG KAAR 'T HART
BRUINE, PIKANTE SOEP.
Benoodigd: 1 L. kokend water met 4 bouil
lonblokjes, 1 uitje, klein stukje Spaansche
peper, 1 laurierblaadje, 2 kruidnagelen,
paar takjes peterselie, 1 worteltje, 1 thee
lepel tomatenpurée, 3 lepels bruin van jus,
}/2 ons kalfsgehak, 40 gram bloem.
Bereiding: laat het gesnipperde uitje met
de Spaansche peper, het laurierblaadje, de
kruidnagelen, en het gesnipperde worteltje
in de boter een kwartier zachtjes fruiten,
zonder dat de boter bruin wordt. Strooi er
dan de bloem bij en roer alles samen tot
Jiet bruin geworden is (niet te donker!
Voeg er de tomatenpurée bij, giet er dan
langzamerhand, onder voortdurend roeren
den bouillon in en laat de soep in een goed
gesloten pannetje zoo zachtjes mogelijk nog
een half uurtje doorkoken. Zeef de soep.
kleur ze bij met het bruin van jus, breng
ze opnieuw aan de kook, laat er de gehakt
balletjes in gaar worden (10 minuten) en
breng ze dan over in de soepterrine.
VANILLETAART
Benoodigd: 250 gram aardappelmeel, 250
gram suiker, 250 gram boter, 3 eieren, merg
uit een stokje vanille.
Bereiding: roer de boter met de suiker tot
een zalfachtig mengsel, en voeg daarbij één
voor één de eierdooiers, roer er dan lang
zamerhand het aardappelmeel en de vanille
door en eindig met het luchtig doormengen
van het stijfgeklopte eiwit Doe het dee;
een springvorm, die met boter is ingesmeerd
en bak de taart in een matig warmen oven
gaar (ongeveer V2 k% uur); neem ze voor
al voorzichtig uit den vorm, daar het ge
bak zeer kruimelig is.
ZULLEN WE ETEN?
ZONDAG: bruine pikante soep; kalfsgehakt,
postelein, gekookte aardappelen; vanille-
RIJST MET KERRY. DINSDAG: roastbeef, bloemkool met melk
saus, gekookte aardappelen; fruit.
Benoodigd: ongeveer 300 gram vleeschres-
ten, 600 gram koude gekookte rust, 2 flinke
uien, 1 theelepel kerry, 60 gram boter, 4
d.L. kokend water met 2 bouillonblokjes.
Bereiding: laat in 2 lepels boter de gf
snipperde uien met de kerry lichtbruin wor
den. Hak of snijd het vleesch fijn, voeg het
met de koude droge rijst bij de gefruite
uien en maak het mengsel dan voldoende
vochtig met den bouillon; breng hqt over
in een vuurvasten schotel, strooi er wat
paneermeel over en verdeel er de nog over
gehouden boter op. Zet het schoteltje in den
oven, tot het door en door warm is en zich
een korstje heeft gevormd.
WITTE BOONENSOEP
VRIJDAG: schelvisch met groene kruiden
saus; gekookte aardappelen; drie-in-de-
ZATERDAG: rolpens, roode kool, gekookte
aardappelen; griesmeelpudding met bes
sensap.
selderie, bosje peterselie, 40 Gram boter, iets
maizena.
Bereiding: laat de gewasschen, geweekte
witte boonen gaar worden in het water, giet
ze met de vloeistof door een zeef en wrijf
daarin zooveel mogelijk alle lboonen tot
purée, zoodat alleen de schillen achterblij-
1. Breng het gezeefde mengsel opnieuw
aan de kook, los er de bouillonblokjes in op
en laat er de gesnipperde prei en de fijn
gesneden selderie in gaar worden. Bind de
soep (als het noodig blijkt) met wat aange
mengde maizena, breng ze over in de soep
terrine en maak ze daarin af met de in
kleine klontjes verdeelde boter en de fijn
gehakte peterselie.
SCHELVISCH
MET GROENE-KRUIDENSAUS
Benoodigd: 1 groote schelvisch, y2 Liter
kokend water met 2 bouillonblokjes, 1 ons
boter, 40 Gram bloem, 2 eetlepels fijngehakte
peterselie en kervel.
Bereiding: wrijf de schoongemaakte, op
kleine afstanden ingekorven visch in- en
uitwendig in met wat zout; leg hem in een
vuurvasten schotel met den bouilon en de
helft van "de boter. Dek den schotel dicht,
zet hem in den oven en laat daarin de
visch zachtjes gaar smoren (ongeveer een
half uur). Verwarm dan roerende de bloem
met de nog overgehouden boter, voeg daar
bij langzamerhand en steeds roerende het
gezeefde vischnat (dat voorzichtig uit den
sohotel is gegoten) en laat de 6ans een oogen
blik doorkoken tot ze mooi gebonden is.
Houd intusschen de visch in den open oven
warm in den dichtgedekten schotel. Maak de
saus af met de fijngehakte groene kruiden;
giet ze over de visch, dat die er geheel mee
wordt bedekt.
Tegel van vierkante
houten kralen
Benoodigd £76 kralen; elke kraal is 6 mm2,
en wel van de donkerste kleur 306, van de
tweede kleur voor de fond 326 en van de
derde kleur 44. Ons model is zwart, rood
en goudkleur, of zwart, geei en oranje, of
bruin, goud en wit. De kralen worden met
sterk garen geregen in gelijke, steeds heen
weer gaande toeren; eerste toer 26 kra
len aanrijgen, teruggaande eerst nog één
kraal rijgen, dan de naald in de tweede
volgende van de vorige toer steken, steeds
één kraal rijgen, één overslaan, door de vol
gende kraal steken tot de toer teneinde is.
De tegel is aan beide zijden hetzelfde en
een gemakkelijk handwerk voor kinderen.
Het verdient aanbeveling voor het rijgen
garen te nemen, coton perlé no 5 in de kleur
an de buitenste kralen.
De mode van den dag
Wintermantels
Op de winter-mantels zullen we veel bont
zien. Groote kragen, waarin het hoofd met
het kleine hoedje schuil gaat. En zelfs heb
ben we al weer manchetten van bont gezien
die de laatste jaren geheel van het mode-
tooneel verdwenen waren.
No 1: een elegante mantel van zwart flu
weel voor den middag en den avond. De
mouw valt zeer wijd op den pols; een smalle
ceintuur dient voor sluiting. Bdj
tel wordt een zilver- of blauwvos
No 2: een mantel van grof tweed. De
kraag en de breede manchetten zijn van
zwart kortharig bont vervaardigd.
WEKELUKSCH KNIPPATROON
No 183 is een japon van wollen georgette
of een ander soepel wollen stofje. Vest en
manchetten van witte piqué of witte zijde.
Benoodigd: 5 M. stof van 90 c.m. breed, of
m. van 130 c.m breedte. Voor de gar
neering 1 m.
No 184: Een japon van donkerblauw flu
weel met een aparte halsgameering. Deze
halsgameering is van wit satijn. Het model
is buitengewoon geschikt voor zwaardere
dames. De coupe van de mouw is zeer mo
dern. Benoodigd: 5 m. fluweel van 90 c.m.
breed en 15 c.m. satijn.
Beide patronen zijn in alle maten tegen
den prijs van 50 ct per stuk te verkrijgen
bij de „afd. Knippatronen" van de Uitgevers
maatschappij: „De Mijlpaal', postbox 175, te
Amsterdam. Toezending geschiedt na ont
vangst van het bedrag, dat kan worden over
gemaakt in postzegels, per postwissel ofwel
per postgiro: 41632.
De lezeressen worden vriendelijk verzocht
bij het nummer van het patroon ook de ver
langde maat, d.wjz.: boven-, taille- en heup
wijdte op te geven.
Gelieve verder naam en adres duidelijk
te vermelden. Men voorkomt daarmede on-
noodige vertraging in de toezending.
Winterjurkje op wollen
matting
De lengte van de schouder is 56 c.m. Noo
dig 1.55 m Is de stof 90 c.m breed, dan is
1.25 m voldoende. Voor- en achterzijde be
staan uit een reohte lap, elk 58 cm breed
en 54 c.m hoog (zonder naad en zoom). Van
voren wordt langs een split van 9 cm de
kruissteekrand gewerkt Dezelfde rand ook
onderaan 4 c.M. vanaf den rand, ooik op de
mouwen. De rand is gewerkt in twee kleu
ren dunne woL
CRêME BLANDA
Absoluut reukloos en onschadelijk.
Crème Blanda bevordert den haar
groei niet, tast de huid niet aan.
Raadpleeg uw arts. Prijs per pot f 3.70
franco rembours f 4.Instituut voor
Elec.tr. Ontharing E. NOOTEBOOM,
Goudschesingel 83a, Rotterdam. Giro
No. 209706.
MEVROUW,
Met een JUNO Haardkachel, voorzien van
buizencirculatie, capaciteit 150 M3. hebt U
volop WARMTE voor weinig geld.
Prijs 55.fijn verchroomde deelenl!
Gegarandeerd emaille!
J. v. d. TOORN Co. - ROTTERDAM
Mathenesserweg 77/79 - Telef. 33628
- VRAAGT PRIJSCOURANT
MAISON VISSER
ZWART JANSTRAAT 46, over de
2e Pijnackerstraat Telefoon 44085
ROTTERDAM
DAMES- en KINDER-HOEDEN
Ruime sort, in alle maten en kleuren
Prima Rubber Stofzuigerslangen
3.75
Onderdeelen v. alle soorten Stofzuigers
„DE STOFZUIGERDOKTER"
Benthuizerstraat 72 - Tel. 43129
ROTTERDAM
Speciale REPARATIE - INRICHTING
Stoom Wasch- en Strijkinrichtino
„Aurora" W Spierenburg C.Wzn
UTRECHT
Koningsweg 56 - Telef. 1116B
Postrek. No. 43430. Opger. 1856
Geheel naar de eischen des
tijds ingericht. - Wascht
uitsluitend met nortonwater
VRAAGT TARIEVEN
KEURCOLLECTIE: TAPUTEN, GOR
DIJNEN, LINOLEUMS. Groote
sorteering WOLLEN DEKENS tegen
j>cherp coiicurreerende prijzen
AANBEVELEND
A GRASMAYER ZOON
UTRECHT
Oosterstraat 11 - Telefoon 14810
WONING-INRICHTING
BEHANGERS - STOFFEERDERS
VRAAGT ONS EENS PRIJSOPGAVE
VISSER BOSCH
GROOTE VISSCHERIJSTRAAT 9b
ROTTERDAM
PATRONEN NAAR MAAT
Wij knippen, rijgen en passen voor U
PRIVAATLESSEN voor Maatknippen
KLEINE CLUBS
