SCHOOL-EN KERKMEUBELEN SHJLSBSÜUH
onderzoek
IR
DUITSCHLAND
ZATERDAG 8 JUL11933
DERDE BLAD PAG. 9
Kerknieuws.
Dr. H. J. OLTHUIS
Dr. H. J. Olthuis, predikant der Ned. Hen*.
Gemeente te Rotterdam, mocht gister herden
ken, dat hy 25 jaar geleden (Dinsdag 7 Juli
190S) aan de Rijksuniversiteit te Utrecht pro
moveerde op proefschrift: De dooppraktijk der
Geref. Kerken in Nederland (15681816). Ge
boren 4 September 1875 te Elburg, diende Dr.
Olthuis achtereenvolgens de Ned. Herv. Gem.
te Otterloo en te Harmeien, om 12 Juni 1910
te Rotterdam (vac.-Dr. P. J. Kromsigt) in
trede te doen.
EEN ONGEVRAAGD ONTSLAG
De Kerkeraad der Ned. Herv. Gem. te
Sneek heeft met 9 tegen S stemmen besloten
het besluit in te trekken, in 1928 genomen,
Waarbij dra. C. Elink Schuurmans aan den
eenigen Vrijzinnigen predikant daar ter stede
als hulpkracht werd toegevoegd voor rekening
yan de Kerk.
Als gevolg van dit besluit wordt de juffrouw
Imet ingang van 1 April 1934 ongevraagd ont-
clag verleend.
kerkelijke hoofdelijke omslag
ooals destijds is gemeld werden aan de Kerk
Voogdij der Ned. Herv. Gemeente te Heeren
veen door den ontvanger der Registratie en
Domeinen twee boeten elk van 100 gulden
opgelegd wegens het afgeven van ongeze
gelde kwitanties voor betaalden hoofdelijken
omslag betreffende bedragen boven 10 gulden.
Omdat Kerkvoogden op grond van vroeger
verkregen inlichtingen van meening waren,
'dat bedoelde kwijtingen ongezegeld mochten
zijn, hebben zij in dezen de beslissing van den
Minister gevraagd.
Het antwoord van den Minister van Finan
ciën is thans ingekomen en luidt, dat kwitan
ties wegens betaalden kerkelijken omslag van
bedragen boven 10 gulden, gezegeld moeten
zijn.
DE CENTRAAL BOND VOOR INWENDIGE
ZENDING
Onlangs vergaderden achtereenvolgens de
aangesloten instellingen, het bestuur en het
hoofdbestuur van den Centraal Bond teneinde
te voorzien in de penningmeestersvacature.
Door den heer L. J. van Wijk, welke by ont
stentenis van voorzitter en vice-voorzitter de
vergaderingen leidde, werd den scheidenden
penningmeester, den heer Van Lynden van
Honstwaerde in hartelijke bewoordingen dank
gebracht voor al hetgeen hij in het belang van
den Bond heeft gedaan en de nieuwe penning
meester Mr G. P. Haspels, die 1 September
zijn functie hoopt te aanvaarden, geïnstal
leerd.
In de vergadering van het hoofdbestuur
werd nog uitvoerig gesproken over eenige wij
zigingen aan te brengen in de statuten en het
huishoudelijk reglement, die voornamelijk ten
doel hebben het bestuursapparaat van den
Bond te vereenvoudigen. Het ligt in de bedoe
ling de voorgenomen wijzigingen in het na
jaar aan het oordeel van de ledenvergadering
te onderwerpen.
Tenslotte kan met dankbaarheid melding
worden gemaakt van een belangrijke schenking
Van Prof. Dr. C. van Gelderen, te Amsterdam,
aan het Bybelsch Museum, bestaande in een
herbarium van palestijnsche
Uit het kerkelijk leven te Berlijn
DE KERKELIJKE INZEGENING
VAN 47 ECHTPAREN
Onze Duitsche correspondent schrijft:
Van kerkelijke zijde ontving ik het vol
gende bericht, hetwelk typeerend is voor de
nieuwe verhouding tusschen staat en kerk:
Zondag worden in de Lazarus-Kerk in de
Roniintenstraat gelijktijdig vijftig huwelijks
paren ingezegend. Zij verzamelen zich tegen
11 uur in het voorportaal van de kerk.
De mannen, die allen lid zijn van de
NSDAP en tevens tot de geloofsibeweging
der Duitsche Christenen behooren, verschij
nen in bruine uniform. De optocht der
bruidsparen naar de kerk wordt voorafge
gaan door vaandeldragers der nationaal-so-
cialistisohe partij, welke geleid worden door
de predikanten en de ouderlingen der ge
meente. Onder de bruidsparen zijtn sommi
gen reeds vroeger ambtelijk getrouwd en
willen thans nog kerkelijk ingezegend wor
den. Na de kerkelijke plechtigheid begeven
allen zich met hun gasten naar het Bömih-
sche Brauhaus aan de Landsberger Allee.
Bij muziek en voordracht zal een gemeen
schappelijke bruiloft worden gevierd, waar
toe ruim 1000 kaarten zijn uitgegeven.
Toen ik ter plaatse verscheen, moest ik
vaststellen, dat er slechts 47 paartjes versche
nen waren, maar ook zij vormden een origi-
neele optocht. Alle bruidjes waren keurig in
't wit met langen sluier, slechts enkele uit
spaarzaamheid in donker gewaad. De man
en maakten een forschen militairen indruk
en hadden natuurlijk hun gala-uniform aan
getrokken. Men kan begrijpen, dat de bevol
king van Oostelijk Berlijn groote belangstel
ling voor deze plechtigheid toonde. Honder
den stonden geduldig voor de eenvoudige
kerk te wachten, totdat de gewone ochtend
dienst was afgeloopem. Van den toren waai
den volgens het voorschrift van de Pruisi-
De Zomerconferenties van den Zendingsstu
dieraad te Lunteren, hoopt men te houden van
24 tot 29 Juli, van 31 Juli tot 5 Augustus, van
7 tot 12 Augustus en van 14 tot 19 Augustus.
Het dagleyksch bestuur heeft zich echter af
gevraagd of het in verband met de tijdsom
standigheden ook raadzaam zou zijn om als
nog het aantal der conferenties van 4 op 3 te
rug te brengen, daar bij een te gering aantal
deelnemers er schade voor de kas zou ontstaan.
Een schade, die thans minder nog
dan ooit te verantwoorden zou zijn. Besloten
werd om nog tot uiterlijk 10 Juli te wachten.
Mocht het voldoende aantal deelnemers zich
dan niet hebben aangemeld, dan zou een
conferenties moeten worden afgelast. Men
melde zich dus vooral ten spoedigste aan,
uiterlijk 10 Juli (eerste en tweede conferen
tie), of uiterlijk 24 Juli (derde en vierde con
ferentie) bij het bureau van den Zendingsstu
dieraad te Zeist, waar men gratis een prospec
tus kan krijgen, dat inlichtingen verschaft
over de deelnemingsprijs, logies, e.d.g. en een
programma bevat.
De sprekers behooren tot verschillende
richtingen (Ned. Herv., Geref., Luthersch
enz.). Ook is het plan, dat er eenige buiten
landers zullen optreden, met name Duit
schers.
sche regeering, vier vlaggen. De afzetting
rondom de kenk werd geregeld door een aan
tal .schupo's en S.A.-mannen van de Horst-
Wessel-Standarte. De kerk was tot op de
laatste plaats bezet door familie, vrienden en
kennissen der bruidsparen. De dienst werd
w -leid door Ds. Lengming. Hij had tot tekst
gekozen: „Seid frohlich in Hoffnung, gedul
dig in Trubsal". Hij sprak over het Christe
lijk huwelijk en wekte allen op, een Chris
telijk leven te leiden in den soberen geest
van onzen moeilijken tijd.
Tegen vier uur begon de feestmaaltijd in
de met bloemen en vlaggen versierde zalen
van het Böhmische Brauhaus. Rijksminister
Dr. Goebbels was hier met zijn echtgenoote
verschenen en werd door allen toegejubeld-
Hij werd aan den ingang door twee kinder
tjes in 't wit welkom gebeeten en zijn vrouw
kreeg fraaie bloemen. Aan tafel voerde Goeb
bels het woord en wees op 't nauw contact
tusschen kerk en staat. Hij herinnerde aan
Mussolini, die sterk gehecht is aan het hui
selijk familieleven. Aan het eind van zijn
toespraak zeide Goebbels: „In het nieuwe
Duitschland is het weer de moeite waard,
dat men leeft!".
„Wehrkreispfarrer" Müllcr in den Dom
In de stampvolle Berlijnsche Dom had een
S.S.-afdeelmg zich links en rechts van hei
altaar opgesteld, In de liturgie werd niet
als gewoonlijk de apostolische geloofsbelij
denis, maar die van Nicea voorgelezen. Tot
tekst had Ds. Müller gekozen Joh. 6 van
vers 60 aan. In de lutherse he vertaling van
vers 64 leest men: „Aber es sind etliche un-
ter euch, die glauben nicht". Door Ds. Mül
ler hoorde men echter voorlezen: „Aber es
sind einige unter euch, die kein Gottver-
trauen haben". Vanaf den kansel zeide hij:
„Wij levenden zijn tot in het diepst van
onze ziel sterk verbonden met het eeuwige,
omdat wij weten, dat de man, die ons door
God is geschonken hiermede werd kanse
lier Hitier aangeduid tot wien wij omihoog
zien als onzen „Führer", zulk een eenvou
dig geloof bezit. Het was niet slechts men-
schenwerk, wat wij den laatsten tijd hebben
beleefd en voor mij blijft 't een onvergetelijk
oogeniblik, toen de „Führer", onmiddellijk
nadat hij tot kanselier was benoemd, tot mij
zeide: „Mir ist alles wie ein Wunder Got-
tes!" Wanneer thans menschen tegenover el
kander staan, dan is het begrijpelijk, dat elk
zijn eigen opvatting voor de juiste houdt,
maar minder begrijpelijk, dat ieder van hen
aanspraak maakt op God. Wij kunnen niei
zeggen: wat wij willen, dat is Gods wil! Wij
kunnen hoogstens voelen, dat wij volgens
Zijn wil handelen: wij vertrouwen, dat er
iets zal voortkomen uit ons werk, dat stand
zal houden voor geruimen tijd".
Aan het eind van zijn prediking zeide Ds.
Müller: „Ik zou weieens willen weten, hoe-
velen er onder ons zijn, die nog in den Bijbel
lezen, die, voordat zij gaan slapen, een hal
ve minuut stil zijn om te bidden. Waarom
lezen we niet meer in dit Boek der Boeken?
Omdat we niet meer begrijpen, wat erin ge
zegd wordt en ómdat de kerk langen tijd niet
den weg gevonden heeft, om tot 't hart der
menschen te spreken. Daarom willen wij
terug tot den Eeuwige, van Wien wij we
ten, dat Hij leeft en willen de taal, welke
Hij spreekt, in ons opnemen naar ons voe
len en denken".
Na afloop van den dienst het Onze Va
der en de zegen hadden eveneens een ge-
wijzigden tekst stonden buiten honder
den menschen met elkaar over den tekst
en zijn uitlegging te praten. Men kan zien,
dat de gemeente levendig aandeel neemt
aan den kerkelijken strijd. De portaaldeur
ging open en Müller verscheen in gezel
schap van eenige hooge amWenaren uit
het min. van eeredienst en vrftnden uit de
rijksleiding der Duitsche Christenen, voor
afgegaan door de afdeeling der S.S.-man-
nen. Met hooggeheven hand beantwoordde
hij den Hitler-groet en stapte in een gereed
staande auto.
Eenige andere godsdienstoefeningen.
Hoezeer men de wrijving in het kerkelijk
leven moet betreuren, toch heeft zij ook
haar goede zijde: plotseling is de belang
stelling voor den kerkelijken dienst weer
sterker geworden en alle kerken, ook die in
het verlaten centrum, werden druk be
zocht. Ik noem als voorbeeld de Dreifaltig-
keitskirche, vlak achter Hotel Kaiserhof
gelegen, waar ITitler woonde, zoolang Hin
denburg tijdelijk in het paleis van den kan
selier zijn intrek had genomen. In deze
kleine kerk, waar ook Hindenburg, wan
neer hij te Berlijn vertoeft, geregeld ter
kerke gaat, voerde Ds. Baumgarten het
woord over de gelijkenis van den vijge
boom. Aan de vordering, de vlaggen te ont
steken, was door deze gemeente geen ge
volg gegeven.
Weer een ander beeld bood de Apostel-
Paulus-Kirche in Schöneberg, waar Ds. von
Rabenau, de leider der „jung-reformatori-
sche Bewegung", den dienst leidde. Hier
zag men slechts eeen kleine vlag met het
hakenkruis, welke echter niet in opdracht
van de gemeente was uitgestoken, dus waar
schijnlijk tegen haar wil. Bij het begin van
den dienst marcheerden vier S.A.-afdeelin-
gen de kerk binnen, namen naast het al
taar een plaats in, terwijl anderen achter
in de kerk gingen zitten. De tekst luidde:
„Ich bin der Herr, dein Gott, du solist
keine andere Götter neben mir haben I"
Hij behandelde het gewetensconflict der
geestelijkheid, de moeilijkheden, welke
door de benoeming van een kerkelijken
commissaris zijn ontstaan en beriep zich
op het woord van Paulus: „Ich übe mich
zu haben ein unverletztes Gewissen vor
Gott und den Menschen!". Daarom kon hij
thans geen dankpredikatie houden. Hij
sprak ook de aanwezige geuniformde
nationaal-socialisten toe: „Jullie weten, dat
tegenwoordig ook veel dwang op ons volk
wordt uitgeoefend en dat de menschen el
kander niet meer vertrouwen. Maar de
kerk moet de plaats blijven, waar men
schen met elkander zonder dwang of vrees
van gedachten kunnen wisselen!". Allen,
ook de aanwezige S.A.-mannen, hoorden
eerbiedig toe en de dienst werd niet ge
stoord.
Groote belangstelling genoot ook de
avonddienst in de Kaiser-Wilhelm-Gedacht
niskirche, waar des morgens Ds. Hossenfel-
der het woord had gevoerd. Hier sprak Ds.
Jacobi over Matth. 21 vers 1216. Ds. Ja-
cobi deelde van den kansel mede, dat vol
gens een besluit der Berlijnsche predikan
ten elke arrestatie van geestelijke dienaren
bekend gemaakt zal worden. Daarom wees
hij erop, dat dezen Zondagochtend na den
dienst in de evangelische kerk te Steglitz
de 66-jarige predikant Ds. Grossmann ge
vangen genomen is. Hier schijnen ook de
S.A.-mannen weer eens toegegrepen te heb-
ben. Pfarrer Grossmann werd door de zoo
genaamde hulppolitie, dus S.A., naar de
consistorie gebracht, maar later weer vrij
gelaten. Hij had gesproken over Phil. 1 15.
Uit dit kort overzicht van enkele gemeen
ten kan men zien, hoe sterk de verdeeld
heid ook binnen de Berlijnsche kerken is
en hoe moeilijk de taak voor den dienst-
doenden geestelijke, die niet uit innerlijke
overtuiging nationaal-socialistisch kan den
ken en spreken, is geworden.
NEDERLAND EN DE DUITSCHE
JEUGDHERBERGEN
TOEZEGGINGEN VAN DUITSCHE
ZIJDE
EEN ADVIES VAN DE NEDERLANDSCHE
JEUGDHERBERG-CENTRALE.
Het bestuur der Nederlandsche Jeugd
herberg Centrale heeft in verband met de
geruchten die de laatste tijd over de Duit
sche Jeugdherbergen liepen en in verband
met het feit, dat veranderingen in de lei
ding dezer jeugdherbergfen plaats hadden,
een persoonlijk onderhoud gehad met de
hoofdleiding der Duitsche Jeugdherberg-or
ganisatie. In dit onderhoud hebben de Duit
schers de volgende toezeggingen gedaaa:
1. Alle Nederlandsche individueele trek
kers en trekkersgroepen van welke politieke
richting of ras dan ook, hebben toegang tot
de Duitsche jeugdherbergen; men zal hen
daar niet in hun overtuiging krenken.
2. De Duitsche trekkerskaarten worden
ook in het vervolg door de Duitsche jeugd
herberg-organisatie volgens dezelfde paeda-
gogische principes, uooals deze vroeger gol
den, afgegeven, met dien verstande, dat
Duitsche Joden en Duitsche Marxisten geen
Duitsche trekkerskaarten kunnen verkrij
gen.
3. De leiding van de Duitsche jeugdher
berg-organisatie geeft de verzekering, dat
Duitsche trekkers bij bezoek aan Nederland
sche jeugdherbergen tot conflicten geen aan
leiding zullen geven.
4. Het bestuur van de Nederlandsche
Jeugdherberg Centrale behoudt zich het
recht voor speciale trekkerskaarten voor het
bezoek aan Nederlandsche jeugdherbergen,
aan die Duitsche individueele trekkers en
trekkersgroepen te verstrekken, dde van de
Duitsche Regeering verlof hebben gekregen
over de grens te gaan, doch om redenen van
ras en/of politieken aard geen Duitsche
trekkerskaart meer kunnen verkrijgen.
Aan deze verzekeringen van Duitsche
zijde voegt het bestuur der Nederlandsche
Jeugdherberg Centrale het volgende toe:
Het bestuur van de Nederlandsche Jeugd
herberg Centrale kan er zioh thans mede
vereenigen op grond van bovenstaande
toezeggingen dat die Duitschers, welke
van een geldige Duitsche trekkerskaart
voorzien zijn in de Nederlandsche jeugd
herbergen welkom cijn.
Het bestuur der Nederlandsche Jeugdher
berg Centrale is voorts de meening toege
daan, alle Nederlandsohe trekkers, die de
Duitsche jeugdherbergen denken te bezoe
ken en verder diegenen, die voor hen ver
antwoordelijk zijn alsmede de groepleiders,
er op attent te moeten maken, dat de mo
gelijkheid niet is uitgesloten, dat in de
Duitsche jeugdherbergen een andere geest
dan vroeger heersoht in verband met 't feit
dat de de Duitsche jeugdherbergen hulp
middelen bij de opvoeding van die geheele
Duitsche jeugd zijn geworden en parallel-
geschakeld zijn.
Het bestuur van de Nederlandsche Jeugd
herberg Centrale is er echter van overtuigd,
dat de huidige leiding van die Duitsche
jeugdherberg-organisatie alles in het werk
zal stellen, de gedane toezeggingen in de
praktijk volledig ten uitvoer tie brengen en
geeft uitdrukking aan het vertrouwen, dat
de Nederlandsche trekkers zich volkomen
bewust zullen zijn van hun verantwoorde
lijkheid, zoodat zij zich coolang zij gast
vrijheid in Duitschland genieten in en
buiten de jeugdherbergen van iedere uiting,
voor zoover deze de verhoudingen in
Duitschland betreft, zullen onthouden.
Radio Nieuws.
ZONDAG O Jl'LI
S.00 nm. Kerkdienst uit do Geref. Kerk to
Halfweg. Voorganger Ds. E. A. Groenewegen.
1. Orgelspel; 2. Votum en zegengroet; 3. Zin
gen Ps. 08 vs. 13: 4. Geloofbelijdens; 5. Zin
gen Ps. 68 vs. 13; 4. Geloofbelijdenis; 6. Zin-
1—16. 7. Gebed; 8. Zingen Pi
9. Tekst: Heid. Cat. Zondag
1. Zingen Ps
ged. der predil
10. Ie ged.
i vs. 1; 12. 2e
ing; 13. Dankgebed; 14. Zingen
15 Slo1
Daarna tot 7.45 u. Ge>
laven try (1554.4 M.j 8.15 nm. Kerkdienst:
St. Martin-in-the-Fields.
(1634.9 M.) 9.15 i
M.) 8.50 vm. Evango- j
vm. Morgenwijding,
.angenberg (472
lischo Morgenwijding.
8.16 Morgencc
Morgendie
aooor ds. w. Jr*. üi. «j. van Uchelen, te Hilver* I
sum 11.00 Lezen van Chr. lectuur 11.30
Gramofoon 12.15 Gramofoon 12.30 Orgel
concert 2.00 Gramofoon 2.35 Spr. dhr,
A. J. Herwig. te Bussum 3.15 Viool; 4.00 Bij
bellezing door Ds. D Scheele, van Middelburg
6.00 Gramofoon 5.15 Zang 6.16 Gramo-
foon 6.30 Vragenuurtje 7.15 Ned Chr
Persbur. 7.30 Vragenuurtje 8.00 Concert
9.00 Spr. Mr. Dr. E. J. E. G. Vonkenberg, te
Gorinchem 9.30 Concert plm. 10.00 Vaz
Dias 10.30 Gramofoon
Hilversum (1875 M.J V.A.R.A. 8.01 Gramo
foon 10.15 Klein orkest 10.45 Voordracht
11.00 Klein orkest 11.45 Voordracht 12.01
Orgel 12.30 De Notenkrakers 2.30 Orkest
4.30 Na schooltijd 5.00 De Flierefluiters
5.30 Voordracht 6.45 De Flierefluiters
6.30 Opera 8.45 Vaz Dias 9.02 Orkest
9.45 Voordracht 10.00 Orkest 10.45 Voor
dracht 11.00 Orkest 11.30 Gramofoon
V.P.R.O. 10.00 Morgenwijding.
(Fransch) (509.3 M.) 12.20 Concert 1.20
Gramofoon'— 5.20 Viola 5.50 Gramofoon
6.35 Sonate 7.20 Gramofoon 8.20 Concert
0.10 Gramofoon 9.20 Concert
javentry (1564.4 M.) 12.20 Orgelconcert
1.05 Orkest 2.05 Gramofoon 5.05 Gramo
foon 6.50 Orkest 7.50 Orgel 9.55 Ka
mermuziek
ialundborg (1153.8 M.) 12;20 Concert
3.20 Concert 5.20 Gramofoon 8.20 Orkest
10.10 Saxofoon 10.40 Gramofoon 10.65
Kamermuziek,
töolgswusterhausen (1634.9 M.ï 6.3S
Concert 12.20 Gramofoon 2.20 Gramo
foon 4.20 Middagconcert 6.20 Zang
(472.4 M.) 6.26 Gramoroon
4.60 Con-
/ondon Nat. (261.3 M.) 12.20 Orgelspel
1.05 Orkest 2.05 Gramofoon 5.35 Concert
.ondon Reg. {355.9 M.) 12.20 Coi
Midland Reg. (398.9 M.J 12.20 Concert
1.20 Concert 8.20 Gramofoon 9.(|> Orkest
Parijs (Radio ParisJ (1724.1 M.) 8.05 Gramo
foon 12.20 Gramofoon 7.30 Gramofoon
8.20 Gramofoon
RADIO IN DE AUTO
Naar men ons van welingelichte zijde»
mededeelt, wordt i" de Philips Laboratoria
thans gewerkt aan de ontwikkeling van een
speciaal radiotoestel voor gebruik in auto
mobielen. Naar verluidt zou dit toestel on
gekend gunstige eigenschappen vertoonen,
o.a. zou behalve de autobatterij geen enkele
andere stroombron voor de voeding van het
toestel noodig zijn. Het is nog niet bekend,
wanneer dit apparaat in den handel zal
worden gebracht.
RADIO NACHTVORSTBERICHTEN
Aan belanghebbenden wordt bekend ge
maakt, dat de radiotechnische uitzending
van de nachtvorstverwachtingen van het
Koninklijk Meteorologisch Instituut na 5
Juli 1933 tot den herfst is gestaakt.
De man, die in het midden staat
(H.D.) Waar wij thans over de voornaamste figuren der na-
tionaal-socialistische beweging een en ander wilden zeggen,
gevoelen we de groote moeilijkheid van personenbelichtimg.
Natuurlijk komt in de allereerste plaats de hoofdleider, Hitier.
Vooralsnog zijn hij en het stelsel één, en behooren de andere
leiders tot de aankleeding, hoe belangrijk sommigen op zichzelf
ook zijn.
Het zal nog moeten blijken, of Hitler bekwaam is voor de
taak, welke hij zich heeft toebedeeld, al gaat het algemeen oor
deel nu reeds in de richting van veel grooter begaafdheid, dan
eerst werd aangenomen. Van figuren, welke invloed hebben
uitgeoefend op de geschiedenis van een deel der wereld, moet
fentedijk het geheele leven kunnen worden voorzien, zal con
clusie kunnen worden getrokken. En zelfs dan, wij zagen het
pas bij het Willem van Oranje-herdenkingsfeest, is er nog de
persoonlijke sym- of antipathie.
En bovendien, welk innig verband bestaat hier niet met do
vraag, of iemand, om het zoo uit te drukken, succes in zijn
leven heeft gehad. Indien de laatste Duitsche Keizer niet de
Nederlandsche grens had behoeven te overschrijden, doch als
overwinnaar onder de Brandenburger Poort had kunnen door
trekken, van hoe grooten invloed zou dit niet geweest zijn op
het oordeel omtrent hem. Of, wanneer een groote bedrijfsleider
geluk heeft, hoe vallen de eerbewijzen hem niet tegemoet, en
i s hij bekwaam in bijna aller oog. Zakt zijn onderneming in,
dan was de bekwaamheid toch slechts middelmatig of ontbrak
deze geheel. Zoo kan men verder borduren op elk gebied. Een
ietwat wijsgeerige kijk op het leven doet sommige dingen heel
wat beter begrijpen.
Dit wil dus zeggen, dat wij slechts op beneficie van inven
taris een soort oordeel durven uitspreken. Alles is zoo snel
gegaan. Moet niet elke groote beweging vaak één stap ach
teruit doen, wanneer er twee vooruit zijn gedaan? En
komt het voor een man als Hitier niet vooral aan op de moge
lijkheid, dat er correctieven kurnen worden aangebracht, dat er
iets, wat dan ook, is, om sterk in 't oog loopende fouten of
onbillijkheden te verhelpen? Want wij staan uitermate huiverig
tegenover de vraag, 'of één mensch, wie dan ook, ooit in staat is,
altijd en overal, naar het stipte recht, van welke wereldbeschou
wing het dan ook uitgaat, te handelen. Het is een geluk voor
Hitier, dat op dit oogenblik nog een Von Hindenburg let op de
rechten der Protestanten en de Paus op die van de Roomsch-
Katholieken. Maar als de grijze president er niet meer zal zijn,
is er dan iemand van gelijke statuur, om voor correctie te
zorgen?
Wij willen dus zeggen, dat wij vanzelf eenig, neen veel voor
behoud moeten maken, wanneer wij onzen kijk op den persoon
Hitler ten beste geven.
Welnu dan, naar onze overtuiging steekt Hitier verre uit
boven al zijn medewerkers, en as hij in staat het geheel, waar
in hij zich denkt als het centrum, te overzien. Op zichzelf
maakt het een vreemden indruk, wanneer iemand een stelsel
in elkaar zet, waarbij hij in alles de onmisbare spil is. Ge
schiedt het toch, zoo zal men meestal beproeven er een anderen
schijn aan te geven. Hitier niet alzoo: vol zelfbewustzijn eischt
hij voor zich op alles of niets. Bescheidenheid weerhield
hem niet, toen de beweging nog klein was, zichzelf als de
,eider te proclameeren, die in staat zou zijn den weg opwaarts
te ontsluiten. Nadat hij in de vesting gedurende een jaar ge
legenheid had gehad zichzelf te beproeven, betoonde hij zich
daarna gereed voor zijn taak, waarbij hij voor niets terug zou
deinzen. Als een storm is de omwenteling onder zijn leiding
over Duitschland gegaan. De eene verrassing volgde op de
andere, 't Was alsof de kaarten zoo maar uit de kaartenbak
werden gegrepen. Geen enkele aarzeling. Geen gebied ontkwam,
geen bureau bleef onopgemerkt, geen ambtenaar kon rustig zijn
vroegeren gang gaan. In vijf maanden werd een omzetting
tot stand gebracht, waarover Italië vijf jaar had gedaan.
En als deze vijf maanden om zijn, is niet alleen de regee-
ringsmachine overgenomen, maar zijn alle partijen verdreven
en verzoeken de leden der groepen, welke niet geheel onder
den ban liggen, nederig of zij als hospitant kunnen worden toe
gelaten tot de beweging van Hitier, omdat zij zoo gaarne willen
helpen aan den opbouw, waartegen zij jaren lang hadden ge
waarschuwd, wijl het de ondergang van Duitschland zou be-
teekenen.
En zóó goed was alles onder de éénhoofdige leiding van
Hitler, die voorzitter is zijner partij, maar ook hoofd
van de S. A., dus van de uitvoerende macht, georga
niseerd, dat de zaak was overgenomen, vóór zijn tegenstanders
zich het gevaar goed bewust waren geweest Terwijl in de jaren
der Fransche revolutie duizenden het schavot hebben bestegen,
terwijl de bolsjewistische revolutie in Rusland de bourgeoisie
heeft uitgemoord, heeft' de nieuwe Duitsche regeering over
niemand het doodvonnis uitgesproken, zijn alleen politieke
tegenstanders in gevangenis en kamp opgesloten, en heeft
overigens de schrik, welke erin zat, voldoende voor de rust
Hoe is dat nu gelukt? Naar onze meening alleen hierdoor,
dat er zulk een geweldige invloed van Hitler is uitgegaan op
het Duitsche volk. Het schijnt, dat wie met hem in persoonlijke
aanraking komen, op den duur geen weerstand kunnen bieden.
Von Papen, de vroegere kanselier; Franz Seldte, de leider van
de Staalheim, wiens open karakter erkend wordt; maar ook
blijkbaar Von Hindenburg. Zij zijn tot de erkenning gekomen,
dat hier een persoonlijkheid aanwezig is.
't Is merkwaardig, hoe naast de ondergrondsche haat, welke
natuurlijk bij zeer velen aanwezig is, onbeperkt geloof in
Hitler's wijsheid en rechtvaardigheid bij de groote massa een
sterk geloof is geworden. Ik geloof, dat de vijanden dit voor
niet weinig zelf veroorzaakt hebben. In de pers der tegenstan
ders, voor een groot gedeelte jodenpers zeggen de nazi's, is
Hitier jaar in jaar uit voorgesteld als iemand, die wat kennis
en begaafdheid betrof, beneden de middelmaat bleef. Men heeft
hem, die toch vier jaar gevochten had in den oorlog,
het' burgerschap onthouden, terwijl oosbjoden met een
twijfelachtig verleden nazi's redeneeren hier weer bij
duizenden werden ingeschreven. Men heeft hem voorgesteld als
iemand, die hield van een goede tafel en meer nog. Men heeft
hem uitgeteekend als een man, die nu ja met soldaten kon
omgaan, maar die in hooge kringen een mal figuur zou slaan
Men heeft gezegd, dat hij volksvergaderingen op kon winden,
maar hoe, als hij het Parlement zou hebben te regeeren. Met
moeite, heette het, houdt hij zijn aanvoerders bij elkaar, straks
verstoort een paleisopstand het geheel bouwsel. Men heeft ge
schreven, dat de hondenzweep ddende te worden gehanteerd,
om dezen man de grens over te krijgen.
Het is altijd dom zijn vijand te laag aan te slaan, maar dit
maal heeft men in Duitschland gewoon zijn vijand den weg
geëffend. Stuk voor stuk werden al deze redeneeringen van
hun kracht beroofd, maar tegelijk rees de beschuldigde
meters. Laat ieder maar rondzien in zijn eigen omge
ving. Als laster onjuist blijkt te zijn, in elk opzicht
dan, wordt de uitwerking precies averechts.
Afgezien van het stelsel, hetwelk men goed of kwaad
kan noemen, moet erkend worden, dat Hitier daarvan
in Duitschland is de begaafde representant Tot dus
ver, hier past voorzichtigheid, want door hem zijn reeds
groote fouten gemaakt, is er geen enkele reden hem
lager aan te slaan, dan Mussolinii, welke thans alom
bekwaam wordt genoemd. Mussolini heeft te doen met
het Italiaansche volk, hetwelk veel meer gemakzuchtig
is, en veel minder welvaart en ontwikkeling gewend
is, dan het Duitsche. Hoe hooger een volk staat op den
trap van de hedendaagsche cultuur over het
roemrijke kunstverleden van Italië hebben wij het
hier niet hoe zwaarder taak een dictator zal hebben,
om bevrediging te schenken.
Hitler's optreden in het Parlement, tegenover het
buitenland en naast of onder, hoe men wil, den Rijks
president, beteekende niet een verzwakking van zijn
positie, doch een groote verbetering. En daarmede was
de redeneering omtrent zijn geringe begaafdheid
vernietigd. Dit is van geweldig grooten invloed ge
weest op de bereidwilligheid van vooraanstaande figuren om
met hem samen te werken; voorname leden van andere poli
tieke partijen voelden zich nu gedrongen over te loopen en
hadden nu vrede met de opheffing hunner eigen partij, 't Zou
geen blamage zijn, indien men samenwerkte met dezen man,
tot' voor nauwelijks oen jaar voorgesteld als iemand, die toch
niet ernstig was te nemen.
En zoo is het ook gegaan met de andere redeneeringen.
Wat bijvoorbeeld zijn persoonlijk leven betreft, is het omge
keerde waar van wat beweerd wordt Toen Hitier een paar
maanden vóór zijn benoeming tot rijkskanselier het voorname
hotel Kaiserhof te Berlijn als zijn zetel uitkoos, is gezegd, dat
dit nu toch het toppunt was. Terwijl de Hitler-jongens en
-meisjes met de collectebus rondgingen, nestelde de leider zich
warm in een fraaie omgeving. De waarheid was, dat Hitier
zich gereed maakte zijn taak in de regeering te aanvaarden, en
dat het hiervoor noodig was, dat hij een omgeving koos, ge
schikt om diplomaten en dergelijke te ontvangen. Hitler zelf is
overigens geheelonthouder, hij rookt niet en is in alles sober.
Per etmaal resten niet veel uren rust Als bekend, is hij onge
huwd en is de huiselijke verzorging opgedragen aan een zuster
van hem.
Wat dit betreft, is hij selbstlos, zeggen de Duitschers, zonder
eischen voor zichzelf. Wij hebben hem nauwkeurig kunnen ga
deslaan in de rijksdagzitting van 17 Mei: Voor deze zitting,
waarin Hitier zou spreken over de buitenlandsche vraagstuk
ken, waarmede het te Genève spaak was geloopen, bestond ont
zettend veel belangstelling. Binnen een paar uur, nadat beslo
ten was tot deze zitting, waren alle plaatsen weg. Ministerial-
rat Iripeloury te Mifnchen, was zoo goed telegrafisch aan te
dringen op een plaats voor ons. Legitiomsrat Wolf van Buiten
landsche Zaken te Berlijn is er nog precies in geslaagd uit
voering te kunnen geven aan dezen wensch. En ofschoon het
absoluut zijn allerlaatste kaart was, aldus de heer Wolf,
zorgden wij vrijwel het eerste aanwezig te zijn in de Opera
Krol, welke het Rijksdaggebouw verving.
Wij konden een mooie plaats innemen, vlak bij het rijksdag-
presidium. De tribunes liepen stampvol en ook de loge der di
plomaten was geheel bezet De vroegere kroonprins had deze
loge uitgekozen, en terwijl de diplomaten uit den aard der zaak
zich onthielden van elk teeken .van goed- of afkeuring, betuigde
Het Bruine Huis te München.
de kroonprins zeer in 't oog loopend zijn instemming met vele
gedeelten der rede van den kanselier.
De rijksdag zelf leverde een bont beeld op. De nationaal-
socialisten in bruin tenue van de S.A. of zwart van de S.S. Over
de andere partijen hing, dacht mij, een schaduw, waardoor de
tegenstelling met het geroezemoes in de nazi-helft nog grooter
werd. De sociaal-demooraten zaten stalletjes, bijna vergeten in
het hun aangewezen zaalgedeelte; de communisten ontbraken
natuurlijk.
Even vóór drie komen de ministers binnen. Hugenburg zet
zich als het ware stevig op zijn hoekplaats; Seldte, éénarmig
als hij is, valt in het oog, maar zou het ook doen door zijn ge
makkelijke wijze van beweging; Goebbels trippelt van den een
naar den ander; Frick, de man van krachtig doorzetten, zonder
veel gerucht, met een soort puriteinen-kop, wacht kalm af; Von
Papen is niet minder zelfgenoegzaam dan immer. Goering, op
den voorzitterszetel, eenigszins bewust van zichzelf, heeft al
éénmaal de bel gehanteerd. Nu weerklinkt het tweede geluid.
De zitting wordt geopend. Precies op het laatste moment komt
Hitler zoo goed als onopgemerkt een zijdeur binnen, geeft zijn
ministers een hand en neemt plaats. Na een korte inleiding van
Goering is het woord aan Hitier. Zijn rede heeft in het buiten
land een goede pers, gelijk men dat noemt, en tegelijk stijgt
in Duitschland zijn aanzien.
Na de rede, duidelijk, hier en daar met ingehouden kracht
voorgelezen, herhaaldelijk onderstreept door bijvalsbetuigingen
van nationaal-socialisten, een enkele maal geaccompagneerd
door wat moedscheppende duitsch-nationalen of centrumman-
nen, las Goering de bekende resolutie voor. De gansche rijks
dag, met inbegrip der aanwezige marxisten, stemde voor. En
toen stond alles op, Rijksdagleden en tribune-publiek, en zong
vol geestdrift het Duitschlandlied. De groote meerderheid brengt
de nazi-hulde en strekt den rechterarm. Alleen de diplomaten
zingen, noch brengen hulde. Als begrijpelijk is.
Nog vóór het lied uit was, was Hitier op dezelfde, bijna on
opgemerkte wijze, verdwenen door dezelfde uitgang. Neen, deze
man zoekt niet zichzelf, al maakt zijn werk en ook de' aard
van zijn werk, dat hij gezocht zal worden. In hem brandt
een vlam van liefde voor Duitschland en voor het Duitsche
volk. Zal de vlam hemzelf verteren of zal hij fakkeldrager kun
nen blijven?
