Jlmtaic jTriósdif (ümtrant Muiterij op de Indische vlooi Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken Een deel der bemanning maakt zich meester van de „Zeven Provinciën' ABONNEMENT» per kwartaal In Lelden en In plaat sen waar 'n agentschap gevestigd ls ƒ2.35 Franco per post 2.35 portokosten. Per week ƒ0.18 Voor het Buitenland bij wekelijk- «che aending ,4.50 Bil dagenjksche zending „5.50 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 cent met Zondagsblad 7Va cent Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar Bureau: Breestnat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936 NO. 3884 MAANDAG 6 FEBRUARI 1933 1DVEBTBN.«EN Van 1 tot 6 rerels...mm.«HMW Ll^Vi Elke regel meer0.22*4 Ingez. Mededeellngen van 15 regels 2-30 Elke regel meer0.45 Bil contraci belangrijke korting. Voor het bevragen aan 't bureau wordt berekend 0.10 13e Jaargang Oit nummer bestaat uit TWEE blaoen EERSTE BLAD MUITERIJ Aan boord van De Zeven Provin ciën, het Nederlandsche oorlogsschip met den historischen nóam, herinnerend aan onze beste tradities, muiterij. In de Indi sche wateren een deel der oproerige beman ning meester van het schip. Bij al de nare berichten, welke in dezen tijd verontrusting baren, doet dit toch wel de deur dicht Op onze marine wordt al jarenlang ge stookt. Dat het thans overslaat op de in- landsche schepelingen, behoeft niets te ver wonderen- De slechte economische omstandigheden in onze Oost, welke ingrijpende gagevermin- deringen ten gevolge hadden, zal de onder grond zijn. Wij weten niet, of in elk opzicht tactisch is opgetreden, ook niet, of de scheepsleiding voldoende waakzaam was, maar op dit oogenblik staat het feit der muiterij slechts als een schanddaad voor onze oogen. Voor gevolgen in den zin van aantasting Van onze macht in Indië behoeft niet ge vreesd te worden. Ook dit schip zal straks weer toegevoegd worden aan de overige marine. Maar het troostelooze is, dat op de Neder landsche vloot, de vloot der tweede kolo niale mogendheid der wereld, deze muiterij mogelijk was. Engeland ging vóór, maar bij ons ging het nog meer opvallend. Van alle kanten wordt geroepen om ge- ragserkenning. Maar dan moet ook de daad bij het woord gevoegd worden. Het communisme wroet overal en waagt, waar het. kan, den sprong tegen het wet tige gezag in- Wat in de bijwagens van het communisme plaats heeft genomen, zeult mee, omdat het geen weerstand kan bieden. Ook dóórom slaan wij met belangstelling de worsteling in Midden-Europa gade tegen datzelfde communisme. Met transi- geeren, met zachte middelen, valt niets te bereiken. Het gezag moet werkelijk gezag zijn, of het sta zijn plaats af. Met dat al is een vlek geworpen op de Nederlandsche natie, welke lang zichtbaar zal blijven. Een schok gaat door ons volk. Zal deze geschiedenis vruchten dragen of is het nog niet genoeg? Waar is ter wereld het tweede land, het welk toestaat, dat zijn weermacht onder mijnd wordt door bonden, alsof het hier een stuk gewoon bedrijfsleven geldt? Wat In de burgermaatschappij een zegen kan zijn, past nog niet bij de weermacht Dóór zal wel de grondoorzaak zitten. J. O. WIRTZ Ozn. De heer Wirtz is als slachtoffer van een ongeluk aan zijn levenseind gekomen. Met Wirtz gaat een merkwaardige figuur uit onze kringen heen. Van onderen opge klommen, is hij een man van invloed ge worden in de onderwijswereld. Individualistisch van aanleg, bewoog hij zich vaak schijnbaar wat eenzaam en gin- zijn opvattingen meermalen in tegen die van, laten wij het zoo noemen, de meer derheid. Juist daarom hebben zij wellicht bij bepaalde gelegenheden méér invloed uit geoefend, dan uiterlijk op te merken viel. Wirtz was een geharnast strijder- De flu- weelen handschoen was zijn wapen niet Vierkant was hij v r of vierkant tegen. Vóór eenige weken bevatte ons blad nog een drietal artikelen van zijn hand over het vraagstuk der onderwijzersopleiding. Als altijd logisch opgebouwd, op den man af. Zaterdag plaatste een ander onderwijsdes kundige zijn meening hiertegenover. Zóó biedt het leven steeds contrasten. Altijd bereid zijn, luidt de roepstem- Wirtz gloeide van liefde voor het Christe lijk onderwijs. Als één der voormannen in den strijd voor vrijmaking van dat onder wijs zal hij bij ons volk blijven aangeschre ven. BINNENLAND. GEREF. VEREEN. VOOR DRANK BESTRIJDING WINTERACTIE IN ZUID-HOLLAND Vanwege den Zuid-Holland Bond van afdeel ingen en de afd. Gorinohem van de Geref, Vereen, voor Drankbestrijding worden morgen onder leiding van burgemeester K. Punt van Herwijnen te Gorinchem twee bij eenkomsten gehouden in het Diaconiehuis te Gorinchem. Morgenmiddag voor kinderen en morgenavond voor volwassenen. In beide samenkomsten zal als spreker optreden de heer W. C. F. Scheps van den Haag, lid van het hoofdbestuur, terwijl de heer H. J. ter Hoeve van Arnihem, secr. van den Prov. Geld. Bond der vereeniging plaatjes ver- ioonen BATAVIA, 5 Febr. Het pantserschip „De Zeven Provinciën" heeft de haven van Oele-leh verlaten, terwijl de com mandant, kapitein-luitenant ter zee P. Eikenboom, en een gedeelte van den staf aan land waren. De comman dant tracht aan boord van de „Alde- baren" „De Zeven Provinciën" te ach tervolgen, aldus luidt een officieel com muniqué. Een nader communiqué van het de partement van Marine in Nederlandsch- Indië meldt, dat blijkens jongere berich ten van den gouverneur van Atjeh mui terij heeft plaats gehad door het aan boord van „De Zeven Provinciën" aan wezig inlandsch personeel. „De Zeven Provinciën" heeft des nachts twee uur de reede van Oele-leh verlaten en werd het laatst gemeld bij Poeloe Breueh koersende om de Zuid. Het civiel en militair bestuur in de om geving zijn g^vaarschuwd. Het schip wordt achtervolgd aoor den gouvernementsstoo- mer „Aldebaran", waarop zich de comman dant van „De Zeven Provinciën" heeft in gescheept, evenals officieren, Europeesche onder-officieren en Europeesche manschap pen. Hoe het gebeurde! De „Deli-Courant" verneemt nader uit Koeta Radja, dat 's avonds om 9 uur plot seling alle lichten van „De Zeven Provin ciën" uitgingen, even daarna brandden zij weer. De commandeerende officier kwam daarop met een roeiboot naar de ter reede liggende „Aldebaran" welke hem naar den wal bracht. Hij ging naar de Atjehclub, waar zich de commandant van „De Zeven Provinciën" bevond, om dezen te waarschu wen, dat de negen aan ooord vertoevende officieren door matrozen met de bajonet op het geweer waren gevangen genomen. Eer ste officier van „De Zeven Provinciën" is J. B. Meyer. De commandant van „De Zeven Provin ciën" heeft zich met den militairen com mandant van Atjeh, kolonel Behrens met een tiental marine-officieren onmiddellijk in gescheept aan boord van de „Aldebaran" om het muitend schip te volgen. „De Zeven Provinciën" kan in normale omstandigheden ongeveer 15 knoopen loo- pen, doch thans waarschijnlijk slechts acht, en de Aldebaran" tien knoopen. Het Nederlandsch eskader, dat oefeningen hield bij de Zuidkust van Celebes, is on middellijk naar de Atjehsche wateren ver trokken in verband met de gebeurtenissen op „De Zeven Provinciën". De officieele lezing. Later is bij het departement van Defensie een telegram ingekomen van den comman dant van de zeemacht in Nederlandsch-In- dië, dat als volgt luidt: De muiterij blijkt uit te gaan van inland- sche schepelingen, die zich van het schip meester maakten en zich voorzien hebben van geweren en munitie. Deze zijn in kisten aan dek, om indien, ingeval van nood het schip verlaten zou moeten worden, eenige munitie en geweren bij de hand te hebben De muiters hebben de zich aan boord be vindende officieren en onder-officieren over mand. Overigens is hieromtrent niets be kend. De commandant en zeven officieren, tien Europeesche onderofficieren en 20 korporaals en manschappen volgen het schip met de „Aldebaran" langs de Westkust van Suma tra. Te 20 uur waren zij ter hoogte van Hef schip verlaaf de reede van Oeleleh in Atjeh Waar gaan ze heen Een eskader van Celebes uitgezonden Meulaboeh. De muiters aan boord van „De Zeven Provinciën" hebben draadloos bekend gemaakt dat het schip naar Soerabaja gaat. Vijfftig Europeanen aan boord. Heden beslissend optreden ver wacht BATAVIA, 6 Februari (Aneta). Tot nu toe zijn de volgende feiten met be trekking tot de muiterij door het aan wezige inlandsche personeel van „De Zeven Provinciën" bekend: Zoodra „De Zeven Provinciën" de reede verliet, zijn een officier en een constabel over boord gesprongen. Zij bereikten een motorsloep, welke blijk baar tevoren door de muiters was be schadigd, en roeiden naar den wal. De Zeven Provinciën is thans sedert Zaterdagavond 10 uur onderweg, en vaart in Zuidelijke richting. Het schip werd het laatst gezien bij Tjalang (Westkust van Atjeh). Behalve de bemanning van 150 inlanders zijn er 50 Euro peanen aan boord van wie 16 officieren. De „Aldebaran" heeft het schip ach tervolgd, dat een voorsprong heeft van drie uur. De Aldebaran zal De Zeven Provinciën blijven volgen op een af stand van 5 mijl. Ondertusschen zijn verschillende maatregelen genomen. Hedenmorgen wordt een beslissend optreden ver wacht. De bijzonderheden worden geheim gehouden. Definitieve berichten omtrent het lot van de 16 officieren aan boord van De Zeven Provinciën zijn nog niet be schikbaar. De namen dezer officieren zijn: Van Boven, De Kroon, De Vos van Steenwijk, Ritsema van Eek, Ste- geman, Beets, Cool, Modderman, Rey- nierse, de officieren van gezondheid Vos, Agelink van Rentergen, Koppen, Smits, De Wilde, Van Balkont en Dekker. De positie van het schip. Namen der Hollandsche onderofficieren aan boord. BATAVIA, 6 Februari. (Aneta). De positie van De Zeven Provinciën was om 7 uur hedenmorgen, breedte 3 gr. 24,5 min. N., lengte 96 gr. 27 min. O. De namen van de onder-officieren die zich aan boord van De Zeven Pro vinciën bevinden, zijn Van Ling, Rom- nter, Van de Wal, Daniels, Floruesteyv Fontijn, Isbruecker, Merkx en Voogd. De namen der korporaals en minde ren zijn niet bekend, aangezien de rol zich aan boord bevindt. DE „GOUDEN LEEUW" VERTROKKEN Vliegbooten met onbekende be stemming. BATAVIA, 6 Februari (Aneta). De Gou den Leeuw is hedennacht 12 uur uit Tand jong Priok vertrokken. Drie Dornier vlieg booten rijn uit Soerabaya te Batavia aange komen en zullen hedenmiddag vertrekken met een niet opgegeven bestemming. NIEUWE DIENSTWEIGERING Vijf arrestaetles BATAVIA, 6 Februari (Aneta). Heden ochtend zijn aan de Oedjoeng (Soerabaya) vijf nieuwe inheemsche dienstweigeraars gearresteerd. INDRUK TE DEN HAAG Zooals te verwachten is heeft het bericht omtrent, wat er met de „Zeven Provinciën" plaats heeft, te Den Haag groote verbazing en ontsteltenis veroorzaakt. Zoowel de minister van Koloniën, de heer S. d e G r a a f f, als de minister van Defen sie, mr L. A. Deckers waren van mee ning, dat men eerst uitvoeriger rapporten zal moeten afwachten, alvorens de regee ring haar houding zal bepalen. Vast staat dat het voorbeeld van het Europeesche ma rine-personeel te Soerabaja op de houding der inlandsche schepelingen van zeer na- deelige invloed is geweest In marinekringen acht men het moeilijk te verklaren hoe de schepelingen er in ge slaagd zijn de officieren te overweldigen, die toch met revolvers bewapend rijn. Waar schijnlijk acht men net, dat dezen rich in de longroom bevonden, zoodat er voor hen geen enkele uitweg was. Latere berichten melden, dat de „Zeven Provinciën" thans de kust van Sumatra houdt, waar hetvaarwater vrij vei'ig is. De kans, dat het schip aan de grond zal loopen tengevolge van gebrekkige naviga tie, is echter niet buitengesloten De „Aldebaran" is een vaartuig van de gouvernementsmarine, dat ter beschikking staat vah den gouverneur van Atjeh Hot is een klein schip, circa zestig meter lang en 9 10 meter breed, dat doet denken aan een flottieljevaartuig van de vierde klasse. DE „ZEVEN PROVINCIËN" De „Zeven Provinciën" werd in 1908 op de thans opgeheven rijkswerf te Amster dam in dienst gesteld, 't Heeft een water verplaatsing van 5644 ton, en was meerma len het vlaggeschip van de Nederlandsche vloot in de Indische wateren. Commandant is kap.-luitenant-ter-zee P. Eikenboom, eerste officier J. B. Meyer De officieele tabel 1933 geeft als beman ning aan 350 koppen, van wie 230 inland sche schepelingen. Door het thans voorgevallene op lit schip is, naar wij vreezen, de reputatie der Ne derlandsche weerbaarheid welke na hei Curacao-avontuur toch reeds een leelijko deuk had gekregen, ernstig benadeeld De muiterij op de Engelsche vloot welke het vorig jaar plaats had, kan niet zoo prn- stig worden beoordeeld naar onze meening als wat er thans in onze Oost plaats heeft waar de bemanning niet alleen in vernet komt, doch er met een heel schip van door isl MEENING VAN MARINE- AUTORITEITEN De heer H. B. L. Braam gep. kap. luit. ter zee en bestuurslid van „Ohze Vloot" zei ons omtrent 't voorgevallene met de „Zeven Provinciën" het volgende: De „Zeven Provinciën" is een opleidings schip voor kanonniers een artillerie-oplei dingsschip dus, en zoowel de overste Fiken boom als de le officier, luit. ter zee le klas Meyer, staan bekend als flinke en doortas tende officieren, die indien mogelijk zeer zeker niet de gelegenheid voorbij had den laten gaan, om tegenmaatregelen te nemen, of tegenweer te bieden zelfs al was de kans op behoud, ook nóg zoo gering ge weest! Er zijn twee gevallen aan te nemen het eerste is, dat de actie reeds tevoren van zich had laten spreken, in welk geval de officieren in ieder geval bewapend waren geweest, en ten tweede, dat er geen spoor was geweest van eenige ontevredenhei I. zoodat de overval volkomen bij verrassing plaats vond. Voor zoover men thans kan nagaan, spreken alle gegevens voor het tweede geval. In de eerste plaats is het niet zeker of de 240 inlanders, die aan de actie deelnamen, allen behoorden tot het vloot- personeel, in de tweede plaats waren de commandant, alsmede de meeste officieren aan den wal, hetgeen ook niet wijst op dreigend gevaar en in de derde plaats waren de negen officieren die gevangen genomen werden en zich aan boord bevon den, voor zoover uit de berichten valt op te maken, op dat oogenblik allen tezamen, zoodat het wel het waarschijnlijkste is, dat zij tezamen waren in de zgn. „longroom" achter in het schip. Van uitgezette posten is in het Aneta- bericht geen sprake zoodat men met vrij groote waarschijnlijkheid kan aannemen, dat men over een dergelijke mogelijkheJd zelfs niet in de verste verte dacht Hoogst waarschijnlijk is de gevangenneming dan ook op die wijze geschied, dat men eenvou dig de waterdichte schotten, die ook ie „longroom" af kunnen sluiten, omlaag ge laten heeft, zoodat de mogelijkheid tot tegenweer den officieren volkomen was ont nomen. De hefboom, welke deze waterdichte schotten in beweging z.et, wordt nooit be waakt, zoodat de gelegenheid voor de hand lag. Dit is tot nog toe echter nog slechts een gissing. Het bericht van „be dreigen met bajonetten" zal hoogst waar schijnlijk wel zeer sterk overdreven zijn: naar alle waarschijnlijkheid zal zich mis schien hier en daar een Inlandsch matroos met een bajonet vertoond hebben, zoodat hier de basis van dit bericht gezocht moet worden. Als men nagaat, dat men niet eens weet, welke houding de 150 man blank per soneel, die zich aan boord bevonden, heeft ingenomen, is het wel overduidelijk dat dergelijke finesses ook nog onmogelijk defi nitief aangenomen kunnen en mogen woi> den. De houding der blanken. Wat deze groep blanken aangaat, staat het vast. dat over het algemeen de onder officieren op de hand der officieren staan. Mogen de korporaals de zijde der manschap pen kiezende onderofficieren hebben in bijna alle gevallen ook al omdat er voor hen tè veel op het spel staat getoond steeds aan de zijde van het commando te staan, zoodat er van deze 150 man ook wel de noodige achter slot en grendel gezet zul len moeten worden. Men neemt dan ook algemeen aan. en de berichten van de „Al debaran" bevestigen dit, dat de „Zeven Provinciën" die 15 knoopen per uur loopt, thans nog maar 8 knoopen aflegt Als men nagaat, dat het besturen van een schip van een dergelijke tonnage geen eenvoudige kwestie is en de gezagvoerder overste Eiken boom, zich aan den wal bevond, is de waar schijnlijkheid groot, dat onderweg moeilijk heden zullen voorkomen, die de eenvoudige matrozen niet kunnen oplossen. De achtervolging Bovendien is onder muiters altijd de vraag, wie hun aanvoerder zal zijn, een voortdurende twistappel. Heeft de „Zeven Provinciën" in Sabang gebunkerd, dan is de voorraad brandstof genoeg, om het eenigen tijd uit te houden, maar moest het bunke ren waaromtrent men nog niets weet nog plaats vinden, dan loopt de heele actie al zeer spoedig spaak. De reede van Sabang is een bunkerhaven en meer niet Deze ko lenhaven bevindt zich op het eilandje Poe loe Wai, op de uiterste Noord-Westpunt vau Atjeh (Sumatra) en werd destijds gesticht met de bedoeling kolenhaven te zijn voor koopvaardijschepen op weg naar Azië. aan gezien Singapoer dikwijls ter ver af lag. Bovendien bleek deze kolenhaven veel ge mak op te leveren voor de Nederlandsche Vloot. Er liggen dan ook vrij geregeld oor logsschepen op de reede en het opleidings schip de „Zeven Provinciën" was, geduren de de schietoefeningen in die buurten een Voornaamste Nieuws* (Bit 1) Op de Zeven Provinciën, die deel uitmaakt van de Indische vloot, is muiterij uitgebro ken Het Inlandsche personeel heeft met het schip de reede van Oeleleh (Atjeh) ver- (blz 2) De Pruisische gemeenteraden ontbonden. Geen meerderheid voor ontbinding van den Pruisischen Landdag. Zal Von Papen Braun vervangen in het „driemanschap"? Heden wordt de noodverordening op pers en vergaderingen afgekondigd. Ernstige politieke vechtpartijen in Duit- sche steden. Te Strassfurt is de soc.-dem. bur gemeester vermoord door een rechts-radicaal gymnasiast. Een begrafenis op staatskosten te Berlijn. Te Parimaribo is een verbod van samen scholingen uitgevaardigd. Ds. H. H. André Douwes, em.-predikant der Ned. Herv. Gemeente van Winterswijk, f Ds. J. Reesink, Ghr. Geref. predikant te Noordeloos. f J. C. Wirtz Czn., oud-inspecteur bij het Lager Onderwijs, t (blz. 5) De bedreiging van de 1S75 M. golf. ots>"" van de Baai van Sabang. Het kleine gouvernementsschip de „Alde baran", is onmiddellijk de „Zeven Provin ciën" nagegaan, maar kan. daar het haast niet bewapend is, niets uitrichten, daar het onmiddellijk in den grond geschoten zou worden. De overval had ongeveer plaats om 9 uur Zaterdagavond jl. en de „Zeven Provinciën" koos om 3 uur 's nachts zee- Een vliegtuig is het docht op de hielen en houdt, in sa menwerking met de .Aldebaran", de vloot, die juist ter hoogte van Celebes, op 10 dag reizen afstaads groote oefeningen houdt, geregeld op de hoogte. De vloot heeft om-, middellijk koers gezet naar de „Zeven Pro vinciën evenals een eskader, dat op onge veer 2y2 dagreis afstand kruiste en tha-n* full-speed achter de muiters zit. Het lijdt dan ook geen twijfel, of deze worden binnenkort ingehaald en gevangen geno men. Misschien zal er daartoe een vuurge vecht moeten plaats hebben, misschien ge ven de muiters, hetgeen in het geheel niet ondenkbaar is, aangezien de moed waar mede zulke ondernemingen begonnen wcxr- den, meestal spoedig pLaats maakt voor be zinning, zioh ook zonder slag of stoot over. De overmacht van luoht- en zeewapenen maakt een uitslag niet twijfelachtig- Daar alle havens natuurlijk gewaar schuwd zijn, kaïn de „Zeven Provinciën" nergens aanleggen, ten einde te bunk-vren, drinkwater of voedsel in te nemen, zoodat men in Marinekringen geringschattend de schouders voor deze ondoordachte, dwaze actie ophaalt, dde de schuldigen slechts ge vangenisstraf via den Krijgsraad op de hals haalt en verder mogelijk, wanneer men zich die situatie niet indenkt, eenig kwaad berokkent aan de naam der Nederlandsche Marine. Het spreekt vanzelf, dat nu de actie dergelijke vormen gaat aannemen de autoriteiten seer streng zuillen optreden en geen verzachtende omstandigheden in rekening zullen worden gebraoht Hopelijk zal er geen bloed vloeien en zullen de mui ters inzien, boe hopeloos dwaas en ondoor dacht hun daad is, hoe weinig zij ermede bereiken en zullen zij zich weLra gewonnen geven. Het is volkomen duister, wat de muiters zich van hun daad hebben voor gesteld en wat zij ermede trachtten te be reiken. Het geheel is natuurlijk het resul taat van de praktijken van enkele aandrij vers, die zich zooals gewoonlijk in de menigte verschuilen en de mogelijke ontevredenheid hebben aangewakkerd- De indruk is, dat hier in geen geval een ver gelijking zooals men hier en daar reeds hoort maken getrokken kan worden tus- schen het geveJ van Curasao en hier. De omstandigheden en de gevolgen zijn heel anders, dan destijds gedurende het avontuur van de heer Fruitier". (Zie verder blz. 2)'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1933 | | pagina 1