DE
NIEUWE
KOERIER
„HET
LIMBURGSCHE
HAAGJE"
LIMBURG
OOK IN VENLO
BOUWEN EN
VERKOOPEN WIJ!
LIMBURG 3a NUMMER 28 FEBRUARI 1933
EEN
GROOT-
ADVERTEERDER
vroeg ons onlangs:
Waaraan dankt ROER
MOND den naam van
Ons antwoord kon kort zijn
„Omdat Roermond van
alle steden in Limburg
DE BEST GESITUEERDE
BEVOLKING binnen zijn
veste heeft."
WELSTAND beteekent
KOOPKRACHTookvoor
artikelen van het betere
genre. Een aantal pien
tere firma's profiteert
hiervan reeds lang door
r-gelmatig te adver-
teeren in
het EENIGE DAGBLAD, dat
door alle goed gesitueer
de Roermondenaren da
gelijks gelezen wordt
Tegelen
Eenige Warmwaterbron In Nederlano
WAAROM nog duur Buitenlandsch
Bronwater gedronken, nu er een
BETER en GOEDKOOPER
NEDERLANDSCH
BRONWATER
verkrijgbaar is
Vraagt Uw Leverancier vanaf heden
T R E G A TAFELWATER
geroemd om zijn voortreffelijken smaak
en geneeskracht.
EXPLOITATIE TRËGABRON - Maastricht
CABERGEKWEG 5 TELEFOON 149*
Het Noord-Limburgche
Industrie-Centrum
r
Mr. F. M. C. Pesch
Burgemeester van Tegelen
Tegelen behoorde van oudsher tot het hertogdom
Gulick, maakte deel uit van het kanton Bruggen
en stond onder het bestuur van Dusseldorp. In
1713 kwam-het aan het jonge Koninkrijk Pruisen.
Van 1795 tot 1814 geraakte het tijdelijk in de
macht der Franscben en kwam nog eens door
een misverstand van het Weener tractaat voor
twee jaren aan Pruisen (1814-1816). Wij danken
het aan Koning Willem I, dat Tegelen wederom
bij de Nederlanden kwam. Dit geschiedde bij het
tractaat van Aken van 26 Juni 1816.
Reeds vroegtijdig ontwikkelde zich in het zoo
gunstig aan de Maas gelegen gehucht Steyl een
levendig scheepvaart- en handelsverkeer. Talrijke
schepen kwamen vanuit de Hollandsche zee
havens de Maas opvaren om hier hun ladingen
koloniale waren, kolen, hout, kalk, zout en granen
te lossen, die dan door voertuigen tot ver in het
Rijngebied werden .ervoerd.
Ook de scheepsbouw bloeide. DLt alles bracht
welvaart en levendig vertier.
De grenswijziging van 1816 bracht dien handel
een gevoeligen slag toe.
De aanleg van spoorwegen over Venlo naar
Kempen en Glaclbach doed het overige om deze
geheel ten "gronde te doen gaan.
Daartegenover begon de van oudsher bestaande
klei-industrie zich meer en meer te ontwikkelen.
Reeds de Romeinen hadden de in den boden
aanwezige bijzondere kleisoort ontdekt en wisten
daarvan een handig gebruik te maken, hetgeen
gebleken is uit de gedane vondsten van Romeinsch
aardewerk.
Het industrieele beeld, dat Tegelen thans te zien
geeft, kwam niet in enkele jaren tot stand. Het is
het resultaat van een geleidelijk ontwikkelings
proces, dat zich voltrokken heeft in de laatste
50 jaar.
Maar dan aanschouwen wij ook een industrieele
groei over een breed front, die geleid heeft tot de
volkomen industrialisecring der gemeente. Er
zullen weinig gemeenten zijn aan te wijzen, waar
de industrie in enkele decennia zich zoo sterk
ontwikkelde en waar deze zulk een veelsoortig
beeld vertoont, als in Tegelen.
Waren de gunstige ligging der gemeente aan
spoor en waterwegen, de aanwezigheid van goede
grondstoffen (klei waren-industrie) belangrijke
factoren, op den voorgrond stond de onder
nemingsgeest der bevolking. Ondernemend is de
Tegelenaar in hooge mate; maar voorzichtig en
bedachtzaam tevens; hij waagt zich niet aan
gevaarlijke experimenten. Hij begint klein, werkt
hard en n\et overleg en weet langs banen van
geleidelijkheid zijn onderneming op een gezonde
basis te vestigen en groot te maken. Behou ens
een enkele uitzondering z'< d>: bedrijven van
Tegclschen oorsprong en Tegelsch bezit, familie
bezit, waarin de leiding van vader op zoon over
gaat. Het plaatselijk vermogen is vrijwel geheel
gemobiliseerd in de industrie.
De klei-industric, die omvat de fabricage van
pannen, gresbuizen, stcenen, tegels en bloempotten
neemt de voornaamste plaats in. Het aantal
arbeiders bedraagt rond 1000. Zij staat in ons land
aan de spits, zij behty** niet bevreesd te zijn voor
het maken van vergelijkingen met het buiten
land. Die plaats wist zij voornamelijk te ven
overen door haar kwaliteitsproducten.
In 1890 werden reeds machinaal gevormde (go-
perste) kruispannen gemaakt. Hier werd de eerste
ringoven gebouwd, welke thans nog in gebruik ia
Men ondernam er het eerst den schoorsteenbouw.
De betrokken onderneming bouwde in ons land
bijna 3000 schoorsteenen met door haar vervaar
digde radiale steenen. Men specialiseerde zich het
eerst in profielsteen. Men bereikte een enorme
verscheidenheid met een hooggeroemde kwaliteit
in verblendsteenen, handvorm- en strangpers- ea
verglaasde'steenen.
De gresbuizen-industrie, die in handen is van
vier firma's is van zoodanige capaciteit, dat zij
de geheèle behoefte van Nederland kan dekken.
Er moet helaas geconstateerd worden, dat door de
«verheid, (van Rijk, provinciën en gemeenten),
die de grootste verbruiker in deze is, nog zoo
veelvuldig de voorkeur wordt gegeven aan het
buitenland.
Een tweede belangrijke tak van industrie is de
metaalindustrie. De ijzergieterijen zien wij ver
tegenwoordigd door zes fabrieken, die elk afzon
derlijk weer meer of minder gespecialiseerd zijn
op een bepaald product. Behalve gietwerk, dat op
bestelling volgens modellen of teekeningen wordt
vervaardigd en zijn weg vindt naar machinefabrie
ken, scheepswerven bouwnijverheid, enz., zijn d«
gieterijen bekend door hun roosterstaven, kabeL
moffen, ketelvuren verwarmingsketels en riool-
kolken.
De machinefabrieken, doen voor de eersten niet
onder. De machinebouw ten behoeve van de klei-
warenfabrieken (persen, transporteurs) neemt
hier de eerste plaats in; het vervaardigen van
machines voor de bouwnijverheid (beton en kalfc-
mengmolens, hijschlieren en pompen), van houtr
bewerkingsmachines is van niet minder beteekenis
Daarnaast vindt men nog tal van- kleinere
metaalwaren fabrieken (messen, staaldraadmatra»-
een, rijwiel lantaarns).
Tot grooten bloei kwam verder tie- sigaren-
industrie, waarvan wij tot onze groote voldoening
kunnen constateeren, dat de crisis haar tot op
heden onberoerd liet. De beteekenis van deze in-
dustrje valt af te leiden uit het feit,dat door haar
aan tabaksbelasting wordtbetaald de. som van
200.000.— per jaar.
De reeds sedert jaren bestaande rozencultuuf
geniet een wereldreputatie. Zij bracht herhaaldo-
lijk nieuwe soorten in den handel, die op inter
nationale tentoonstellingen met de hoogste onder
scheidingen werden bekroond.
Op nog grootere schaal legt men zich toe op het
kweeken van boomen en planton. De kweekers
hebben zich niet op één enkel artikel gespeciali
seerd, maar zij bestrijken gezamenlijk hel heelo
terrein. Daardoor is het mogelijk van hieruit alle
soorten en variaties te leveren, hetgeen voor de
afnemers het groote voordeel heeft, dat zij van
uit één plaats hun gehcele bestelling kunnen doen
uitvoeren.
Het industrieele beeld is hiermede geenszins
volledig geteekend. Wij konden in dit bestek niet
afdalen in een bespreking van de vele kleinere
bedrijven, ofschoon deze ieder afzonderlijk en ge
zamenlijk van groote beteekenis zijn voor de
gemeente.
Mogen wij nog vermelden, dat Tegelen in de
wetenschappelijke wereld bekend is als vindplaats
van voorhistorische dieren. Het meest bekend is
het Tegelschc hert (cervus tegeliensis). Geologen
van naam in binnen- en buitenland wijdden ge
leerde verhandelingen aan do legelsche fauna en
Vondsten uit den Tegelschen bodem worden be
waard in het museum van Prof. Dubois te Am
sterdam, het Teyler-museum te Haarlem, het
BERG BRAUEREI H. GiiNNEL
WERNESGRÜN, i/VOGTLAND
IMPORT. VOOR BOLLAND:
NV. EXPLOITATIE-MAATSCHAPPIJ
VAN „KLOSTERBRaU" VENLO
TELEF. 50
4
LIMBURG 3e NUMMER 28 FEBRUARI t933
Heerlen
door
Louis Hennen
2e Secretaris V V.V.
Heerlen, oud-romeinsch plaatsje Coriovallum,
kruispunt van heerwegen tusschen Gulich-Tonge-
ren over Maastricht en Aken-Xanten over Tudde-
ren-Melich. Dit romeinsch wegstation en veste
werd in 357 verwoest door de Franken, en
uit de puinhoopen een dorpje met kerk en
versterkt kerkhof (het zeer interessante oudheid
kundig museum bergt menig bewijsstuk door op
graving verkregen). Dit dorpje was Heerlen en
bleef 't lange eeuwen een landelijk Heerlen mid
den tusschen het schoone Limburgsche landschap
en had als hoofdplaats van het dal van de Ge
leen al eenige beteekenis. Zelfs telde het op het
einde der 18e eeuw talrijke kurgasten in de Kneip-
sche Badinrichting.
Van een landelijk plaatsje ontwikkelde Heerlen
zich in de laatste. 30 jaren tot een moderne stad
van ongeveer 50.000 inwoners, de hartader der Ne-
derlandsche mijnindustrie.
Wie het hartje van Heerlen en kom van
voor 30 jaren met den tegenwoordigen Bongerd
vergelijkt, zal erkennen, dat deze stad een Ame-
rikaansche evolutie doormaakte. Wie de Bongerd
poel van het verleden, schilderachtig tusschen
oude bouwvallige achterhuizen en weiden gele
gen, met het mooie, door warenhuizen en hotels
omringd plein van thans vergelijkt, zal loegevei.,
dat de kracht en energie, noodig voor den ontzag
gelijk zwaren mijnarbeid, ook in den op en uit
bouw dezer stad, tot uiting kwam.
Wie het verdwijnen van het oude schoon be
treurt, hij betrede het waarlijk mooie boschpark
„Het Aambosch" met zijn romantische plekjes, en
hij zal worden getroffen door het schitterend spel
van licht en schaduw op den bemosten grond.
Wie gevoel heeft voor grootsche industrie of
sociaal werk, hij strekke zijn wandeltocht tot
Heerlens buitenwijken uit. Hij zal bij het bezich
tigen van de moderne mijngebouwen, met huu
nevenindustrie, de woninggroepen en arbeiders
wijken, scholen, kerken, hospitalen, vroedvrou
wenschool enz., verbaasd zijn, over wat hier aan
maatschappelijken arbeid in zoo'n korten tijd werd
verricht.
Als uitgangspunt voor Uw vacantietrip zal
Heerlen met zijn uitstekend hotelbedrijf, eiken
vreemdeling voldoening schenken.
De meest verwende bezoekers zullen door de ver
gezichten als Ubachsberg, Heesberg, Lichtenberg
e.a. getroffen zijn.
Oude kasteelen in korten en verren omtrek, spre
ken hen van het verleden. De kasteelen Hoens-
broek, Amstenrade, Voerendaal, Wynandsrade,
Imstenrade en Strijdhagen, beide laatste met hun
onvergelijkelijke bosschen, zwaaien hun eigen lof
en zijn een bezoek aan Heerlen op zich waard.
Waar dit alles gemakke'ijk door goede tram- en
autobusverbindingen bereikbaar is, behoeft ook
de niet-wandelaar zich niet te laten afschrikken.
Ieder bezoeker zal met een gevoel van voldaan
heid Nederlands mijnstad bij uitnemendheid
verlaten en Heerlen zal een propagandist rijker
Gulden woorden
Limburg, en Maastricht bovenal, was speelbal in
de hLitorie. Hier kruisen en botsen drie culturen
en vermengden zich sterker dan elders, verschil'
lende rassen en stammen. Keltisch mysticisme,
Gallische geest en Germaansche romantiek om
van de zwakkere elementen te zwijgen vormden
hier iets als een nieuwe, doch moeilijk definieer
bare eenheid in het volkskarakter.
MATHIAS KEMP.
biedt vele voordeelen voor de vestiging
van industrie. In deze provincie zijn
o. a. de laagste electriciteitstarieven.
„N.V. PROVINCIALE LIMBURGSCHE ELECTRICITEITS-
MAATSCHAPPIJ (Stroomverkoop-Maatschappij) te Maastricht"
BIJKANTOOR VENLO
MCERDIJKSTRAAT 24, TEL. 1262
INDIEN U EEN RUIM, SOLIED EN GOEDKOOP HUIS ZOEKT, OP GOEDEN
STAND, KOM DAN MET ONS PRATEN. WIJ BOUWEN
ENKELE HUIZEN A. D. v. SCHELBERGENSTRAAT MET EEN SUITE VAN
35 M2., KEUKEN 12 M2., KELDER 16 M2. EN SLAAPKAMERS =t= 74 M2. OPP.
EN DE PRIJS VALT U MEE!
Rijksarchief Maastricht, voormalig Franci
kaner kerk.
Onder de leeslamp
Jean Dominique Larrey
Een biografie door
Dr. V. M. E. Winters
D.v. d. Marck's Drukkerij N.V. - Heerlen
De moderne oorlog met zijn gruwelijke massai-
moord, zijn coalitievorm, waardoor bijna de ge-
heele wereld er in betrokken wordt en zijn klaar
blijkelijke bedoeling, om de volkeren weer zoo
spoedig mogelijk te willen grijpen in zijn stalen
klauwen en te verpesten met zijn giftigen adem
van cocadyl en mosterdgas, deze moderne oorlog,
zoo hemeltergend in zijn middelen evenals in zijn
gevolgen, zal ook hooge eischen aan den militai
ren geneeskundigen dienst stellen.
Gedreven door persoonlijke bewondering, is hel
de verdienste van Dr. V. M. E. Winters te
Bleyerheide-Kerkrade, voor ons een der voor
naamste grondleggers van den militairen genees
kundigen dienst: Jecn Dominique Larrey,
een der opmerkelijkste figuren uit het daaraan
zoo rijke tijdperk van Napoleon I, uit het verleden
te doen leven.
Deze bij D. v a n der Marck's, Drukkerij
N.V. te Heerlen verschenen biografie is opge-
drageh aan Z. Ex c. Baron d' Am and de Vi
tro 11 e s, Fransche gezant te den Haag en voor
zien van een voorwoord van Dr. J. C. D i e h I,
Inspecteur van den Geneeskundigen Dienst der
Landmacht,
Larrey is ongetwijfeld de grootste leger-chirurg
geweest, dien de wereld ooit gekend heeft. Ge
vormd in een tijdperk van geweldige sociale
veranderingen, vóór, tijdens en nd de Fransche
Revolutie had hij bovendien in het leger van
Napoleon een leerschool, zooals geen enkel
legerchirurg er ooit een gehad heeft. Zijn geheele
vruchtbare leven is één aaneenschakeling van
bewijzen voor zijn opvatting van plichtsgevoel en
trouw. Hij leefde voor zijn taak: hulp aan de
gewonden op het slagveld; zijn soldaten noemden
hem „notre Père."
Het werkje van Dr. Winters verdient alge-
meene belangstelling. Allen, die direct of in
direct met den geneeskundigen dienst in betrek
king staan, mogen niet verzuimen het aan te
schaffen. Larrey zal voor hen worden en blijven
een lichtbaken door alle tijden, het voorbeeld van
plicht, eerlijkheid, trouw en naastenliefde.
In een vervolg op deze biografie de ver
schijning zien we met belangstelling tegemoet
zullen La rrey's nagelaten geschriften en weten
schappelijk werk worden besproken.
v. H.
9
