DUITSCHLAND
DINSDAG 22 AUGUSTUS 1933
Kerknieuws.
GEREF. KERKEN.
Beroepen: Te Oudshoorn (Alphen a. d.
Ryn), J. Hartkamp te Oudega (Small.).
BEROEPINGSWERK
Te Muntndam (Gr.) is de Ned. Her
vormde Gemeente, die vele jaren door vrij
zinnige predikanten bediend werd, reeds vur
jaar vacant. In een vergadering van de mer
kelijke colleges is thans besloten een ethisch-
orthodoxe predikant te beroepen en daarvoor
de noodige gelden bijeen te brengen.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE
Men schrijft ons:
Cand. Gijsb. Leense, van Ermelo, werd
Zondag 20 Augustus bevestigd tot den dienst
des Woords en der Sacramentent bij de Geref.
Kerk van Baarland door Ds. B. van Halsema,
van Ermelo, die als tekst gekozen had Col. 4
17, handelende over 1. de verantwoordelijk
heid van de Evangeliebediening, 2. de kracht
ertoe, en 3. de vervulling ervan. Ds. Leene deed
des namiddags zijn intrede met een predikatie
over 2 Cor. 4 5, waarbij hij sprak over: 1.
den inhoud, 2. den bedienaar, en 3. het gezag
van de prediking. De nieuwe leeraar werd door
oud. De Leeuw verwelkomd namens Kerkeraaa
en Gemeente, en door Ds. Joh. Booy, van Hein-
kenszand, namens de Classis Goes. Toegezon
gen werd Ps. 90 9. Het adree van de Geref.
Kerk te Baarland is voortaan: Ds. Gusd.
Leene, Geref. Pastorie.
PREDIKANTSPLAATSEN.
Te Den Helder heeft de Kerkeraad der
Ned. Hervormde Gemeente, op voorstel van de
Kerkvoogdij, besloten tot opheffing van de
derde, sinds het jaar 1922 reeds vacant zynde,
predikantsplaats, indien althans het Kuks-
tractement der derde predikantsplaats, ver
deeld over de andere predikantsplaatsen, de
Gemeente ten goede zal blijven komen.
Ds. J. C. VAN BEMMEL.
Na het hem twee maanden geleden over
komen ongeluk heeft Ds. J. C. van Bemmel,
predkant der Herst. Evang. Luth. Gemeente
te Medemblik, Zondag j.l. voor het eerst
weer gepreekt. Uit blijdschap werd hem door
de Gemeente een stoffelijke verrassing aan
geboden.
WIJLEN Ds. L. VAN DER VALK
Ds. jM. KA van der Valk schrijft ons:
In Uw nummer van Maandagavond komt een
interessant stuk voor over: „De Middelburg-
sche Synoden van 1869 en 1896". Wat die eer
ste Svnode betreft, staat achter den naam van
wijlen mijn vader, Ds. L. van der Valkte
Oosterbeek. Dit is niet juist: mun vader stond
toen in Rotterdam, en was van 1904 tot zijn
dood in 1910 in Oosterbeek, waar de Gerei.
Kerk eerst dateert van 1888, terwijl er vóór
dien tijd niet anders daar ter plaatse was dan
de Ned. Herv. Gemeente.
Hieraan kan ik nog toevoegen, dat die ver-
eeniging in 1869 rijke vruchten heeft gedra
gen vooral ook merkbaar in den hoogst vnend
schappelijken omgang van leden en ambtsdra-
ers dier beide Kerken na haar vereeniging,
zoodat, naar ik zelf in het ouderlijk huis be
leefd heb, nooit iets te merken was onder
ambtgenooten van vroegere gescheidenheid,
doch integendeel wel van de warmste sympa-
RECHTS EN LINKS.
Te Boskoop heeft de afdeeling der
Vereen, van Vrijzinnig-Hervormden dezer
dagen van den Kerkeraad der Ned. Her
vormde Gemeente aldaar, die thans geheel
door Confessioneelen en Geref. Bonders ge
vormd wordt, bericht ontvangen, dat deze in
principe besloten heeft overeenkomstig het
gedane verzoek haar een aantal doopbeurten
toe te staan. Juist zijn Zondag j.l. elf kin
deren van Vrijzinnig-Hervormden uit Boskoop
in de moderne Ned. Herv. Gemeente van
Oudshoorn door Dr. J. P. Cannegieter gedoopt.
De besturen van de afdeelingen der Vrij
zinnig-Hervormden te Boskoop en Gouda
besloten in beginsel een eigen voorgangster te
benoemen.
HERDENKING
Te Ootmersum, het aardige Middel-
eeuwsche stadje in de kop va.n Twente,
viert de Ned. Hevormde Gemeente haar
300-jarig bestaan. Op 6 October- 1633 werd
Ds Bernhard Nijlwff ar „pastor verklaert"
sn als eerste prediikant bevestigd.
Deswege werd Zondagmiddag in het vrien
dalijk kerkje een herdenkingsdienst gehou
den, onder leiding van dien pastor loei Ds
W. van Oeet, die een predikatie hield over
Ps. 901 en 17. Daarbij vond hij gelegen
heid den blik terug te slaan over de drne
eeuwen, waarin God geweest is een toe
vlucht van geslacht tot geslacht, ook in de
zeer moeilijke jairen die de Gemeente vaak
moest doormaken. Tenslotte wees spr. op de
belangrijke taak d\ie de Ned. Herv. Gemeen
te van Ootmersum ook in de toekomst nog
te vervuilden heeft
Vervolgens werd het woord gewerd door
de predikanten, die te Ootmarsum gestaan
hebben: Dr H. W. Obbnmk, te Utrecht, en Ds
P. ten Have. te NoordJairen
De eerste wees er in zijn toespraak op,
dat het voorrecht der Hervormde Gemeente
gelegen is in het feit, dat zij kan leven uit
de vrijheid, wat deze jutoileerende Gemeente
nu drie eeuwen heeft mogen doen en sprak
den wensch uit, dat God de Gemeente zal
bïlijven bouwen. Gelukwensdhen werden
voorts overgebracht door Ds ten Have, en
namens het Classicaal] Bestuur door Ds J.
P. A. Ie Roy, van Almelo.
Ds van Oest dankte de sprekers en niohtte
met name wooTden van hartelijken denk
aan de dame6 AbersonVolkers, die der
Gemeente een fraaii doopvont van Sawomiière-
steen geschonken hehben en earn Mr Dr
Lasonder uit Enschedé, die twee zilveren
eohailen ten gebruik© bij het Avondmaal
schonk. De Gemeente heeft ter gelegenheid
van dit jubileum zelf het AvondmaaJstei
gecompleteerd. Ds van Oest aanvaardde
tenslotte deze geschenken in dank namens
de Kerkvoogdij.
SAMENSMELTING.
In Italië onderhandelen de Bisschoppe
lijke en de Wesleyaansche Methodistische Kerk
over samensmelting.
PREDIKANT EN DOKTER
In het laatste nummer van „Predikant en
Dokter" schrijft Dr. J. H. Bavinck van Solo
over het geestelijk leven van den patiënt.
Duidelijk laat hy zien, welke zeer uiteenloo-
pende invloeden het ziek zijn op het geestelijk
leven kan hebben. Het is voor den predikant
van groot belang zich hiervan bewust te zijn
niet alleen, maar ook een goede voorstelling
te hebben van het bijzondere in dezen
elke patiënt apart. Ook voor een dokter zal
het geen scha doen dit te weten. Het artikel
van Dr. Bavick is in deze richting zeer leer
rijk en zal naar we verwachten ook den erva
rene op dit gebied nog dankbaar aanvaarden
hulp kunnen bieden.
Dr. v. d. Ooeven bespreekt in deze aflève-
ring op waardeerende wijze „Wij getrouwde
mannen" van Wilhelm Schreiner, vertaald uit
het Duitsch met medewerking van A. Hij-
mans, arts, maar is van oordeel dat dokter
Hijmans beter had gedaan zelf een boek over
het huwelijk te schrijven, waarom hij den
wensch uitspreekt, dat, nu het gaat komen
tot een eigen levensstijl, tot een „Christliche
Hochehe" de grond worde gelegd voor een
boek over het Volkomen Huwelijk van den
Christen.
KERKELIJKE GEZINDTEN
Het Centraal Bureau voor de Statistiek
bewerkte de uitkomsten van de elfde alge-
meene volkstelling in het bijzonder de gege
vens betreffende de Kerkelijke gezindten. Er
zijn voor de 46 gemeenten met meer dan
20.000 inwoners gedetailleerde gegevens om
trent geslacht, leeftijd, burgerlijken staat en
kerkelijke gezindte in onderling verband. Een
recapitulatie is wederom opgenomen voor de
groepen van gemeenten, de provinciën en het
Rijk.
De gegevens worden onderscheiden naar
de 12 voornaamste bij de regeering bekende
kerkgenootschappen, terwijl tevens afzonder
lijk zijn vermeld de aantallen personen, die
hadden opgegeven tot geen kerkelijke ge
zindte te behooren en zij, wier kerkelijke ge
zindte onbekend was.
DE DIAKENEN EN DE RADIO
In de Qmroepgids, het orgaan van de
N.C.R.V. kwam onderstaand stukje, een ge
deelte van een bij den voorzitter ontvangen
„De broeders diakenen hadden hun weke-
lijksch bezoek gebracht bij het oude echt
paar, waarvan de man als gevolg van zijn
kwaal een ietwat ongemakkelijke natuur
had. Buiten gekomen moesten zij het el
kaar bekennen, dat het bezoek niet zooals
anders geweest was. Het gesprek wilde niet
vlotten. Zij hadden ook niet met de vrouw
des huizes dat geestelijke contact gehad,
dat het bezoek aan dit gezin altijd een
van de aangenaamste deed zijn. Zij had
den h-t gevoeld, daar haperde iets. Maar
wat? Denkende dat 's mans ongemakke
lijke natuur hieraan schuld had, hadden
zij het maar beter gevonden, om niet van
hun gevoelen te doen blijken.
Het volgende bezoek bracht tevens de
ontknooping van het raadsel.
Eerst wilde het gesprek weer niet vlot
ten. Maar toen kwam het hooge woord er
uit Ze hadden sinds veertien dagen „radio"
in huis en wisten niet goed hoe ze dat
moesten rijmen met den toestand waarin
zij verkeerden. De vorige week hadden zij
het voor de broeders verborgen gehouden
maar konden daarmee toch geen vrede
hebben. Wat de broeders diakenen daar
van nu wel dachten
De diakenen begrepen terstond hoewel
die toedracht van het geval hun nog onbe
kend was, dat hier geen ongeoorloofde din
gen waren gebeurd en lieten het moedertje
verder vertellen.
En toen kwam het verhaal waarvan het
slot een diepen indruk gaf van den zegen
dien de N.C.R.V. verspreidt.
De kinderen die het ook al niet breed
hadden legden ieder een paar kwartjes
bij elkaar voor een distributie-aansluiting;
vrienden en kennissen zorgden voor een
luidspreker, en zoo was er „radio" gekomen.
En met dankbaarheid vertelde moeder van
den grooten zegen dien dat „onnoozele kas-
sie" aan vader bracht, Dc broeders wisten
toch ook wel hoe ongemakkelijk hij zijn
de Chr. Radio er was, dan was er
feest in huis. Dan zat vader die niet bui-
ten kwam en in lezen geen afleiding vin
den kon met z'n kerkboek hij den luid
spreker. zong opgewekt de gezangen en ge
speelde liederen mee, of 'uisterde aandach
tig naar het gesproken woord
Verder kwam moeder niet met haar ver-
Natuurlijk hadden de diakenen geen enkel
bezwaar.
KERKORGELS
Te Oldenzaal besloot men in de te
bouwen Ned. Herv. kerk aan het Burgem. Vos
de Waelplein een passend kerkorgel te doen
bouwen. De firma Valckx Van Kouteren
Co., kerkorgelfabrikanten te Rotterdam,
■werd met den bouw hiervan belast. Het orgel
zal 19 sprekende stemmen, alle met zelfstan
dige py'pen, ontvangen, welke verdeeld wor
den over twee klavieren en vrij pedaal. Het
orgelfront zal worden gebouwd naar een ont
werp van den architect Ir. Winters t© Hen
gelo (O'.).
DE STEEN VAN HUSS.
De steen, waarop Johannes Huss in het
jaar 1419, nadat men hem in de Kerken te
Praag niet meer wilde dulden, placht te
staan wanneer hij de menigte in de open
lucht toesprak, is eenigen tijd geleden door
het stadje Tabor in Tsjecho-Slowakije, waar
hy lag, aan een Amerikaansche instelling
afgestaan: Trinity College, Hartford, Conn.
Deze steen zal nu wederom dienst doen by
het prediken van het Evangelie in de open
lucht, maar nu zal hij niet gebruikt wórden
om op te staan, doch als lezenaar, waarop de
Heilige Schrift zal rusten. Hij maakt nu deel
uit van een buiten-kansel aan de onlangs
gewijde kapel van Trinity College.
Schoolnieuws.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN.
OHR. LANDBOUWONDERWIJS
Te Heemse (Ov.) aan de Chr. Landbouw-
BEWAARSCHOOLONDERWIJS.
Te Den Haag is, volgens het „Hbl.", van
B. en W. binnenkort een voorstel te verwach
ten om voorloopig de stichting en den bouw
van Bewaarscholen stop te zetten. Een en
ander zal uiteraard zoowel het Openbaar als
het Bijzonder Bewaarschoolonderwijs treffen.
OPHEFFING VAN OPENB. SCHOLEN.
Te Steenderen heeft de Gemeenteraad
onlangs besloten de Openbare School in de
buurtschap Rha op te heffen. De ouders der
leerlingen hebben hiertegen bezwaar inge
diend bij de Kroon, welke nog geen beslissing
heeft genomen. De Gemeenteraad heeft, zon
der deze beslissing af te wachten, het onder
wijzend personeel tegen 1 September a.s.
ontslag verleend.
ROODE WOEDE
De S.D.A.P. blijkt weinig of niets van den
ernst der huidige crisis te beseffen. Of niet
te willen beseffen, dat we in zorgelijke om
standigheden leven, die niet te verwrikken
Met betrekking tot de circulaire van het
Departement van Onderwijs waarin aange
drongen wordt de overbodige, dure Openbare
dwergschooltjes op te heffen, schrijft de
Haagsche socialistische „Vooruit" met
groote, vette letters„De moordenaar
is recht©r", daarmee doelende op Minis
ter Marchant. En vlak daaronder schrijven
ze de opruiende taal: „Laten burgemeesters
zich als kruiers gebruiken?"
De Socialisten, over alleszins billijke en
noodzakelijke maatregelen in roode woede
ontstoken, gooien door zulk onverantwoorde
lijk en revolutionair optreden, hun eigen
SCHOOLRAAD.
Verschenen is het 43ste Jaarverslag van den
Schoolraad voor de Scholen met den Bijbel
(19321933). Op 1 Juli waren aangesloten
1724 scholen, waaronder 14 kweekscholen en
27 scholen voor voorb. lager onderwijs. Het
aantal onderwijzers (essen), aan wie het diplo
ma van den Schoolraad werd uitgereikt steeg
tot 2572.
Als voorheen vormt de naamlijst der aan
gesloten Scholen met vermelding van hoofd
en adres der Scholen een belangrijk deel der
In het verslag van de laatste algemeene
vergadering zijn in extenso opgenomen de
redevoeringen van Dr. K. Dijk (openings
woord) en Dr. G. P. van Itterzon („Prins
Willem van Oranje en de geestelijke vrijheid")
EXAMENS
EXAMENS-TEEKENEN
DEN HAAG. 21 Aug. Akte Ma. Gesl. de dames
J W A BUller. O de Jong. belden te Den Haag:
E Kessler. SchevenlngenE A Kuiler, Haarlem,
en N Lugten. Den Haag.
EXAMENS-HOOFDAKTE.
ARNHEM. 21 Aug. Geëx. 6 cand. Gesl. de heer
eld. Heerde.
:i Aug. Geëx. 8 cand. Gesl. mej. M
BREDA.
F C Haarselhors't. Tilburg; en de he<
Bomlnaar. Waalwijk; P v Dorst. Broda en M A
M Eljkemans. Dommelen.
GRONINGEN, 21 Aug. Geëx. 7 cand. Gesl. de
heeren A Bakker, Meppel; J J Hulzlnga, Ude;
B Jager, Hoogkerk; en J P Rebel. Groningen.
DEN HAAG. 21 Aug. Geëx. 5 cand. Terugge
trokken 3 cand. Geslaagd de heer D Goedhart.
Deiden.
ROERMOND. 21 Aug. Geëx. 8 cand. Gesl. mej
M A Rodenberg. Amby en de heer Th G A v d
Vegt. Heerlen.
ROTTERDAM. 21 Aug. Commissie II. Geëx.
II cand. Gesl. de heer S de Koning. Gouda.
De examens zUn geëindigd. Het volledige
examen is afgelegd door 189 mannelijke en 32
vrouwelijke candidaten. 89 mannelijke en 11
vrtiuwélljke candidaten slaagden. 100 manne
lijke en 21 vrouwelijke candidaten werden af-
Kunst en Letteren.
Op 88-jarigen leeftijd is gisteren te Stock
holm overleden de bekende Zweedsche schil
der, die jarenlang directeur was van de
2 weedsqiie Kunst-Hoogeschool, Gustav
Cederstroem.
De pers noemt hem de populairste schilder
van Zweden. Zijn bekendheid ook bij het ge
wone publiek dankt hij zijn reusachtig schil
derij in bet Nationale Museum te Stockholm
„Het Lijk van Karei XII wordt door soldaten
over het Noorsche Hooggebergte gedragen.'
Radio Nieuws.
WOENSDAG 23 AUGUSTUS
laiïl,nr, (29fi M) N-C-R"v- 8.00 Schriftlezing
8.15 Morgenconcert 10.30 Morgendienst
Concept' tB ,LarCn (NH 1100
i ik f t» 0011 12 30 Concert
r'hr ilot "o ir. 3 00 Lezen van
Onr lectuur 3.30 Orgel 4.00 Kindermno-
30 Orgel 5.00 Kinderuurtje 6.00 Gra-
mofoon 7.15 Ned. Chr. Persbur. 7 30 Orl
f 00 ConrerfPr' n A0' St&PelkaraP. Secr. CNV
Ro?tPrd»^ ,9-°° Spr. Mr. H. Bavinck. te
10 30 Gramofoon GoncerC 10-°<> Vaz Diaa
GeYreso6 30 Voordracht door Mevr. F. Kóote.
fnL" rï\*7\ M V A-R-A- «01 urr.mo-
foon 9.00 Orkest 10.15 Voordracht en or
kest 12 01 Orkest 2.00 Gramofoon 2 30
93 90 Voor de kinderen 5.30 Zang
o.55 Gramofoon 6.10 Zang 7.00 Gramo
foon 7.4o Piano 8.00 Vaz Dlas 8 17
zinZ ~in Ro°rs?el 9.30 Orkest lo'.—
Zang 10.20 Orkest 11.15 Gramofoon
V.P.R.O. 10.00 Morgenwijding
3 1 ^Vc^,n3^7'8 12,20 Concert 1,20
Oikest 5.20 Orkest 6.50 Piano 7 »o i
Gramofoon 8.20 Orkest 9.20 Concert J
(Fransch) (609.3 M.) 12.20 Concert 1 jn
6 50 rnnT; f 20 ?r*eat 6 35 Gramofoon i—
6.50 Concert 8.20 Gramofoon 9.20 Orkest
^?.VieiVtry ns54.4 M.) 12.20 Orgel —105
Orkest 1.50 Orkest 2.35 Gramofoon S 'O
Orkest 7<n n°rke9t «5 05 °r^» - «0
Orkest Concert 8.20 Orkest 10.20
Kalundborg (1153.8 M.) 12.20 Concert
0 Gramofoon 3.50 Orkest 8.20 Orkest
05 Gramofoon 10.35 Orkest 11.20 CoiÜ
Lw szxt. MI-vel,
i-ïTTcTnc'.t?
P a r s (Radio Paris) (1724 M.) 8.05 Gratno.
S S°o" 'M
Warschau (1411.8 M.) 5.35 Concert 6.55 I
Zang 7.25 Gramofoon 8.20 Plano 9.34 I
Concert
XXVIII
De veelbesproken „Duitsche Christenen"
(H.D.) In Berlijn was ik in de gelegenheid een vergadering
van de „Duitsche Christenen" bij te wonen. De samenkomst had
plaats in Neu-KöJn, vóór de Hitler-omwenteling één der meest
communistische gedeelten der Duitsche hoofdstad. Slechts een
kleine groep was in dien tijd der communistische overheersching
trouw gebleven aan de Kerk. Daarom te meer was ik nieuws
gierig naar het karakter dezer vergadering-
Een'zeer groote zaal dan was door een publiek uit den kleinen
middenstand en uit de arbeidersklasse vrijwel gevuld. Als spre
kers traden op een P f ar r e r Ko c h, van wien ik later vernam,
dat hij met voorbeeldelooze trouw gedurende de roode jaren
met zijn kleine kudde stand gehouden had, en Schulrat
F r e y t a g. Beide sprekers betoogden, dat de Kerk met al haar
kracht de nationaal-socialistische beweging had te steunen, uit
eigen belang om het volk weer naar de Kerk te voeren, en zóó
het Koninkrijk Gods te bouwen. Schoolraad Freytag deed merk
waardige mededeelingen omtrent het schoolwezen. Nadat het
roode stadsbestuur van Berlijn zich had moeten terugtrekken,
dus binnen vier maanden, waren in dit stadsdeel ruim twintig
zoogenaamd wereldlijke scholen omgezet in, wat door den
spreker christelijke scholen werd genoemd. Dit zullen dan
scholen geweest zijn met godsdienstonderwijs aan het werk
program toegevoegd, en met een zeer sterken nationalen inslag.
Vroeger waren deze scholen, deelde de schoolraad mede, bezet
door marxistisch personeel; eenige waren uitgesproken god-loos.
De vergadering, waarin S.A.-mannen optraden als zaalwachter,
had een rustig verloop. De stemming van de bezoekers was
oogenschijnlijk tevreden; er was een tikje zelfvoldaanheid, dat
in het vroegere communistisch Neu-Köln de dingen zoo ver
anderd waren. De sprekers verzuimden dan ook niet er vooral
den nadruk op te leggen, dat het aan Hitier te danken was,
dat de Kerk nog eenmaal de kans had gekregen,
het volk, ook het volk van de straat te grijpen.
Dat was mijn eerste kennismaking met de „Duitsche Christe
nen". Sedert kruisten ze herhaaldelijk mijn weg, want, het valt
niet te ontkennen, dat de ijver dezer groep groot is, en dit
werk voor de Kerk niet alleen in de binnenkamer geschiedt.
Het trof zoo, dat een tweede bezoek van mij aan Duitschland
juist viel in den tijd der kerkelijke verkiezingen en toen ddarop
de gekozenen in hun ambt werden bevestigd. Het doet wat
vreemd aan, wanneer men door Berlijn of door Dortmund
wandelend, gelijk mij in beide steden overkwam, in de drukste
winkelstraten zich een kerkelijk manifest ziet overgereikt door
een S.A.-man. En dat met al den ernst, waarmede een stuk
arbeid voor de Kerk verricht behoort te worden.
De „Duitsche Christenen" hebben in hun organisatie omstreeks
het jaar 1929 het eerst van zich doen spreken. Oorspronkelijk
sprak men van Glaubensbewegung, geloofsbeweging.
Dit woord werd gebruikt om daarmede aan te duiden, dat men
vierkant stelling wenschte te nemen tegen het atheïsme, tegen
de toenemende ongodsdienstigheid, of sterker gezegd, tegen dc
godloozen-actie. De Kerk had den strijd tegen wat gegroeid was
uit de revolutie van 1918 glansrijk verloren. Althans de
Protestantsche Kerk; de Roomsch-Katholieke was innerlijk
ook sterk verzwakt, maar zij had naar buiten althans
nog een machtspositie ingenomen door het Centrum. De
Evangelische Kerk bood zoo goed als geen weerstand meer.
Van een politiekcn weerstand gaf het Duitsche protestantisme
nauwelijks één blijk. „De in 1929 naar voren gekomen evangeli
sche beweging, de .Christelijk-sociale yolksdienst, welke het
werkelijk beproefde een protestantsch strijdfront in den Rijksdag
te vormen, stelde echter teleur, wijl zij blindelings den koers
van het Centrum volgde, en dus de sociaal-democratische regee
ring dn Pruisen hielp handhaven, en het meeregeeren der
marxisten over Duitschland in stand hield." Aldus Dr. Wieneke,
een der oprichters der Glaubensbewegung. Men ziet, dat hier dc-
zusterpartij in Duitschland van de Nederlandsche anti-revolu
tionairen en christelijk-historischen een scherp verwijt van
slapheid wordt gegeven.
Het Protestantisme was dus politiek zonder eenige beduiding.
In 't algemeen dus ook hier weer dezelfde strooming, als elders
werd opgemerkt. Christendom en nationaal gevoel gaan hand
in hand samen.
Deze Geloofsbeweging stond eerst afwijzend, althans vreemd
tegenover de vólkische groepeering van Hitier. De oorzaak
hiervan was gelegen in het stempel, hetwelk generaal Luden-
dorff en zijn vrouw Mat hil de wildén drukken op het
nationaal-socdalisme. Men weet het, deze beiden waren in
heidensche opvattingen verstrikt geraakt. Dan waren daar nog
andere geestelijke warhoofden, als D inter, die het Oude
Testament wilde verloochenen. Tegen deze afzwering der Chris
telijke beginselen is met kracht partij gekozen. De nationaal-
socialistische beweging heeft zich geheel los gemaakt van deze
stroomingen; Ludendorff, mitsgaders diens vrouw en vrienden
zijn geheel verloochend, en het standpunt is aanvaard en
omschreven, gelijk wij het vroeger reeds hebben uiteengezet.
Toen is de toenadering gekomen, en hoor nu, wat gezegd
wordt van Hitier: „Deze groote politieke Leider heeft iets van
de grootste levensdiepte gevonden. Niet het menschelijke ideaal
is zijn wegwijzer, maar de Almachtige zelf. Mag hij ook als
katholiek een en ander wat andei's zeggen dan een protestant,
mag hij ook in scherp politiek debat, ja dikwijls in bijtende
satyre het standpunt van tegenstanders hekelen, in den diepsten
grond gaat het niet om uitwendige zaken, maar om wat door
het innerlijke bewustzijn wordt geboden. Ook die in ge
loofszaken niet precies mét hem gelijk denken,
worden geroerd, wanneer men de warmte op
merkt, waarmede hij Kèirk en Evangelie ver
dedigt tegen hen, die geloofservaringen van
eeuwen lang bespottelijk willen maken."
Toen is dan het contact tot stand gekomen. In het begin werd
door vele nationaal-socialisten bedoeld, de nieuwe groep naar
het voorbeeld der
„religieuze sociaal
democraten", gelijk
ook in Nederland,
tot een soort geloofs
beweging binnen
de partij te vervor
men, waarom ook
hier en daar de
naam Evangelische
nationaal-socialisten
opdook. Maar Adolf
Hitler deelde mede,
dat hij, zoowel als
Gregor Strasser, die
toen nog tot zijn
medewerkers behoor
de, oordeelden, dat
de Kerk abso
luut zelfstan
dig en vrij v an
de partij moest
b 1 ij v e n. Hij ried
wèl aan als naam
te kiezen „Duitsche
Christenen". Over de
grenzen der partij
zou de Geloofsbewe
ging zich dan ook
kunnen richten tot
alle geestelijk gelijk-
denkenden. De ge
dachte van Hitier, om geheel los te blijven van de partij-politiek,
hoewel naast elkaar kampend voor een nieuw Duitschland,
heeft men ook willen doen uitkomen in de tien daarop vast
gestelde richtlijnen. Dr. Wieneke zegt hiervan: „Van begin tot
eind zijn hier partij-politieke eischen uitgeschakeld,
ofschoon partijzonden wel zonder vrees in het licht van het
Evangelie van Jezus Christus zijn gesteld. Want het Evan
gelie oordeelt' alles, ook de partijpolitiek. En
slechts het Evangelie, en de daarin verkondigde heerschappij
van dien Koning zal ons Duitsche volk de kracht tot den
vernieuwdngsstrijd geven."
Ofschoon de bedoeling voorzat, gelooven wij niet, dat men erin
geslaagd is de partij-politiek buiten de Kerk te houden. Dat de
gebieden van Kerk en politiek zoo gemakkelijk over elkaar
heenstrijken, weet ieder, die met belangstelling het kerkelijk
leven, waar dan ook, volgt.
Ten opzichte van de onderlinge verstandhouding der religieuze
stroomingen binnen de Duitsche Kerk, werd voorjaar 1933
voorgesteld: De Rijkskerk zal in den geest van Luther worden
opgebouwd, in vriendschappelijke samenwerking met de gere
formeerden. Wat de belijdenis betreft, werd aldus geformuleerd:
Eerbied voor de belijdenis; onthouding van „bijbel-experimen
ten". De Drieëenige God werkt in het leven, dat ons in Natuur,
Geschiedenis en Kerk voor oogen staat. God schiep den „orga-
nischen" Duitschen mensch. Zonde is de afzondering van het
organische levensproces, waarvan Christus ons de gansche
waarheid openbaart, want hij is ook een Heiland der
Duitschers.
Oppervlakkig beschouwd, zit in den gedachtengang der
„Duitsche Christenen" iets, hetwelk de gereformeerde opvatting
omtrent het beslag leggen op alle terrein des levens, meer
benadert. Toch heeft de aandachtige lezer het onderscheid al
wel aangevoeld, waarover straks vooral de strijd zou loopen.
De verschilpunten tusschen de twee stroomingen komen nog
beter naar voren, wanneer wij dan nu een vertaling geven der
tien richtlijnen.
I. Deze richtlijnen willen aan alle geloovige Duitsche men-
schen wegen en doeleinden toonen, hoe zij tot een nieuwbouw
van de Kerk kunnen komen. Deze richtlijnen willen noch een
geloofsbelijdenis zijn of haar wijzigen, noch schudden aan de
belijdenisgrondslagen van de Evangelische Kerk. Zij zijn een
le vensbekenteni s.
II. Wij strijden voor een samensmelting der in den Duitschen
Evangelischen Kerkenbond federatief verbonden 28 Kerken tot
één Evangelische Rijkskerk
IIL De Lijst „Duitsche Christenen" (dit slaat op de kerkelijke
verkiezingen) wil geen kerkelijk-politieke partij zijn in den tot
dusver gebruikelijken zin. Zij wendt zich tot alle evangelische
Christenen van Duitschen oorsprong. De tijd van het parlemen
tarisme heeft zich ook in de Kerk overleefd. Kerkelijk-politieke
partijen hebben geen godsdienstige bedoeling, om de leden der
kerk te vertegenwoordigen, en zij staan het voorname doel van
één kerkelijk volk te zijn, in den weg. Wij willen een levende
volkskerk, welke de uitdrukking is van alle geloofskrachten.
IV. Wij staan op den bodem van het positieve Christendom.
Wij belijden een Christusgeloof, hetwelk daarmede in overeen
stemming is, en hetwelk opkomt uit den Duitschen Luthergeest
en uit heldhaftige vroomheid.
V. Wij willen het weer ontwaakte Duitsche levensgevoel in
onze Kerk doen gelden en onze Kerk levenskrachtig maken.
In den strijd om de Duitsche vrijheid en toekomst heeft de Kerk
in haar leiding zich te zwak geopenbaard. De Kerk heeft tot
dusver niet tot beslissenden kamp tegen het godvijandige
marxisme en het aan beginsel gespeende Centrum opgeroepen,
maar met de politieke partijen dezer machten een kerkovereen-
komst gesloten. Wij willen, dat onze Kerk in den eindstrijd
om het zijn of niet-zijn van ons volk aan de spöts optrekt. Zij
nag niet afzijdig staan of zdch geheel onttrekken aan hen, die
len vrijheidskamp voeren.
VI. Wij verlangen een wijziging van de overeenkomst tus-
hen Staat en Kerk en een strijd tegen het godsdienst- en
volksvijandelijke marxisme en zijn christelijk-sociale slippen-
dragers yan allerlei schakeering. Wij missen bij deze overeen-
Het Wichernhuis, herinnerend aan het groote werk onder, I
ellendigen.
komst het vertrouwend wagen met God en de roeping van cle
Kerk. De weg in het Rijk Gods gaat door strijd, kruis en offer,
niet door valsche vrede.
VII. Wij zien rassen, volksdom en natie als ons van God
geschonken en toevertrouwde levensordeningen, welke Gods
gebod ons oplegt te verzorgen. De rassenvermenging staat dit in
den weg. De Duitsche buitenlandsche Zending roept op grond
van haar ervaring het Duitsche volk sedert jaren toe: „Houdt
uw ras rein", en zegt ons, dat het geloof in Christus dé rassen
niet verstoort, maar verdiept en hedligt."
VIII. Wij zien in het juiste begrip der Inwendige Zending
het levende Christendom van de daad, dat echter volgens onze
opvatting niet enkel in medelijden wortelt, maar in gehoor
zaamheid aan Gods wil en in dank voor Christus' kruisdood.
Enkel medelijden is weldadigheid, en kan tot aanmatiging 1
leiden, gepaard met een slecht geweten, en verweekelijkt een
volk. Wij weten iets Van de christelijke plicht en liefde tegeti- j
over de hulpeloozen. Wij eischen echter ook bescherming van
het volk tegen de ontuchtigen en de minderwaardigen. De In
wendige Zending mag in geen geval tot ontaarding van ons
volk bijdragen. Zij heeft zich overigens verre te houden van
maatschappelijke avonturen en mag niet dienen tot bevordering
van het eigenbelang.
IX. In de zending onder de joden zien wij een groot gevaar
voor ons volksdom. Zij as de toegangspoort van vreemd bloed
tot het lichaam van ons volk. Zij heeft naast de buitenlandsche
zending geen hestaansrecht. Wij keuren de zending onder de
joden in Duitschland af, zoolang de joden het staatsburgerschap
bezitten en daarmede het gevaar voor rassenbederf blijft
bestaan. De Heilige Schrift weet ook iets te zeggen van heiligen I
toorn en van uit liefde vergeven. In het bijzonder moet het
huwelijk tusschen Duitschers en joden verboden worden.
X. Wij willen een Evangelische Kerk, welke in het volks
karakter wortelt en wijzen den geest van een christelijk wereld
burgerschap af. Wij willen de uit dezen geest opkomende ver
derfelijke verschijnselen als Pacifisme, Internationale, Vrijmet
selarij, enz. door het geloof aan onze door God bevolen nationale
zending overwinnen. Het is niet toelaatbaar, dat een evangeli
sche geestelijke vrijmetselaar zou zijn.
De punten 7 en 9 hebben wij besproken bij de behandeling
van het jodenvraagstuk. In de andere richtlijnen zal men veel
vinden wat aanvaarbaar is en daarnaast ook meermalen iets,
wat voor ons niet ve r d ed i gb a ar is. Maar door alles j
loopt de nationale draad, welke Kerk en Staat naast elkaar wil
doen optrekken voor bet groote doel, en waarbij men hoopt en
dit niet het minst, ook het Koninkrijk Gods te dienen.
JOH ANN HEINRICH WICHERN
één der groote figuren uit de I
wendige Zending, gedreven door a<.
Evangelische Kerk in Duitschland.
