Groote verwarring der geesten
BINNENLAND.
DONDERDAG 21 SEPTEMBER 1933
UIT DE ANTI REV. PARTIJ
CHRISTELIJK BEGINSEL GEEFT
VASTHEID
De heer C. Smeenk over de Chr. Dem.
Unie
Het Verband van A.R, Propagandaclnbs
hield gisteren te Utrecht' een goedbezochte
vergadering.
De voorzitter, de heer J. Schouten,
opende de vergadering met voorlezing van
het eerste gedeelte van Johannes 1.
De heer Schouten sprak hierna een enkel
woord van welkom.
De ménsehen zijn in zorgen gedompeld en
het geringe uitzicht is nog verder achter het
rookgordijn van menscheilijke verwachting
verdwenen. De onwil om door internationa
le overeenkomsten de moeilijkheden te be
strijden, heeft de verhoudingen verslechtend.
Het Amerikaansch experiment, heeft krach
tig bijgedragen tot de verzwakking van het
moreel besef en tot het verwerpen van die
vastigheden, die ook voor het stoffelijk le
ven onontbeerlijk zijn.
Wij moeten ook in die sombere werkelijk
heid, welke God ons heeft gebracht, trach
ten onze roeping te vervullen.
Als wij ons daarop bezinnen, treft ons de
sterke verwarring der geesten, ook in ons
Vaderland, die aan den dag treedt in aller
lei extremistische stroomingen en pogingen,
om aan bet leven weer levenskracht en
-durf te geven. Al hebben velen de neiging,
om in de openbaring daarvan veel goeds te
ontdekken, wij A.R. hebben, ook als wii dat
goeds Willie® zien, tot roeping het heele 1-eiven
•te zien in het verband, dat in Gods oidenni-
gen gegeven is. Wij hebben dat alles te zien
in het principieele licht van Gods openba
ring.
In het leven komen naar boven een alles
beheerschen.de behoefte aan vastheid en ze
kerheid, die zich moet openbaren in het
klare, welbewuste optreden, dat an geen en
kel opzicht eenige aarzeling vertoont en, een
bewijs is van de overgave aan het geloof, dat
men belijdt. Wie, wat in het leven gebeurt
in rapport brengt met de A. R. principes, ziet
allerlei dat voortspruit uit gezonde reacties
maar ook door de revolutionaire temdenz,
een herhaling in andere vormen van wat het
leven zoo dikwijls te zien heeft gegeven: een
poging van den mensch om het leven in
eigen hand te nemen, zijn souvereiniteit te
handhaven.
Wie de souvereiniteit Gods belijdt, loochent
de souvereiniteit van den Staat over het ge
heele loven, die keert zich tegen de handha
ving van een Gezag, dat zijn sterkte zoekt
in het opleggen van zijn macht aan heel het
leven.
De roep van het leven om vastheid en ze
kerheid moeten ook wij verstaan. Doen wij
dat, dan is onze eigen taak ons onmiddellijk
duidelijk.
Wij gelooven dat onze beginselen aan het
leven geven vastheid, sterkte en zekerheide
Er zijn vele zorgen in dezeni tijd, dóe
zich als donkere schaduwen op veler leven
kiggen, algemeene en persoonlijke zorgen,
voor onszelf en voor anderen. Dat alles kan
ons afvoeren van den weg van de gehoor
zaamheid. En toch we zijn verplicht, eiken
dag elkander weer te zeggen: wat ons drukt,
wat ons belaagt, we gelooven in Hem, den
Schepper, buiten Wiens voorzienig bestel
niets omgaat; en we zullen nooit murme-
reeren. tot Hem, onze Vader, die in de he
melen is.
Dat ais het eenige bestand van ons leve®,
de eenige vastheid.
De burgers van Nederland kunnen ook
daarin alleen vinden, wat ze in zoo sterke
mate behoeven, nu allerlei overheidsmaatre
gelen ingrijpen in onze levenspositie.
De eerste taak van de propagandisten is:
toetsing van het leven, toetsing van alle
kritiek aan de beginselen.
In de tweede plaats moeten we letten op
de actueeJe politiek. We moeten ons bezig
houden met het regeeringsbeleid, de waarde
van den arbeid van de Statem-Generaal.
Velen roepen in dezen om herstel van de
eenheid. Maar velen hunner doen zoo weinig
daaraan. Hun streven liep uit op de stich
ting van een nieuw partijtje; een nieuw or
gaan. Historisch gesproken staat vast, dat
men alleen op den grondslag van gezonde
beginselen, met aanpassing aan de wijziging
der tijden het volksleven gediend en die
eenheid daarvan bevorderd kan worden.
Het eenheidsstreven openbaart zich hierin
dat alles wat de kracht van de religie
doet zien, uit het leven verwijderd moet
worden. Is het niet een tragedie, dat een
man als Ir. Mussert met kracht het libera
lisme bestrijdt en dan de liberalistische stel
ling aanvaardt: zonder godsdienst kan een
volk niet leven, maar men mag die niet mis
bruiken op het terrein van de politiek. Hoort
men hier niet de stemmen van liberale cory-
phaën uit het verleden als Dr. Roessóngh en
Prof. Van deir Vlugt.
Heed die fascistische, nationaal socialisti
sche ïredachtengang gaat daar in den diep-
sten grond van uit: door eenheid tot vrij
heid het wezen en de strekking van de
vrijzinnigheid in de vorige eeuw. Daartegen
over moet staan door vrijheid, door wezen
lijke vrijheid tot eenheid. Die vrijheid is da
gelijks te verkrijgen voor elk menschenkind,
die gaat naar den voet van het Kruis en
haakt naar de verlossing daarvan voor het
maatschappelijk en politiek leven.
Werk in trouwheid en oprechtheid, in de
bezieling, die vrucht is van het Christelijk
geloof.
De heer M. W a r n a a r, wenschte den heer
Schouten geluk met zijn benoeming tot voor
zitter van het Centraal Comité. Wij hebben
ons daarin verblijd, omdat de leiding bij
hem in goede handen is. God heeft hem het
voorrecht geschonken, altijd weer te zien
het schoone, het heerlijke van de dieper lig
gende beginselen. Spr. wenschte den heer
Schouten toe, dat God zijn weirk ook als
voorzitter der partij zou zegenen, (applaus.)
De heer Schouten wees er op, dat in
dien grond de mensch geen dank verdient.
Al heeft een mensch op zijn tijd toch ook
aan waardeering behoefte, spr. veimaande
er toch spaarzamelijk mee te zijn.
Telegram aan H.M. de Koningin
Onder luid applaus werd besloten, het
volgend telegram te zenden aan H. M. de
Koningin:
Het Verband van Antirevolutionaire
Propagandaclubs in jaarvergadering bij
een op den dag na dien waarop voor de
derde maal in dót jaar het Nederlandsche
volk op geestdriftige wijze zijn aanhan
kelijkheid aan Oranje heeft betoond, en
waarop door Uwe Majesteit zelve en van
Regcenngswege tut het Nederlandsche
volk is gesproken van den' ernst des tijds
in geestelijk en stoffelijk opzicht, bidt
Uwe Majesteit en ITaar Huis toe de ge
nade van den Kon'mg der Koningen en
den Heer der Me eren en verzekert Uwe
Majesteit van de vorige begeert- der le
den van de rntiievolutionaire propaganda
clubs om op hun terrein naar de mate
hunner kracht mede te werken aan de
eenheid van Oranje en Nederland, in aan
sluiting aan de spreuk van Groen van
Prinsterer: Tegen de Revolutie het
Evangelie.
Met het Wilhelmus werd dit besluit be-
Hare Majesteit de Koningin is zeer er
kentelijk voor het telegram Haar heden
avond door Uw Verband eiu jaarvergade
ring toegezonden.
Zeer gevoelig voor de daarin uitgespro
ken woorden welke een terugblik bevat
ten van de grootsche en geestdriftvolle
betuigingen van verknochtheid aan Hare
Majesteit en Haar Huis, welke nog zoo
versch in aller geheugen liggen en voor
Uw heilbede draagt de Koningin mij op
U allen Haar oprechte dank te vertolken.
VAN GEEN,
Secr. die® Koningin
De iheeren A. W a r n a a r (Sassenheim) en
G. B. van de Wal ('s Hertogenbosch) wer
den bij acclamatie herkozen tot lid van de
V eirbandscommissie.
De A.R. Studie- en Propagandaclub „Ne
derland en Oranje I" te Rotterdam, had
voorgesteld, de wenschelijkheid uit te spre
ken, dat alle leden van de bij het Verband
aangesloten clubs ook tevens abonné zijn op
het maandelijks verschijnend oflioieel or
gaan van het Verband „Nederland en
Oranje".
De Voorzitter deelde mede, dat de
heer C. Smeenk zich bereid heeft ver
klaard, de parlementaire kroniek in „Ne
derland en Oranje" te verzorgen.
Het voorstel werd aangenomen.
MIDDAGVERGADERING
Bij den aanvang der vergadering deelde
de Voorzitter mee, dat de Propaganda-
clulb-Leeuwarden 50 nieuwe abonnementen
op „Nederland en Oranje" had opgegeven.
(Applaus.)
De heer C. Smeenk sprak hierna over:
De Christelijk Democratische Unie
Spr. ging na, dat de C.D.U. is samenge
steld uit elementen, die vroeger onder andere
naam optraden. Men vindt er uit de Chr.
Dem. partij van Staalman, de Chr. Sociale
partij van Van dei- Laan en de Ghr. Socia-
C. SMEENK
listische partij van Van der Zee Enka.
In den laatste tijd zijn er velen bijgeko
men door de actie van den heer Van Houten
onder de 1 andpachters.
Men schermt met citaten van Dr. Kuyper
uit de negentiger jaren. Ook met citaten,
waarvan Dr. Kuyper later een verklaring
heeft gegeven, due misverstand moest uit
sluiten. Ook vergeet men, dat de verhoudin
gen thans heel anders zijn, dan in den tijd
waarin Dr. Kuyper sprak, dat inplaats van
het individualisme veel meer organisatie is
opgetreden, dat maatschappij en ötaat veel
nader tot elkaar zijn gekomen.
Het beginselprogram laat wat de formu
leering betreft zooveel' te wenschen over, dat
nuen haast moet raden, wat er bedoeld
wondt. Spr. toont dit o.rn. aan door te be
spreken het punt: productie om winst, of
productie om behoefte, een merkwaardige
en onjuiste tegenstelling: niemand produ
ceert toch een artikel, dat niet in een be
hoefte voorziet?
Men 6treeft naar socialisatie van die be
drijven, die daarvoor in aanmerking komeni.
Vermoedelijk wordt daarmee hetzelfde be
doeld als wat de S.D.A.P. met het woord
socialisatie Bedoeld: exploitatie door een
publiekrechtelijk orgaan. Maar men be
perkt het tot „bedrijven die daarvoor in
aanmerking komen". Maar dan voegt men
er aan toe: grond en productiemiddelen".
Dat beteek ent weer, dat de handel alleen
vrij blijft, maar dat landbouw en industrie
gesocialiseerd moeten worden. Hoe men dat
wil bereiken, vermeldt 't program niet. Het.
program der C.D.U. en vooral het verkie-
zingsprogram bevat verder allerlei wenschen
waarvan er verschillende principieel be
denkelijk zijn. Over het geheel wordt niet
aangegeven, hoe het. bekostigd moet worden.
Het program blijkt geinsprireerd door finan
cieel en economisch dilettantisme.
Men wil premievrij Staatspensioen. Maar
hoe wil men dan met de menschien, die ja
renlang betaald hebben en dus verkregen
rechten hebben? De laatste Arbeidsconferen-
tie te Genève heeft dan ook uitgesproken,
dat een dergelijke verandering van stelsel
voor de loonarbeiders niet geoorloofd is, ten
zij men het bovenop de sociale verzekering
plaatst Spr. berekent, dat de vervulling
van de vraag van de C.D.U. op dit punt
naar zeer bescheiden berekening ruim 30 mil
lioen per jaar zal kosten.
Men wil wegneming van de onderwijsver-
slechtingen. Wat er mee bedoeld wordt is
niet bekend, maar Spr. meent met een be
drag van 16 mó'llioen aan dien zeer lagen
kant te zijn.
Hulp aan crisis-slachtoffers wordt ge
vraagd. Boven hetgeen nu gedaan wordt, en
wat dan het blijven onbeantwoorde vra
gen.
De eenige financieele maatregel die wordt
voorgesteld is: invoering van een crisisbe
lasting. Wie de cijfers kent, weet dat een
dergelijke belasting slechts enkele miillioe-
nen zal opbrengen, niet in vergelijking met
die vele millioenen, die uitvoering van het
gpvraagdc zal kosten.
Het eenige, dat Spr. in het verkiezingspro-
reidelijk levenspeil. En terwijl men nog her
innering heeft aan het leed, dat in het ver
leden geleden is, moet men dat weer prijs
geven. Met het psychologisch conflict, waar-
men dan komt te staan, moeten wij re
kening houden.
Spr. besloot met aan de hand van enkele
practische voorbeelden te wijzen op de prim-
cipieele verwarring bij velen, die de C.D.U.
wel sympathiek vinden en die bij principi
eele voorlichting wel te winnen zijn.
Na een kort slotwoord van den heer
chouten en dankgebed door Ds.
amper werd de vergadering gesloten.
Dr. Annie Besant is op 86-jarige leeftijd
overleden. Men ziet haar hier met
Krishnanioerti.
gram verheugde was, dat men in deze vier
jaar niet alleen zag een einde van de crisis,
maar bovendien de mogelijkheid, om aller
lei inkomsten af te schaffen.
Dat deze wensch in vervulling zal gaan,
gelooft spr. niet.
Spr. kwam hierna tot het. principieel© en
besprak allereerst de socialisatie. Hij zegt
niet, dat dieze in strijd is met. het gebod Gods
Maar hij wees er wel op dat die socialisatie
opgekomen als vrucht, van een wereldbe
schouwing, die wij principieel verwerpelijk
moeten achten.
De eisch van de C.D.U., dat de wereld
grondstoffen onder het. heiheer geplaatst moe
ten worden van een Internationalen Raad,
ze dan aan elk land „naar behoefte"
zou toewijzen, demonstreert een ontstellend
ek aan inzicht in de werkelijkheid van
het internationale leven. Allereerst al: dat
vraagt een werelddictator, een mensch van
een formaat, die niet bestaat. Bovendien valt
te verwachten, dat een dergelijke „verdee-
li-ng" gezien de werking der nationale harts
tochten hoogst bedenkelijke gevolgen zou
kunnen hebben voor de kledne naties en met
name voor Nederland.
Spr. behandelde daarna den eisch van
eenzijdige nationale ontwapening,
Blijkens de brochure van Ds. Buskes ge
voelt de C.D.U. groote sympathie voor het
koloniale streven van de S.D.A.P. Deze sym
pathie is onverklaarbaar. Dat streven toch
gericht op een los-maiken van den band
tussch en Nederland en zijn koloniën.
Het is onverklaarbaar dat menschen, die
zeggen op te komen voor de nederigen, daar
aan meewerken. In dlit streven toch is te
zien de satanischs poging oan het Oosten
het Westen los temaken, om daardoor
onmogelijk te maken, dat heit Westen het
Oosten den Christus brengt.
In dóit verband wees spr. er op, dat God
door aan het Nederlandsche volk in Europa
in Oost- en in West Indië zoo bij uitstek
strategische punten in handen te geven, Hij
het aJh.w. den sleutel van de vrijheid gaf.
Tenslotte wees spr. nog op de schadelijke
werking die van het optreden der GD.U. uit
gaat op den invloed van het Prot Chr. volks-
en op de democratie, die juóst doordat
telkenmale tengevolge van de versplintering
geen behoorlijke parlementaire meerderheid
gevormd kan worden in tal van landen in
diiscrediot kwam.
Bespreking
Bij de bespreking meende de heer Zelle
uit Leeuwarden, dat de C.D.U. leeft tusschen
water en wind, ze is niet A. R. en niet C. H.
ze durft ook niet rood te zijn.
De heer Nap (Rotterdam) meende, dat
socialisatie principieel te bestrijden is van
af het standpunt van die souvereiniteit in
eigen kring.
De heer Warn aar (Sassenheim) wees
op de gebreken in de maatschappijorganisa
tie, die ook onzerzijds geen verdediging be
hoeven te vinden. Hoe staat de C.D.U. ten
opzichte van het gezag?
De heer De Wit (Driebergen) vroeg, in
hoeverre de C.D.U. een onbetaalde rekening
is der A. R. partij.
Mr. Noteboom ('s Gravenihage) vroeg
of in de uitspraak: „Hat streven naar socia
lisatie is principieel verwerpelijk. Het zou,
kon het met succes bekroond worden tot
veraming van de Westerscbe volken
leiden" de tweede zin een beperking is
van d'e eerste.
De naam Christelijk Democratische Unie
lij'kt spr. onjuist, Democratisch is ze niet;
Christelijk Radicale Unie zou beter zijn.
Spr. meent, dat de C.D.U. bij velen sympa
thie heeft, omdat zij zich telkens ergert aan
allerlei misstanden die er in de wereld zijn.
Spr. herinnert er aan, dat ten tijde van
Jeczus' omwandeling op aarde er vele mis
standen waren. De Joden verwachtten van
Hem een radicaal optreden. Christus stelde
daartegenover, dat zijn Koninkrijk
geestelijk Koninkrijk was en niet van deze
wereld.
Daarom heeft het volk Hem verworpen
Ghristus nam het keizerschap juist in be
scherming: geef den keizer wat des keizers
ds. Maar daarnaast stelde Hij: Geef Gode
wat God es is. De C.D.U. legt nu alleen den
nadruk op het laatste.
Men gaat de liefdewet, die Christus heeft
gegevenn voor de kinderen Zijns Koninikrijks
toepassen op de maatschappij.
De A.R. moet beide principes in het oog
houden.
De heer De Kwaadsteniet (Rotter
dam) heeft in hef beginselprogram geen en
kel hewijg gevonden, dat d'e C.D.U. zich op
principieel standpunt plaatst.
De heer Smeenk wees er in zijn ant
woord op, dat het principieele en het prac
tische in zijn tweede stelling los van elkaar
staan. Het practische beperkt 't principieele
niet.
Spr. stemde toe dat er bij de A.R. partij
zeker schuld is. Het sociale optreden van
vooraanstaande personen in stad en land
heeft meermalen aanleiding gegeven tot ge
rechte kritiek.
Maar ten onrechte wordt de A. R. partij
venveten, dat zij is afgeweken van de soci
ale beginselen die Dr. Kuyper in de vorige
eeuw heeft aangewezen. Niemand heeft ver
wacht, dat in korten tijd juist van sociale
maatregelen zooveel tot stand zou komen als
in Nederland is tot stand gekomien.
Wat men moet doen om de goede elemen
ten in de C.D.U. terug te brengen? Men zal
haar principieele fouten moeten aanwijzen.
Verder zal het goed zijn, het practisch op
treden van den heer Van Houten na te gaan
In strijd met zijn program heeft hij gestemd
voor de omzet belasting. Hij stemde daar
door voor 85 millioen, die uót indirecte be
lastingen moeten komen.
Verder zullen wij moeten beseffen hiet
ontzaglijk moeilijke waarvoor de arbeiders
staan. Pas heeft men bereikt een ecnigszins
DE A.S. A.R.J.A.-TOOGDAG
Het ARJA-orgaan bevat de dagorde van
den toogdag der Anti-Rev. Jongeren Actie,
welke Zaterdag a.s. te Zwolle in de con
certzaal van het gebouw Odeon zal wor
den gehouden.
De sprekers, waarvan wij reeds melding
maakten, zullen handelen over de volgen
de onderwerpen: Dr. Joh. H. Scheur er,
voorzitter der A.R.J.A., openingswoord over
„Met wijsheid tot allen dienst", de heer H.
Amelink lid van de Tweede Kamer der
Staten-Generaal over „De banieren om
hoog", Prof. Dr. J. S ev e r ij n van Utrecht
zal in de middagvergadering refereeren
over het onderwerp „De roep om gezag",
terwijl het slotwoord van Ds. L. de Bruy-
n e, chr. geref. predikant te Zwolle tot titel
draagt: „Wat is er in Uw hand?"
Voor de bestuursverkiezing zijn candidaat
gesteld ter vervulling van twee vacatures,
welke door periodieke aftreding ontstaan:
in de vacature Roosjen Dr. C. Beeken
kamp, den Haag, H. de Graaf, Goudriaan
en Ds. P. A. Klüsener te Vinkeveen, in de
vacature Dr. Schol ten: J. J. G. Boot, burge
meester te Winsum (Gr.), Drs. H. J. Hom
mes te IJlst en J. Smallenbroek te Breu-
kelen.
CHR. MIDDENSTAND VRAAGT
OM CRED1ET
MOTIE TE UTRECHT AANGENOMEN
In de gister te Utrecht gehouden vergade
ring van de Vereeniging v. d. Ohr. Handcl-
drijvenden en Indoistrieelen Middenstand in
Nederland (waarvan wij morgen een verslag
hopen te plaatsen) is een motie aangenomen
waarin de Regeering met den meesten aan
drang wordt verzocht zoo spoedig mogelijk
te komen met voorstellen tot beschikbaarstel
ling van crediet voor gezonde middenstands-
ondernemingen, die door de crisis in. moei
lijkheden zijn geraakt.
DE GARNALENVISSCHERIJ
GAAT STELLENDAM TEN GRONDE?
De toestand in de garnalenvisscherij te
Stellendam is reeds langen tijd zeer slecht.
Een paar maanden geleden is er een staking
uitgebroken omdat den visschers een loon
was aangeboden van 7 ct, per K.G. in plaats
van 15 ct- per K.G. Na eenige wrijving kwa
men pelbazen en visschers toch tot een ver
gelijk. Voortaan zou voor 15 ct. per K.G. ge-
vischt worden.
Maandag wilden de pelbazen weer op deze
overeenkomst terug komen en wilden 't visch
loon tei'ugbrengen op 10 ct. per K.G. De vis
schers weigerden daarop uit te varen en de
pelbazen antwoordden met het ontslag van
19 visschers; als reden voor ontslag gaven
zij op het voortzetten van het bedrijf op
kleiner voet. Voor de ontslagen visschers is
ook geen werk bij de coöperatie waarin
vroeger veel visschers vereenigd waren,
aangezien deze coöperatie geen afzetge"
meer heeft. Men vreest thans, dat de pel
bazen motorvaartuigen zullen aanschaffen.
Indien dit geschiedt worden de visschers
broodeloos en ondervindt Stellendam de
treurige gevolgen daarvan.
Het wordt hoog noodig geoordeeld, dat de
Regeering hier spoedig ingrijpt voordat, het
geen gevreesd wordt, Stellendam ten gronde
wordt gericht. De toestand is nog nooit zoo
slecht geweest als thans.
DE NOODTOESTAND IN HET
SIGARENBEDRIJF
EEN ADRES AAN MINISTER COLIJN.
Een vijftiental organisaties, welke teza
men het geheele sigarenbedrijf, dus zoowel
de productie als de distributie omvatten,
hebben een adres gericht aan den voorzit
ter van den ministerraad, waarin op den
noodtoestand in dit bedrijf wordt gewezen.
Verlangd wordt o. m.: scherpe controle
op de naleving van Tabaks- en Arbeidswet;
verbod tot verkoop beneden banderolleprijs;
en wijziging van de winkelsluitingswet.
..GEEN NATIONALE STEM"
Toen we schreven, dat de Troonrede over
't geheel een goede pers heeft zelfs Het
Volk prees de toon, welke duidelijk en
klaar is en past bij onze tijd hadden we
het oordeel van De Tij d (r.k.) nog niet
gelezen. Daar schrokken we nu beslist van.
De redactie noemt de Troonrede „een zuur
stuk" en steekt aldus van wal:
Als het de toon is, die de muziek
maakt, dan klinkt de muziek van deze
Troonrede bijzonder onwelluidend. Er
van afgezien, dat men de bittere nood
zaken van 1933 in een verzorgder vorm
had kunnen zeggen dan in een zoo slor
dige, departementale stijlloosheid, de
warme, nationale stem wordt niet ge
hoord. Pas heeft de spontaneïteit van
het volk hartelijk met H.M. de Konin
gin het regeerings-jubilé gevierd, in
dit ambtelijke stuk trilt niets van het
vaderlandsche hart, dat vandaag nog in
de straten van Den Haag met Oranje
leefde. Waarom spreekt, terwijl de
nood en het nationaal-fascisme schreeu
wen, de Regeering gereserveerd .en
zonder contact met de natie, die de
lasten wil dragen, maar van haar
idealen hooren? Dat het geheele volk
zware offers moet brengen weet het,
maar zeg het met meelevende mensche-
lijkheid en niet zoo ouderwetsch libe
raal kanselarij-zuur.
De rest is na veneant; ook van de inhoud
van de Troonrede deugt niets niemendal.
We zijn er beduusd van en ter verkla
ring kunnen we slechts opmerken, dat
sedert de reorganisatie het zoozeer door ons
gewaardeerde r.k. dagblad soms op een
vat vol tegenstrijdigheden lij^t.
JAN ZWART JUBILEERT
VEERTIG JAAR OP DE
ORGELBANK
Een geharnast strijder voor het orgel
Dezer dagen jubileert Jan Zwart. Hij zal
veertig jaren op de orgelbank hebben ge
zeten!
Wij behoeven zij® korte, echt-Hollandsche,
naam maar te noemen en hem eigenlijk
niet nader voor te
stellen. Men kent
hem, in ruimen
kring vooral de
laatste jaren door
de radio en niet
ten onrechte waar
deert men hem.
En 't feit, dat hij
deze mate van be
kendheid en waar
deering heeft ver
worven dooi* do
kracht van zijn
persoonlijke kwa
liteiten, geeft hem
ook het recht om
te jubileeren. Zijn
leven en arbeid
hebben daarvoor genoegzame beteekenis
voor velen zijner tijdgenooten.
Als organist is Jan Zwart nog altijd in
volle actie en als propagandist voor „het
orgel", dat hij in zijn historische ontwikke
ling, zijn tegenwoordige samenstelling en
zijn cultureele waarde „van haver tot gort
kent, staat hij zelfs in het zenith van zijn
kracht.
We hebben Jan Zwart reeds we schre
ven het ai eens eerder in ons blad
gekend als den begaafden jongelingrdie het
twee-klaviers-harmonium bespeelde in de
Gereformeerde Kerk aan den Westzeedijk
te Rotterdam, destijds bekend als „de stal
van Hoboken", die ze inderdaad tevoren
was geweest. Toen reeds vielen zijn groote
talenten op aan degenen, die „gevoelden
wat goede muziek was. Er' waren in die
gemeente van eenvoudige menschen jonge
lui, voor wie het een onvergetelijke teleur
stelling was toen zij op zekeren Zondag
hoorden, dat Jan Zwart elders benoemd
was.
Jan Zwarts tweede orgel was dat van de
Ned. Iierv. Kerk te Capelle aan den IJsel.
Drie jaar, van 1893 tot 1896 had hij de Ge
meente bij „de Bonte Paal" bezield en ge
sticht, zij het met geringe middelen
Van 1896 tot 1898 verzorgde hij den dienst
te Capelle. En toen, in 1898, trok hij naar
de Lutliersche Kerk aan den Kloveniers
burgwal te Amsterdam. Daar bleef hij, hok
vaster dan hij in zijn jeugd scheen te zijn,
tot op den huidigen dag. Zelfs heeft hij zich
niet laten verlokken om naar den Westzee
dijk te Rotterdam terug te lteeren toen, na
Besselaars vertrek naar de Groote Kerk,
hem het orgel der Nieuwe Zuiderkerk werd
aangeboden.
Als men Jan Zwart spreekt dan kan men
tal van aardige bijzonderheden uit zijn toe
gewijd leven van „orgelist" uit zijn mond
vernemen. Hij heeft trouwens met de meeste
organisten gemeen, dat hij gezellig kan
praten over zijn ervaringen. Het leven van
den kerk-organist is veel minder dan dat
van andere musici in de kunstsfeer opge
sloten. Er is voor hem altijd het contact
met „het publiek" en dat kan in de gevoe
lige sfeer van het godsdienstig leven vaak
alleraardigste resultaten geven.
Jan Zwart heeft altijd volop tusschen dat
publiek geleefd en er zich één mee gevoeld,
ook al stale hij als kunstenaar er boven uit.
Zijn beteekenis als uitvoerend kunstenaar
is niet gering. Het eigenaardige is, dat hij
in dat opzicht eerst in 1914 voor het eerst
naar voren is gekomen. Men zou dat kun
nen beschouwen als „oorlogswinst" van een
bij zon deren aard, want zeer velen trekken
nu nog de geestelijke revenuen uit het feit,
dat in het sombere jaar 1914 één van de pre
dikanten der kerk, waaraan Jan Zwart als
organist verbonden is, op de gedachte kwam
dat men de kerk moest openzetten en „het
orgel wat laten spelen", om de menschen
eenigermate uit de neerdrukkende sfeer
van oorlog en oorlogsdreiging te halen. Dat
begon op een zekeren Zondag, met vijf of
zes toehoorders, want publiciteit was er
niet aan gegeven. Maar dit was het begin
van de regelmatige orgelconcerten in de
Luthersche kerk, die nu alweer jaren ach
tereen groote bekendheid genieten. De mid
dagconcerten werden later door de avond
concerten vervangen, welke de organist nu
al jarenlang, tot dertig toe, i.n het seizoen
geeft.
Als men Jan Zwart over die concerten
hoort, komt men o.a. te weten, dat ze, hoe
wel gratis toegankelijk, door kleine giften
der bezoekers den grondslag gelegd hebben
voor een orgelfonds, waaruit gedurende de
laatste jaren een orgelrestauratie van f 10.000
is bekostigd. Dit is zeker een resultaat,
waarop de Amsterdamsche organist trotsch
mag zijn en dat tevens als graadmeter kan
dienen voor de dankbaarheid, welke voor
zijn werk als uitvoerend kunstenaar wordt
gevoeld.
Dat is in de hoofdstad zoo. Maar sinds
geruimen tijd gaat Jan Zwart ook in meer
dan een andere stad regelmatig concertee
ren. Hier komt een andere kant van Jan
Zwarts capaciteiten naar voren. Hij is
er op uit getrokken om van zekere kerke
lijke bewindhebbers gedaan te krijgen, dat
ze de prachtige instrumenten, die we in
ons land bezitten, zullen laten bespelen en
in meer dan één geval is hij daarin ge
slaagd
Zijn ruime bekendheid kreeg Jan Zwart
door de radio van de N.C.R.V. en hij is het
ook geweest, die de eerste officieel e orgel
bespeling heeft gegeven voor de microfoon
van de A.V.R.O., (toen nog A.N.R.O.).
Jan Zwarts propagandistschap voor het
orgel berust echter niet alleen op zijn be
kwaamheid als speler en op zijn geestdrift
voor het orgel in het algemeen, maar ook
op den degelijken, intellectueelen grond
slag van historische kennis omtrent 't orgel,
zijn ontwikkeling en beteekenis. Menig arti
kel over onderwerpen, betrekking hebbend
op het orgelspel en de orgelmuziek, is uit
zijn welversneden pen gevloeid en het pas
verschenen Maassluissche gedenkschrift van
zijn hand „Van een deftig orgel" legt van
dit gedeelte van de werkzaamheid van den
jubileerenden organist wel een heel sterk
sprekend getuigenis af.
We verzuimden tot dusver nog melding
te maken van Jan Zwarts activiteit als com
ponist van orgelmuziek. Menige uitstekende
„bewerking" van koralen en geestelijke lie
deren is reeds van zijn hand verschenen.
Hij volgt daarbij, zonder nabootsing, het
voorbeeld van de groote voorgangers op
orgelgebied. Zijn groote bewondering voor
den grondlegger der Nederlandsche orgel
kunst, Jan Pieterszoon Sweelinck, is meer
dan bekend en als wij zien, dat de waar-
deering van dien grooten Amsterdammer
den laatsten tijd zich in stijgende lijn be
weegt, mogen we dit gerost voor een deel
aan Jan Zwarts schriftelijke propaganda
toeschrijven.
Zoo is er een groote eenheid te consta-
teeren in de veelzijdige werkzaamheid van
den jubileerenden Jan Zwart. Zijn leven is
met het orgel vrijwel volkomen saaYige-
vlochten en, zooals we in het begin schre-
dit leven heeft iets beteekend en heeft
nog altijd beteekenis .voor velen. Zulk een
heelt het „jus jubilandi" en dat zaJ
hem door niemand worden misgund. In
tegendeel, het wordt hem van harte gegund.
Dat zal wel blijken.
Op 4 October a.s. is de groote huldigings-
ig en -avond voor Jan Zwart te Amster
dam. Des namiddags twee uur houdt hij
dan receptie in de Kerk Kloveniersburgwal.
het jubileumconcert 's avonds, dat ook
door de radio wordt verspreid, zijn gereser-
de toegangskaarten (vóór 28 Sept.) ver
krijgbaar voor hen, die aan het huldeblijk
bijdragen. Wie dit nog niet gedaan heeft,
ge er, als hij instemt met de waardeering
ir Jan Zwart, alsnog voor (postgiro 98113,
F. Wichard, Gerard Schaepstr. 3, Am-
serdam-W.). Wie het gemakkelijker vindt
te Rotterdam zijn gift te storten, vervoege
zich bij den heer D. G. Hazelzet, Roden-
rijschestraat 67, aldaar.
Behalve te Amsterdam zullen er ook jubi
leumconcerten door den heer Zwart gegeven,
worden: in zijn woonplaats Zaandam, te
Alkmaar, Deventer, Amerongen, Hattum en
Zwolle, plaatsen, waarin Jan Zwart regel
matig concerteert.
Het zal voor vele Rotterdammers onge
twijfeld verheugend zijn te vernemen, dat
ook daar een jubileumconcert zal plaats
hebben, nl. op Maandagavond 9 October, in
de Gereformeerde Nieuwe Westerkerk (Am-
manstraat), waarbij als spreker zal optre
den Prof. Dr K. Schilder. Ook dit laatste
zal wel voor velen een aangename verras
sing zijn, die nog niet wisten, dat deze bui
tengewone geleerde zijn belangstellingssfe^f
ook tot het kerkorgel uitbreidt. Wij twijfe
len dan ook niet of Jan Zwart enDr
Schilder zullen op 9 October te Rotterdam
in het centrum der belangstelling staan»
Schoolnieuws.
HOOFDBENOEMINGEN
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
Harlingen ('U.L.O.-School)L. Hetebry
te Havelterbrug.
Krimpen a. d. Lek, mej. G. Roos te
Lekkerkerk. Voor nu'tt. handw.
ONDERWIJZERSVERGADERINGEN
De afd. Twen te van de Vereen, van Chr,
Onderwijzers in Nederland vergadert Zater
dag 23 Sept. a.s. te Almelo.
Als referent treedt op de heer K. Nolles,
in Ny verdal, met het onderwerp: „De Va
derlandsche Geschiedenis op School", terwijl
de heer H. B. Spoelder, van Almelo, behan
delt: „De Schoolstrijd tot 1920"; dit in verband
met een inleiding over het Gewijzigd Unie-
Rapport op de a.s. November-vergadering,
waarover het Hoofdbestuur gaarne de mee
ning der afdeelingen wil hooren.
GEREF. THEOLOGISCHE WEEK
De bekende „Theologische Week" van den
Geref. Bond in Duitschland zal van 1012
October voor de vijfde maal gehouden wor
den en wel te Elberfeld. Men neemt er,
met de bedoeling om over „openbaring en
geschiedenis" te spreken eiken dag een
SchrifthoofcLstuk als onderwerp van bespre
king, nl. den eersten dag 2 Cor. 3, inleider
Ds. Sinning te Elberfeld; den tweeden dag
2 Cor. 4, inleider Prof. Dr. Heinrich Barth
te Bazel; en den derden dag 2 Cor. 5, in
leider superintendent Horn te Duisburg-
Laar.
De samenkomsten te Elberfeld plegen uit
Gei-ef. kringen in ons land veel belang
stellenden te trekken.
EXAMENS
PROMOTIES
GEM. UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM Ge-
iromoveerd is tot Doctor m de Wis- en Natuur
iuinde, op proefschrift. „Onderzoekingen over
enige monogesubstiitueerde pheruanthreeen-
/onvaten", die heer J, van de Kamp, geboren te
ACADEMISCHE EXAMENS
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Ges
TE GRONINGEN.
Cohen,
EXAMENS-STUURMAN
DEN HAAG, 20 Sept. Gesl. voor 3den
man gr. stoomv., de heer en J. Hoorn
B. Bos.
EXAMENS-SPORTLEIDER
EXAMENS-POLITIE
Zuilen; B D(
>rn; S Sluunm;
J J Schepers, UiLfit;
>onnS Soheffe.r
■dingen; A Th de
Delft; D Ronmer,
J v d Sluis,
J H Sohoc.i
Schatborm, Den B
ienG M Spoor
Andijk; W v d
beek, Emmerco:
soh; G J Smeet;
5: P G Schiippe
Soholten,
Schol, Den Helder; J Ler
Henhuis, Edam; J Spoedst
Gouda; J G Sahage
HeerLen; I Schuur,
Utrecht; J M Steen-
D Staan,
Heiligerlee; J A v d Steei
oek, Vlaardiingen; D Rijke. IJmuid.
Lmersfoort; W Steenhoek, Vlaurdiing;
•acht; A Schokker, Scherpenzeed.
EXAMENS-GYMNASTIEK
UTRECHT, 20 f
Orde-oefeni.n-
heeren H v d
tk, Zaandam;
EXAMENS-HANDELSCORRESPONDENTIE
ROTTERDAM, 20 Sept. Examen V.T H. Prak-
Taalkundig Har
Ned. Handels co rr
Dultsehe Handels;
!ld. Sell
ej. A I
J J Bij;
D Peelt
rvölid, Rolti
Afgewezen 1 candid:;
oor Eng. Handelsoorresip.
Den Haag, en de heenen
J. Planting, Rot-
