onderzoek
in
DUITSCHLAND
am ra »s=ni=nbin ra
DINSDAG 25 JULI 1933
UIT TROPISCH NEDERLAND
VREESELIJKE VERWOESTING
OP SUMATRA
TOONEELEN VAN
ONTZETTENDE ELLENDE
VERKEERDE MENTALITEIT BIJ
HOOGE AMBTENAREN
i Onze correspondent te Batavia schrijft ons
per luchtpost d.d. 4 Juli 1933:
Het is een overstelpende hoeveelheid stof,
die Indië in de afgeloopen weken biedt en
den correspondent voor Nederland in de
I moeilijkheid brengt, waarover hij zal schrij
ven bij de beperkte ruimte waarover hij in
i de Hollandsche krant te beschikken heeft.
I In de eerste plaats de geweldige aardbe
ving, die Zuid-Sumatra teisterde, en waar
over straks uitvoeriger.
Dan de te Batavia gehouden bijzondere
partijdag van de Christelijk Staatkundige
1 Partij, waarover ik twee weken geleden
reeds schroef.
I Verder' de oprichting van de maatschap-
pij voor individueele werkverschaffing on
der voorzitteschao van het nieuwe lid van
den Raad van Indië, den heer C. van den
I Bussche. Zij beoogt den werkloozen uit hun
lediggang te verlossen, een streven, dat even
I noodig is als de geldelijke verzorging dezer
crisisslachtoffers.
In de vierde plaats de tijdelijke beper-
king van den invoer van cement, ter be-
I scherming van de Indische cementindustrie
in hoofdzaak tegen den zeer goedkoopen Ja-
panschen invoer. Voorts de afdeelingsver*
slagen van den Volksraad over de begroo
ting 1934 en de heden in eersten termijn
aangevangen behandeling van de ordonnan
tie tot beperking en regeling van den rijst-
1 invoer in Indië, ter vervanging mn de m
Maart vastgestelde tijdelijke ordonnantie,
waarover ik destijds schreef (zie het num
mer van 3 April j.l.).
Van belang is ook wel de houding van
de Chr. Staatk. Partij ton opzichte van het
Indische fascisme, die in een vergadering
van de afdeelingen Batavia, Buitenzorg en
Mr. Cornelis gecombineerd, werd besproken
en afwijzend is.
Ik zou verder moeten schrijven over de in
stallatie der adviescommissie voor de onder
wijshervorming door den directeur van On
derwijs en Eeredienst, onder voorzitterschap
van prof. mr. Jb. Zeylemaker, uit 20 leden
bestaande. De verwerping der onderwijsbe-
grooting door den Volksraad is wel de hoofd
oorzaak van de instelling dezer commissie
geweest, die tot taak zal hebben advies uit
te brengen hetzij over een algeheele hervor
ming van het onderwijsstelsel, hetzij over
een revisie van het bestaande onderwijsap-
paraat in dien zin, dat zij ter verkrijging van
een meer bevredigende onderwijsvoorziening
ook met het aangeven van een herverdceling
van de voor onderwijsdoeleinden beschik
baar te stellen gelden kan volstaan. Een
enorme taak, waarover ook in de eerste ver
gaderingen der commissie zelf wel het noo-
dige zal gezegd zijn!
En dan jeuken mijn handen om weer en
kele staaltjes te publieeeren van gebrek aan
.verantwoordelijkheidszin en besef van de
geweldige ellende, waarin Indië is gedom
peld, bij leidende ambtenaren. Eén staaltje
moge echter genoemd worden.
De bladen melden, dat de afgetreden gou
verneur van Oost-Java, de heer De Man,
verleden week per Sibajak met pensioen
(f850 per maand!!) naar Holland vertrok
ken, een schuld aan den lande van pl.m. vier
mille met... f50 in de maand zal afbetalen!
Dat kwam zóó: Drie jaar geleden, bij zijn
benoeming tot gouverneur, kocht deze Man
een prachtige auto en het gulle gouverne
ment leverde daartoe een voorschot van naar
men zegt f 6000. In drie jaar werd daarop
door De Man genadiglijk f 1000 afbetaald
(f300 pet jarr. of f25 in de maand en dat
bij een salaris van pl.m. f1500 per...
maand!). Restte dus nog een schuld van
f 5000. De Man verkocht zijn auto voor f 1500,
een zwaar verlies dus maar wie koopt he
den ten dage ook nog een groote auto, die
benzine vreet! aan een anderen landsdie
naar, nadat hij eerst getracht had het goede
gouvernement zijn wagen ter betaling aan
te bieden voor zijn schuld! Nu zou men den
ken, dat die f1500 onmiddellijk in totaal in
's lands kas werden gestort! Mis, optimist!
dit bedrag stak deze Man in zijn zak, daar
van kan hij een jaar of twee zijn schuld
verder afbetalen en misschien scheldt het
gouvernement hem dan alles wel geheel
kwijt! Het gelukte den Man helaas niet, het
gouvernement geheel voor de schade die hij
persoonlijk van zijn duren koop ondervond,
op te laten draaien, maar toch kreeg hij ge
daan dat hem f 1000 werd kwijtgescholden,
zoodat zijn schuld nu nog vier mille be
draagt, die met een f 600 a f 1000 perjaar
wordt gedelgd! Over rente moet men maar
niet spreken!
Al neemt men misschien „verzachtende om
standigheden" in aanmerking, dan nog zal
velen zulk een mentaliteit een raadsel zijn.
Heeft iemand, die dan toch een verantwoor
delijk regeeringspersoon is geweest in een
gebied zoo groot als Nederland, dan heele-
maal geen besef van Indië's nood, geen
verantwoordelijkheidsgevoel? Zichzelf red
den; het zinkende schip verlaten, doch eerst
trachten daarvan zelf zoo veel mogelijk mee
te nemen! En wat zegt men van de hier
over te zeggen hebbende hooge ambtenaren,
die zoo iets maar toelaten! Is er dan in de
hoogere regionen van Indië's bestuur heele-
maial geen ernstig besef van den toestand.
De heer mr. C. C. vam Helsdingen zeide in
zijn openingsrede van den partijdag der C.
S.P., dat Indië eiken morgen drie ton armer
opstaat! Och, zullen menschen van het
slag De Man zeggen: wat helpt dan zoo'n
peulschilletje, dat het gouvernement van mij
krijgt! Maar het komt aan op de tendentie,
op de mentaliteit! En welk een verbittering
wekken gevallen als deze onder de andere,
sterk in hun inkomsten gekorte ambtenaren,
die maar moeten zien, dat zij er komen, en
bij de belastingbetalers, die telkens zwaar
der worden geperst!
Het is noodig, dat zulke gevallen in Neder
land bekend worden, dat er maatrqgelen
worden genomen, dergelijke dingen te kee-
ren. Want de hoofdfout zit natuurlijk bij
gouvernement, dat zulke zaken tolereert, al
zien wij Christenen in de eerste plaats wel
de persoonlijke mensch de oorzaak, in zijn
egoisme en geldzucht Men zou wensclien,
dat het land zulk een ambtenaar strafte met
inhouding van zijn pensioen ,tot de schuld
ten volle is betaald, plus de duizend gulden
die zijn kwijtgescholden! En voor zulke
ambtenaren juicht men het zeer toe, zooals
in den Volksraad sommige leden wenschen:
dat het pensioen maximaal f500 per maand
zal bedragen, f850 per maand is toch zeker
niet verantwoord in dezen tijd en... voor
menschen met zulke mentaliteit!
DE AARDBEVING OP ZUID-
SUMATRA
Tot mijn spijt was ik ditmaal niet in de
gelegenheid, als bij de uitbarsting van de
Merapi in iVr-ember 1930, zelf naar het ter-
rem van de ramp te gaan. Zondagmorgen
25 Juni omstreeks halfzes merkten verschil
lende menschen hier te Batavia duidelijk een
aardbeving van vrij sterke hevigheid. Den
volgenden dag kwamen de berichten bin
nen, die steeds verontrustender werden en
nu na een week moet de slotsom luiden, dat
een zeer zware ramp het Ranau-district in
Zuidwest Sumatra heeft geteisterd, waarbij
volgens voorloopige cijfers
ruim vijfhonderd dood en
te betreuren zijn, terwijl het aantal gewon
den minstens tweemaal zoo groot is. Het ge
teisterde gebied ligt'vlak bij rl? kust. Kroë,
dat wel het zwaarst is .getroffen en waar al
leen reeds 424 dooden zijn gevallen, ligt aan
zee. Ongeveer 18800 woningen zijn daar in
stort, terwijl de meeste steenen huizen er zoo
danig gehavend zijn, dat men ze niet meer
kan bewonen.
Zuid-Sumatra is over het algemeen een
welvarend gebied. Peper- en koffiecultuur
bloeien er in goede tijden. Maar nu zijn ver
schillende streken een toonbeeld van ver
woesting .Huizen zijn ingestort .wegen ver
nield, groote scheuren loopen door den
grond, aanplant is verwoest. Te Kroë is de
moskee ingestort, slechts enkele muren en,
eigenaardig, ook de deuren en luiken, zijn
blijven staan, een cementen vloer van een
andere moskee was in het midden geheel
omhoog gestuwd, zoodat een platform was
ontstaan. Slechts de groote havenlóodsen en
de gebouwen erom heen benevens de woning
van den agent der K.P.M., van steviger con
structie, zijn in stand gebleven.
Ook in de doesoens, de nederzettingen
rondom het Ranaumer, noordelijk
Kroë .het land in. is de verwoesting vn
lijk. Somher eentonig zijn de rapporten
over dooden en gewonden; zooveel hier, zoo
veel daar. Verwarring en verslagenheid
heerschen onder de bevolking, die familie en
vrienden heeft verloren aan de wreede gril
len van moeder aarde. Wegen zijn gestremd,
hier en daar brak brand uit, die echter spoe
dig werd gebluscht, op sommige plaatsen
ontstonden warmwaterbronnen. Ontzetten
de tafreelen hebben zich afgespeeld. Vooral
de eerste van de schokken was hevig. 28
schokken registreerde de seismograaf te
Batavia op Zondae, 10 op Maandag en 4 op
Dinsdag en te Telok Belong, aan Sumatra's
zuidpunt heeft de seismograaf Zondag ruim
40 schokken aangeteekend. In enkele minu
ten tijd was de verwoesting aangericht, da
gen en dagen is men reeds bezig om te her
stellen, te helpen, dooden te bergen en
wonden te verzorgen, te voorzien in voedsel
voor de van schrik verlamde overgeble
venen.
De namen van den heer Cath, hoofdadmi
nistrateur van het Zuid-Sumatra Landsvn-
dicaat. Mulder, adjunct-inspecteur van den
postdienst te Palembang die in de pasang-
grahan (logeergelegenheid) te Bandinga-
goeng verbleef en daar met ledikant en al
door den vloer zakte, Van Wijngaarden, con
troleur van Palembang, W. Happ, een werk
loozen Europeaan, die met het weinige aan
geneesmiddelen waarover hij beschikte
wat jodium en perubalsem onmiddellijk
hulp verleende, Hendriksen, moeten ge
noemd worden als helpers met onverflauw
de toewijding, die nag en nacht in de weer
;n. En niet te vergeten de staf, het hos-
pitaalpersoneel van het Zuid-Sumatra Land-
syndicaat, onder aanvoering van den hoofd
mantri Rachmat, die evenals de heer Cath
veertig uur onafgebroken werkte!
Ook het binnenlandsch bestuur en de men
schen die de dienst van volksgezondheid
het terrein va», de ramp had gezonden,
hebben gezwoegd met voorbeeldigen ijver, en
werken er nog. Want nog in weken zullen de
sporen van de ramp niet zijn uitgewischt
Zoo is b.v. in den goenoeng (berg) Semi-
noeng, ten zuiden van het Ranau-meer van
onder tot boven een groote scheur over een
lengte van honderden meters getrokken.
Veel is verzakt, verschoven verwrongen,
hoewel vlak tegenover zoo'n ingestort of ge
havend huis een ander staat, waaraan geen
spoor van vernieling is te bemerken. De Goe
noeng Pesagi is gespleten, de top is omge
vallen, waardoor dessa's bedolven zijn. Aard-
schuivingen en aardstortingen hebben over
al het anders zoo welvarende aanschijn van
de streek geheel geteisterd. Vooral in den om
trek van het Ranau-meer is de verwoesting
verschrikkelijk. Van sommige nederzettin
gen is daar niets meer over. De huizen, die
hier bijna overal on palen of steenen neuten
zijn gebouwd, sloegen van hun steunsels af
en stortten in elkaar, menschen en huisraad
verpletterend. Juist omdat de ramp zoo vroeg
in den morgen geschiedde 5 uur Zuid-
Sumatra-tijd en de huizen van vrij lichten
bouw zijn, heeft hij zooveel dooden en gewon
den geëischt Men is in zijn laatsten slaap
of bij het opstaan verrast. In enkele minuten
tijd voltrok zich de ellende, nog in de duis
ternis. Overal het lawaai van instortende
huizen, brekend huisraad en daartusschen-
door de angstkreten der opgeschrikten, het
hulpgeroep der gekwetsten, de ontzaglijke
schrik van hen die hun vrouw, of hun kind,
hun man of hun broer vlak naast zich ver
pletterd zagen worden en dood ineenzijgen.
Gelukkig bijna zij die onmiddellijk den dood
vonden, afschuwelijke marteling voor ande
ren, die bedolven lagen met pijn en wonden
zonder dat iemand ze kon verlossen en
aan schrik en pijn stierven vóór er hulp op
daagde. Algemeen was de verwarring, de
vlucht naar buiten voor wie nog konden ont
komen, terwijl de schokken aanhielden, wel
iswaar minder sterk, maar toch nog zóó
krachtig, dat de boel verder verwoest werd
en hetgeen nög overeind stond of hing ver
der instortte.
Onder een ruine van planken, balken,
dakpannen, metselwerk en zink moesten de
slachtoffers worden weggehaald, hier en
daar moest men ze zelfs uitzagen. Er was
een man die met daverend geweld
kreeg. Een buurman, wiens huis was blij
ven staan, snelde toe met een petroleum
lampje. De vrouw van het slachtoffer zat
ook bekneld, maar kon zich spoedig met
hulp van anderen vrijmaken. De man echter
leek dood.
Toen men er in slaagde, den kap enkele
timeters op te tillen kon hij eronderuit ge
haald worden en de dokter, intusschen geko
men .wekte hem op uit zijn bewusteloosheid.
Doch hij kon niet meer spreken en loopen,
was verlamd .Den anderen dag echter is hij
weer wat bijgekomen en tracht, hoewel nog
versuft, orde te bregen in den vreeselijken
warboel die zijn huis is geworden.
Het reddingswerk.
Dat er geen paniek is uitgebroken is te
danken aan den voortreffelijken arbeid van
den reeds genoemden heer Cath, die onmid
dellijk de leiding van het reddingswerk op
zich nam, tot het binnenlandsch bestuur was
aangekomen. Met zijn echtgenoote heeft hij
dagen achter elkaar gewerkt en den velen
medewerkers, die langzamerhand aan het
herstelwerk kwamen helpen, een gastvrij on
derdak aangeboden. Had hij niet onmiddel
lijk het werk hier georganiseerd, dan zouden
denkelijk nog veel meer slachtoffers zijn te
betreuren en ook de ellende der nog leven
de bedolvenen veel grooter zijn geweest.
De dokter van Batoeradja was het eerst
ter plaatse. Verder kwamen de inspecteur
van den dienst van volksgezondheid te Pa
lembang, de Indische artsen van Kajoe
Agoeng, Pager Alam en Sekajoe, de chirurg
van de Bataafsche Petroleum Mij. uit Plad-
joe, enkele verpleegsters uit Palembang, al
len natuurlijk met verband- en geneesmidde
len. De B.M.P. stelde onmiddellijk rijst ter
beschikking, die in vrachtauto's uit Pladjoe
werd aangevoerd voor de mensdien, die bi-
vakkeerend in de open lucht vóór de ravage
van hun woningen, als verlamd schenen
door den schrik en alleen zorg hadden voor
de eerstnoodige dingen, voedsel en onderdak,
dat ze van verschillende dingen trachtten
te improviseeren.
Het ondernemingshospitaal van de onder
neming Sapatoehoe van het Zuid-Sumatra
Landsyndicaat bood voorloopig onderdak en
behandeling aan de gewonden. In den loop
van Zondap en Maandag werden hier ruim
70 zwaargewonden opgenomen, terwijl het
aantal behandelde lichtgewonden niet te
tellen is. Zoo behandelde mevrouw Van
Wijngaarden alleen op dien rampzaligen
Zondagmorgen van 6 tot 1 uur meer dan
300 menschen. Heel de staf van het Zuid-
Sumatra Landsyndicaat was gemobiliseerd
Met hun vrouwen hebben die de eerste da
gen geholpen om het bovenmenschelijke
werk van verzorging en redding te verrich
ten. Zoo kon omstreeks 12 uur na de ramp,
dus Zondagmiddag 5 uur geconstateerd wor
den, dat de zwaarst gewonden van ver in
den omtrek waren geholpen en onderge
bracht in het hospitaal.
Onmenschen
Schril steekt tegen deze hulpvaardigheid
en opoffering wel af het gedrag van v«
schillende Chineesche handelaars, die hun
slag trachtten te slaan en de prijzen van
eerst noodige artikelen, zooals wit goed
katoenen baadjes en rijst, waanzinnig op
voerden. Ingrijpen van het bestuur was noo
dig, opdat niet voor een blik rijst van drie
kwartjs vier gulden moest worden betaald.
De assistent-resident van Batoeradja,
heer Ebbenhorst Tengbergen paste daarom
een distributiesysteem toe, nam verschillende
zakken rijst in beslag en verkocht deze te
gen iets meer dan de geldende prijzen. De
controleur van Wijngaarden heeft het wit
goed, dat men slechts tegen buitensporige
prijzen wilde afstaan .gerequireerd voor ver
band en lijkwaden.
Materieele schade
De onderneming van den heer Cath heeft
weinig geleden, hetgeen gelukkig is, omdat
men midden in den koffieoogst zit en het
bedrij-f door moet kunnen draaien. Wel i:
een aanzienlijke hoeveelheid geneesmiddelen
en instrumenten van deze onderneming ver
nietigd, hetgeen nu wel zeer ongelegen
kwam.
De schade treft hoofdzakelijk den enkelen
personen en de wegen. Druk zijn de ambte
naren van de Burgerlijke Openbare Werken
bezig om de wegen weer begaanbaar te ma
ken. Voor sommige kan dit wel meer dau
een maand duren, zóó gewejdig veel grond is
op sommige plekken verplaatst.
Radio Nieuws.
WOENSDAG 26 JULI
Izeo (296 M.) N.C.K.V. 8 00 Schrlftlexln*.
15 Morgenconcert 10.30 Morgendienst. Iet-
er Ds H Moolhuizen, Geref. pred. te A&rlan-
erveen 11—2 Geruild met KRO voor Don-
erdag 27 Juli 2.00 Concert 3.00 Lezen
an Chr. Lectuur 3.30 Uurtje voor onze
ang- en Muziekverenigingen. Concert.
.15 Verzorging zender 5.00 Kinderuurtje,
istlik Frysk Selskip 6.30 Op 1
leberlcl
Wa
afges
7.15 Persbericht»
den heer D Pereboom 7.
den neer A Stapelkamp
7.00
7.30
10.10 Gramofoonplate
- 10.30 Persberichten.
ging Zender 2 00
de kinderen 1.30 Orgelspel 4.50
-muziek 5.00 Concert 7.00 ParttJ-
k 7.20 Lezing
icht 7.15 Grt
10.00 Concert 3
eert 11.15 Giam.-muziek.
V.P.R.O. 10.00 Morgenwijding.
R.V.U. 6.30 Cursus.
r u s s e I (Vlaamschï (337.8 M.) 12.20 Concert
1.20 Berichten Concert 5.20 Concert 6.20
Pianovoordracht 6.35 Causerie 6.50 Gra-
mofoonmuzlek 7.85 Voordracht 7.50 Be
richten 8 20 Concert 9.05 Radiotooneel
9.35 Zang 9.50 Concert 10.50 Berichten.
(Kiansi-n) (509 3 M.) 12.20 Concert 1.20
Berichten. Concert i5.20 Concert 6.20
Causerie 6.35 Concert 6.50 Cello-voor
dracht 7.20 Gram.-muziek 7.35 Lezing
7.50 Berichten. Lezing 8.20 Planorecital
8.35 Gram.-muziek 8.50 Zang 9-20 Con-
Concert 1.50 Concert
3.20 Piano-recital 3.35 Orkest 6.05 Or
gelspel 6.50 Cello-recital 7.20 Concert
9.40 Concert.
Concert 12.20 Gramofoon 2.05 Gramofoon
Concert 5.50 Piano-recital 6.25 Concert
Concert Concert.
r'g (472.4 M.) 6.20 Concert 7 23
son don Reg. (855.9 M.) 12.50
8.20 BBC-Orkest 9.20 Concert.
Parijs (Radio Parley 0724.1 M.) 8.06 Gramo-
founpl. 12.35 Gram.pl. 12.50 Orgelconcert
1.25 Gram.pl. 7.30 Gram.pl 8.20 Gr.pl.
9.05 Zang 9.60 Gram.pl.
Wa r s c h a u (1411.8 M.^ 5.35 Concert 6.20
Gram.pl 6.65 Zang 7.25 Grara.pl 8.20
Zang 9.30 Concert
DE ..HENYTO'1
VAN 22—30 JULI TE HENGELO.
Van 22 tot en met 30 Juli wordt in Hen
gelo een tentoonstelling gehouden voor
handel en nijverheid (H.E.N.Y.T.O), welke
Zaterdagmiddag door burgemeester Jansen
is geopend.
In de ongeveer 100 stands exposeert een
zestigtal zakenmenschen en firma's, w.o. de
meest bekende uit het land, hun producten.
XIX
Eet Jodenvraagstuk; de Oost-Joden
[(pELD.) In de toelichting tot het program der nationaal-
Booialisten staat te lezen, dat het binnenkomen van joden uit
de oostelijke landen in Duitschland moet worden tegengegaan.
Er wordt aan toegevoegd, dat in de jaren van den diepsten
nood, in de inflatie-periode Gallicische en Poolsche joden in
grooten getale de Duitsche steden als woonplaats gingen
kiezen. Er was toen handel te drijven. Letterlijk alles werd
gekocht en verkocht en een nieuw geslacht rijken werd ge
kweekt op kosten van arme Duitsche burgers.
Zoo zitten wij midden in de kwestie der zoogenaamde oost
joden. Zij is waard belicht te worden. Bij al de tragiek, waar
door zij gekenmerkt wordt, is zij toch hoogst interessant, al
was het alleen maar om de geweldige uitersten, welke onder
he( menschdom voorkomen.
In Duitschland benijdt met ons land, wanneer het joden
vraagstuk ter sprake komt. In Nederland, zegt men dan, daar
heeft men nakomelingen van Spaansche en van Portugeesche
joden. Deze zijn ingeburgerd; zij zweren bij het land, hetwelk
hun woonstede gaf; zij zijn op en top geciviliseerd. Ook over-
heerschen zij niet, als in Duitschland, beurs en pers. Er is een
persbureau onder joodsche leiding, maar dat is in elk opzicht
neutraal, en wij onderschrijven dat. Wie heeft niet onder de
joden zijn beste kennissen en vrienden vaak? En hoe bloeien
echt-vaderlandsche deugden niet rijkelijk op in tal- en talrijke
families van het Nederlandsche Joodsche volk?
Een enkele oost-jood moge eens verdwalen naar Nederland,
maar overigens, men kende hem tot vóór eenige jaren slechts
als de passant voor Amerika. Ook dat is nu afgeloopen;
Amerika zette de immigratie stop. Maar Duitschland vangt,
wanneer de onbluschbare lust om te trekken en te wandelen
wakker wordt, hem en zijn vrienden op en moet dan maar zien
hem onder te brengen m zijn volkshuishouding, maar tegelijk
de daarmede binnengehaalde gevaren zien te keeren.
Hoeveel joden schat men, dat er op de wereld leven? Het zul
len er vijftien millioen zijn. Hiervan verblijven er in de oost-
Europeesche landen ongeveer zeven millioen, waarvan alleen
in Polen tegen de vier millioen, op een totaal aantal inwoners
van dertig millioen. In de zuidelijke landen, behalve tegen de
kusten der Middellandsche Zee aan, vindt met er niet veel. In
Duitschland tegen de zeshonderd duizend en in de westersche
landen zal het om de zeven millioen zijn, waarvan in Amerika
yijf.
Polen heeft van alle landen dus wel het grootste percentage
en dit brengt zijn eigenaardige moeilijkheden mede. Zoo dicht
op elkaar wonend, moet dit ras wel volkomen zijn eigen stem
pel blijven dragen. En in Polen zelf spant Warschau de kroon.
Van de ruim millioen inwoners zijn er driehonderdduizend
joden en deze wonen dan in het zoogenaamde ghetto.
Er zijn, tot deze verdeeling kan met althans komen, drie
soorten joden. De banden van het ras trekken wel over en
weer, maar soms gelijkt het ook, alsof een onoverbrugbare
klove het samensmelten verhindert.
Daar heeft men dan in de eerste plaats de joden van het
westen. Er mogen zich dan hier en daar orthodox-religieuse
groepjes onder bevinden, verreweg het grootste deel is modern
yan, opvatting. Enkele godsdienstige gewoonten worden gehand»
haafd om der traditie wille, doch de aanpassing aan het cul
tuurleven onzer dagen is volkomen. Zelfs trekt men vaak
gaarne aan de spits op en mint dan dikwijls in 't oog loopend
het gewaagde. Het is dit moderne deel, telkens waar mogelijk
aangevuld uit de rasgenooten uit Oost-Europa, hetwelk in
Duitschland het aandraaien der schroeven zich moeten laten
welgevallen.
Deze Oost-Europeesche jioden vormen alzoo de tweede soort.
Zij zijn in zeer groote meerderheid orthodox en minnen het
scherpste formalisme. Het cultuurleven heeft hen nog niet in
zijn macht gekregen. Wel gaat het verlangen, vooral van de
jongeren, ernaar uit, doch de omgeving beproeft ze omklemd te
houden in de tradities van eeuwen. Men vindt hier de merk
waardigste conserveering van gewoonten en van gedachtengang,
gelijk die duizenden jaren van geslacht op geslacht zijn bewaard
gebleven, ondanks zwerven van het eene land der aarde naar
het andere.
En als derde soort moeten dan de nieuwe Palestinabewoners
worden genoemd, de bouwers van het joden-tehuis, de pioniers
van een eigen vaderland, waar het moe gezworven volk voor
altijd zijn loofdak en zijn wijnstok terug hoopt te vinden.
Temidden van de westersche joden verkeeren wij allen, of
beter gezegd, de westersche joden verkeeren te midden van ons.
Wij kennen hun gebreken en zij kennen de onze, en wij zijn
aan elkaar gewend, en om moeilijkheden te voorkomen gaan
wij beurt om beurt elkaar wat uit den weg.
De bouwers van het nieuwe Palestina heb ik voor eenige ja
ren mogen gadeslaan op een reis naar het Oosten. Hun smerig
stadsdeel van Jeruzalem heb ik doorkruist en bij hun Klaag
muur gestaan. Hun kolonies in het Noorden, bij de Jordaan en
in de vlakte van Saron heb ik gezien en ik heb mij er over
verbaasd, dat waarlijk een jood boer en tuinier kon worden.
De moderne, westersch-aangelegde stad Tel Aviv heb ik be
wonderd, maar van het orthodox-religieuse beginsel bespeurde
ik hier vrijwel niets, 't Was één stuk assimilatie, aanpassing
aan vooruitgang en techniek, maar de godsdienstige ondergrond
was verdwenen.
Nu verlangde ik ook, al was het dan maar voor éénmaal de
Oost-jood te zien in zijn omgeving, in zijn ghetto, om zoo de
contrasten van dit merkwaardig volk in mijn gedachten naast
elkaar uit te kunnen stallen. De afstand tusschen orthodox en
modern in zijn uiterlijke verschijnselen want wie dringt door
tot de roerselen des gemoeds van een ander ras wilde ik
meten, en ook wilde ik mij beproeven in te denken in de ge
steldheid van het Duitsche volk, hetwelk vermenging van eigen
natie, noch met de moderne joden, noch met de oost-joden toe
laatbaar acht, doch deze laatste om andere redenen dan de
eerste buiten de landspalen wil houden.
Zoo ben ik naar Warschau getogen en heb gedwaald in de
jodenstad, en ik kwam tot de erkenning, dat ik dit op deze
4C m 1» fi'n
i
rn 1
vis ob.1 'i .r
nip» SÏOV-B
•m-*-
.0383
e
•n ye> .v« r
Feuilleton uit een Joodsche krant, waarvan het Bureau in het Ghetto te Warschau is gevestigd.
Oude Markt te Warschau,
w ij z e, toch niet verwacht had in Europa. Want wel heeft
Warschau de grootste jodenkolonie van Europa's vasteland,
maar dat de oostersche karaktertrekken zich hier zóó zouden
kunnen uitleven, neen, dat was mij een openbaring. En telkens
weer maakte ik de vergelijking met Napels, de h a 1 f-oostersche
stad, of beter nog, met Kairo, de v o 1-oostersche stad. Hetzelf
de gejaag en gedraaf en verblijf met al het hebben en houden
op straat, maar met het groote verschil dat Napels en Kairo
romantiek bij de vleet bieden, en Warschau-Ghetto één stuk
menschelijke tragiek en triestheid, al zullen de bewoners het
met zoo aanvoelen.
Ghetto herinnert aan de middeleeuwsche opvatting, versle
ten opvatting, dat de joden in elk opzicht ongewenschte gas
ten waren en dat hun dus, dicht bij elkaar gedrongen, het
kleinst mogelijke stukje grond diende te worden aangewezen.
Ghetto roept de vervolgingen zijner bewoners in de gedachten
terug; vervolgingen, ook door de inquisitie maar hierin deel
den allen, die als niet-geloovigen werden beschouwd maar
vooral omdat de inheemsche bevolking zoo vreemd stond tegen
over de op een hoop gejaagde halve oosterlingen.
Ghetto, de wirwar van straten en sloppen, van krotten en bin
nenplaatsen, met zijn kelders en ondergrondsche woningen,
met zijn bedehuizen en zijn joodsche opschriften, met zijn be
volking, welke altijd haast heeft, alsof iedere vijand hem op de
hielen zit. Waar van morgen tot avond handel gedreven wordt,
altijd handel, maar meestal in de minst waardevolle artikelen
Ghetto, waar de orthodoxe joden met kaftan en platte pet'
redetwisten met de modern aangelegde broeders, en waar twee
volle rustdagen zijn, de eigen gekozen Sabbath om de religie
alle eer aan te doen, en de Zondag, omdat de Poolsche regee-
rmg dien voorgeschreven heeft. Ghetto met zijn stillen Vrijdag
avond, opvallend stil tegenover den ten ondergang neigenden
dag, met zijn vóór-Sabbath, wanneer allen naar binnen gaan
in de kamertjes en de kelders en zich schikken om de Sab-
bathstafel met de Sabbathslamp.
Ghetto, waarin geslachten ter wereld komen en den weg van
alle vleesch gaan, maar waaruit ook de zwerftochten aanvan-
nmwT J*eilig®,rabbis in de bereen- of naa-' Palestina,
om het land der vaderen te bouwen, of naar het Westen, de
gevreesde en toch gezochte cultuur tegemoet.
Het zijn deze oost-joden, waarvoor de Duitschers een groote
schrik hebben. Men meent, dat zij door eeuwenlange opsluiting
in de ghetto's zich levensnormen hebben eigen gemaakt, welke
in strijd zijn met de opvattingen van het Duitsche volk. Zij zijn
verwijderd gehouden en hielden zich zelf ook gaarne vèr af van
niet-joden. Zij mogen niet losgelaten worden op andere bevol
kingen.
En zoo heeft men hier dan toch wel waarlijk een stuk tra
giek, waarbij men stil wordt en zoekt naar antwoord op de
vraag, hoe zich dit alles verdraagt in een wereld, waarin de
vooruitgang zich sprongsgewijs een weg baant
Maar wat voor mij toch wel zeer teleurstellend was, dat was
het feit dat westersche, in goeden doen zijnde rasgenooten
volop drinkend uit den beker der cultuur, geen stukje sym
pathie hadden voor de nog zoo ver achtergeblevenen uit het
Ghetto. Wq nemen aan, dat die zich zoo uiten, tot de kleine
minderheid behooren, welke het juiste verband tusschen mate
rialisme en ethiek verloren hebben, doch dat de meesten met
ons met groot verlangen uitzien naar den tijd, waarin het mo-
hoog teTeffen Ghetto"bevolkin? geestelijk en materieel om-
n»Wkf,„nU.m^- W" Van hct leren der i°den Oost-Euno-
pa, kunnen mj aanraden het boek te lezen van den bij den brand
van de Georges Phtlippar in de Roode Zee omgekomen Fran-
schen schrijver Albert Londres, De Wandelende
objectieve belichting^0011 d d°
Duitschland echter, en dat is één der gevolgen van de staats-
tS^n hef' de taal30p zich kanomen ais barrière Ie dienen
tegen het commumstisch Rusland, en daarnaast wenscht 1,™ da
zijn grenzen 'atCn Ee"ikbe™clllikdo burgers binnen
Merkwaardig overigens, welke wisselwerking er toch bestaat
~d« "et leven. De joden ta Polen zijn l^g
n at aittseweest' Maar «"dl* was Hitlef
met aan het bewind gekomen te Berlijn, of zij gingen in groota
tot de meest regeermgsget rouwe burgers.
(Het eerstvolgende artikel zal verschijnen wegen* vacant»
van schrijver op Dinsdag 1 Augustus a.s.) acantw
