ZATERDAG 26 AUGUSTUS 1933
Generale Synode der Geref. Kerken
Tot Hoogleeraren te Kampen benoemd
Ds. Mr. G. M. den Hartogh en
Dr. K. Schilder
EERVOL EMERITAAT AAN
PROF. DR. A. G. HONIG
DERDE ZITTING
De Praeses, D r K. D ij k, deed na de ope
ning voorlezing van een ingekomen harte
lijk schrijven van Prof. Dr J. Sebestyèn,
waarin de schrijver wijst op de beteekenis
van den arbeid der Geref. Kerken in Neder
land voor de Gereformeerde beweging in
Hongarije.
De Synode besloot Prof. Sebestyèn een
schrijven van dankbetuiging te zenden.
De Praeses venvelkomde hierna Ds A. M
D o n n e r, em. predikant te Zeist, penning
meester van de Theol. School, die voor de
zaken der Theol. School als adviseur zitting
nam. De Voorzitter herinnerde er aan, dat
Ds Donner een van de weinige nog in leven
zijnde leden is van de Synode van Middel
burg (1896). God heeft Ds Donner tot veel
werk in staat gesteld en de Synode ver
heugt zich, hem weer in haar midden te
zien.
De assessor Ds J. L. Schouten, deed
hierna eenige mededeelingen over de finan
ciën van deze Synode, zulks namens het
moderamen. De kosten voor deze Synode
worden begroot op f 20.000. Ze kunnen thans
lager zijn, omdat de Synode wel geen vier
weken duren zal en de rapportenvloed is
verminderd. De assessor deed voorlezing
van de percentage-cijfers voor de verschil
lende provincies.
Leerboek-Catechisatlën
Prof. Dr V. Hepp rapporteerde hierna
namens commissie I inzake de samenspre-
king over het Leerboek (voorstel-Ds Schou
ten). De conclusies luiden nu:
le De Dcputaten ad hoe, dank te zeggen
Voor hun arbeid;
2e haar groote waardeering te betuigen
aan de inzenders van de verschillende proe
ven, inzonderheid aan die van „Eucharistie"
voor zijn veelszins verdienstelijk werk;
3e het voorstel van Deputaten om de uit
gave van de proeve „Eucharistie" aan den
auteur over te laten en haar van een aan
beveling door de Synode te voorzien, vooral
om bezwaren van paedagogisch-technischen
aard en van structuur, niet aan te nemen;
4e opnieuw pogingen in het werk te stel
len, om zulk een leerboek te verkrijgen;
5e (a) op dezelfde wijze als vorige maal
een oproep te doen uitgaan, waarbij tevens
de wenschelijkheid wordt uitgesproken.dat
de concepten georiënteerd zullen zijn naar
den gedaclitengang van den Heidel-
bergschen Catechismus, waarin dan aan de
stukken der leer, welke met het oog op
onzen tijd moeten worden behandeld, en
a,an de bestrijding van hedendaagsche dwa
lingen, een logische plaats worde gegeven;
en met name den auteur van het ontwerp
„Eucharistie" uit te noodigen hieraan mede
te doen;
(b) een drietal deputaten te benoemen,
bij wie vóór 1 Juli 1935 de proeven worden
ingeleverd;
(c) aan deze Deputaten op te dragen uit
de ingezonden concepten, indien mogelijk,
een keuze te doen en dit concept gemoti
veerd, vóór 1 Maart 1936 aan de Kerken
door te zenden en bij de volgende Generale
Synode in te dienen.
De Praeses accentueerde, dat deze con
clusies uitgaan van de gedachte, dat de
Synode voort wil gaan met pogingen om
een leerboek uit te geven.
Daarom wordt geen zakelijk debat meer
toegelaten, maar komt conclusie voor con
clusie in stemming.
Bij conclusie I werd de vraag gedaan hoe
het mogelijk was om waardeering uit te
spreken voor proeven, die men niet kent.
De Synode, de gegrondheid van deze op
merking erkennend, besloot de eerste con
clusie eenigszins te wijzigen (we drukken
hierboven de gewijzigde conclusie af. Red.).
Bij conclusie V merkten Dr J. T h ij s en
Prof. D r G. C h. A a 1 d e r s op, dat zij
liever vrijheid zagen gelaten, of eventueels
auteurs den anthropologischen dan wel den
theologischen vorm wilden kiezen.
De rapporteur Prof. Hepp bestreed dit,
omdat de commissie, inzake de structuur
een aanwijzing wilde geven en van oordeel
is, dat het leerboek zoo dicht mogelijk blij
ven moet bij het officieele leerboek der Kerk,
en dat is niet de Ned. Geloofsbelijdenis,
maar den Catechismus.
D r T h ij s maakte van zijn wensch een
voorstel, dat vervolgens met groote meer
derheid verworpen werd.
De conclusies werden vervolgens met al-
gemeene stemmen aangenomen.
De Praeses dankte den rapporteur voor
zijn helder rapport en groote voortvarend
heid en Deputaten voor hun arbeid.
De Praeses deelde mede, dat de offi
cieele ontvangst ten stadhuize van Middel
burg wordt verschoven naar de derde week.
De leden der Synode zullen de aange
boden rijtoer maken op 31 Aug., des 's na
middags.
Theologische School
Hierna kwamen aan de orde de zaken
.van de Theol. School te Kampen, n.l. het
verslag van de Theol. School, dat werd
uitgebracht door den secr. van het cura
torium, Dr. K. Dijk. (Gedurende de behan
deling van dit rapport werd de Synode
voorgezeten door den assessor Ds. J. L.
S c h.o u t e n) en ook het verzoek van
Prof. Dr. A. G. Honig te Kampen om eme
ritaat te mogen ontvangen tegen 31 Decem
ber as. in vebband met zijn leeftijd.
Uit het verslag van Dr. Dijk hebben we
feeds een en ander gepubliceerd.
D e w.rr. Praeses dankte den secre
taris van het curatorium voor zijn mensche-
'1 ijkerwijs gesproken, volmaakt verslag. Over
dit Verslag bracht D r. H. Kaajan, van
Utrecht, namens commissie I verslag uit
Het geschiedde deels in openbare, deels in
beslot. vergadering.
Bij de woorden van herinnering jegens
ilen ontslapen hoogleeraren Prof. L. Linde
boom en Prof. Dr. H. Bouwman, verhieven
de leden der Synode zich van hun zitplaat
sen, als een stille hulde aan hun nage
dachtenis.
De gisteren reeds door ons gepubliceerde
foorstellen van Curatoren kwamen daar
op in behandeling.
Prof. Dr. S. Greydanus herhaalde
toog eens zijn elders reeds met redenen om
kleed geuit bezwaar tegen opheffing van
het lectoraat. Zijn bedenking vond bij de
Synode geen weerklank.
Het voorstel inzake schrapping van het
*voord Nederlandsch in het Reglement werd
zonder discussie aangenomen.
Het voorstel inzake het zendingsprofesso-
*aat dat we eveneenes reeds publiceerden,
werd ook zonder discussie aangenomen.
De Synode ging hierna in comité-generaal
Te kwart voor vier werd de zitting weer
Openbaar,
deelde mede, dat Prof. Dr.
A. G. Honig op zijn
verzoek eervol eme
ritaat heeft ontvan
gen. De Voorzitter
richtte een woord
van hartelijken
dank tot Prof. Ho
nig, die zijn leerlin
gen degelijk onder
wijs gaf en hun in-
lijdenis verrijkt, ook
in den strijd tegen
zicht in de Ger. Be
de dwalingen van
Ethischen. Daarvoor
danken wij ootmoe
dig den Vader der
lichten. Mogen, nu zijn gedachten zich ver
menigvuldigen, Gods vertroostingen zijn ziel
verkwikken.
Als emeritus hoogleeraar blijft Prof. Honig
welkom ter Synode, en zijn geschriften zul
len steeds een welkome verschijning zijn.
Moge God, die ook in den ouderdom Dezelf
de is, bij den voortduur ook Prof. Honig ver
kwikken.
De Synode zong daarop staande Prof.
Honig de zegenbede toe uit Ps. 121. Prof.
Honig dankte daarop voor dit woord en deze
zegenbede.
De Praeses deelde mede, dat de Synode
na ernstige beraadslaging de voordracht van
het curatorium heeft gehandhaafd.
HCOGLEERAARSBENOEMIi.GEN
Hierna hadden de hoogleeraarsbenoemin-
gen plaats, waarvan we nog in een deel der
editie van ons blad van gisteren melding
konden maken.
Als opvolger van wijlen Prof. Dr. H.
Bouwman, om onderwijs te geven in het
Kerkrecht en de Kerkhistorie werd met zeer
groote meerderheid van stemmen benoemd
D s. Mr. G. M. den Hartogh, predikant
bij de Geref. Kerk van Hazerswoude.
Als opvolger van Prof. Dr. A. G. Honig,
werd voor het onderwijs in de Dogmatiek,
Ethiek en Encyclopaedic der Godgeleerd
heid met algemeene stemmen benoemd Dr.
K. Schilder, predikant bij de Geref. Kerk
van Roterdam-Delfshaven.
Prol. Mr. G. M. den Hartogh.
Gerrit Marinus den Hartogh werd 19
April 1899 te Heerjansdam, waar zijn vader,
wijlen Ds. A. den Hartogh, die in 1919 over
leed en ook te
Geesteren-Gelse-
laar predikant
was, stond, gebo-
Hij behaalde het
Mulo-diploma B
en bezocht de H.
B.S.-school met
5-jarigen cursus,
waaraan hij ook
het eindexamen
deed. Vervolgens
deed de nieuwbe
noemde hoog
leeraar admissie-
examen voor toe
lating aan de
Vrije Universiteit te Amsterdam. Hier
studeerde hij ln de Rechten en deed daarin
candidaatsexamen, waardoor hij den mees
terstitel verwierf. Vervolgens was hij eeni-
gen tijd verbonden aan de Dr. A. Kuyper-
stichting te 's-Gravenhage. Vervolgens stu
deerde hij aan de Vrije Universiteit Theolo
gie en wercl in 192S candidaat. Een op hem
uitgebracht beroep door de Geref. Kerk van
Hazerswoude werd onmiddellijk aanvaard
en op 3 Maart 1929 bevestigde de assessor
van deze Synode, Ds. J. L. Schouten, die
zelf ook predikant te Hazerswoude was,
hem aldaar in het ambt, sprekende over
Markus 15 21. Dienzelfden dag deed Prof.
den Hartogh zijn intrede met Joh. 3 29 en
30, sprekende over wat de Bruidegom der
Kerk voor de bruid en voor zijn vriend is.
Mr. den Hartogh, die vooral door zijn ge
schriften op politiek terrein bekendheid ver
wierf, hoopt nog dit jaar te promoveeren op
een politiek-historisch onderwerp in de
Rechten.
Mr. den Hartogh heeft o.m. samengesteld
het magistrale gedenkboek van de A. R.
Partij, die onder den titel „Schrift en Histo
rie" bij haar gouden jubileum het licht
heeft gezien. Zelf gaf hij daarin twee arti
kelen, n.l.: Onze grondbeginselen en: Kroon,
ministers, Staten-Generaal, kiezers. Ook is
hij medewerker aan de Chr. Encyclopaedie,
waarin van zijn hand eveneens bijdragen
het licht zagen. Verder noemen we zijn ge
schrift: „Eén uitgangspunt, één weg, één
doel" (Bleef de A. R. Partij inzake het ge
zantschap bij het Vaticaan in de lijn van
Groen en Kuyper?); en zijn diverse artike
len in het orgaan Anti-Rev. Staatkunde, zoo
wel in de maandelijksche als in de kwartaal
uitgave, waarvan we noemen: Groen's ge
dachte over de verhouding van Staat en
Kerk; Politieke beginselen in verband met
godsdienstige stroomingen omstreeks 1860;
en De politieke ontwikkeling der Roomsch-
Katholieken in Nederland tot ongeveer 1860.
Prof. den Hartogh is 34 jaar oud.
Prof. Dr. K. Schilder
Dr Klaas Schilder werd 19 Dec. 1890
te Kampen geboren. Gedoopt in de Ned.
Herv. Gemeente, werd
hij enkele jaren later
als doopldd der Geref.
Kerk te dder plaatse in
geschreven. In zijn ge
boortestad studeerde hij
aan het Geref. Gymna
sium en aan de Theo
logische School. Op 2c
Januari 1914 werd hij
laude" candidaat
ïn de Theologie.
In hetzelfde jaar, op
21 Juni, werd hij beveö
tigd als dienaar des
Woords bij de Geref Kerk van Ambt-Vol-
lenhove A, door Ds. J. Douma, van Ambt-
Vollenhove B met Joh. 3 29 en deed hij
daar intrede met 1 Joh. 2 20 en 27a, spre
kende over het heiligend, het onderwijzend
en het vrijmakend bezit, dat de N. T. Ge
meente in de zalving van den heilige
heeft Daarna verbond hij zich achter
eenvolgens aan de Kvke.1 van Vlaardin-
gen (10 Dec. '16), Gorindhem (28 Sept '19),
Delft (4 Oct. '22), Oegetgeeet (11 Oct *25)
en Rotterdam-Del fahaven (27 Juni '28).
Gedurende een door den Raad >ran
laatstgenoemde Kerk hem verieend studie
verlof, volgd e hij aan de F ried rich
Alexander Universiteit te Erlangen (Bete
ren) gedurende drie semesters de colleges
van de hoogleraren Herrigel, Stahlin en
Heil aan de Philosopische Faculteit en van
den hoogleeraar Vollrath aan de Theol. Fa
culteit. Op 3 Maart 1933 werd hij met 't prae-
dicaat „summa cum laude" (den hoogsten
graad van lof) bevorderd tot Doctor in de
Wijsbegeerte. Zijn proefschrift v472 pag had
tot titel: „Zur Begriffsgescblebte des Pora-
doxon" (mrit beeonderar berüoksicbtiguntr
Calvins und des nach-Kiorkegaardschen
„poradoxon") en bood een wetenschappe
lijke bespreking en weerlegging van de
theologie van Barth. Brunner e.
Deze promotie, cie meei; dan gewone
belangstelling heeft getrokken en waarmee
Dr Schilder, die vanwege zijn „singuliere
gaven" al menigmaal doctor „honoris cau
sa" werd genoemd, in den rij der „virt
docti" werd geplaatst, werd door Ds F. C.
Meyster te Rotterdam „eigenlijk een para
dox" genoemd: „went" aldus schreef
laatstgenoemde „wie onzer was van mee
ning, dat er aan hem nog wat te pro-mo
veeren viel. Ds Schilder was doctor, eer
hij doctor werd. In elk geval is nu offi-
oieed geoonstateerd en in een bul vastge
legd, wat allang onder ons volkomen zeker
heid had."
En Dr C. Bouma te Den Haag schreef:
„Jure suo kwam hem den doctorstitel toe,
als man van erkende wetenschappelijke be
kwaamheden, ook zeer lang vóór zijn pro-
Van het proefschrift sohreef Prof. Dr J
Waterink: „Het werk is geheel gehouden in
den rustigen, wetenschappelijken toon. Het
vei raadt een enorme kennis zoowel van
bronnen als van feiten en is o.i. in zijn op
zet buitengewoon sterk. Ik aarzel niet om
nu reeds te zeggen, dat wij in Scihilder'6
dissertatie één van de belangrijkste uitin
gen der hedendaagsche theologische weten
schap mogen zien."
De gewone regel is, dat mensohen na hun
proanotje pas beginnen met pubiiceeren.
Dat geldt voor Dr Schilder niet. Ds Meijster
merkte op: „Te midden van allerlei pers-
arbeid, die het leven van een gewoon
mensch reeds vrijwel vullen zou, heeft hij
zich met gespannen geest en ijzeren wil ge
zet tot het schrijven van een proefschrift,
waarop hij den doctoralen graad met den
hoogsten lof verkreeg".
Vooral door zijn talrijke geschriften en zijn
veelvuldigen persarbeid, die blijk geeft van
een verbazingwekkende belezenheid, heeft
Dr. Schilder naam gemaakt
De voornaamste werken, die van de hand
van Dr Schilder het licht zagen, zijn: Chris
tus in Zijn lijden (3 deelen); Tusschen Ja
en Neen; Bij Dichters en Sohriftgeleerden;
De Openbaring van Johannes en het Sociale
Leven; Kerktaal en Leven; Licht in den
Rook; en Wat is de hel? Van zijn apologe
tische geschriften noemen we voorts: Dar-
bisten; Vrijmetselarij; Tegenstrij digiheden
in den Bijbel? en Een hoomstoot tegen As
sen? Voorts venschenen van hem in druk
ondersoheiden redevoeringen, een elftal pre
dikatiën en bijdragen in theologische en
letterkundige periodieken als: Geref. Theol.
Tijdschrift, Ons Arsenaal, Menigerlei Gena
de, Almanak F. Q. I., Theol. School te
Kampen, Jaarboek Prot. Theol. Onderwijs,
Opgang, Chr. Lett Studie, Op den Uit
kijk, Kerstboek Callenboch e.a. Zijn laatste
publicatie is geweest „Jezus Christus en bel
Cultuurleven" in den bundel „Jezus Chris
tus en het menschenileven" door Dr H. Co-
Sindg vele jaren is Dr Schilder medewer
ker van „De Bazuin" en redacteur van „Do
Reformatie", terwijl hij gedurende zijn
ambtsjaren als predikant onderscheiden
Kerkboden geredigeerd heeft (Vlaardingsche
Gorcumsóhe, Delftsclhe, Leideohe en Delfs-
havensche Kerkbode).
Dr. Sdhilder heeft zitting in het bestuur
van de Reünisten-arganiisefie ven het Stu
dentencorps te Kampen en van de Ned. Chr.
Radio-Vereenigdng, waarvan hij mede-op-
riohter i6.
Met Prof. Schilder doet een theoloog van
groote vermaardheid zijn intrede in den
kring van Kampensche hoogleeraren. Zijn
benoeming wordt in breeden kring met groo
te ingenomenheid begroet.
De Praeses uitte den wensch, dat God de>
benoemde hoogleeraren in dagen van be
raad die nu zijn aangebroken, licht en
wijsheid geven moge!
Legerpredikanten en Cnracao
Hierna rapporteerde Ds. J. L. Schou
ten over een tusschen Ds. T. J. Hagen te
Delft en den Raad van legerpredikanten
gerezen conflict, hoofdzakelijk in verband
met uitlatingen in de pers en op de vorige
Synode over en weer. De zaak is inmiddels
bevredigend opgelost.
Dr. K. Dij(k rapporteerde namens de
Kerk van Den Haag-West over de geeste
lijke verzorging der Gereformeerden op
Curacao. De Kerkeraad van deze Kerk
schreef 12 gezinnen en 75 personen als bui
tenleden in, wonende te Curacao, Aruba en
Paramaribo. Twee personen aangezocht om
als ouderling op te treden maakten daar
tegen ernstig bezwaar, zoolang er in de
West geen predikant, is. De Kerkeraad bc
riep uit een aantal gegadigden, zulks in
overleg met Deputaten voor de geestelijkp
verzorging der militairen, een jeugdig pre
dikant., die had toegezegd een e.v. beroep
in overweging en aan te zullen nemen. Op
den dag waarop de Kerkeraad hem zou
beroepen, trok hij zich echter telegrafisch
terug.
Over deze rapporten rapporteerde Ds. W.
W. M e ij n e n. daarbij voorlezing doende
van een concept-regeling vooo een leger-
predikant.
Ds. Meyering van Katwijk a d
R ij n, dankte het moderamen voor de wijze
waarop zij het conflict tusschen Deputaten
en den Raad van Legerpredikanten heeft
opgelost. De Synode keurde de conclusies
goed, alsook de handelingen van het mode
ramen van de vorige Synode en van den
Kerkeraad van Den Haag-West.
De Synode nam kennis van de naams
verandering van de oud-Geref. Kerken in
Duitschland en van de oprichting van de
z.g. Justus-commissies. -
Zuiderzeearbeiders
Ds. K. Minn erna, van Garijp, rappor
teerde hierna over het rapport van de
deputaten inzake den geestelijken arbeid
onder de Zuiderzeearbeiders. Na eenige
discussie, met name over den finantieelen
kant van de Kerken in het drooggelegde
gebied, waaraan deelnamen Ds. J. L.
Schouten en de ouderlingen A. van dei
Wal te Harlingen en F. J. Wielinga te
Apeldoorn, werd het rapport onder dank
zegging goedgekeurd.
Christelijke Pers
Ouderling M. D. H. A. S c h a 1 e k a m p,
van Wassenaar, rapporteerde over een
voorstel van de Kerkeraad van Heemstede,
waarin de Synode verzocht wordt te over
wegen, wat moet worden gedaan, ter be
vordering van den invloed van de Protes-
tantsch-Christelijke pers. De Synode sprak
uit, van oordeel te zijn, voor dit voorstel
alle waardeering te hebben, maar dat de
bevordering der Christelijke pers .met zede
lijke middelen moet geschieden en concen
tratie van deze pers niet ligt op den weg
der Kerken.
Hongaarsche studenten
Ouderling W. J. Voogsgeerd, van
Nieuw-Loosdrecht, rapporteerde hierna
over de steunverleening aan de Hongaar
sche studenten. Het rapport werd goedge
keurd, en de Synode besloot opnieuw
Deputaten te benoemen, met de opdracht,
voor den cursus 1933-'34 geen twee, maar
zoo mogelijk 4 studenten steun te verlee-
nen en aan de Kerken een halve collecte te
vragen.
Te 5 uur sloot de president, nadat Ds.
Schouten in dankgebed was voorge
gaan, de eerste zittingsweek der Synode.
De zitrmgen zullen a.s. Dinsdagmorgen te
negen uur worden voortgezet.
NED. HERV. KERK.
Drietal: Te Kampen (vac.-M. Ottevan-
ger), G. Enkelaar te Oud-Beijerland, G. Lans
te Huizen (N.-H.) en P. J. Steenbeek te Oude
water.
j roep en: Te Akkerwoude, J. P. Snoep
te Nijehaske Te Boxum, J. N. Seulijn te
Warmenhuizen. Te De Wilp (Gr.), cand.
D. Bender te Hilversum.
AANSTAANDE PREDIKANTEN.
Prof. G. Wisse, thans in Indië vertoe
vend, schryft in de „Wekker" een brief naar
aanleiding van de gehouden examens aan de
Theol. School te Apeldoorn van de Christe
lijke Gereformeerde Kerk.
„En voorts", zoo schrijft hy daar,
hoe verder onze broederen, de studenten, ko
men, hoe meer zij maar 't gewicht van de zaak
mochten gevoelen; om al minder in eigen
waardij te worden; en al meer leerjongens
Ohristi te mogen zijn. O, beste vrienden stu
denten, het is zulk een verantwoordelijk werk.
Onderzoek u altijd maar nauw, ja zeer nauw.
Geleerdheid, zelfs gaven, maar zonder ge
nade, zou een vloek voor de kerk zijn. Een
onbekeerde dominee me1: kennis en gaven,
acht ik nog gevaarlijker dan zulk een die
kennis en gaven mist.
„Vreeselijk, vreeselijk is het om onbekeerd
te zijn, maar dit het allermeest, als men den
kansel zou bestijgen; en herderlijk werk gaan
verrichten. En zij er in de gansche kerk toch
veel gebed voor onze studenten. Bemin dat
volk hetwelk bidden en kermen kent, vrien-
Na een felicitatie aan de geslaagden
schrijft Prof. Wisse met het oog op de toe
latingsexamens nog:
„Godvreezende jongens hebben we noodig,
die echt van '34 zijn, d.w.z. v.an dien gee^ü;
dat is: die God zóó hebben leeren eeren en
beminnen in zijn vreugde en volmaaktheden,
dat zij er willen zijn en willen werkenom
Gods wil".
CANDID ATEN TOT DEN H. DIENST.
De heer S. Eringa, Theol. cand. aan de
Vrije Universiteit te Amsterdam, beroepbaar
gesteld by de Geref. Kerken, verzoekt ons mee
te deelen, dat vanaf heden zijn adres niet meer
te Nijemirdum is, maar wederom te Leeuwar
den, Molenstraat 29.
AFSCHEID, BEVESTIGING. INTREDE.
Men schrijft ons:
Ds. D. J. L a z o n d e r, predikant der Ned.
Herv. Gemeente te Werkendam c.a_, hoopt
Zondag 17 September a.s. des namiddagp af
scheid van zyn Gemeente te nemen en Zondag
'24 Sept. d.a.v. des namiddags zijn intrede te
doen te Tienhoven (U,), na des voormiddags
bevestigd te zijn door zijn broeder Ds. E. A.
Lazonder. van Spannum (Fr.).
PROF. P. J. M. DE BRUIN.
De hoogleeraar der Theologische School van
de Christ. Geref. Kerk te Apeldoorn, prof-
fessor P. J. M. de Bruin, viert 30 Augustus
zijn 40-jarig ambtsjubileum als dienaar dee
Woords.
Hij werd 1 Febr. 1868 te Voorschoten ge
boren. 't Was op de Synode der Chr. Geref.
Kerk te Den Haag in 1893, aldaar gehouden
op 3 en 4 Januari van dat jaar, dat Ds. Wisse
meedeelde, dat hij met den heer De Bruin, een
theologisch student te Kampen, in kennis was
gekomen, en dat deze student niet met de
vereeniging der Kerken (uit de Afscheiding
en uit de Doleantie, in 1892 vereenigd) kon
meegaan, zoodat hij zyn studies in Kampen
niet voortzetten kon, weshalve Ds. Wisse hem
voorloopig onder zijn leiding nam. Datzelfde
jaar, op 30 Aug. werd Ds. de Bruin in het
ambt bevestigd. Hij werd toen reizend predi
kant. In 1895 deed hij intrede als predikant
der Chr. Geref. Kerk van Apeldoorn.
Sinds 18 Sept. 1905 is de jubilaris hoog
leeraar aan de Theol. School te Apeldoorn,
waar hy dus reeds bijna 28 dienstjaren heeft
en Hebreeuwsch, Encyclopaedie en Kerkge
schiedenis doceert.
In de „Wekker", waarvan hy vele jaren
mede-redacteur is, wydt zyn ambtgenoot Prof
J. J. van der Schuit een waardeerend artikel
aan den jubilaris.
Prof. de Bruin is officier in de Orde van
Oranje-Naseau.
„KERKHERSTEL".
De Jaarvergadering van het Ned. Hervormd
Verbond tot Kerkherstel zal dit jaar te
Utrecht worden gehouden op Woensdag
11 October. Des ochtends spreekt Prof. Dr. Th
L. Haitjema, voorzitter van het Verbond. Des
middags wordt door twee sprekers het onder
werp „Eenheid en veircheidenheid in een be
lijdende Kerk" behandeld.
De Jaarvergadering krygt ditmaal een bij
zonder cachet. „Juist waar de Synode", aldus
de oproep in het orgaan, „door de verwerping
van het voorstel-Groote Synode het oordeel
der Classicale Vergaderingen naast zich heeft
neergelegd als ware het een vodje papier, de-
monstreeren wy in den goeden zin des woords
den lien Oct. voor datgene wat de Kerk zelf
begeert".
EEN ONDERNEMING MET TWEE
EEUWEN ERVARING
Beschaving en hygiëne gaan hand in hand.
Hoe hooger de trap van beschaving waarop
een volk staat, des te hooger blijkt ook zijn
zin voor hygiëne ontwikkeld. Nu is een der
eenvoudigste en doelmatigste middelen ter
bevordering der hygiëne zeer zeker zeep.
Een beroemd geschiedschrijver heeft dan
ook gemeend de beschaving van een land
te moeten afmeten naar het zeepverbruik in
dat land. Ofschoon niet geheel van een al te
eenvoudige beschouwingswijze vrij te plei
ten, heeft deze geschiedschrijver toch tot op
zekere hoogte gelijk.
Ons land, dat zoowel om zijn zindelijkheid
als om zijn beschaving een wereldreputatie
geniet, heeft na de Vereenigde Staten met
zijn „physical culture" het hoogste zeepver
bruik van alle landen der aarde, n.l. 11 K.G.
per jaar en per hoofd der bevolking, terwijl
het totaal verbruik in ons land aan zeep-
producten in 1932 een waarde vertegenwoor
digde van niet minder dan f 23.000.000.
Gezien het feit dat het Nederlandsche pu
bliek in overeenstemming met zijn ovêr de
heele wereld bekende „krakende" zindelijk
heid de hoogste eischen stelt aan de kwali
teit van zijn waschmiddelen, behoeft het
geen verwondering te wekken, dat de zeep
industrie hier te lande producten vervaar
digt, die in kwaliteit die der buitenlandsche
firma's op dit gebied zelfs ver overtreffen.
De N.V. Zeepfabrieken „Het Anker" voorh.
Gebr. Dobbelman te Nijmegen neemt als
een der oudste en grootste hierbij een lei
dende positie in. Deze heeft zij grootendeels
te danken aan haar ervaring van twee
eeuwen. Wat dit zeggen wil blijkt, wanneer
wij de ontwikkeling nagaan van de chemie
en techniek gedurende die periode, een ont
wikkeling, die door de firma Dobbelman
steeds met voortvarenden ondernemersdurf
op den voet is gevolgd.
Bedenkt slechts, dat do glorieuze Zonne
koning van Frankrijk zijn vorstelijk gelaat
en zijn scepter dragende handen wiesch met
een primitief soort zeep, welke uit olie en
plantenasch werd samengesteld en dat Fre-
derik de Groote van Pruisen over geen an
der reinigingsmiddel beschikte dan een
groene zeep, waarmee een werkvrouw heden
ten dage slechts de marmeren vloeren en
hardsteenen stoepen van zijn paleis te Pots-
omstreeks 1733 was gesteld. Bij Raadsbe
sluit van 26 Augustus in dat jaar werd door
den Gemeenteraad van de stad Nijmegen
aan de Heeren de Mist vergunning verleend
tot het vestigen van een zeepsiederij, welke
gedurende den tijd van 12 jaar in Nijmegen
en het Schependom het monopolie zou
bezitten met uitsluiting van alle anderen.
Uit dit kleine en premitieve begin is een
Nederlandsche onderneming gegroeid, welke
vooral onder leiding van de heeren Dobbel
man een steeds grootere vlucht heeft geno-
In het oude eenvoudige zeepsiedproces,
volgens hetwelk de z.g.n. zachte of groene
zeep werd vervaardigd, is eigenlijk eerst in
1823 een groote ommekeer gekomen, toen
Chevreul het resultaat van zijn wetenschap
pelijke onderzoekingen betreffende de vetten
publiceerde. Uit deze onderzoekingen bleek,
hoe uit alle plantaardige en dierlijke vetten
(en dus niet slechts uit olie of plantenasch)
zeep kon worden gemaakt. Omstreeks dien
zelfden tijd begon ook de soda, bereid vol
gens de methode van den uitvinder Leblanc,
een rol in de zeepindustrie te spelen.
Onder invloed van de chemische weten
schap en van de snel voortschrijdende tech
niek verbeterde het product voortdurend.
Elke verbetering werd door de firma Dob*
belman onmiddellijk in toepassing gebracht
Zoo was haar fabriek de eerste, die in Nij
megen, en wel den 15den Januari 1845, ge
bruik maakte van stoom als beweegkracht
Dit initiatief lag geheel in de lijn van de
traditie van bezonnen voortvarendheid, wel
ke steeds door deze firma is hooggehouden
tot op den huidigen dag.
In 1861 oogstte de firma haar eerste offi
cieele lauweren in den vorm van een bekro
ning van haar fabrikaat op een tentoonstel
ling te Haarlem. Terwijl de chemische we
tenschap met haar proeven en vindingen de
kwaliteiten van de zeepen steeds hooier op
voerde, stond ook de techniek niet stil. Zoo
deden in 1863 de eerste Broyeuses en Pelo-
teuses hun intocht in het zeepbedrijf. Er
behoorde moed toe, om zonder ondervinding
en raad van anderen, deze nieuwe machines
te koopen en aan het werk te zetten. De
firma Dobbelman had dien moed en werd
daarvoor met succes beloond. Haar eerste
bekroning is later door vele gevolgd, o.a.
op exposities te Londen, te Amsterdam, te
Parijs, te San Salvador en elders.
Toen in 1893 de belemmerende aocijnswet
voor zeep buiten werking werd gesteld, kon
de onderneming voor het eerst haar vleugels
geheel vrij uitslaan, vooral toen door aan
wending van de door Descressonières uitge
vonden Broyeuse-Sécheuse a travail continu
de duur van het fabricageproces met eenige
weken werd bekort
Behalve naar het binnenland richtte de
firma Dobbelman toen ook haar oogen meer
dan voorheen naar mogelijke afzetgebieden
ln den vreemde en binnen enkele jaren wer
den haar producten bekend en gewild in
Oost- en West-Indië, de Levant, Zuid-Afrika
en Britsch-Indië, ja tot in China toe.
De directie der firma bestaat thans uit de
heeren A. Dobbelman en Mr. R. Dobbelman,
terwijl Dr. P. Dobbelman de chemijtrblei
ding in handen heeft
Overeenkomstig de eischen des tijds kreeg
haar onderneming in den loop der jaren
een sterk wetenschappelijken inslag. Haar
chemische laboratoria onder leiding van een
doctor in de scheikunde vormen een der be
langrijkste onderdeelen van haar bedrijf.
Daar wordt van grondstof tot beginproduct
naar eindfabrikaat alles tot in de kleinste
bijzonderheden nauwkeurig gecontroleerd,
zoodat niet enkel de bestanddeelen van de
door haar in den handel gebrachte zeep-
soorten op zichzelf aan de hoogste eischen
van zuiverheid voldoen, maar ook de sa
menstelling daarvan beantwoordt aan het
gestelde einddoel: Een fabrikaat dat reini
gend en verzachtend werkt op de huid eo
niet de minste schadelijke stoffen bevat,
voor zoover het de waschzeepen betreft, ook
de weefsels volkomen intact Iaat Behalve
de gewone reinigende eigenschappen bezit
ten de toiletzeepen der firma Dobbelman
ook een hooge cosmetische waarde. Zij be
vatten een crème, die voedend werkt op de
huid en door massage met het zeepschuim
haar jeugdige frischheid en spankracht be
vordert en behoudt
Een vijftal jaren geleden nam de firma
de Eau de Colognefabriek „Caraba" o\»er en
verwierf sindsdien ook op dit speciale ter
rein een welverdiende reputatie.
Niet alleen op industrieel gebied, maar
ook op dat van nuttige en waardevolle re
clame is de firma Dobbelman in den letter
lijke zin des woords leiding-gevend geweest
Zij was het, die tientallen jaren geleden het
eerst hier te lande op het denkbeeld kwam
van reclame door middel van plaatjes. Haar
z.g. zwartjes (kleine foto's) deden toen op
geld bij de schoolgaande jeugd. Haar beide
plaatjesalbums „Onze Overzeesche Gewes
ten" en „De groote Indische Cultures", wel
ke de eerste deelen vormen van een serie
„De Wereld in Beeld" en in korten tijd
groote populariteit mocht verwerven, staan
thans zoowel door hun uitermate deskundi
gen en leerrijken tekst als door de belang
rijkheid en authenticiteit van het gebruikte
fotomateriaal op hoog peil. De hoogste auto
riteiten op koloniaal gebied betuigden gaar
ne hun instemming met deze instructieve
uitgaven, vele openbare bibliotheken en ver
schillende Rijks- en Provincie-archieven stel
den prijs op het bezit daarvan en zelfs op
vele scholen worden deze albums ter be
vordering van de kennis omtrent onze over
zeesche bezittingen als leerboeken gebruikt.
Het nieuwe album, dat binnenkort ver
schijnt, is gewijd aan het land der toekomst,
Japan, dat in het Paeific-gebied, waarin ook
onze Indische Archipel gelegen is, een
steeds belangrijker wordende positie in
neemt. Ook aan dit album zijn kosten noch
moeite gespaard.
Zoo dient de firma Dobbelman ook in de
zen economisch zoo moeilijken tijd naast
haar commercieele en industrieele belangen
ook de cultuur, de hygiëne en de weten
schap. Opgebouwd, uitgebreid en geleid door
onderneminpdurf, gezonde zakelijkheid en
zin voor sociale rechtvaardigheid is deze on
derneming geworden tot een tastbaar en
doorslaand n-gument voor de juistheid van
de leuze „Koopt Nederlandscli Fabrikaat!"
Bij haar tweede eeuwgetij verdient de
energieke en levenskrachtige tweehonderd
jarig een nationaal eeresaluutl
Schoolnieiiws.
MICROSCOPEN
VOOR MEDISCHE STUDIE
J. VERHAVE, Galerij 24 Amsterdam
CATALOGUS OP AANVRAAG
ONDEltVVIJZERSBENOEMINGEN.
Stolwyk (hoofd Joh. de Jong), mej. A.
in Steenwyk. Als kw. met akte.
Poortugaal, L. van den Engel te Hoog
vliet. Als kw. met akte.
Stadskanaal (hoofd K. Bos), mej. M.
E. Wolda te Veendam. Voor tijdelijk.
ONDERWIJZERSVERGADERINGEN.
De najaarsvergadering van de Provinciale
Vereen, van Chr. Onderwijzers in Friesland
zal D.V. gehouden worden te Leeuwarden
op Zaterdag 7 October a.s. Als spekers hopen
op te treden de heeren L. Romkens, van
Leeuwarden, over: „Ons Aadrijkskunde-onder-
wijs" en Dr. W. J. A. Schouten van Arnhem,
„Christelijk onderwijs en het moderne
wereldbeeld.
NIEUWE CHR. SCHOLEN.
Zoetermeer-Zegwaard. Ged. Sta
rt van Zuid-Holland hebben met vernietiging
van het Raadsbesluit van 27 Febr. j.l. ver
klaard, dat de door den Kerkeraad der Ned.
Herv. Gemeente gevraagde medewerking tot
stichting eener Bijzondere School alsnog zal
worden verleend.
OPHEFFING VAN OPENB. SCHOLEN.
Te Doetinchem ontving het Gemeente
bestuur een schryven van de Regeering, aan
dringende op opheffing van twee Openbare
Scholen in deze gemeente,, nl. een der scholen
de kom en die in de buurtshap Stadsheide,
Te Heer Hugowaard heeft de
Raad nu besloten van de vier Openbare Scho
len er twee op te heffen.
In Kollumerland (Fr.i stellen B.
W. den Raad voor tot opheffing van de
Openbare School te Kollummerpomp en
eervol ontslag van het personeel over te gaan,
EXAMENS
STAATSEX.-TOELATING UNIVERSITEIT
AMERSFOORT. 25 Aug. Gesl. voor dipt. A:
de heeren J H Maschh&upt, I R MuldeT, F H
Poelman. E J Polak en E F Westra. Afgew.
Gesl. voor dipl. B: de heeren A M Bolaeken.
H B Engelsman. A Naerebout. W Post cn F H
Ringers. Afgewezen 9 cand.
"»t examen wordt voortgezet met 2 cand.
dipl. A, en 4 voor ddpl. B. Teruggetrokken
- _nd. Van de vorige groep nog gesl. voor
dipl. B: de heer P W v Arkel.
Amsterdam.
n 2 oand. Geel. de heeren F. H v Geldrop te
Den Bosch en J P Tpelaar te Vlijmen.
DEN HAAG. 25 Aug. Geëx. 8 cand. Terugl
okken 2 cand. Gesl. de dames P H D J v d
Drift te Delden en A G M v Winden to Fljn-
acker en de heer A J A Hooft van Huljsduijnen
te Zoeterwoude.
Gesl. de heer D H Janss*
Boer, H J Breber, C Kerkhof, allen
Haag. A P v Sohendel. F H Seton. J Sonneveld
allen te Rotterdam, C D Visser te Oostvoorne,
G C Visser en J G Wieling, beiden te Den Haag
Kunst en Letteren.
NOBELPRIJS
Herman Stehr, de Duitsche romanschrijver
van het Silezische landschap en volksleven,
ontving de Goetheprijs 1933. Duitschland ste't
hem voor als candidaat voo>r de Nobel prijs
voor letterkunde.
DE LUTHERTILM
Gelijk wij indertijd meldden wordt in
Duitschland hard gewerkt aan een sprekende
film over het leven van Maarten Luther. Het
werk is thans zoover gevorderd, dat het op
10 November een merkwaardige datum in
Luthers leven! in de Duitsche cinema's zal
kunnen draaien.
HENRY VAN DE VELDE
Het tijdschrift Kunst, te Gent uitgegeven,
bereidt een Gedenkboek voor, ter huldiging
van de bouwmeester Henry van de Velde.
Tal van bijdragen van vooraanstaande per
sonen in de kunstwereld worden opgenomen.
LICHAMELIJKE OEFENING
STEEDS WEER GROEI VAN DEN C.N.V.B.
Tot den C.N.V.B. is toegetreden Sparta te
Dokkum. Als nieuwe leden worden voorts
voorgesteld „Victoria" Westerhaar (O.),
A.D.O. Weesp, „Stormvogels" Den Hel
der en „De Standaard" Amsterdam.
De laatste vereeniging bestaat uit perso
neel van ons zusterorgaan in de hoofdstad.
Wie weet beleven we de tijden nog niet,
dat er een groot landelijk tournooi wordt
gehouden van vertegenwoordigers der a.r.
bladen! Waarom ook niet? Speelde in Zuid-
Afrika onlangs niet een vertegenwoordi
gende ploeg van Geref. predikanten een
cricket-match tegen dito ouderlingen?
UIT DE R.C.V.B.
Het bondsbestuur van den R.C.V.B. stelt
voor de promotie-degradatiewedstrijden af
te schaffen. De kampioen der lagere klasse
zou dan automatisch overgaan naar de hoo-
gere klasse en de laatst geëindigde der hoo-
gere klasse naar de lagere klasse.
Bij meer gegadigden beslissingswedstrijd.
Verder wordt voorgesteld de bepaling om
trent de Zondagsspelers aan te vullen met
de bepaling, dat ieder, lie tijdens zijn lid
maatschap van den Bond eenmaal op Zon
dag aan een wedstrijd deelneemt van ver
dere deelname aan de wedstrijden van den!
C.N.V.B, wordt uitgesloten.
