Generale Synode der Geref. Kerken
VRIJDAG 25 AUGUSTUS 1933
EERSTE BLAD PAG. 3
Kerknieuws.
GEREF. KERKEN.
Drietal: Te Bergentheim, H. Brink te
Onderdendam, F. C. Zwaai Jr. te Borger en
cand. E. Teunis te Enschedé..
T w e e t a 1: Te Rijnsburg (vac.-J. de Waard)
D. Scheele te Middelburg en C. Stam te Pernis
Beroepen: Te Venlo-Roermond, F. U.
Zwaai Jr. te Borger.
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Werkendam (toez.), P.
van der Kraan te Hoogvliet.
Bedankt: Voor Waddinxveen, W. J. van
Lokhorst te Hilversum.
JUBILEA.
D s. P. J. de Jong, Ned. Herv. pred. te
Amsterdam, herdenkt 6 Sept. a.s. zijn 25-jarig
ambtsjubileum. Ds. de Jong werd in 18S2 ge
boren en candidaat in 1906 in Gelderland,
waarna hij 6 Sept. 1908 intrede deed te Hei-
nenoord. Hierna arbeidde hij van 1917 tot
1922 te Bennenbroek en staat nu sind:; 1 Ode.
1922 te Amsterdam. Ds. de Jong wensch'; zijn
jubileum in stilte te vieren en is alsdai. in
het buitenland.
Ds. J. DUIVEN.
Naar we vernemen, heeft Ds. J. Duiven,
predikant bij de Geref. Kerk te Opeinde-
Nijega (Fr.), van zijn Kerkeraad een jaar
studieverlof ontvangen. Ds. Duiven, die zich
voorbereidt voor zijn doctoraal examen, heeft
zich metterwoon te Roekan je gevestigd, waar
hij de vacante Kerk des Zondags in de pre
diking dienen zal.
TERUG NAAR NED.-INDIE.
Naar wij vernemen, hebben de Geref. pre
dikanten Ds. J. G. Fernhout, van Bandoeng,
en Ds. C. Mak, van Medan, beiden met verlof
in het vaderland, plaats besproken voor zich
en hun gezinnen op de „Johan van Olden-
bamevelt", die 13 October a.s. van Genua
vertrekt, teneinde zich opnieuw naar hun
arbeidsveld te begeven.
KERKGEBOUWEN.
Te L i s s e is met den bouw van de
nieuwe Geref. kerk thans een aanvang ge
maakt. Zonder onvoorziene omstandigheden
hoopt men met 1 Febr. 1934 de kerk in gebruik
te nemen.
Te Lichtenvoorde (G.) zal, naai
men ons meldt, het nieuwe kerkgebouw voor
de aldaar wonende leden der Geref. Kerk van
Aalten op Maandag 28 Augustus as. in ge
bruik genomen worden. Als afgevaardigde van
de Kerkeraad der Geref. Kerk te Aalten zal
Ds. A. Schouten het woord voeren. In de be
diening des Woords hoopt voor te gaan Ds.
W. E. Gerritsma, van Aalten.
Te Onnen (gem. Haren, by Groningen),
aldus wordt ons bericht, is besloten tot den
bouw van een Geref. kerk. Nadat voor een
belangrijk bedrag werd geteekend voor den
bouw en voldoende toezegging van verhooging
der contributies voor het Kerkelijk leven werd
gegeven, heeft de Kerkeraad der Geref. Kerk
te Haren een commissie benoemd, die de bouw
plannen nader zal uitwerken.
Het ligt, zoo meldt men ons verder, in de
bedoeling eventueel te komen tot Kerkinsti-
tueering te Onnen.
De Geref. Kerk van Haren wordt gediend
door Dr. S. P. Dee en den hulpprediker cand.
F. Strikwerda.
AFRIKAANSCHE BIJBELVERTALING
Men sdhrijft ons:
Ter gelegenheid van de invoering van de
Afrikaanedhe Bijbelvertaling in Zuid-Afri
ka., heeft Prof. Dr G. Besselaar voor „Neer-
landia" van September a.s een gedocumen
teerd artikel geschreven.
Daarin wordt ook vermeld, dat Zondag a.s
27 Augustus, in alle Holilandsche Kerken
van Zuid-Afriika deze gewichtige nationale
gebeurtenis, cultureel ook voor Nederland
en de Diefsdhe wereld van belang, plechtig
gevierd zal worden. Bovendien zal don in
Bloemfontein een nationale viering plaats
winden dn de Groote Marktzaa! te Bloem
fontein en duizenden uit den lande worden
daar verwacht. De vier plaatselijke Hoflland-
sche Kerken zuilen g-eeloten zijn en de ge-
loovigen worden allen in de Marktzaal ver
wacht
Sprekers zullen zijn de vijf Bijbelvertalers
11.1 Dr J. D. KesteM, van Bloemfontein; Dr
J. D. du Toat (Totdus), van Potchefstroom;
Dr B B Keet, en Dr E E van Rooijen, bedden
van Stellenbosdh; en Dr H C M Fourie, van
Transvaal.
DE ROETHENEN EN ROME.
Wij lezen in de „Maasbode", dat mgr.
IMargaggi, de pauselijke nuntius in Polen,
tydens zy)n vacantieverblyf te Krymica in
het Tatragebergte een bezoek ontving van
mgr. Stanislaus, bisschop der orthodoxe Roe-
theensche Kerk, die hem kwam verzoeken zijn
bemiddeling te verleenen bij het aanknoopen
van onderhandelingen met Rome inzake de
opneming van de orthodoxe Roethenen (klein-
Rusland, hoofdstad Kieff) in de Roomsch-
Katholieke Kerk.
Indien deze onderhandelingen naar wensch
verloopen, keeren 7 millioen Roethenen tot de
Roomsch-Katholieke Kerk terug. Oorspronke
lijk waren zij Roomsch-Katholiek. Him kerk
was vrucht der prediking van Cyrillus en
Methodius. Kieff was eeuwenlang een
Roomsch-Katholiek centrum. In den loop der
19de eeuw gingen de Roethenen onder dwang
GEREF. THEOL. TIJDSCHRIFT
In twee artikelen, die slechts bedoelen het
probleem te stellen, met een enkele richt
lijn voor de oplossing, en willen uitnoodigen
gemeenschappelijk over het vraagstuk na te
den/ken, schrijft Dr K. Sietsima, van Eind
hoven, in het Juli- en Augustusnummer van
het Geref. Theologisch Tijdschrift over
„Woord en Geest", over wier verhouding do
nieuwe tijd weer tot nadenken dringt. Hij
oonaludeert, dat het Woord de Openharing
Gods is en omvat, het gegevene biedt. En
dat de Geest de Openbaarder is, die de
waaifhedd Gods ingeeft en overgeeft, haar
belicht, indachtig maakt. De Schrift wordt
ten onrechte wel eens genoemd de vleesah-
wordiing van den Geest. Ze is de Schriitwor-
dinig des Woords door den Geest. Spr. toont
aan, dat bij dit vraagstuk blijkt, dat de
strijd over de Triniteit nog niet heeft afge
daan, maar dat bij de beschouwing van de
verhouding tussdhen Geesteswerking en
Woordopenbaring het onzuivere Godsbegrip
telkens een rol speelt Men komt than6 tot
de besinning, dat we het Woord niet kun
nen missen en den Geest niet En dat
vraagt de theologische bezinning over
bun beider verhouding, waartoe de artike
len willen opwekken.
Genoemde nummers bevatten verder een
Kroniek van Ds P. van Dijk, van Zaandam,
en de bespreking van verschillende publi
caties, terwijl Dr A. C. G. van Proosdij er
naar aanleiding van een concrete uitspraak
de aandacht op vestigt, dat steeds meer bi;'
de reohtspraak wordt eikend, dat niet al
leen e°n predikant, maar ook een ouderling
voor de rechtbank een beroep toekomt op
het ambtsgeheim.
LEERBOEK
VOOR DE CATECHISAT1EN
DE ORDE VAN DEN EEREDIENST
Tweede zitting
Donderdagmorgen waren bij de opening
)or het eerst aanwezig de hoogleeraren
Dr S. Greydanus en Dr A. G. Honig.
i B. en W. van Middelburg was een
schrijven ingekomen, dat zij de Synode
gaarne officieel zal ontvangen. Dit zal wel
licht Woensdagmiddag 30 Augustus a.s.
plaats hebben.
Van Rev. James D. Evans en Prof. W. R.
Williams, die de Free Church of Wales ver
tegenwoordigden, sprak eerstgenoemde de
Synode toe, welke toespraak door Prof.
Aalders vertaald werd. Hij gaf van zijn
Kerk, die weldra haar 200-jarig bestaan
viert, haar wordingsgeschiedenis weer. Zij
is Cal\inistisch-Methodistisch, wat in een
Koninklijke bewilliging officieel is vastge
legd en waardoor zij dicht bij aan de groot
ste Presb. Kerk in Schotland komt.
Zij gebruikt irr haar samenkomsten de
Wules-taal, heeft dezelfde hartstocht naar
vrijheid als de Geref. Kerken in Nederland.
De Zondagsschool neemt er een groote
plaats in. De wijdingssamenkomst midden
de week is de kern van het godsdienstig
leven. Hier is verwantschap met de Oxford-
beweging. Spr. besloot met eenige goede
•enschen voor Synode en Geref. Kerken.
Prof. Aalders heeft daarna in het
Engelsch namens de Synode den spreker en
zijn mede-afgevaardigde toegesproken.
Later zullen andere buitenlanders het
woord voeren.
Leerboek-Catechisatiën
Hierna kwam aan de orde het rapport
over het ingezonden Leerboek voor de Cate
chisatiën.
Gelijk bekend heeft de Synode van Arn
hem (1930) uitgesproken dat zij onverzwakt
de wenschelijkheid van een nieuw Leer
boek voor de Catechisatiën handhaaft,
waarom zij een opwekking deed uitgaan tot
hen die zich daartoe gedrongen gevoelden
om een leerboek samen te stellen voor de
catechisatiën en deze proeve dan onder
pseudoniem in te zenden. Daartoe benoem
de hij een drietal deputaten, nl. de heeren
Prof. Dr. A. G. Honig te Kampen, G. Meima,
directeur van de Kweekschool met den Bij
bel te Groningen en Ds. J. L. Schouten te
Amsterdam, die de opdracht ontvingen de
ingeleverde proeven te beoordeelen, een
keuze te doen en hun oordeel gemotiveerd
bij de Synode in te dienen. Het gevolg van
de oproep die uitging v/as dat een zestal
proeven binnenkwamen, onder de volgende
pseudoniemen: 1 Luctor et Emergo; 2. Pro
Ecclesia et Ju ven tu te; 3. 't Volmaakte word*
op aarde niet gevonden; 4. Credo; 5. In eik
erbond zijn twee deelen begrepen; en 6.
Euchariste.
Na ampele bespreking zijn deputaten tot
een gemeenschappelijke conclusie gekomen.
Eenparig waren zij van oordeel, dat de
proeve onder het motto „Eucharistie" inge
komen de voorkeur verdient. Daarnaast
stelden zij als twee en drie die welke zijn
ingekomen onder de motto's „In elk ver
bond zijn twee deelen begrepen" en „Credo".
De proeve „Eucharistie" gaat wel niet uit
in de theologische volgorde, gelijk de
Utrechtsche Synode als de meest wensche-
lijke oordeelde, maar waar de Synode van
Arnhem de inzenders aan niets bond, wa
ren deputaten van oordeel dat dit niet als
een overwegend bezwaar mocht worden
aangemerkt. Wel hadden deputaten tegen
de gekozen proeve nog al eenige bedenkin
gen, maar door wijzigingen en aanvullingen
konden die worden weggenomen. Na rijp
beraad besloten zij het zegel der anonimi
teit te verbreken, om daardoor in de gele
genheid te zijn met den auteur de ge-
wenschte wijzigingen en aanvullingen te
bespreken. Aldus geschiedde, waarna in
overleg met den auteur de gewenschte wij
zigingen en aanvullingen werden aange
bracht. Op de volgende gronden bevelen de
putaten nu deze proeve bij de Synode aan:
1. Zij oriënteert zich bij de behandeling
van de stof aan het Onze Vader en heeft
daardoor iets eigens.
2. Zij plaatst zich, zooals uit de eerste
raag reeds aanstonds blijkt, geheel op den
grondslag van het verbond der genade.
3. Zij ontkomt hierdoor aan het gevaar
van een intellectualistisch betoog met een
piëtistischen inslag.
4. Zij draagt in haar vragen en antwoor
den een belijdend karakter, terwijl deze al
le uitmunten door kortheid en duidelijk
heid.
5. Zij geeft in de toelichting, die onder
elk antwoord gegeven wordt, de hoofdzaken
aan, en biedt daardoor aan de catecheet
een groote mate van vrijheid bij de behan
deling van de stof.
6. Zij sluit zich in haar wijze van uitdruk
king zoo nauw mogelijk bij den Catechis
mus aan.
7. Zij verwijst na elke toelichting naar de
Geref. Belijdenisschriften en geeft daarna
wat als controvers dient behandeld te
worden.
Om al deze redenen adviseeren deputaten
aan de Synode dit leerboek, als het haar
goedkeuring wegdragen kan, voor het uit
geven aan den auteur over te laten en van
haar aanbeveling te voorzien.
Wat nu de bovenbedoelde proeve betreft,
deze telt 96 vragen, verdeeld in 8 deelen en
40 afdeelingen. Deel I handelt over het Ver
bond; deel II over den Naam Gods; deel III
over het Koninkrijk Gods; deel IV over de
wil Gods; deel V over de Heiliging van
Gods Naam; deel VI over het geloof en de
genade des koninklijks; deel VII over de
gehoorzaamheid aan Gods Wil en deel VIII
over het Gebed.
De proeve is blijkens de kerkelijke pers
niet onverdeeld gunstig in het land ontvan
gen. We herinneren hier slechts aan de cri-
tiek van Dr. C. Bouma in het Kerkblad van
de Geref. Kerken van Den Haag en van
Prof. Dr. J. Waterink in „De Reformatie".
Derhalve moet verwerping door de Synode
niet uitgesloten worden geacht.
Prof. Dr Waterink, rapporteur, gaf
de volgende conclusies:
het voorstel van Deputaten om de uitgave
van de Proeve „Eucharistie" aan den auteur
te laten en haar van een aanbeveling
door de Synode te voorzien niet aan te
opnieuw pogingen ln het werk te stellen
om zulk een leerboek te verkrijgen;
a. op dezelfde wijze als de vorige maal
een oproep te doen uitgaan, met dien ver
stande, dat daarbij tevens de wenschelijk
heid worde uitgesproken, dat de concepten
georiënteerd zullen zijn naar den gedach
tegang van den Heidelbergschen Catechis
mus, waarin dan aan de stukken der leer,
welke met het oog op onzen tijd moeten
worden behandeld en aan de bestrijding
van hedendaagsche dwalingen een logische
plaats worde eregeven;
b. een drietal Deputaten te benoemen, bij
wie vóór 1 Juli 1935 de proeven worden in
geleverd:
c. aan deze Deputaten op te dragen uit de
ingezonden concepten, indien mogelijk,
keuze te doen en dit concept gemotiveerd
vóór 1 Juli 1936 aan de Kerken door te
zenden en bij de volgende Generale Synode
in te dienen.
Prof. D r A. G. Honig, behoorende tot
de deputaten voor deze zaak, vertolkte bij
de algemeene beschouwingen zijn groote
teleurstelling over het rapport. Er zijn for
meel e bezwaren. Maar ook vindt men hier
zeldzaam mooie antwoorden en een lof
waardige behandeling der controvers. Hier
is een proeve geboden, die niet licht te over
treffen valt Spr. meende, dat de bezwaren
tegen de orienteering en de structuur van
de proeve zeer wel te ondervangen zijn. De
Verbondsmatige opzet had meer gewaar
deerd moeten worden, waar juist vele leer
lingen de vrijmoedigheid missen het eerste
antwoord op de eerste vraag van den Heid.
Catechismus te geven. De Synode Iaat de
auteurs vrij inzake de volgorde: theologisch
of anthropologisch? Laat de Synode niet
weer afwijzen, maar de behandeling nog
even uitstellen en nader onder oogen zien.
Spr. bracht den auteur hulde. De Commis
sie voor deze zaak heeft langdurig en her
haaldelijk vergaderd en tusschen Ds Schou
ten en den auteur had een reeks van samen-
sprekingen plaats. De Synode ga den door
den rapporteur geadviseerde weg niet op.
D r W. W. M e ij n e n, van Dordrecht,
meende eveneens, dat te veel critiek is uit
gebracht en te uitsluitend aan het woord
is geweest, teryvijl de waardeering ontbrak.
Toch zou spr. de proeve niet ingevoerd wil
len zien om haar opzet, inhoud, soms wei
nig logischen gedachtengang en de her
halingen. Er moet uit de Kerken spontaan
een nieuw leerboek geboren worden, zooals
eenmaal met het boekje van Ds Faukelius
is geschied. De Geloofsbelijdenis (37 art.)
de Artikelen (5) tegen de Remonstran
ten zijn te weinig in den H. Catechismus
verwerkt. Spr. stelt voor geen pogingen
meer te doen om een leerboek te verkrijgen
wil het voorstel voor een nieuwen op
roep wijzigen.
Prof. Dr T. Hoekstra, van Kampen,
oordeelt, dat wel de inhoud boven den
vorm gaat, maar dat de vorm toch zóó zijn
kan, d^t de inhoud een deel van haar be-
teekenis verliest Wij willen den theologi-
schen vorm, en deze proeve is anti-logisch.
Spr. gaat m.et Ds Meijnen accoord: laat ons
er nu maar mee ophouden. Doet de Synode
dit niet, dan spreke zij zich uit voor den
theologischen vorm.
J. L. Schouten, van Amsterdam,
meent, dat door Deputaten aan het mate-
rieele veel aandacht is geschonken. Over
den vorm deed de Synode van Amsterdam
geen uitspraak. Van de zes proeven werd
door Deputaten de beste uitgekozen. Wie
de proeve anti-logisch noemt, Is vrij onjuist,
omdat hij te zeer door den bril van de theol.
volgorde ziet. Spr. voelt wel voor 't bezwaar,
dat de proeve op het Onze Vader is georiën
teerd, maar niet waar is, dat dit slechts op
drie beden is geschied. De auteur deed met
zijn methode een prachtige vondst En ook
de H. Cat noemt geloof en goede werken
meer dan éénmaal. Dit kan de proeve niet
worden aangerekend. Voor den inhoud
moet meer waardeering zijn. Wat den vorm
betreft, kan men den auteur verzoeken, die
van den Catechismus in zijn stof te verwer
ken. Wil de Synode dit niet, dan ga men
met het voorstel van Ds Meijnen mee. Een
nieuwe proeve behoeven de Kerken niet
meer te verwachten: niemand zal er zich
na zulk een afwijzing meer aan wagen.
De Praeses adviseert in de conclusie,,
alsnog een woord van dank aan de auteurs
op te nemen.
Prof. D r. V. H e p p beantwoordt de ge
maakte opmerkingen. Hij merkte op, dat
de commissie van rapport wel waardeering
voor de proeve uitsprak. Materieel draagt
de proeve de instemming der commissie,
maar paedagogisch-psychologisvh is er be
zwaar tegen de structuur. Er ligt iets moois
in, dat van het Verbond wordt uitgegaan.
Maar in het eerste hoofdstuk wordt zooveel
tegelijk aangevoerd. Het is onpaedagogisch
over de Sacramenten te spreken, als niet
eerst wordt gehandeld over haar beteekenis
en wat er onder ligt. Spr. acht het voor den
auteur niet mogelijk in korten tijd de
proeve-structuur te veranderen. De proeve
is niet eenvoudig. Het leerboek moet op
het eerste gezicht overzichtelijk en begrij
pelijk zijn. De commissie wil niet heel den
H. Cat., maar wel zijn gedachtengang ge
volgd zien. Over de wijze van oriënteering
op het Onze Vader is Spr. het niet met Ds
•qjan eens. Een verzoek te doen om
erking achtte Spr. te exclusivistisch.
Bij een nieuwen oproep kan dezelfde auteur
zijn proeve in den gewenschten vorm ver
anderen. Men hoede zich voor défaitisme en
houde het verlangen naar een nieuw leer
boek levendig.
D r W. A. van Es, van Leeuwarden, ver-
deigde het korte rapport der commissie. Zij
was niet geroepen de taak van Deputaten
over te nemen, doch slechts de door haar
gekozen proeve te beoordeelen.
D s H. M e ij e r i ng, van Katwijk a. d.
Rijn, was tegen het voorstel van Ds Meijnen,
een vrucht van moedeloosheid. Er is groote
behoefte aan een leerboek. Hooge eischen
moeten gesteld worden. Met het ingekomene
zijn we er bijna. Spr. is voor een verzoek
aan den auteur, om zijn proeve om te wer
ken vóór een volgende Synode.
Prof. Honig achtte het commissoriaal
rapport te kort. terwijl het z.i. onbillijke
uitdrukkingen bevatte. Neemt de Synode
de voorgesteld conclusiën aan, dan voorziet
Spr. wat Ds Schouten heeft gezegd. Spr. ver
dedigde nader den gedachtengang van de
proeve en onderschreef het betoog van Ds
Meijering, nl. om niet opnieuw te beginnen.
Prof. Aalders, van Hilversum, had
veel waardeering, maar ook veel detailcri-
tiek: de auteur heeft een veel te hoogen
dunk van de ontwikkeling van den door
snee-catechisant Eenvoud is noodig.
Dr H. Beets, van Grand Rapids, (Noord-
Amerika), de zaak van meer dan binnen-
landsch belang achtend, zei, dat men in zijn
land tegen de proeve om den vorm zeer
ernstige bezwaren heeft. Spr. hpopte, dat
men in Nederland iets beters vinden zal,
dat ook in Amerika gebruikt kan worden.
Prof. He p p hield in de middagverga
dering zijn repliek en antwoordde, dat het
rapport wel degelijk is ingegaan op be
paalde met den auteur door Deputaten be
sproken zaken. Zelfs Deputaten hebben nog
bezwaar de proeve met Synodale aanbeve
ling de Kerken in te zenden en zoeken naar
een oplossing. Spr. is er tegen, dat Depu
taten met den auteur verder handelen. De
auteur moet weer volmaakt pseudoniem
zijn. Als een bepaalde methode den geesl
van den auteur heeft geplooid, ia het moei
lijk weer van methode te veranderen. In de
proeve zijn de zaken te zwaar opgezet Als
de auteur, na een verzoek om omwerking,
zegt zulks n-iet mogelijk te achten, dan is
er weer drie jaar verloren gegaan. Het gaat
niet om een bepaalde persoon te behagen
of mishagen, maar om objectieve behande
ling van de zaak. Misschien kunnen depu
taten den auteur animeeren zijn proeve om
te werken. Mogelijk, dat de behandeling op
deze Synode ook a ml eren inspireert Men
zette de zaak niet stop.
D s M e ij n e n wilde nuchterheid en ver
dedigde daarom zijn voorstel de zaak stop
te zetten. Het eindeloos drukken van rap
porten en commissie-vergaderingen kosten
veel geld en dit is thans ongemotiveerd. Spr
critiseerde verder met voorbeelden hoe thans
^eelaj catechetisch onderwijs wordt gege
ven. De Synode doe een oproep uitgaan,
maar het noodige leerboek worde niet ge
maakt, doch geboren.
Ds Schouten was door de tegenbetoo-
gen niet overtuigd. Spr. stelde voor den
auteur uit te noodigen zijn proeve om te
werken en te oriënteeren op den H. Cate
chismus. Gaat men dezen weg niet op, dan
voorziet Spr., dat er nooit een nieuw leer
boek komt.
De Praeses vroeg of de Synode zich
rijp acht voor een beslissing.
Ds Schouten stelde nader voor, dat
de Synode Prof. Hepp, Ds Meijnen en Spr.
verzoeke samen te spreken en nader te rap
porteeren.
Na eenige discussie, hoofdzakelijk over
de orde, waaraan deelnamen Dr van Es
Ds. Meijnen, Dr. G. keizer, Ds. Schouten, Ds.
J. Douma en Ds Meijering, werd eerst bij
zitten en opstaaan en vervolgens hij hoofde
lijke stemming uitgemaakt de vraag of een
beslissing zou worden genomen of niet
Met 29 tegen 27 stemmen sprak de Synodp
zich tegen uitstel uit, waarmee het voorstel
van Ds Schouten verworpen was.
Met 37 tegen 19 stemmen werd verwor-
m een voorstel van Ds Meijnen, om geen
nieuwe pogingen voor een leerboek in het
erk te stellen.
Aangenomen werd vervolgens een voor
stel van Ds Schouten, om te trachten tot
een compromis te komen tusschen Depu
taten en Commissie van rapport
Hierna werden aanvaard de conclusies
van een door D s W. H. den H o u t i n g,
Huizum, uitgebracht rapport inzake
grensregelingen tusschen de Kerken van
Eernewoude en Garijp, van Suawoude en
Bergum en van Bergum en Veenwoudster-
Orde van den Eeredienst
Prof. Hoekstra bracht hierna rap
port uit over de voorgestelde orde van den
eeredienst, waarbij ook het reeds vermelde
voorstel van de Part Synode van Groningen.
Aangenomen werd het voorstel-Gro-
ningen, dat er naast den tweeërlei zegen-
groet, door Deputaten genoemd, plaats moet
blijven voor den bekendep zegengroet; dat
het in de wijsheid der Kerken worde gelaten
om voorlezing van Wet en Geloofsbelijdenis
door predikant of voorlezer te doen geschie
den en dat het al of niet zingen van een
middenzang aan den dienaar des Woorss
worde overgelaten; zulks wijl de Commissie
dit overnam.
Prof. Aalders stelde voor in de mor
genliturgie het z.g. groote gebed niet nader
te omschrijven.
Prof. Hoekstra ging hiermee niet
accoord. De Synode beveelt deze liturgie bij
de Kerken aan, maar deze behouden haar
vrijheid.
s vroeg, waarom dit alles zoo
uitvoerig wordt omschreven, als de plaat
selijke Kerken toch haar vrijheid in deze
kunnen handhaven. Spr. maakte van de ge
dachte ran Prof. Aalders een voorstei, waar
bij Ds. Schouten zich aansloot
Prof. Hoekstra had hiertegen wel be
zwaar.
Het voorstel Van Es-Schouten werd aan
genomen met 32 stemmen.
Ds. Schouten wilde verder den tus-
schenzang niet genoemd zien als een onder
breking van de predikatie.
De Synode deelde dit bezwaar niet.
Ds. S. I d ema, van Winsum, vroeg of
het woord „amen" achter het votum wel
op zijn plaats is: dit is toch geen gebed.
Prof. Hoekstra achtte het een goe
den overgang naar den zegengroet.
Prof. Aalders noemde het votum wel
degelijk een gebed.
In de middagliturgie zal worden omschre
ven, dat belijdenis des geloofs zal geschie
den met de woorden van de Apost Geloofs
belijdenis.
Ds. H. de B ruij n, van Nieuwendijk,
vroeg wat er van de eenheid van liturgie
terecht komt, uit den drang waartoe dit
ontwerp toch geboren is, als de Kerken
"rijheid hebben ervan af te wijken.
Prof. Hoekstra wees op het sterke
•rijheidsgevoel in ons land, waarom deze
liturgie, hoe uitnemend ook. niet bindend
gemaakt kan worden.
Oud. F. W. Wiel inga, v. Soest, vond
?t ongewenscht, dat de middagpredikatie
schier altijd met het Onze Vader wordt
besloten.
Prof. Hoekstra wees er op, dat het
Onze Vader minstens een keer per Zondag
moet worden gebeden. Het is het allervol-
maakste gebed, bij alle Kerken gemeen en
daarom ook oecumenisch aanbevelens
waardig.
Hierna werd de orde van den eeredienst
vastgesteld:
Votum: Onze hulp is ln den Naam des
Heeren, die hemel en aarde gemaakt
heeft.
Zegengroet: Genade zij u en vrede van
God onzen Vader en den Heere Jezus
ChrVitus. Amen;
of:
Genade zij u en vrede van Hem. Die is,
en Die was, en Die komen zal; en van
de zeven Geesten, die voor Zijn troon
zijn; en van Jezus Christus, die de ge
trouwe getuige is, de eerstgeborene uit
de dooden, en de overste van de konin
gen der aarde. Amen;
of:
Genade zij u en vrede, van God den
Vader, door onzen Heere Jezus Christus,
in de gemeenschap des Heiligen Geestes.
Amen.
Zingen.
Voorlezing van de Wet des Heeren, Exo
dus 20 2—17 (hetzij door den dienaar
des Woords. hetzij door den voorlezer).
Het staat aan de vrijheid der kerken
hieraan toe te voegen de korte samen
vatting der wet, gelijk Christus ons die
gegeven heeft in Matth. 22 37—40.
Na voorlezing der wet kan een toepas
selijk lied door de gemeente gezongen
worden, zooals Ps. 130 2; 143 2; vers
9 van de berijming der tien geboden;
vers 6 van de berijming van het gebed
des Heeren.
Voorlezing van een gedeelte der H.
Schrift (hetzij door den dienaar des
Woords, hetzij door den voorlezer).
Gebed.
Coliecte.
Bediening des Woords (welke door ge
zang kan worden onderbroken).
Zingen.
De zegen: Verheft uwe harten tot God
en ontvangt den zegen des Heeren:
De Heere zegene u en behoede u!
De Heere doe Zijn aan; «zicht over u
lichten en zij u genadig!
De Heere verheffe Zijn aangezicht over
u en geve u vrede! Amen
of:
De genade des Heeren Jezus Christus en
de liefde Gods en de gemeenschap des
H. Geestes, zij met u allen! Amen.
Votum.
5. Zegengroet*)
I. Zingen.
k. Belijdenis des geloofs met de bewoordin
gen der Apostolische geloofsbelijdenis
(hetzij door den dienaar dés Woords,
hetzij door den voorlezer).
Het zal in de vrijheid der Kerken staan
na deze belijdenis des geloofs een toepas-
olijk lied te laten zingen, zooals Ps.
4S 6, 64 10 en het laatste vers van
den Avondzang.
j. Voorlezing van een gedeelte der Heilige
Schrift (hetzi: door den dienaar des
Woords. hetzij door den voorlezer).
5. Gebed om een zeg m o\er de bediening
des Woords.
T. Zingen.
Coliecte.
Bediening des Woords, door behandeling
van de Zondagsafdeeling van onze Cate
chismus.
Dankzegging.
I. Zingen.
I. Zegen.
Als in de mo» gengodsdiens'oefening.
D s. N. D u u r s e m a, van Nieuw-Am-
sterdam, rapporteerde over het rapport van
Deputaten voor de correspondentie met de
Hooge Overheid. Rapport en conclusie wer
den door de Synode aanvaard.
Oud. J. H. Linschoterï, van Amster
dam, en Prof. Dr, J. Ridderbos, van
Kampen, rapporteerden over bezwaarschrif
ten van zuster G. Middelrnan-Moll te Voort
huizen en Ds. J. S. Post te Axel resp. betref
fende het huwelijksformulier en het vrou
wenstemrecht. Beide bezwaarschriften wer
den onontvankelijk verklaard, resp, onder
verwijzing naar de vorige Synode en om de
afwezigheid van genoegzame nieuwe ge
zichtspunten.
Oud. C. Monster, van Westmaas, rap
porteerde over een bewaarschrift van een
lidmate uit Hengelo (O.) inzake het *t-
plaatsenvraagstuk. Na een levendige be
spreking, waaraan deelnamen de Praeses,
Ds. Schouten, Dr. J. Thijs, Ds. W. L. Milo,
Prof. Hoekstra, Ds. de Bruijn en Prof. Rid
derbos, werd de zaak opnieuw naar de
Commissie van rapport verwezen.
Ds. A. Scheele, van Kapelle-Bieze-
linge, rapporteerde over een bezwaarschrift
van br. P. Storm te Rotterdam inzake het
ontslag aan den heer J. Dols, als zendeling
onder de Chineezen te Rotterdam. Het rap
port concludeerde tot niet-ontvankelijkver-
klaring, wijl de zaak nog dienen moet op de
betreffende Part. Synode van Zuid-Holland-
Zuid
5. Scheele rapporteerde voorts naar
aanleiding van een schrijven over Evanj> -
lisatie onder schippers. Overeenkomstig de
conclusiën werd besloten voor den Evan
gelisatie-arbeid waardeering uit te spreken;
een ernstige opwekking tot de schippers te
doen uitgaan om voor haar kinderen ge
trouw gebruik te maken van de gelegen
heid voor aparte catechisaties; om thans
niet verder op het schrijven in te gaan,
omdat het werk eerst nog in Kerkelijke
banen moet worden geleid; en voorts met
aandrang de aandacht der Kerken op de
zen arbeid te vestigen.
Ds. Scheele rapporteerde hierna over
steunverleening aan Canada. Besloten werd
geen Deputaten te lienoemen, het batig sal
do aan Dr. Beets te overhandigen en de
Kerken tot verderen steun op te wekken
(het adres blijft Prof. Aalers).
Zendln gshoogleer a ar
Ds. Scheele bracht ten slotte rapport
uit voor de zaak van den Zendingshoog-
leeraar, voorstellende thans niet daartoe
over te gaan, wijl de geschikte persoon
niet kan worden gevonden en ook de ver
meerdering van uitgaven momenteel ontoe
laatbaar is. Voorgesteld werd verder
reeds eenige regelen voor den buiteugewo-
wonen hooglecraar in de Zendingsvakken
te treffen.
TheoL School
Dit rapport werd aangehouden tot een
volgenden zittingsdag, alsook dat betreffen
de de Theol. School te Kampen, van D r. H,
K a a j a n, van Utrecht, o.a. over de voor
stellen tot afschaffing van het lectoraat en
van het vak Ned. Letterkunde. Voorgesteld
werd wel den tegenwoordigen lector Dr. J
J. Esser te handhaven tot het einde van den
cursus, waarin hij 70 jaar zal geworden
Zendingszaken
Ds. D. Pol, van Rijsoord, rapporteerde
over eenige Zendingszaken, o.m. om niet
opnieuw gelden voor de Chineezen-Zending
op Midden-Java beschikbaar te stallen; en
om de kosten van het Zendingsbureau met
10 pCt. te verminderen.
De Synode besloot een subsidie te votee-
ren van den zendingsarbeid onder hier te
lande studeerende Indonesiërs. Vastgelegd
werd, dat elke voteering op deze Synode
een voorloopige zijn zal, opdat men aan het
einde het totaal gevoteerde nog overzien
kan.
Ds. Pol rapporteerde verder over een
schrijven van den Ned. Zendingsraad. De
commissie kan niet adviseeren tot volledige
aansluiting, als is eenig contact wel ge-
wenschL Houding en handelwijze van De
putaten ten deze werden goedgekeurd. Be
sloten werd den heer L. J. var* Wijk, voor-
ziteter van den N. Z. R., waardeering voor
zijn schrijven te betuigen, maar te berich
ten dat de aangenomen houding nog moet
worden gecontinueerd.
Te kwart over vier ging de Synode in
comité-generaal.
Zitting van heden,
Heden kwamen de zaken in betrekking tot
de Theol. School te Kampen aan de orde.
Gemengd Nieuws
DOODELIJK MIJNONGELUK
In de ondergrondsche werken van de m\jn
Oranje Nassau 4 te Heerlen is de Duitsche
houwer G. Krautscheid onder neervallend ge
steente geraakt en gedood. De getroffene was
82 jaar oud, gehuwd en vader van 'cwee kin
deren.
VERDRONKEN.
Onder Nieuwkoop was het (V jarig dochtertje
van den veehouder C. Voordouw het land in
geloopen, om de koeien te halen. Zij maakte
zich zoo angstig voor een achter in het land
loopend paard, dat zij in een vry diepe wete
ring sprong, waaruit zij even later levenloos
werd opgehaald.
Bij het visscen in de Dommel onder Hiemp-
den is de 33-jarige J. uit Onrooi onder Boxtel
in het water gevallen en verdronken. De ver
dronkene leed aan toevallen. Hy was gehuwd
er. vader van een kind.
Rivierberichten
Logi. Harmonie. Wlngi. Flora. Siegfried; Brohl-
tal. Stang; Secuntas. Verschuren; Titan. Kolk
man; Isala I. Boksiag; Odessa, Velenturf; Mar-
garetha. Osterwind: C. G. Maier 14. Müssig: S.
H. V. 94. v. Emmerloot; Elsjo, Siegmund; Rhe-
VREESWIJK: Jeanette. Udis: GAMEREN:
2 Gebrs., Baars; EINDHOVEN: Stella Maris, de
Jong. SPIJK GEM. HEUKELUM: Graja I. v.
Winssen, VLISSINGEN Wagner. Platteschore
SLUISKIL: Piombo. v. d. Geer; DELFT: Pinang.
Fuchs; STAMPERSGAT: Stella Maria, Bosaers;
Vigila;
POLDERKlazlna, de WaalZWOLLEst Eben-
haezer. Rival. Cornet; MEPPEL: Victor von
Scheflel. Cleef: HASSELT: Ave Maria. Zins-
meyer; BOXMEER: Mannheim 180. Schnecken-
berger: VLIEREEDE: Rolf Hubert. Grave:
STREEFKERK: Arjama Kerkhof: BUIKSLOOT:
Spontaan, Volker; BERGEN OP ZOOM: l'Atten-
MoUmwjjk; LIESBOSCH: Vei
IM. Stinnes XI, Wei
WORMERVEER: Klazina. Loorbach; RENKUM:
3 Gebrs., v. AlphenGORINCHEMJohan, Baks;
NIEUW-BEIJERLANDAnjo, Mookhoek; AN-
DEL: M. Stinnes 46. Vogt; WEERT: Trouw doet
Blijken, v. BerchemZWAMMERDAM: De tijd
zal 't leeren. Pols: STRIJENSAS: Adriana, Ur-
sinus; WELL (GeWerl.): Res Nova. de Bie.
BELGIë: José II. Bakker; Rynschelde 20
Vleminckx; Atelante, Hermann: Japa, de Held;
Nautilus 3. d'Hondt; Hannover 31. Kalbitz; Ko
rnet, BarfothNeeltje, Groeneweg; Baden 59.
Bauhardt; Clemence, Coppens; Bo. Wyngaeri:
e; Stad Deynze.
berght: Pajemal,
Vonder; Trude. Willemsen; Isabella. Get
DUITSCHLAND st Rotterdam; IJsselmeer,
de Jonge; Mechtilde, Verschure: Zorg en Vlot,
ROTTERDAM: stoomschepen: Seine. Escaut I.
Adriana III. Johanna. Johanna II. Industrie II.
Gerard, Nordri. ElbeEdelweiss 13, ZamanHe-
lée. Hartenbaeh: Venus, Vermeulen: Lina. Itz-
steln: Infaügable II, Brink; Westfalen. Rosen-
berger; Hedwlg, v. Doodewaard: Neptun 20,
Wasch: Mainperle. Wolz; Tora. Weber; Ernst.
Völkner; Ruysdael, Borst; Tarnhelm. Groen;
Excelsior, de Vries: AMSTERDAM: st. Vrees
wijk; st. Jenny; KRIMPEN A/D. IJSSEL: Ber-
nardlne. Bogerd; VLAARDINGENMerkur,
Engelsma; VLIEREEDE: Zufrledenheit. Bahl-
mann; DUIVENDRECHT: 3 Gebrs., Threels;
GORINCHEM: Anna Maria, Pletersma; MAAS
SLUIS: Espru. v. d. Donk; HAUKESComa.
Hendra., v. Buuren: DORDRECHT: Koningin
Wilha.. de Jong: Dokkum. ter Steege: COLIJNS-
PLAAT: Progres. Koster: DOESBURG: Allda,
v. d. Kamp: HAAGSCHE SCHOUW: Zeldenrust.
Trouwborst: ZWOLLE: et. Harmonie; HAS
SELT: Mannheim 164, Schumacher; DE STEEG:
IJse! 5, Arts; VREESWIJK: Concurrent. Tiche-
BELGI Hagondange. Hay: Esmer&nde. Vix;
MathUde. Driedljk; st. Cordle: Ougree 3, Tjjssen;
Maria, de Mey; Frelmaro. Uegems; Amelberga.
Ost: Emma. Janssens; Athos. de Koninck; Colo
nel Lenglez, Verberght; Drachenburg. Janssen.
bergen: Krimpen aan de Lek 2. v. Dijk; Niets
StandvasUg. Heuvelman; Risico, v. Holt; st.
Johan; Walsum 16. Monster; Mawl, Zwartbol;
Wim, Boer; st. Mler; Gadang. KeUzer; Isis. Vo
gel; st. Mazarin: Slem Jac, Klomp: Armln, Ja
ger; Antonio, Vermaas: Cor, HeljboerZwerver,
Huigen- Zurich, Wörther: Twee Gebroeders,
ipoliet, Baas; st. Paul; Ji
ihlenst. -
e Zorg, E
Christina, Paff;
Meeuwsen; Walta, Boomsma; st. Pluto; Energie
5, Jansen; Ora et Labora, Damming- Cornelia,
Aarnoudse; Pluto. Elfierst. Emma; Sevlgne,
Lofink; Najade, v. Weelde; st. V1H; Nibelungen.
Dolk; Hilde, Hirsch; st. Janna Gerdina; W. v.
Drlel 35, Leemans; st. Crescendo 3; Vaterland.
Valk; Egjo, v. Donden; st- Franslska Maria;
Vitalls. HuysmanLiberti, d. Hoofd; W. van
Drlel 51. Jonker; st. Stachelhaus V; Elise
Stachelhaus, Wasch; Kanaalvaart I, Weiss;
Orion, Carlebur; Wlnschermann 55, Schuh; Loge,
Booyst. Atla; D. A. P. G. I, Gross; Urania, v.
Dongen- Dempo, v. Dort: Ouderzorg, Hofstra;
st. Fiat 15; W. v. Drlel 59. v. Oosterom; W. v,
Drlel 54, Wlllemse; Drie Gezusters, Boonstra; st.
CoblenzRheinfabrt 84, Schwlppert; Rijn trans 5.
Doris; Mannheim 162, Christ; Mannheim 166,
Zimmerman; Mannheim 199, Schutz; at. Paula 2;
Anlee. Groeneweg; Greta, v. Geenen; Agnes.
Mol; Fransiska, Kieboomst. Wessellna; Helena,
Joosten; W. v. Drlel 43. v. d. Pluym; st. Andrica
Willem; Julia, v. Cauwenbergh: Nalite. Meyer;
st Johanna: Handel 4. Gehrmann; Petronella.
Schoenmaker: Onderneming. Snjjdèr; Onrust
Wormsbecker; Klara Maria, Tangen; Wekdienst
32. v. d. Zee: Hollandia, Velllnga; Unilever XL
Wilting; st Winaco; Poseidon I. Verberght; st
Dwina; Adam Elise, Fachinger: Rfln en Zee
vaart. da Jong; Josca, Landweer; Henrlette. v.
Dongen; st Rinda; Corjemi, Smits; Coad, van
Oosten; Johanna, de Looy; Dankwart, v. Ha-
mingen; Sindolt de Jong; st Hertha; Elisabeth,
de Groot; Mercurlus, Zutfdam; st Lis; Dort-
mund. Hausen; Joma, v. Weel; st Jan Borluut;
Mathilde, de Decker; Rosalie, Cleerbout; Charles.
Bruinsma; Benl, Beljls; Minister Pecker. Scholte.
Gepasseerd na 'a middags 12 uur en bestemd
DUITSCHLAND: De Hoop. Buil; St Petrui
Canlsius. v. Steen; at Gerwl; Hoop op Welvaart,
v. d- Adel; Neldlcor, SchullenburgSlrlus. Kei
ler; Bertha, Klarenaar; st. Duitschland; st
Albatros; Maria. v. Messem- Marlea, v. d. Poel
Lea. WilsGraaloi. v. d. Kaa; Cincle, Peelemans
5 Gebroeders. VerhefEendracht L Breder; Cor
neUa. Cornet; st Vergennes; Ergolz, Holthaus:
DL je Waiihtc; Menry Damons. Schaab; st Begoi
Lecrthen, v. Maaren; Avontuur 5. Bouman; Spea
Ruilen berg; Anjo, v. VijvenBoschwjjk. Bon.
g-w»; Creaco, Louter; Ober. Glnzig; Bochum
M ons holm erRhenus 36, Friedroann; Spes, Joraa
Thetis, DahmenSpeculant. TeubenClemen,
tine. Stadhouders; Harpen 82. Welnbeck; Di
Laak, de Graaf; Nenuphar, Stoter; Nooit Vol
maakt, den Breeyen; Krlmpenerwaard. de Jong)
st Jacket; Limmat, Stumpf; Llnth. Dllles; st
Baden 11; D. A. P. G. 5, Leuthner; Bon Lla
BaumeisterBaden 4, Klssel; Rhelnfahrt 138
Ehrenfried; Rhenix 4, v. d. End.
HANSWEERT, 24 AUGUSTUS.
Gepasseerd en bestemd naar:
ROTTERDAM: Telegraaf 11, st; Corry, Sc'iom
nakers; Perssiene v d Berge; Neutraal. He.,-
lings; Ideaal, Markus, Helena Larooy.
MAASBRACHTAlska. Sellenbach.
GOES: Stad Goes, Vendevlllo.
LEEUWARDEN: Anjo, Oom.
HANSWEERT: 4 Gebroeders De Koster
ALKMAAR: Risico van Denderen.
LEKKUM: Maria, Jellor.
ARNHEM: Presto De Vuyst
AMSTERDAM: Amstel 6. st; Stad Amsterdam
•s.HERTOGENBOSCH: Resoluto 2. Rekker
MIDDELBURG: Jeannette Vermeulen."
l'Esppranc© Ulterllnd»
GOUDA: Mijn
FRANKRIJK: Mei
DUITSCHLAND: Leendert, Jlskoot. Unll»vei
5. Roodlng. Dooo van Kuyk. Victor. De Kladci
Schwabeu 6. Noë B&lelne, Welvis Josephine l'c
Roeck, Baden 71 Heuss. Maria v d Tluym. Soa:
dis Rochtus; Franklin. Janssen; Marie. B
huizen: St Anna. van Gusse, Enas. Boom. Boom
11 Brouwer. San! 15 De Nijs.
BELGIE: Telegraaf et; Rhenua S» st; A
•ansport 1. st: RUn-Schelde 29 st; Johan
Trio Hooglai
Troost: Elisabeth. De
l'Echo v d Ede. Cornells. De
Nells, Elisabeth, van Ee; Verwisseling B. ny
Hera. Sturm: Baden 2. Schmidt. Cornelia. Vr-n-
deville; Nomade. Kielen: Ludovica Maria :i v
Cauteren; Roger, van Leeuwen Anjorl. Koenen
Grace de Dleu, de Roeck. Adriana Kwanu-s
Italia. Kempers; Pharatlde Willuert Madeleine
Bauwens: Leo. Drledük Esperarue. Blaube—;
Maria, van Thlel; 6 Gebrc
Hoilandla He-
