onderzoek
in
DUITSCHLAND
DINSDAG 29 AUGUSTUS 1933
Kerknieuws.
GEREF. KERKEN
Beroepen: Te Rynsburg (vac.-J. de
Waard) en te Assen (vac.-wylen T. Gerber),
D. Scheele te Middelburg. Te Bergentheim,
F. C. Zwaai Jr. te Borger.
CHR. GEREF. KERK
Aangenomen: Naar Baarn, cand. L.
Kraan te Apeldoorn.
HULPPREDIKERS
Te Huizen (N.H.) is door de Geiref.
Kerk voor den duur van drie maanden tot
hulpprediker benoemd de heer P. Kuijper,
Theol. cand., te Hilversum, die deze benoe
ming a_nnam.
CAN Dl DATEN TOT DEN H. DIENST
De heer H. Muys, Theol. cand., te Biltho-
ven, Wagnerlaan 24, verzoekt ons mee te doe
len, dat tot 6 September a.s. zijn adres is bij
den heer H. Breur, Langeweg 17 te Hille-
gersberg.
AFSCQEID, BEVESTIGING, INTREDE
Men schrijft ons:
D s. P. d e n D u ij n, predikant-voorganger
der Hervormde Evangelisatie-Vereeniging
.•Christendom" nam, wegens vertrek naar
Rijsoord, Zondag jl. afscheid- Reeds Vrijdag
werd een afscheidsavond georganiseerd,
waar veel belangstelling getoond werd en
niet minder dan 13 sprekers en spreeksters
hartelijke toespraken hielden en eenige ge
schenken werden aangeboden. Zondagna
middag hield Ds. den Duijn een afscheids-
predikatie over 2 Cor. 6 1 en 2. Aanwezig
waren o.a. Wethouder J. Heres, namens het
Gemeentebestuur; Mr. D. te Winkel, lid
van Gedep. Staten; Ds. S H J Voors, Ds. J A
Kwint, beiden te Enschedé; Pf. Zillessen
Duitsch pred. te Hengelo; Ds. A Oskamp
(Buurse), Ds. J van Dijk (Oldenzaal), en de
evangelisten H- J. Nijland (Enschedé),
B. Buiten-hek (Twekkelerveld)J. Westmaas
(Glanerbrug) en G. v. d. Gronden (Borne)
De scheidende predikant werd toegesproken
door Ds. Voors, gamena den Kerkeraad; den
heer H J Nijland, ais godsdienstonderwij'er
van „Christendom"; Pf. Zillessen; en den
heer A- Klos, voorzitter van „Christendom".
Toegezongen werd Gezang 96.
Ds. P. N. van Schouwenburg
nam Zondag jl. afscheid van de Ned. Her
vormde Gemeente van Drogeham, sprekende
over Deut. 33 27, waarin ihij ontwikkelde
het heilswerk, dat God voor den mensch in
Christus doet en de wapenen, die God diel
mensch in handen geeft. Nadat Ds. van
Schouwenburg van zijn talrijke vrienden in
Drogeham met een zeer persoonlijk woord
had afscheid genomen, werd hij door ouder
ling Hoeksma en door kerkvoogd De Vries
zeer hartelijk toegesproken. De Gemeente
zong Gez. 96 en Ds. A. Steenbeek, van Sui-
huizum (consulent) eindigde met een toe
spraak deze schoone afscheidsure, waarna
zeer velen IDs. en mevr. van Schouwenburg
nogmaals de hand ten afscheid drukten.
D s. M. Verweij, die naar Driessum
vertrekt, preekte Zondag jl. zijn afscheid
voor de Ned. Hervormde Gemeente van
Reeuwijk met 1 Cor. 15 1 en 2, waarin hij
handelde over: 1. de waarde van het Evan
gelie, dat gepredikt is geworden; en 2. de
voorwaarden die het gepredikte Evangelie
stelt. Aanwezig waren ook Ds. H. Schro
ten, van Sluipwijk, en Ds. G. van Dijken
Azn., van Gouda, terwijl ook de Kerkera
den van Sluipwijk en Waddinxveen verte
genwoordigd waren. Ds. Schroten hield een
toespraak namens den Ring Gouda en Ds.
van Dijken als consulent namens Kerke
raad en Kerkvoogdij van Reeuwijk. Laatst
genoemde liet Ps. 121 4 toezingen. Het
kerkgebouw was tjokvoL
JUBILEA
Ds. P. Stegenga Azn., predikant der
Evang. Luthersche Gemeente te Amsterdam,
hoopt Woensdag 6 September a.s. zyn zilveren
ambtsfeest te vieren.
Dr. Stegenga werd 4 Aug. 1882 te Koudum
(Fr.) geboren, bezocht het Gymnasium te Zut-
fen en studeerde daarna Theologie aan de
Utrechtsche Universiteit. Candidaat geworden
in 1908 voor het Prov. Kerkbestuur van
Utrecht, deed hy 6 Sept. 1908 intrede bij de
Ned. Herv. Gem. te Garderen. Hierna stond
hij van 1910 tot 1915 te Zwartsluis. Na coll.
doctum werd hy 28 Maart 1915 predikant by
de Evang. Luth. Gemeente te Deventer. Sinds
18 Nov. 1917 staat hy te Amsterdam.
De a.s. jubilaris bewoog zich op onderschei
den gebied. Hij is mede-oprichter van het Te
huis voor Militairen te MiHingen. Verder is hij
voorzitter der Witteveen-Vereen. te Ermelo.
lid van het Hoofdbestuur der afdeeling Neder
land van de Evangelische Alliantie, was vele
jaren leider der Ned. Tentzending en is secun
dus-lid der Ev. Luth. Synode. Behalve zyn
dissertatie over ,,Twyfel als psychologisch ver
schijnsel in het religieuse leven", verschenen
van zyn hand nog plm. 40 grootere en kleinere
geschriften, o.m. „De levensvragen en het licht
Gods", „Persoonlijk geloofsleven", „Oude lan
den en steden" (reisbeschrijving) en vele apo
logetische brochures.
Dr. Stegenga is voornemens op Zondag 10
September a.s. een gedachtenisrede te houden,
die in druk zal verschijnen by de firma Ten
Have te Amsterdam. Daarna zal hy receptie
houden.
Ds. L. B. Tjebbes, Ned. Hervormd
predikant te Middelburg, viert a.s. Zondag
zijn 40-jarig ambtsjubileum.
De jubilaris werd 11 Juli 1867 geboren en
studeerde aan de Rijksuniversiteit te Utrecht.
In 1893 candidaat geworden, aanvaardde hij
27 Augustus van dat jaar het predikambt te
Schraard (Fr.), na vooraf te zijn bevestigd
door Ds. H. A. Leenmans, toen te Harlingen,
met 1 Kon. 22 14. In 1S96 vertrok de jubilaris
naar Oudemirdum, welke standplaats in 1904
met Medemblik verwisseld werd. Sedert 1909 is
Ds. Tjebbes predikant te Middelburg.
Naast zijn pastoralen arbeid geeft Ds.
Tjebbes zich te Middelburg aan verschillende
dingen. Zoo is hy bestuurslid van beide Her
vormde Scholen, secretaris van de afd. Mid
delburg van den Ned. jMil. Bond, Voorzitter
van de afd. Middelburg van de Vereen, tot Chr.
Verzorging van Krankzinnigen in Zeeland
(waarvan de stichting „Vrederust" te Bergen
op (Zoom uitgaat), godsdienstleeraar in net
Huis van Bewaring, curator van het Stedelijk
gymnasium en secretaris van den Armenraad.
De jubilaris is lid van het Classicaal Bestuur
en quaestor van den Ring Middelburg.
Hoewel dankbaar voor de vele hem ten deel
gevallen zegeningen, werecht Ds. Tjebbes zyn
jubileum niet in het openbaar te vieren.
Ds. P. N. Tonsbeek, Ned. Hervormd
predikant te Kamperland (,Z.) herdenkt Woens
dag 27 September a.s., den dag, waarop hy
vóór 25 jaar het predikambt opnam in de Ned.
Herv. Kerk. Ds. Tonsbeek werd in 18S3 ge
boren en in 1908 candidaat voor het Prov.
Kerkbestuur van Groningen. Op 27 September
1908 deed hy intrede te Schoonebeek. Op 15
Februari 1914 werd hy emeritus. Den 23sten
Januari 1916 nam hy de bediening weer op by
de Ned. Herv. Gemeente van Kielwindeweer.
In 1922 vertrok hy naar O .L.Vrouwen-Parochie
en staat nu sinds 27 Maart 1925 te Kamper
land. Hij is scriba van den Ring Goes. Hij
wenscht niet te jubileeren.
PAUL PETERSON
De president van de Russian and European
Mission, uitgever van het blad The Gospel
Call of Russia, de Amerikaansche predikant
Paul B. Peterson, van Chicago, hoopt na be
ëindiging van zyn tournée in Polen, Finland
en Zweden, Zaterdag 2 en Zondag 3 September
in ons land te spreken in het gebouw Gaesbeek-
straat 107 te Rotterdam-Zuid. Hy
spreekt in het Engelsch (over het Evangelie
in Oost-Europa) en wordt vertaald. Inlichtin
gen geeft de heer P. van der Woude, Buiteru-
watersloot 224a te Delft.
PL ZILLESEN
Pfarrer Zillesen, de predikant der
Deutsch Evang. Gemeinde in Twente, die
optrad als geestelijk verzorger van zijn
landgenooten te Enschedé, Hengelo en iU-
melo, is door de Kerkelijke autoriteiten te
Berlijn naar Duitsch land teruggeroepen.
Ds. J. P. KLAARHAMER t
In „Friesoh Dagblad" wordt nog meege
deeld dat Ds. Klaarhamer op 21 Mei LI. in
de Oosterkerk te Dokkum voor het laatst
het Woord bediende met een predikatie over
Zondag 35 van den Heid. Catechismus. De
slotzang, die de gemeente op de lippen ge
legd werd, was Ps. 134 3: „Dat 's Heeren
zegen op u daal". Sindsdien is Ds. Klaarha
mer niet meer in staat geweest zijn ambts-
erk te verrichten. De vorige week trad een
ongunstige wending in zijn geschokte ge
zondheidstoestand in en thans is dit werk
zamc leven afgelost van zijn post. De Ge
meente is zeer diep onder den indruk.
De begrafenis ds bepaald op a.s. Donderdag
GEN. SYNODE DER GEREF. KERKEN
Vierde zitting
Ds. J. P. Klaarhamer en oud-Minister
H. van der Vegte herdacht.
Hedenmorgen te 9 uur ving de 4e zitting der
Generale Synode der Geref. Keren te Middel
burg aan.
De Praeses, Ds. K. Dyk, opende de zit
ting met het doen zingen van Pfe. 89 1 en 7,
waarna hij voorging in gebed, en las 2 Cor. 4
(slot)2 Cor. 5 (begin).
Vervolgens herdacht hij in een toespraak,
waarop wij morgen verder terugkomen, terwyl
de leden der Synode zich van hun zitplaatsen
verhieven, het overlijden van het Synode-lid
Ds. J. P. Klaarhamer te Dokkum.
Hy toekende den overledene in zijn arbeid
voor de Kerken, hare Synoden,voor de Zen
ding en voor het verband met de Theol. Facul
teit er Vrye Universiteit. Ds. Klaarhamers le
ven stond in het toeken der samenbinding.
Zyn toespraak op de Generale Synode van
Arnhem (1930), na de gevallen beslissing in
zake het jus promovendi te Kampen, leverde
daarvan een treffend stuk. Spr. eindigde met
woorden van troost jegens de treurende be
trekkingen.
De Synode besloot zich ter begrafenis door
Prof. Dr. J. Ridderbos en Ds. W. Breukelaar
(de laatste ook voor de Zending) te doen ver
tegenwoordigen.
Tevens werd door den Praeses wylen de oud-
Minister Mr. H. van der Vegte herdacht, die
Deputaat der Synode was voor de correspon
dentie met de Hooge Overheid. Ook was hy be
stuurslid van „Filippus" en stond alzoo met
den arbeid der Kerken in nauw verband.
Hierna werd appel-nominaal gehouden. Als
prae-adviseur nam alsnog zitting Prr/. Dr. F.
W. Grosheide, van Amsterdam. Ouderling C.
Monster, van Westmaas, was door ongesteld
heid vervangen door zyn secundus-ouderL L.
Hoogenboom, van Oud-Beyerland.
Vervolgens werden de auta der vorige zit
ting gelezen en vastgesteld.
De zitting duurt voort).
De Gezangen
Naar wy vernemen, ligt het in het voorne
men, om de voorstellen inzake de uitbreiding
van den bundel „Eenige Gezangen" in de zit
ting van overmorgen (Donderdag) aan de orde
te stellen.
Rondom de zaak-Dr. J. G Ubbink
Onze Synodeverslaggever schrijft ons:
Gelyk de lezer in ons blad vaji jJ. Woens
dag in ons verslag van de zittingen van de
Generale Synode der Geref. Kerken te Middel
burg, heeft kunnen lezen, gaf Prof. Dr. V.
Hepp, als zyn standpunt te kennen, dat het
om redenen van onpartijdigheid meer ge-
wenscht zou zyn hem niet aan de commissie
die over de zaak van Dr. J. G. Ubbink
te oordeelen zal hebben, toe te voegen, doch
een andere hoogleeraar die met teze aa .gele
genheid nog niet in aanraking is geweest. De
Synode heeft dit inzicht niet gedeeld, aange
zien behalve Dr. W. A. van Es, van Leeuw
arden, het niemand bijviel. Tot goed begrip
van de zaak mogen we hier opmerken, dat de
Synode daarmede niet heeft uitgesproken dat
het gewoon of ook maar gewenscht zou zijn,
dat iemand tweemaal rechter in dezelfde zaak
zou zyn. Het ging hier om het geven van ad
vies, want de hoogleeraren hebben slechts ad-
vi see rende bevoegdheid ter Generale Synode
En de Synode heeft in het voetspoor van die
van Assen (1926), die de zaak van Dr. J. G.
Geelkerken te behandelen kreeg, uitgesproken,
dat een hoogleeraar wel degelijk meer dan
éénmaal over dezelfde zaak advies uitbrengen
mag. Dit is niet hetzelfde dan één zaak twee
maal berechten, zy het dan ook in andere kwa
liteit. We vernemen dan ook, dat als de zaak
Dr. J. G. Ubbink op de Synode te Middel
burg komt, de zitting niet zal worden gepresi
deerd door den Voorzitter, Dr. K. Dijk, wijl die
reeds als afgevaardigde van de Classis Den
Haag naar de Part. Synode van Zuid-Holland
ten Noorden met deze zaak in aanraking is
geweest, toen ze voor deze Part. Synode dien
de, welke Synode, gelijk bekend, eveneens door
Dr. K. Dijk werd gepresideerd.
Er komen nog een paar aangelegenheden op
deze Synode ter tafel waarbij de President de
fittingen niet voorzitten zal. wyl hy op min
dere vergaderingen als lid reeds mede een be
slissing nam.
KERKVERBAND
Te Eist (U.) besloot in een ledenverga
dering de Oud-Geref. Gemeente, die thans
nog behoort tot de kerken, die door Ds L
Boone, van St Philipsland, werden bediend,
aich te voegen in het Kerkverband der Geref.
Gemeenten.
KERKGEBOUWEN
Te Losser (O.) is, onder groote belang
stelling Zaterdagavond het nieuwe Vereeni-
gingsgebouw annex Bewaarschool der Ned. Her
vormde Gemeente in gebruik genomen. Als
sprekers traden op Ds. V. Schaefer, en de hee
ren B. en H. Nusmeyer, resp. president-kerk
voogd en kerkvoogd-ontvanger, alsmede een
viertal afgevaardigden der Chr. Organisaties
daar ter plaatse.
„OPEN KERK"
Te Amsterdam, waar de Ned. Hervorm
de Gemeente in de noodzakelijkheid van
stige bezuiniging verkeert, deed, naar
weet, Dr. M. J. A. de Vryer aan zyn Kerke
raad het voorstel o.m. gedurende de zomer
maanden de Nieuwe Kerk op den Dam te
sluiten.
In het weekblad „Hervormd Amsterdam'
wordt de opmerking gemaakt, dat al het mo
gelijke gedaan moet worden om de belangstel
ling voor de Kerk te vermeerderen, en dal
daarom een gebouw als de Nieuwe Kerk niet
gesloten moet worden, maar in den zomer juist
ook op werkdagen een „open kerk" moet zyn.
In een week als die, waarop de Koningin Am
sterdam bezoekt, gaan duizenden aan de
Nieuwe Kerk voorby. En dan moet de ..kathe
draal" belangstelling trekken. Daartoe, aldus
het voorstel, opene men haar dagelijks en late
door werklooze Gemeenteleden de orde in het
kerkgebouw bewaren. (Zoo neme men een proef
met de „open Kerk", waarvan de practyk uit
wijzen zal of men haar waardeert.
GEMEENTE-A VONDEN
Te Almelo zullen, evenals vorige jaren,
ook in den a.s. winter in de Herv. Kapel weei
Gemeente-avonden worden gehouden. Toezeg
ging om een lezing te houden is reeds ontvan
gen van Ds. J. J. Stam, van Rotterdam; Ds. A.
G. H. van Hoogenhuyze en Ds. W. A. Hoek,
beiden van Amsterdam.
KERKELIJK HUWELIJK.
In de steden komt het nog al eens voor,
dat zelfs geheel onkerkelijke menschen voor
hun huwelijk de plechtigheid der Kerkelij
ke bevestiging of inzegening wensehen.
Een stadspredikant schrijft aan de „N. R.
CL" daarover als volgt:
„Menschen, die werkelijk niet weten, hoe
een kerk er van binnen uitziet en waaifbe
deze eigenlijk dient, beginnen er, als de dag
voor het afgesproken huwelijk nadert, over
te spreken, dat het toch wel aardig zou zi|i,
na de registratie op het raadhuis, er Ook
nog een kerkelijke nlechtigheid van te ma
ken. De papa van de bruid voelt er wel niet
veel voor, maar een paar tantes van den
bruigom sporen hier sterk toe aan en ver
blijden zich, dat er bij de jongelui dan toch
heusch nog wat godsdienstig leven zit. Zij
weten ook wel een dominee, die het heel
erg mooi doet en niet al te veel op het ge
moed en het geweten werkt Zoo ontvangt
dan de predikant na een telephoontje het
jonge paar op zijn studeerkamer, om over
het kerkelijk huwelijk te spreken. Het on
derhoud is, hoewel de conversatie vriende-
Radio Nieuws.
WOENSDAG 30 AUGUSTUS
2.30 Orgel 3.30 Concert 5.00
Kinderuurtje 4.00 Gramofoon 7.15 Ned.
Chr. Persbur. 7.30 Gramofoon 7.45 Spr.
dhr. J. J. Smit te Utrecht. 8.00 Orke&t
9.00 Spr. dhr, G. J. \an Lonkhuyzen, te Wa-
genlngen. 9.30 Concert 10.00 Vaz Dia»
10.45 Groote Taptoe
Hllverium (1875 M.) V.A.R.A. 8.01 Gramo
foon 9.00 Orkest 10 15 Voordracht en
kinderen 5.30 Concert 7.15 Do Fliere
fluiters 8.00 Vaz Dia» 8.17 Orkest
9.SG Zang 9.20 Orkest 10.00 Zang 10.15
De Notenkrakers 10.30 Voordracht 10.45
11.15 O.gel 11.45 Gra
V.F.R O. 10 00 Morgenwbdlng
R.V.U. 11.00 Spr. MeJ. Dra. S C J ten Dam
sterdam 6.30 Spr. Dr. W H C
Tenhaeff te Utrecht.
Plano 3 35 Oi
Concert <7.20 Concert 8.20 Orkest
10.20 Orkest
[>eut*chland«ender (1634.9 M.) 6.40
Concert 12.20 Gramofoon 2.20 Gramo
foon 6-40 Concert 9.50 Gramofooh
Kalundboig (1153.8 M 12 20 i ..lieert -
3.20 Concert 5.20 Gramofoon 8.20 Con
cert 9.50 Concert 10.60 Orkest
Langenberg (472.4 51.) 6.20 Concert
7.20 Concert 10.50 Mensch und Welt 12.20
Gramofoon 1.20 Concert 5.20 Gramofoon
6.20 Concert
London Nat. (261.3 M.) 12.20 Orgel 1.05
Orkest 1.50 Concert 2.35 Concert j 85
Orkest
London Reg. (356.0 M.) 13.20 Concert 1 20
Gramofoon 1-35 Orgel 3.35 Orkest 8.20
Concert 10.20 Gramofoon
Midland Reg. (398.9 M.) 12 20 Concert
1.20 Gramofoon 1.35 Orgel 2.35 Orkest
Parts (Radio Paris) (1724 M.) 8.0o Gramo
foon 12.35 Gramofoon 7.30 Gramofoon
8.20 Concert 9.50 Gramofoon
(1411.8 M.) 6.35 Concert 6.55
Gramofoon 8.20 Coi
ert 9.30 Vlooi
lijk en vroolijk genoeg is, nogal pijnlijk voor
het paar en den predikant beiden.
„Zij weten heelemaal niet hoe „dat" gaat
en willen hier gaarne inlichtingen over heb
ben. Neen, lidmaat zijn ze niet, in de kerk
komen ze niet, of ze gedoopt zijn weten ze
eigenlijk niet Ja, ze zijn wel eens, heel lang
geleden, op een Zondagsschool geweest
„Waarom ze dan eigenlijk in de kerk
willen trouwen?
„Is het om wat meer plezier te hebben
van de kostbare bruidsjapon en de andere toi
letten? Of wil men werkelijk bij deze be
langrijke levensgebeurtenis een zekere wij
ding met een godsdienstig tintje?
„Niet altijd lukt het den predikant, die,
naarmate hij het ernstiger neemt, ook te
minder voelt voor vertoon, voor het aan
staande bruidspaar te verbergen, dat hij 't
land heeft, dat de kerk toch te hoog staat
om aldus gebruikt te worden voor wereld-
sche doeleinden en dat hij heelemaal niet
geschikt is om eeu rol te vervullen bij die
tooneelvoorstelling.
„De gevolgen van dit kerkelijk spel laten
zich dan ook tijdens de uitvoering duide
lijk merken. Van het zingen, ook van de be
kendste kerkelijke liederen, komt niets te
recht. De toespraak wil niet lukken, omdat
er geen contact is te krijgen. Dé liturgische
handeling wordt door het bruidspaar on
handig en onstichtelijk uitgevoerd. Het
gaat achterstevoren op de knielkussens
zitten in plaats van er op te knielen (his
torisch) of antwoordt op de vragen met
een hoorbaar „Niks" (ook historisch).
„Wat moet een stadspredikant, die de
twijfelachtige eer geniet, dat hij nogal dik
wijls in dit spel betrokken wordt doen?
Kort en goed weigeren daarin een rol te
vervullen? Zeer zeker niet!
„Kansen zijn er doodeenvoudig om aan
gegrepen te worden en hier zijn kansen. In
de Hervormde Kerk, dat is nu eenmaal
ROFFELRIJMEN.
Leo met vacantie
Op tioee helderwitte schoenen
Met een dito schipperspet
In een polo en slip-over
Werd-ie voor m'n netis gezet:
,JCijk: hier staat-ie levend voor je!
,J)eze corpulente mensch
„Is de wijd en zijd vermaarde
„Roffeldichter: Leo Lens!"
Als je 'm, op de sloepzag liggen
In een loge luie stoel
Van z'n blozend aanschijn aflas
'n Recht behagelijk gevoel
Kwam een oogenblik van twijfel:
Js dat als-maar rustend mensch
„Werkelijk wel die actieve
productieve Leo Lens?"
Als je 'm door het dorp zag dwalen
Met d' onmisb're camera
Steeds weer nieuwe rolfüms draaiend
Kieken makend voor en na
Of hem lui in 't duin zag liggen
Met z'n beide vensters dicht
Vroeg je „Schrijft die man nu daag
„Weer een ander roffeldicht?" [lijks j
Maar als je hem hoorde kletsen
Met de mannen uit de buurt
Handig 't praatje in de richting
Van de politiek gestuurd
Als je 'm hoorde fulmineeren
Tegen 't roode volksbedrog
Dacht j' al heel gauw bij je eigen
„Werk'lijk: dat is Leo toch!"
Als je hoort: „daar ging een vreemd'-
,fMet een blazerschuit in zee ling
,J\faakt', al off'rend aan Neptunus,
„'n Heele dag de vischvangst mee."
Lees je later dan een roffel
Over garnaal, over visch
Twijfel je er geen moment aan
Dat die vreemd'ling Leo is.
Als hij morgen zal vertrekken
Worden schoenen, trui en pet
Camera en de tabakspijp
Voorgoed aan de kant gezet.
In z'n Zondagsche colbertje
Lij kt hij een wel ander mensch
Maar toch, of hij boord of trui draagt
't Blijft dezelfde Leo Lens.
REFLECTOR.
Geplaatst buiten voorkennis van Leo
haar eer en haar gevaar, wordt nooit iets
geweigerd wat van haar verlangd wordt.
En wanneer de wijding van een kerkelijk
huwelijk serieus wordt opgevat, kan hier.
iets positiefs gewonnen worden. De aanra
king met totaal van de Kerk vervreemde
gezinnen kan de aanleiding worden voor j
allerlei contact in de toekomst. En een pre
dikant, die niet vrij is om een kerkelijk
huwelijk te weigeren, blijft toch vrij om
daarbij te zeggen, wat hij noodig acht? Is
het dan geen kostelijke gelegenheid om
eens uit te laten komen hoe leeg ten slotte I
ieder leven, ook een huwelijksleven, is,
waarin relegie geen belangrijke plaats vei>
vult?"
GEESTELIJKE VOLKSGEZONDHEID.
Naar wy vernemen, hoopt de onlangs opge
richte Ned. Hervormde Vereeniging voor Gees
telijke Volksgezondheid op 11 en 12 October
a.s. een conferentie op Woudschoten te Zeist
te houden, op welke Conferentie belangrijlke
onderwerpen zullen worden behandeld. Inlich
tingen worden gaarne verstrekt door het secre
tariaat (de heer W. J. Hemmes) Kromme
Nieuwegracht 6, Utrecht.
XXXI
De tragedie om den persoon van
Dr von Bodelschwingh
(HJ).)- Rondom den voortreffelijken persoon Dr. von
Bodelschwingh heeft zich een tragedie afgespeeld, waarvoor deze
mensch te goed was. Men kan dit zeggen, al staat men, wat de
kerkrechtelijke beginselen betreft, veel dichter bij de vrienden
van den voorop geschoven pion op het kerkelijk schaakbord,
dan bij de tegenstandere dezer candidatuur.
De oude kerkelijke machthebbers bij de organisatie der
Duitsohe landskerken kan dit woord gerust gebruikt worden
wilden den nationaal-socialistischen candidaat Müller weren.
Maar van te voren stond vast, dat indien bij de keuze van een
Rijksbisschop gerekend werd met de huidige opvatting der
kerkleden, deze pastor Müller door verreweg de meerderheid
werd begeerd. Ook in de Kerk moeten alle dingen in goede orde
geschieden.
Waarom wilde men Müller weren? De Rijksbisschop zou straks
over een groote macht beschikken. De Kerk in Duitsóhland bezit
een bestuursapparaat, waaraan vele functionarissen verbonden
zijn. De vraag, of deze functionarissen straks alle zouden worden
gehandhaafd, hing af van den te benoemen Rijksbisschop. In
Berlijn spraken wij met een hoogen waardigheidsbekleeder, welke
ook een belangrijke taak vervulde bij de opleiding der predikan
ten. Hij zei ons, dat hij zeer waarschijnlijk spoedig zijn ambt
zou neerleggen, en dat in venband met de wijzigingen in het
kerkbestuur. Eenige weken later lazen wij inderdaad zijn
heengaan.
Met haastigen spoed, nog vóór de reorganisatie der Kerk zijn
beslag had gekregen, werd Von Bodelschwingh aan
het kerkvolk gepresenteerd als de aanstaande
Rijksbisschop. Meer populaire naam was nauwelijks te
vinden. De naam van Von Bodelschwingh herinnerde aan de
geziene familie, welke méér dan eenmaal een Minister had
geleverd aan het koninkrijk Pruisen. Maar, wat nog voor de
kerkelijke kringen van méér belang was, de vader van den
candidaat ivas de bekende leider geweest der Christelijke inrich
tingen te Bielefeld. Bezield door een groot geloof en een warme
liefde, had hij van Bethel gemaakt een centrum der christelijke
philantropie. Vanuit het diaconessenhuis en het diaoonenhuis
waren duizenden verpleegsters en verplegers de wereld ingegaan
om het verlorene te zoeken. De zoon was den vader in
Bethel opgevolgd en déar zette hij den zegenrijken arbeid voort
Het werk was nog uitgebreid. De stichting was ook zelfe een
Christelijk dagblad gaan uitgeven, de Aufwarts genoemd. Dit
blad was klein van formaat, en de oplage was ook niet groot,
maar het was er dan toch. Het had in den feilen politieken
strijd zich naast de christelijk-socialen geplaatst tegen de
nationaal-socialisten.. Dit laatste verzwakte thans de positie van
Von Bodelschwingh, zoodat alle aandacht moest vallen op zijn
philantropischen arbeid. Dezen arbeid wilden de Müller-voor-
standers gaarne waardeeren, maar kerkelijk-organisatorische
kracht was tooh iets anders, en vooral, de Rijksbisschop moest
met hart en ziel kunnen werken, om de Kerk haar
plaats te geven in den nieuwen Staat
De benoeming tot Rijksbisschop veroorzaakte in kerkelijke
kringen eensdeels instemming, aan de andere zijde een sterk
protest. De „Duitsche Christenen" betoogden, dat de overeen
komst van Loccum niet was nageleefd. Daar zou overeenge
komen zijn, dat de nieuwe bisschop straks door een kerkelijke
verkiezing zou worden aangewezen, en niet door de vertegen
woordigers der landskerken. Voor dit standpunt is logisch veel
te zeggen. De verhouding tusschen Staat en Kerk moet opnieuw
geregeld worden. De oude leiders, de superintendenten, hebben
dus niet bet recht op de zaken vooruit te loopen. Van hun kant
ontkenden deze leiders het bestaan van zulke overeenkomst
Dit ja-neen-spel kan door ons niet tot oplossing worden ge
bracht. Een. fraaie situatie wordt er in allen gevalle niet door
geteekend.
Toen heeft Dr von Bodelschwingh de benoeming aanvaard, en
hij heeft zich op waardige wijze tot de Kerk gewend met een
woord uit het hart. Doch hiermede was de zaak slechts van één
kant geregeld. Volgens de Wet heeft wèl de Kerk recht haar
eigen representant aan te wijzen, doch de Regeering
heeft de benoeming goed te keuren. Rijkskanselier
Hitier weigerde Von Bodelschwingh te ontvangen, en de erken
ning der benoeming volgde dus ook niet President von Hinden
burg wenschte wel geluk, doch dit was niet voldoende.
Een felle strijd volgde toen. Von Bodelschrwing's komst be-
teekende niet de vrede, maar hoog oplaaiende tweedracht. De
Müller-mannen spraken van sabotage en van een soort onge-
rechtige geboorte en de Bodelschwingh-vrienden van politieke
overheersching. Naast Von Bodelschwingh stonden de zooge
naamde Jong-Lutherschen, de Jong-Gereformeerden, en in 't
algemeen die theologen, die den sterksten nadruk leggen op
de totale onafhankelijkheid van de Keik, Zij hoopten, dat thans
in geen enkel opzicht sprake zou zijn van Staatskerk. Hoe dit
verkregen zou kunnen worden door de benoeming van een
bepaalden persoon
is ons niet duidelijk ge
worden.
Op Eersten Pinkster
dag heeft de nieuwe
Rijksbisschop zich met
een boodschap gericht
tot de Duitsche evange
lische kerken. Uit de
boodschap spreekt de
irenische gezindheid van
Friedrich Christian Karl
von Bodelschwingh, de
vader van den tegen-
woordigen Friedrich,
waarover in dit artikel
gehandeld wordt. De
vader werd in 1831 ge
boren en stierf in 1910.
Hij was de man, die de
inrichtingen te Bethel
tot bloei bracht
Von Bodelschwingh. Zij is waard hier ook opgenomen te worden.
Tussohen het strijdrumoer aan -beiden zijden doet zij weldadig
aan, maar de harten moeten ontvankelijk zijn, zal zulk woord
gedijen.
,„rDe werkelijke schat der kerk Is het allerheiligste Evangelie
der Heerlijkheid en der Goddelijke Genade. Dit woord van
Dr Martin Luther beschrijft den rijkdom en de verantwoorde
lijkheid der Gemeente van Jezus. Zij schept geloof: dat is haar
vreugde. Zij schept dienen: dat is haar kracht De dienst der
kerken moet niets anders zijn dan de verbreiding van het Evan
gelie door woord en daad. Het Evangelie kan en wil ons echter
vrij en zalig maken. In het keerpunt der tijden, dat ons volk
en vaderland geschonken is, past onze Duitsche evangelische
kerk zich aan, vernieuwt zij haar gestalte en sluit zich vaster
nog dan tot nu toe aaneen. Een duurzame zegen kan ons slechts
geworden, wanneer wij ons allen te zamen deemoedig buigen
voor de majesteit van onzen God ,te zamen aandachtig luisteren
naar de stem van den goeden Herder, die voor ons gestorven
en opgestaan is, te zamen gehoorzamen aan den Geest, die ons
leert bidden en liefhebben.
Laat ons als met en voor elkander biddende het Pinksterfeest
vieren. De eeuwig rijke God wil genade geven, dat elke
afzonderlijke gemeente zij als een bloeiende tuin, die goede
vruchten levert en als een frissche bron, die velen verkwikt Hij
schenke onze geheele Kerk, dat zij zich een nieuw gebouw op
vasten grond bouwt, dat bestand is tegen de stormen van alle
tijden. Een andere grond kan echter niemand bevredigen, dan
die, welke gelegd is: Jezus Christus, hoog geloofd in eeuwigheid.""
In de kerken is deze boodschap met aandacht beluisterd. De
„Duitsche Christenen" hadden opdracht gegeven in geen enkel
opzicht de godsdienstoefening te storen. Slechts in één kerk, de
Friedenauerkerk te Berlijn, protesteerde een bezoeker, waarop de
gemeente door het Lutherlied dezen protestant, die op een ver
keerde plaats protesteerde, overstemde.
Dit woord uit het hart kon de gemoederen niet tot rust brengen.
Daarvoor stond te veel partij tegenover partij. De .Duitsche
Christenen" hebben toen in een verklaring uiteengezet, waarom
zij zich tegen de benoeming van Dr von Bodelschwingh moesten
verzetten. Niet om den persoon, dien zij gaajrne hoog willen
aanslaan, maar omdat achter hem staan „slechts de resten van
het oud* burgerdom", en van de vroegere partij der christelijk-
socialen, zoomede een groepje zoogenaamde jong-reformatorische
predikanten. Voor de nieuwe volkskerk, welke wil
grijpen wat afgedwaald i6, is andere leiding
noodig.
Na de Pinksterboodschap heeft Pfarrer Müller aan de protes-
tcerende kerkgenootschappen den volgenden brief gezonden:
„,De rijkskanselier heeft mij zijn sterk leedwezen erover uit
gedrukt, dat de voorbereiding van de reorganisatie der Protes-
tantsche Kerken in Duitschland zich op moeilijke en onvrede
lievende wijze heeft ontwikkeld. Hij heeft mijn verzoek om de
gevolmachtigden der Kerken te ontvangen, afgewezen. Hij wei
gert ook een audiëntie aan Pastor Von Bodelschwingh, die
daarom ook niet door den Rijkspresident kan worden ontvangen.
Mijns inziens is de toestand thans zoo, dat Dr von Bodel
schwingh wel aangewezen is om Rijksbisschop te worden, maar
dat een erkend ambt van Rijksbisschop nog niet bestaat zoolang
de nieuwe kerkorde nog niet van kracht is. Deze kerkorde behoeft
de toestemming van de leden der Kerk èn die van het Rijk.
De regeering zal met genoegen zien, dat de besprekingen
tusschen de commissie van drie en den gevolmachtigde van den
rijkskanselier er op gericht worden om in alle Landskerken
verkiezing te doen houden of een anderen uitweg uit de moei
lijkheden te vinden-'"*
Friedrich von Bodel
schwingh, de veelom
streden persoon in zijn
functie van Bijksbis-
schop. Hij is thans 55
jaar.
Dit vergemakkelijkte
de positie niet Scherp
stonden de partijen
tegenover elkaar. De
drang om de kerkleden
in de gelegenheid te
stellen, werd steeds
grooter.
De Kerk begon zoo
langzamerhand een aan
fluiting te worden. De
verwarring steeg met
den dag. Toen heeft
de Regeering in
gegrepen, „omdat,"
zoo verklaarde zij, „ingegrepen was op de overeenkomst
van 1930 (er was namelijk een plaatsvervangend voor
zitter van den opperkerkeraad in Pruisen benoemd zonder
dat de Regeering hierin gekend was), en de bestaande
verwarring en de toestand van Volk, Staat en Kerk dit
eischte." Nu de Kerk zelf niet tot eenheid kon komen, meende
de Regeering dezen toestand niet langer te mogen doen voort
bestaan. Alzoo greep de Staat hier in op het gebied der Kerk,
wat elk, die de vrijheid der Kerk mint, tegen de borst moet
stuiten, maar de Kerk bleek, gevormd en bestuurd door onvol
maakte menschen, helaas zelf niet op orde te kunnen komen.
Aan beide zijden, zoowel bij de eene richting, als bij de andere,
was naar onze overtuiging reden aanwezig zich te schamen over
het verloop der dingen. Dat dit niet de eerste maal is, dat de
Staat ingrijpt, omdat de Kerk in hopelooze verwarring is terecht
gekomen, zullen wij straks met een enkel woord aangeven.
De Minister van Eeredienst in Pruisen heeft toen een Commis
saris benoemd voor de zaken der Evangelische Kerk, Dr Jager.
Dit beteekende het eind voor de bisschoppelijke periode van
Dr von Bodelschwingh. Dit kon niet anders. Zijn taak was
afgeloopen. In een afscheidswoord in het orgaan „Christlich-
sozialen Volksdienst" zegt hij:
„„Onze hoop is niet op menschen gevestigd, maar op den
levenden God en de bodem onzer kerk blijft onaangetast Want
Christus is onder ons met Zijn Geest en Zijn Woord. Dat maakt
ons stil en als het zijn moet, tot lijden bereid. Wat in de laatste
weken werd geleden en gestreden, is stellig niet vergeefs geweest
Wat echter menschelijk verkeerd en schuldig was, dat plaatsen
wij onder de genade van God.
Wanneer wij langs een donkeren weg geleid worden, dan staat
voor ons in stralende zekerheid geschreven:
Hiermede was aan de tragedie om den persoon van Dr. Frie-
drich von Bodelschwingh een eind gekomen. De Bethel-inrich-
tingen to Bielefeld ontvingen hun leider terug.
