MAANDAG 6 NOVEMBER 1933
Hollandsche kranten op bezoek
bij de Duitsche pers
V (Slot)
(C.W.) We hebben nu en ook bij een vo
rige gelegenheid herhaaldelijk gesproken
oyer S.A. en S.S. Deze letter» beteekenen, ge
lijk men vermoedelijk zal weten: Sturm-
Ahtellung en Schutz-S'affel (aanvals-afdee
ling en beschermlngsgroep); men spreekt
b.v. ook van Staffel bij een groep vliegtui
gen).
Ons zeggen die woorden zonder meer niet
al te veel; zelfs als men er mee rekent, dat
de S.S. als de elite uit de S.A. kan worden
beschouwd. Daarom heeft op den laatsten
avond van het verblijf te Essen de gouwlei
der ons een en ander meegedeeld omtrent
de organisatie der nat-socialisten; tor or ën-
tatie was deze uiteenzetting stellig nuttig.
Aan het hoofd van de bewoging staal de
„Führer", de leider. Een plaa svervanger is
eveneens aangewezen. Voorts is het Rijk ver
deeld in 32 gouwen, elk onder een gouwlei
der met plaatsvervanger. Voor Essen waren
dat staatsraad Terboven en de heer Unger.
Laatstgenoemde was reeds op leeftijd en een
der oudste aanhangers van het nat.-social- s-
me. Om zijn politieke gevoelens verloor hij
zijn bet/'ukking als boekhouder bij Krupp
Hij was een onverschrokken militante geest.
De gouwen zijn onderverdeeld in kringen,
elk onder een kringleider. De s'ad Essen
vormde zoo'n kring. De kringleider Is tevens
politiek jelder in zijn gebied. Op den kring
volgt naar beneden de z.g. Orl-gruppe, met
ook een leider aan het hoofd. Zulke wijken
telde Essen er 40 k 50. De onderverdeeling
gaat dan nog voort in „cellen" en „blokken",
alles met een „Führer" als verantwoordelijk
hoofd. Zoo'n blok omvat een groepje huizen.
De organisatie is dus wol zeer gedecentrali
seerd, maar de leiding ls absoluut centraal.
Gevolg van deze decentralisatie is, dat men
nauwkeurig kan waarnemen hetgeen er om
gaat en dat de le'ding steeds snel ge-infor-
meerd is omtrent handelingen van degenen,
die aan verzetacties zich zouden willen
schuldig maken.
Al deze „Führer" bij elkaar noemt men de
'Amtswealter. Het zijn dus de functionarissen
der partij. Op Zaterdag 2 Sept. hebben we
ze we schreven daarover op 5 Sept. j.l.
ten getale van 160.000 te Neurenberg door
Hitier hooren toespreken op het groote appèl
Door den gouwleider ls een staf gevormd
van medewerkers, z.g. Referenten. Dit ge
zelschap in Essen waren het er 30 be
studeert wat op ieder gebied valt te doen
en wat voor het oogenblik mogelijk is. Staat
kundig, economisch en cultureel worden de
vraagstukken van den dag onder het oog
gezien:
Zijn er kwesties van inwendig-disciplmaa-
ren aard of moeten vergrijpen van partij
leden worden beoordeeld, dan is daarvoor
een onderzoek:ngs-instelling en een beslech-
tings-instantie bij Rijk, gouw en kring. Die
beslissen onafhankelijk van den partijlei
der. Hoogste instantie is het partijgerecht,
waar de politieKe leider van den kring bui
ten staat. De voorzitter van dit college be
slist Dat besluit gaat naar den kringleider.
Deze kan dan zijn oordeel uitspreken. Is hij
het met de gevallen beslissing niet eens, dan
treedt het gouw-partijgerecht in werking. De
beoordeeling van overtredingen is streng. De
N.S.D.A.P. moet een elite zijn, zoo rede
neert men, en wie overtreedt wordt zwaar
der gestraft dan een ander volksgenoot. Zijn
het overtredingen, die bovendien met den
rechter in aanraking brengen, dan kunnen
partij straf en burgerrechtelijke veroordeeling
samengaan.
Onder den politieken leider der algemeene
partijorganisatie staan onder-organisaties
met bepaalde taak.
In de eerste plaats de S.A.. de instelling
ter bescherming tegen geweld van tegen
standers. N'iet alle nat.-socialisten zijn dus
S.A.-man; men moet tot dit onderdeel wor
den toegelaten. Verder ls er de S S., de
N.S.B.O. bedrij fscellenorganisatie)de Hit-
ler-jeugd (van 14IS jaar) en daaronder
nog het „Jongvolk". Wie 1 8jaar is kan zich
vrijwillg aanmelden voor toelating tot S.A.
of S.S. Ook de vrouwen (Frauenschaft) zijn
in organisaties ondergebracht.
De S.A. was in het verleden het apparaat
ter bescherming der beweging en tot het uit
den weg ruimen van het communistich ge
vaar. Thans beschouwt men haar meer als
opvoedingsschool voor het Duitsche volk tot
kloekheid, zuiverheid en discipline. Men leert
;er gehoorzamen en bevelen.
De S.S. wordt getrokken tuit da S A. Het
is de keurtroep der meest betrouwbaren en
beproefden, bestemd voor de bescherming
van den Führer.
S.A. en S.S. dienden uitsluitend, ook wat
de opleiding betreft, voor partij propaganda,
fascineering der massa en nederwerping der
communistische terreur. Met het leger had
den ze nooit iets te maken. Het oude bewind
stond steeds scherp tegenover de nat.-socia
listen en heeft de beweging herhaaldelijk
verboden of het spreken onmogelijk gemaakt
Nog in '25 werd spreekverbod voor 2 jaar
uitgevaardigd, om Hitler te treffen. De par
tij telde toen 27.000 leden; na de twee jaren
waren het er 72.000 en in Juni 1932 reeds
1.210.000. Het aantal behaalde stemmen was
toen 13Vi millioen. In datzelfde jaar werden
S.A. en S.S. nog als den staat vijandige or
ganisaties vervolgd, verboden en tenslotte
ontbonden. Leden van de N.SD.A.P. behoo-
rende tot S.A. en S.S. konden zelfs geen
ambtelijke betrekking krijgen en niet werk
zaam zijn in een bedrijf van het leger.
Als het geweten der bedrijfsarbeiders
wordt de N.S.B.O. beschouwd. Zij ls eveneens
opvoedingsschool op ieder gebied: staatkun
dig, sociaal, cultureel en wereldbeschou
wing. Een N.S.B.O.-man behoeft geen partij
lid te zijn; S.A. en S.S.-menschen wel. In-
tusschen moeten wel de leiders der N.S.B.O.
lid van de partij zijn.
De vrouwen worden in den arbeid voor de
IV stond in ons blad van 1 November.
volksgenooten betrokken voor zuiver wel-
dadigheidswerk. B.v. voor inzamelingen voor
de a.s. winterhulp.
Het lidmaatschap der N.S.D A.P. ls volko
men vrijwillig en niet gemakkelijk te ver
krijgen.
Slechts de ambtelijk werkende krachten
worden betaald voor zoover de arbeid hun
volle persoonlijkheid elscht. Overigens ge
schiedt er on'zaglljk veel werk ter wille der
beweging zonder eenige vergoeding. Tot
aan „Kringgleider" ls alles „ehrenamtlich"
De S.A.-man ontvangt geen cent vergoe
ding voor zijn diensten, noch eenige exira
ondersteuning. Voor dit laatste komt hij
slechts in aanmerking wanneer hij in nood
en behoeftig is. Maar de middelen daartoe
worden dan door do' organisatie opgebracht;
ieder man, die het missen kan, offert een
kleinigheid.
Ieder S.A.-man betaalt partijcontributie.
Ook moet htj zijn eigen uniform desnoods
op afbetaling betalen en haar in behoor
lijke orde houden.
Er is thans bij hel aannemen van nieuwe
loden sterke selectie. Vroeger was dat niet
zoo noodlg. Toen kwamen alleen de over
tuigden en persoonlijk moedigen, die de ge
varen durfden trotseeren, welke aan het
dragen van het bruine hemd verbondon
waren. Alleen de jeugd, die gestuurd wordt,
wordt zonder meer opgenomen.
In de gouw Essen (waartoe ook Düssel-
dorf, Keulen en Aken behooren) zijn onge
veer 40.000 S.A^nannen, die gecommandeerd
worden door Oberführer Zapff; verder staan
onder Oberführer Zech, den politiepresident,
8000 man S.S.
De uniform behoeft alleen maar gedragen
te worden, wanneer men dienst heeft; bui
ten dienst mag zij echter gedragen worden.
Er zijn er, die niets anders hebben dan hun
dienstkleed/ing. Aan de manschappen wordt
absolute discipline en zuiverheid als eisch
gesteld. Do verbintenis is vrijwillig; wie er
uit wil, kan er uit. Over wapens, zoo werd
verzekerd, beschikken we niet .omdat ze er
niet zijn.
In de nat.lonaal-sooialistische partij denken
evenmin als ergens elders allen precies
gelijk. In het algemeen bestaan er geen
rivaliteiten en van tegen elkaar instrovende
richtingen is zeker geen sprake.
Wanneer we het gebeuren ter z.g. Ontwa
peningsconferentie nagaan, meenen we dat
de oorlogskiemen daar in talrijker mate le
ontdekken zijn dan in een ontwapend land.
waarvoor oorlog met zelfmoord gelijk zou
staan.
Wij keeren thans weer tot den d.-aad onzer
besprekingen terug, die zich voorts bezig
hielden met de verhouding: fascisme en na-
tionaal-socialisme.
aliaansche fascime was voor de
Duitsche beweging geen voorbeeld. In beider
ontstaan valt al dadelijk een kenmerkend
verschil waar te nemen.
Het Fascisme iseigenüjk van bovenaf op
gelegd; corporaties vervingen er staat en
maatschappij; een dictator, die op een ge
geven oogenblik de macht had gegrepen,
kwam aan het hoofd. Het nationaal-socialis-
me daarentegen ls als zuivere volksbewe
ging van onderop gegroeid. Aanvankelijk
waren er slechts enkelingen, die na enkele
jaren elkaar zochten en vonden in distric
ten en gouwen. De gouwleiders zijn hun
werk ook van onderop begonnen en na jaren
van arbeid tot gouwleiders geworden. In de
hiërarchische autoritaire republiek hebben
zij van den leider van den totalitair en
staat hun autoriteit ontvangen.
Aanvankelijk was aller hand tegen de
nieuwe beweging, die in 1920 de S.A.-orga-
nisat e stichtte, toen het Marxisme Hitiers
vergaderingen onmogelijk trachtte te maken
en de politie niets deed ter bescherming.
Eer nog sloeg ze los op degenen, die ver in
de minderheid waren. Toen is men zich zelf
gaan beschermen. Gelijk reeds gezegd wer
den in de S.A. de strijders vereenigd, terwijl
later in de S.S. de gesterkten, de „gezeefden'
ondergebracht werden. Het waren aanvan
kelijk slechts kleine groepen, die den naam
van „Rollkommandos" droegen. Daarin
werd hun bewegelijkheid uitgedrukt.
Om te doen zien, dat inderdaad het nat.-
socialisme klein begonnen is, vertelde de
heer Terboven, dat hij in Essen in 1924 met
10 man voor het eerst een vergadering
hield; de bekenden uit de omgeving waren
daarbij. Eenlgen tijd later was de kring tot
40 uitgebreid. Toen is het circus afgehuurd
een openbare vergadering te houden. Er
en binnen een half uur 5000 menschen
de zaal binnengestroomd en buiten stonden
er nog net zooveel. Met groote opzichtige
roode plakkaten was propaganda gevoerd.
De betaalde leiders van soc.-dem. en commu
nisten werden daarin aan de kaak gesteld,
zooodat ze zich op 't laatst erg onprettig gin
gen voeden.
In de zaal waren de veertig partijgenooten
oordeelkundig verdeeld. Een rede werd ge
houden en het kwaim tot aan de discussie.
Toen ontstond er herrie. Maar het resultaat
was, dat men in Essen over de zaak ging
praten. Dooden en gewonden vielen in vecht-
partijen en sluipaanvallen, maar de bewe
ging groeide en er kwam ontzag voor haar.
Vóór de S.A. optrad kwam de tegenpartij
vaak in drie k vier-voudige overmacht op
zetten. De oud-frontsoldaten waren echter
door hun tactiek veelal in gunstiger positie
dan de ongedisciplineerde aanvallers. De en
keion, die aanvankelijk met het later als
uniform ingevoerde bruine hemd zich op
straat waagden, moesten het steeds ontgel
den. Men was er op aangewezen elkander
te beschermen en in groepen naar huis te
brengen. De adressen der in den beginne
weinig talrijke nat.-soc. waren den tegen
standers bekend en steeds stond 's avonds
of 's nachts een veelvoudige overmacht ge
reed om de bruinhemden af te ranselen. Toen
is men elkaar georganiseerd naar huis gaan
brengen.
De beste strijders en propagandisten voor
pen afdeling der 5, A,
het nat.-socialisme zijn gekomen uit de rijen
der communistische idealisten, die tot het
inzicht kwamen, dat hun eigen beweging
geen uikoinst kon brengen en hun leiders
niet de mannen waren, waaraan het voJk
behoefte had. Zij wisten „de massa", waar
ze zoo d.chtbij hadden ges aan, te pakken.
Van het begin al heelt in de beweging
het leider-princiep gegolden. Het is vruent-
baai geblekeh. Voor allen was het vaandel
het symbool, dat met heldenmoed weru vei
dedigd. Werd het verloren, dan werd alles
in het werk gesteld om het teiug te kiijgon.
Het Führerschap, zoo luidde de verzeker.ng,
is absoluut In onze ziel verankerd uit zuiver
idealisme. Gnze mannen doen alles voor
ons, mits wij voor hen en voor onzen eigen
Führer hetzelfde doen. Zij willen hun
Führer steeds bij zich zien en op de ge
vaarlijkste plaatsen. De Führer moest
steeds de eersie zijn en steeds paraat; de
laatsie was hij, die het strijdtouneel verliet
en b.v. bij verpleging als de troep gezamen
lijk uit was. Zoo had men liet in den' oorlog
geleerd en zoo hebben de leiders het ook in
den strijd der tiat.-sociahs.en toegepast. Dat
heeft hun het volle vortrouwen gegeven.
„Eerst de mannen en dan de leiders", dai
is het oude, thans herleefde Pruisische be
grip.
De persoonlijkheid beslist, niet de uni
form; de Führer is de helper van den man
in elk opzicht.
Bij den inwendigen dienst gaat de arbeid
voor. Voor appèls en onderwijs worden
daarom alleen de avonduren gebruikt. Bij
dat onderwijs wordt de christelijke wereld
beschouwing als grondslag voor hei volksbe
staan aanvaard. Die mag niet worden aan
getast of beleedigd. Dat heeft b.v. te beden
ken de atheïst, die lid der beweging zou
zijn.
Geestelijken zijn zielszor^ers en hebben
zich dus niet inet de politieke beweging in
te laten. (Of het omgekeerde niet gebeurt?)
Ieder, die zich voor de S.A. aanmeldt, be-
;int van onderop. De politie-president Zech
i.v wa> kapitein m het oude leger, maar is
als gewoon S.A.-man In de organisatie moe
ten treden. Hetzelfde is met generaals en
andere hooge auoriteiten gebeurd. Het
verhaal gaat b.v. dat een oud-generaal heeft
moeten loopen met zooiels als een reclame
bord, waarop een of andere leus of aankon
diging was aangebracht. Stands- of klasse-
verschil tellen niet mee. Niet wie iemand
is, maar wat hij beteekent beslist. En wie
wat worden zal, moet op de onderste sport
beginnen. Dat is solidariteit en democratie,
naar Duitecho opvatting.
Al pratende en vragende waren we de
nachtelijke uren reeds ingegaan. Daarom
werd „Schiusz gemacht". We hadden ons
ook nog wijl het verblijf te Essen met
een dag was ingekort, waarmede een bezoek
aan Wesel en omgeving verviel voor te
borciidcn op de reis naar Neurenberg, waar
de Rijkspartijdag der N.S.D A.P. zou worden
gehouden, die we zouden bijwonen.
We hebben op 4 en 5 September over dit
deel van onze reis reeds het noodige gezegd
en zien geen reden om daarop nogmaals te
rug te komon.
Na Neurenberg volgde nog een bezoek aan
Berlijn, waar we onze Indrukken nog eens
hebben kunnen coutioleeien. Ook di' waren
uitermate leerzame dagen. Ze vonden een
waardig slot in een lusiigen avond, die ge-,
leganheid bood de vele indrukken ten deeie
nog eens de revue te doen passeeren in een
menigmaal geanlmeerdon kout.
Hartelijk was liet afscheid van onze men-.
tors, de heeren dr. Faber en Dürselen. On
vermoeid hebben ze onze weetgierigheid be
vredigd, zonder ook maar in eenig opzicht
de vrijheid van oordeel der gaston geweid
aan te doen.
Den volgenden morgen bracht de Luftr
Hansa ons in 3y2 uur naar het vaderland
terug.
Iets van onze indrukken hebben we ge
tracht weer te geven; ieder bezie ze naar
eigen overtuiging, maar met oordeel
onderscheids en met ernst.
Schoolnieuws.
HET GJLO. EN U.L.O. IN 1932
Mededeeling 26 van de afd. onderwijssta
tistiek van het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek bevat de voorloopige cijfers over de
aantallen scholen, leerlingen on leerkrachten
bij het gewoon en uitgebreid lager onderwijs
in 1932. Daarenboven zijn daarin de laatst-
bekende cijfers over de grootte der scholen
opgenomen. Wij zullen den lezer in kort be
stek een overzicht van de belangrijkste fei
ten geven. Wie echter prijs stelt op het ge-
heele materiaal, kan bij genoemd Bureau te
'8 Gravenhage een exemplaar aanvragen, heb
welk dan kosteloos wordt toegezonden.
HET GEWOON L.O. IN 1932
Het totaal aantal scholen bedraagt
thans 7553, d.l. 17 meer dan in 1931. Deze aan
was van 17 scholen is ontstaan door een
mindering van het aantal openbare scholen
met 109 en een toename van het aantal bij
zondere scholen met 126. Bij het Protes*
tantsch Christelijke g.l.o. kwamen er 37 bij,
bij het Roomsch Katholieke 83, bij het neu
traal bijzonder onderwijs 6.
De totale toename van het aantal scholen
is dlmaal belangrijk minder dan in 1931, toen
zij 97, en in 1930 toen zij 155 scholen be
droeg.
Voor een zeer belangrijk gedeelte moet dit
worden toegeschreven aan de omstandigheid
dat in 1932 het totaal aantal leerlingen
der scholen voor g.l.o. van 1.201.544 tot
1.199.593, dat is met 1951 leerlingen (of 0.2%)
verminderde. Over do oorzaak van deze
teruggang zullen wij nog afzonderlijk be
richten en bepalen ons thans tot de rich
tingsverschillen.
Het leerlingental der openbare scholen be
draagt thans 427.072 of 14.078 (3.2%) minder
dan in 1931.
De gezamenlijke bijzondere scholen zagen
haar bevolking met 12.127 (1.6%) tot 772^21
leerlingen stijgen. De Protestantsch-Christe
lijke schoolbevolking groeide met 0.6%, de
Roomsch-Katholieke met 2.3 en die der
neutrale bijzondere scholen met 0.6%.
Het aantal leerkracht en bedroeg op
31 December 1932 36.479 of 347 minder dan in
het vorige jaar. Daar het aantal leerkrachten
het verloop van de aantallen leerlingen vrij
nauwkeurig pleegt te volgen, geeft deze du-
ling geen aanleiding tot bijzondore opmer-
kingen.
is In 1932 iets gestegen, n.l van 32.6 tot 32.9.
Deze stijging is vrijwel geheel tcw te schrij
ven aan het openbaar onderwijs, waar dit
gemiddelde van 30.6 tot 31.5 steeg. Bij het Pro
testantsch Christelijk onderwijs viel een af
name van 33.1 tot 32,8 bij 't Roomsch Katho
liek onderwijs van 35.1 tot 34.9 waai te ne
men. Het gemiddelde bij de neutrale bijzon
dere scholen Jiep van 24 op tot 24.2.
Tenslotte vermelden wij nog, dat het aan
tal leerlingen der openbare scholen thans
35.6% van het totaal aantal leerlingen be
draagt, dat der Protestansch-ChrigteJIjke
scholen 25.4%, dat der Roomsch Katholieke
S7.5%, dat der neutrale bijzondere 1.5%.
De gemiddelde schoolgrootte bleef in 1932
constant op 159.
HET U.L.O. IN 1932
Het verloop van de aantallen scholen,
leerkrachten ei. leerlingen bij het uitgebreid
lager onderwijs in 1932 ie geheel anders ge
weest dan bij het g. 1. o.
Het aantal scholen steeg in bescheiden
mate, n.l. van 792 tot 802. De openbare scho
len namen met 3 toe, de Proteetantsch-
Christelijke verloren er 2 en de Roomsch-
Katholieke groeieden met 9 scholen. Het aan
tal neutrale scholen bleef gelijk.
Het aantal leerlingen bedrar rt thans 75.240,
dat is 8.136 n er dan een jaar te voren* Deze
groei met 12.1 pCt. avertreft die van het vo
rig jaar (10,4 pCt.) en van 1930 6.7 pCt.)
aanzienlijk. Bij geen enkele tak van onder
wijs is de toename in 1932 zoo enorm ge
weest als thans bij het u.l.o. BIJ het Voor
bereidend hooger en middelbaar onderwijs
bedroeg de aanwas in 1932 5 pCt., en bij het
hooger onderwijs, waar het accres toch waar
lijk niet gering was, slechts(!) 6 pCt.
Het is dan ook evident, dat de groei bij
het u. 1. o. buiten alle evenredi gheid tot het
verloop der bevolking staat en dat ook nier,
evenals bil het v. h. m. o. en bij het hooger
onderwijs, aan een typisch crisisverschijnsel
gedacht moet worden, dat jongelui, die nè.
de lagere school geen emplooi kunnen vin
den, ei toe brengt verder te gaan studeeren.
Alleen neemt het verschijnsel hier bedenke
lijke airnetingen aan.
Gelukkig heeft de toename niet tot oi
dige scholenbouw geleid, doch is het gemid
deld aantal leerlingen per school belangrijk
gestegen. In 1931 bedroeg het 85, in 1932 reeds
94. Bij de openbare scholen steeg dit
middelde van 110 tot 123, bij de Protes
tantsoh-Christ"lijke van 77 tot 88. bij de
Roomsch-Katholie'.e an 70 tot 75, bij de neu
trale schole van 54 tot 5-r
Het aantal leerki chten der u. 1. o
scholen steeg hegrii eliikerwijze eveneens en
wel met 186; het bedraagt thans 3.470. Toch
was de toenam.. elatief niet zoo groot als
die der leerlingen. -Iet gemiddeld aantal
leerlingen per onderwijzer is dan ook var
20.4 op 21.7 gestegen. Aangezien deze stij
ging bij de richtingen ongeveer even hoog
was (slechts de neut rale scholen vertoonen
een kleine >ruggang) volstaan vij met de
vermelding van het genoemde Rijks-gemid
delde.
Keeren wij thans terug tot het accres der
leerl'ngen, dan zien wii. dat de groei bij hel
openbare u. 1. o, (12.4 pCt.) ditmaal sterker
geweest ls dan die der gczamenl'" e bijzon
dere scholen, welke 11.8 pCt, bedroeg.
De toename der Protestantsch Christelijke
u.l.o.-schonlhpvolking is echtor in 1932 verre-
•eg het grootst geweest .n.l. 13.1 pCt. Bij de
Roomsch-Katholieke 6cholen hedroeg
11.2 pCt.. hti de neutral. 7 pCt.
De relatieve ster!.te van de richtingen ten
aanzien van het aantal leerilngen is in 1932
weinig veranderd. Slechts zij opgemerkt,
dat de openbare en de Christelijke scholen
hun positie ©enigermate ten koste var
der Roomsche en neutrale scholen hebben
versterkt.
DE SCHOLEN VOOR G.L.O. ONDER
SCHEIDEN NAAR HET AANTAL
LEERLINGEN
Het Centraal Bureau voor de Statistiek
heeft In Mededeeling no. 26 van haar afdee
ling onderwijsstatistlek een overzicht opge
nomen van het aantal scholen voor g.l.o. op
31 December 1932, onderscheiden naar het
aantal leerlingen volgens een met 20 opklim
mende schaal. -Niet alleen is .daarbij onder
scheid tusschen de gemaakt, doch
^daarenboven is rubriceering in
bekende gemeentegroepen ingevoegd, ter
wijl buitendien een speciale aan
duiding het mogelijk maakt de ongesubsidi
eerde bijzondere scholen er uit te lichten.
De publicatie van dit materiaal is van bij
zonder belang. De laatst-gepubliceerde offi
cieele cijfers betroffen het jaar 1929 en sinds
dien is de schoolgrootte het voorwerp va
buitengewone belangstelling geworden. V
Jen, al of niet deskundig, hebben op eigen
houtje meer recente statistieken omtrent
deze materie opgesteld, wolke becijeringen
dikwijls in flagranten strijd met de werke
lijkheid bleken te zijn. Zij, die zich aan de
officieele cijfers hielden, kregen te hooren,
dat zij zich op verouderd materiaal berie
pen.
Daarom is het goed, dat va-n officieele
zijde thans de laatst-bekende cijfers gepubli
ceerd worden. De cijfers staan er en zijn
iniet te weerleggen. Wij zullen er niet veel
commentaar op leveren. Zij sproken voor
zichzelf! Wij vermelden slechts enkele fei
ten, waarbij wij begrijpelijker wijze de on
gesubsidieerde scholen buiten beschouwing
laten.
I. Kleine Scholen:
Scholen met 120 1.1.: Openbare 83, Prot.-
Christelijke 0, R. Katholieke 2, neutrale 0, to
taal bijzonder 2.
Scholen met 2140 1.1.: Openbare 249, Prot-
Christelijke 42, R.-Katholieke 14, neutrale 6,
totaal bijzonder 62.
Scholen met 41—60 1.1.: Openbare 345, Prot-
Christelijke ISO, R.-Katholieke 68, neutrale
scholen IS, totaal bijzonder 266.
II. Groote Scholen:
Scholen met 301400 1.1.: Openbare S3,
Prot-Christeiijke 89, R.-Katholieke 212, neu
trale 2, totaal bijzonder 303.
Scholen met 401—500 1.1.: Openbare 4, Prot.-
Christelijl.e 28, R.-Katholieke 47, neutrale 1,
totaal bijzonder 76.
Scholen met 501 en meer 1.1,: Openbare 1,
Prot.-Christelijke 11, R.-Katholieke 8, neu
trale 0, totaal bijzonder 19.
III. Verhoudingscijfers:
Kleine Scholen (met 1—60 1.1.): Openb.
.3%, Prot. Chr. 11.7%, R. Kath. 3.6%, neu
traal 19.5%, totaal bijzonder 7.6%.
Groote Scholen (301 en meer 1.1.): Openb.
-,2%, Prot. Chr. 6,7%, R. Kath. 11,4%; neu
traal 2.4%; totaal bijzonder 9,1%.
Als deze cijfers geen duidelijke taal spre
kenIntusschen is het wellicht niet on
dienstig op te merken, dat in den loop van
dit jaar reeds onderscheidene kleine open
bare scholen, dank zij het ingrijpen vaq Mi
nister Marchant, opgeheven of in liquidatie
Uit Mededeeling 26 van de afdoeling On-
denvijsstatistiek van het Centraal Bureau
voor de Statistiek blijkt duidelijk wolken in-
toed de verhooging van den toelatingsleef
tijd op het aantal leerlingen der scholen voor
g I.o. gehad heeft.
Zooals bekend is, wordt het getal leerlin
gen der scholen voor g.l.o. voornamelijk be
paald door de geboortecijfers 6 tot 12 jaar te
voren. Het is dan ook mogelijk om uitslui
tend op grond van de geboortecijfers te bere
kenen of het aantal leerlingen In een be
paald jaar zal toenemen of dalen. Een langs
dezen weg ingesteld onderzoek heeft aange
toond, dat het aantal leerlingen tot cn met
1933 zou stijgen en in 1934 voor het eerst
zou gaan dalen.
-r 1932 werd het te verwachten accrea
op pun. 19.000 becijferd. De feitelijke telling
heeft •ciiter een daling met bijna 2000 tot
-rAtnjxJte^
H eu sch,
veilig rijden
kost niet veel
tijd. Veilig rijden
is „de moeite
waard": 5 minuten
tijdverlies kan het be
houd van Uw leven zijnl
Neemt steeds:
uitkomst gehad. Dit verschil van ca. 21.000
is veroorzaakt door de verhooging van den
toelatingsleeftijd van b1/jaar tot 5 jaar en
9 maanden in 1932. De tweede etappe van
dezen maatregel, dc verhooging van 5 jaar
9 maanden tot 6 jaar, kan dan ook ve.lig
andermaal op 21.000 leerlingen gesteld wor
den.
Waarschijnlijk zal het aantal leerlingen in
1933 wederom een geringe afname vertoonen.
Uit deze korte uiteenzetting blijkt, hoe ge
rechtvaardigd de maaregel der verhoog ng
van den toelatingsleeftijd is geweest. Daar
door is het immers mogelijk gebleken de toe
name van het aantal leerlingen, welke on
vermijdelijk kostbare scholenbouw zou ver
zaakt hebben, te beletten.
Behalve dat de afd. onderwijsstatistiek
van het Centraal Bureau voor de statistiek
ons land in de weinige jaren, welke sind:
haar oprichting in 1929 verliepen .reeds met
een aantal belangrijke werken heeft ver
rijkt, welke zoowel in binnen als buiten
land zeer de aandacht hebben getrokken
streeft zij er ook naar het verwerkte mate
riaal zoo spoedig mogelijk te publiceeren
Eei belangrijk hulpnvddel is daarbij het
doen verschijnen van kostelooze mededeel in-
gen geweest welke voor leder belangstellen
de op aanvrage beschikbaar „ijn.
Blijkens een zinsnede uit Mededeeling no.
26 streeft men er thans naar ook de volledige
statistieken in sneller tempo doen verschij
nen. Een statistiek over het gewoon en uitge
breid lager onderwiis in de jaren 1930, 1931
en 1932 is in bewerking en zal nog in dit
jaar verschijnen. Met dien tak van onderwijs
is men dan volkomen bij.
Kunst en Letteren.
Onlangs hebben wij met waardeering de
aandacht gevestigd op de veertiendaagBche
uitgave van „Pioteetantsohe Kerkmuziek'
en de maandolijksche uitgave „Nederland-
6che OrgeJwei ken", beide onder redactie
van Willem Zorgman, organist te Velp. Ver
schillende Nederlandsche onganieten-compo
nieten werken geregeld aan deze beide uit
gaven mee. De uitgever-redacteur Zorgman
draagt er blijkbaar nauwkeurig zorg voor.
dat er alleen prima werk in verschijnt. Zou
krijgt men als abonnée op deze muziekblaad
jes vrij spoedig een belangrijke verzameling
konaad'bewoukimgen, voorspelen enz. in huis,
waarvan men het waardevolle steeds hoo
ger gaat sohatten, zoowel om het hooge peiO
in 't algemeen ails om de groote verscheiden
heid van karakter en opvatting, die hot na
tuurlijk gevolg is van de veelzijdige mede
werking. Het is allies kna-p work, van vak-
menschen, diai in deze beide reeksen ver
schijnt, work van menschen, d'ie éón van
zin zijn, cim de goede traditie in het k-erk-
orgelepe) voort te zetten en op te voeren en
diie de kunst verstaan een koraailmelodie in
verband met den tekst op de juiste wijze te
belichten.
De redacteur en uitgever Wülilem Zorg
man zelf levert nu en dan, vooral in de
oude kerktoonsoorten, die zijn liefde heb
ben, een juweeltje van stijl en stemming,
zooals nr 58 in „Protestantsche Kerkmu
ziek". Om enkele zijner medewerkers te
noemen, J. G. Groothengel (Hilversum) is
een bijzonder vruchtbare Hij sobrijft prach
tig-doordachto komaibewerkimgen en kloeke
voorspelen en toont rijk te zijn in melodische
invallen. J. Nauta (Sneek) werpt zich nu
en dan met succes op moderne ha-rmondeche
effecten, zooals in zijn pos-versohenen Inlei
ding en koraal „Een vaste burg is onze
God". Gjorge Stam (Leeuwarden) beoefent
Radio Nieuws.
DINSDAG 7 NOVEMBER.
Huizen
_,i.oo Lui HBOTJ8
3.00 Orkest 3.45 Zuntr
(1875 M.) K R.O. 8.00 Morgei.concsrt
2 00 Vrouwenuurtje
4.15 Orkest im
Zang 8.15 Orkest 6.30 Giamofoon 6.30
Gramofoon 7.35 Grumofoon 8.00 KRO-
boys 8.30 Vaz Diaz 6.S5 KRO-boys
8.50 Giamofoon 9 00 Orkest 9.50 Voor
dracht 10 10 Gramofoon 10.30 Va» DUa
10.85 KRO-boys 11.15 Uramofoon
Hilversum (?96 M.
foon 10.01 Morgen
foo.i 10.S0 Zang voordracht 11.00 Vo
de keuk-sn 11.30 Plano 13.01 Concert
2 30 Gramofoon 3.00 Knipcursus 4.00
Viool - 4 30 Zang 5.00 Voor kleinere kin
deren 6.01' Concert 7.25 Gramofoon
8.01 Vaz Dlas 8.06 Orkest 10.00 Radio-
tooneel 10.36 Orkest 11.00 Va» Dias
V.P.R.O. 5.30 Bpr. Ds. B. J. Aria, te Amster*
dam.
truss el (Vlftnmsch) (337.2 M.10.20 Gramo
foon 1.30 Orkest 5.20 Gramofoon 6.50
20 Zang 8.20 Orkest
1.20 Gra
5.20 Orkest 6.36 Concert 6.60 Orkest
8.20 Orkest 9.20 Orkest 10.05 Zang
(1564.4
t 1.5-
6.50 Orgel 7.60 Orkei
ulundborg (1163.8 M) 11.20 Conca
2.20 Concert 7.20 Ci
foon 9.55 Concert
t 9.35 Grai
(472 4 M.) 6.20 Morgendienst
10.46 Gramofoon 11.15
Nat. (261.3 M.) 12.20 Orgelconcert
foon 12.20 Gi
Radio Pa-tie) (1724.1 M.l 8.05 (ïremo
npfoon 7,05 Gramofoon
dezen stijl nu en dan ook, zoodat niwt atn«r*
liefhebbens van den klassieken vorm maar
ook de modem georiënteerden hun deol
krijgen.
De uitgave „Protestantsche Kerkmuziek"
kan ook den harmoniumspeler veul genoe
gen bereiden. „Nederlandsche Orgelwer
ken" brengt uitsluitend muziek voor orgel
met pedaal, zoodat de kerkorganist hier
op zijn speciaal domein verkeert.
Wjj wenschen deze frissche orgelmuziek
gaarne in veler handen.
ONZE TAALTUIN
No 7 van dit maandblad voor de weten
schap der taal (uitgave Brusse, Rotterdam)
bevat een uitvoerige studie van prof. van
Ginneken: „De vernieuwende invloed dec
talen op elkander en het begrip der taal
verwantschap"- Voorts een taalkaart over
poosje en een beschouwing over het gym
nasiale eind-examen-opstel.
GEDENKTEEKEN BENOÏT
De Vlamingen willen de nagedachtenis
van hun groote toonkunstenaar Peter
Benoit eeren met een gedenkteekon te Ant
werpen. Wie daaraan mee wil helpen, zende
een bijdrage aan Jos. Cools, Capuciener-
straat 16. Antwerpen.
Het uitvoerend comité heeft ook doen
samenstellen een „Bloemenkrans uit de
:en van Peter Benoït", waarvan de
bate ook ten goede komt aan hov gedenk-
teeken.
BIOGRAFIEëN
De Engelsche boekhandel kondigt tal van
nieuwe biografieën aan; over Thomas
Aquins, Beethoven, Mickens. Franklin, Li
vingstone Heine, Lincoln, Milton, Rousseau,
Wiison, enz- enz.
LEIPOLDT ALS DICHTER
Prof. Dr. G. Dekker heeft hierover een be
langrijke studie gepuhllceerd in Die Nuwe
Brandwag 1933 nrs. 1, 2 en 3. Uitgave J. H.
Bussy, Amsterdam.
DE NIEUWE TAALGIDS
27e jaargang. No 8
Prof. Wille: „De Proofstoen van den
Trou-ringh; J. E. v- d. Laan: „Do teorie van
het naamwoordelik gezegde; C. F. P. Stut-
terkens: ,De taal en haar „klank-logica";
prof. de Vooys: „Uit de tijdschriften".
NEERBOSCH ALMANAK VOOR
DE JEUGD.
't Is haast niet te grlooven, dat voor zulk
n luttelep prijs een zoo keurig uitge
voerd boekje van ruim 100 pag. wordt ge
leverd. En de inhoud is even mooi on de
gelijk als het uiterlijk van dezen almanak.
De leuke en mooie illustraties, waarvan
velen in kleurendruk, zullen do Jeugd gre
tig doen grijpen naar den almanak.
En om het even, of de ernst of de hu
mor bij afwisseling aan het woord is, altijd
is het lectuur, die groote vormende waarde
heeft voor de jeugd.
DE GEBROEDERS KNOOPENSCHAAR
Door O. TH. ROTMAN
l. En zoo moesten Pieter en Jodocus met
den trein naar huis terug.... Toen ze thuis
kwamen, werden ze door juffrouw Sietje.
die net met haar hoed op klaar stond om
boodschappen te gaan doen, geducht uitge
lachen.
Ach .twee dagen later zou juffrouw Siet je
.niet meer lachen....
90 De arme vrouw kreeg namelijk gewel
dig de griep, waarbij nog hevige aanvallen
van kiespijn kwamenJa, dat zag er
leelijk uit voor Pieter en Jodocus. want ze
moesten nu de heele huishouding zelf doen.
Don eersten morgen kregen zo er al ruzie
over, wie er open moeat gaan doen voo- deo
bed uit0r' 10 wi,den R60n van »cidon hun
Wordt Woensdag vervolgd),
