Jlmtaic jTriósdif (ümtrant
Muiterij op de Indische vlooi
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Een deel der bemanning
maakt zich meester van de
„Zeven Provinciën'
ABONNEMENT»
per kwartaal In Lelden en In plaat
sen waar 'n agentschap gevestigd ls ƒ2.35
Franco per post 2.35 portokosten.
Per week ƒ0.18
Voor het Buitenland bij wekelijk-
«che aending ,4.50
Bil dagenjksche zending „5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 cent
met Zondagsblad 7Va cent
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
Bureau: Breestnat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
NO. 3884
MAANDAG 6 FEBRUARI 1933
1DVEBTBN.«EN
Van 1 tot 6 rerels...mm.«HMW Ll^Vi
Elke regel meer0.22*4
Ingez. Mededeellngen
van 15 regels 2-30
Elke regel meer0.45
Bil contraci belangrijke korting.
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend 0.10
13e Jaargang
Oit nummer bestaat uit TWEE blaoen
EERSTE BLAD
MUITERIJ
Aan boord van De Zeven Provin
ciën, het Nederlandsche oorlogsschip met
den historischen nóam, herinnerend aan
onze beste tradities, muiterij. In de Indi
sche wateren een deel der oproerige beman
ning meester van het schip.
Bij al de nare berichten, welke in dezen
tijd verontrusting baren, doet dit toch wel
de deur dicht
Op onze marine wordt al jarenlang ge
stookt. Dat het thans overslaat op de in-
landsche schepelingen, behoeft niets te ver
wonderen-
De slechte economische omstandigheden
in onze Oost, welke ingrijpende gagevermin-
deringen ten gevolge hadden, zal de onder
grond zijn. Wij weten niet, of in elk opzicht
tactisch is opgetreden, ook niet, of de
scheepsleiding voldoende waakzaam was,
maar op dit oogenblik staat het feit der
muiterij slechts als een schanddaad voor
onze oogen.
Voor gevolgen in den zin van aantasting
Van onze macht in Indië behoeft niet ge
vreesd te worden. Ook dit schip zal straks
weer toegevoegd worden aan de overige
marine.
Maar het troostelooze is, dat op de Neder
landsche vloot, de vloot der tweede kolo
niale mogendheid der wereld, deze muiterij
mogelijk was. Engeland ging vóór, maar bij
ons ging het nog meer opvallend.
Van alle kanten wordt geroepen om ge-
ragserkenning. Maar dan moet ook de daad
bij het woord gevoegd worden.
Het communisme wroet overal en waagt,
waar het. kan, den sprong tegen het wet
tige gezag in- Wat in de bijwagens van het
communisme plaats heeft genomen, zeult
mee, omdat het geen weerstand kan bieden.
Ook dóórom slaan wij met belangstelling
de worsteling in Midden-Europa gade
tegen datzelfde communisme. Met transi-
geeren, met zachte middelen, valt niets te
bereiken. Het gezag moet werkelijk gezag
zijn, of het sta zijn plaats af.
Met dat al is een vlek geworpen op de
Nederlandsche natie, welke lang zichtbaar
zal blijven. Een schok gaat door ons volk.
Zal deze geschiedenis vruchten dragen of
is het nog niet genoeg?
Waar is ter wereld het tweede land, het
welk toestaat, dat zijn weermacht onder
mijnd wordt door bonden, alsof het hier een
stuk gewoon bedrijfsleven geldt? Wat In de
burgermaatschappij een zegen kan zijn, past
nog niet bij de weermacht Dóór zal wel de
grondoorzaak zitten.
J. O. WIRTZ Ozn.
De heer Wirtz is als slachtoffer van een
ongeluk aan zijn levenseind gekomen.
Met Wirtz gaat een merkwaardige figuur
uit onze kringen heen. Van onderen opge
klommen, is hij een man van invloed ge
worden in de onderwijswereld.
Individualistisch van aanleg, bewoog hij
zich vaak schijnbaar wat eenzaam en gin-
zijn opvattingen meermalen in tegen
die van, laten wij het zoo noemen, de meer
derheid. Juist daarom hebben zij wellicht
bij bepaalde gelegenheden méér invloed uit
geoefend, dan uiterlijk op te merken viel.
Wirtz was een geharnast strijder- De flu-
weelen handschoen was zijn wapen niet
Vierkant was hij v r of vierkant tegen.
Vóór eenige weken bevatte ons blad nog een
drietal artikelen van zijn hand over het
vraagstuk der onderwijzersopleiding. Als
altijd logisch opgebouwd, op den man af.
Zaterdag plaatste een ander onderwijsdes
kundige zijn meening hiertegenover. Zóó
biedt het leven steeds contrasten. Altijd
bereid zijn, luidt de roepstem-
Wirtz gloeide van liefde voor het Christe
lijk onderwijs. Als één der voormannen in
den strijd voor vrijmaking van dat onder
wijs zal hij bij ons volk blijven aangeschre
ven.
BINNENLAND.
GEREF. VEREEN. VOOR DRANK
BESTRIJDING
WINTERACTIE IN ZUID-HOLLAND
Vanwege den Zuid-Holland Bond van
afdeel ingen en de afd. Gorinohem van de
Geref, Vereen, voor Drankbestrijding worden
morgen onder leiding van burgemeester K.
Punt van Herwijnen te Gorinchem twee bij
eenkomsten gehouden in het Diaconiehuis te
Gorinchem. Morgenmiddag voor kinderen en
morgenavond voor volwassenen. In beide
samenkomsten zal als spreker optreden de
heer W. C. F. Scheps van den Haag, lid van
het hoofdbestuur, terwijl de heer H. J. ter
Hoeve van Arnihem, secr. van den Prov.
Geld. Bond der vereeniging plaatjes ver-
ioonen
BATAVIA, 5 Febr. Het pantserschip
„De Zeven Provinciën" heeft de haven
van Oele-leh verlaten, terwijl de com
mandant, kapitein-luitenant ter zee P.
Eikenboom, en een gedeelte van
den staf aan land waren. De comman
dant tracht aan boord van de „Alde-
baren" „De Zeven Provinciën" te ach
tervolgen, aldus luidt een officieel com
muniqué.
Een nader communiqué van het de
partement van Marine in Nederlandsch-
Indië meldt, dat blijkens jongere berich
ten van den gouverneur van Atjeh mui
terij heeft plaats gehad door het aan
boord van „De Zeven Provinciën" aan
wezig inlandsch personeel. „De Zeven
Provinciën" heeft des nachts twee uur
de reede van Oele-leh verlaten en werd
het laatst gemeld bij Poeloe Breueh
koersende om de Zuid.
Het civiel en militair bestuur in de om
geving zijn g^vaarschuwd. Het schip wordt
achtervolgd aoor den gouvernementsstoo-
mer „Aldebaran", waarop zich de comman
dant van „De Zeven Provinciën" heeft in
gescheept, evenals officieren, Europeesche
onder-officieren en Europeesche manschap
pen.
Hoe het gebeurde!
De „Deli-Courant" verneemt nader uit
Koeta Radja, dat 's avonds om 9 uur plot
seling alle lichten van „De Zeven Provin
ciën" uitgingen, even daarna brandden zij
weer. De commandeerende officier kwam
daarop met een roeiboot naar de ter reede
liggende „Aldebaran" welke hem naar den
wal bracht. Hij ging naar de Atjehclub,
waar zich de commandant van „De Zeven
Provinciën" bevond, om dezen te waarschu
wen, dat de negen aan ooord vertoevende
officieren door matrozen met de bajonet op
het geweer waren gevangen genomen. Eer
ste officier van „De Zeven Provinciën" is
J. B. Meyer.
De commandant van „De Zeven Provin
ciën" heeft zich met den militairen com
mandant van Atjeh, kolonel Behrens met
een tiental marine-officieren onmiddellijk in
gescheept aan boord van de „Aldebaran" om
het muitend schip te volgen.
„De Zeven Provinciën" kan in normale
omstandigheden ongeveer 15 knoopen loo-
pen, doch thans waarschijnlijk slechts acht,
en de Aldebaran" tien knoopen.
Het Nederlandsch eskader, dat oefeningen
hield bij de Zuidkust van Celebes, is on
middellijk naar de Atjehsche wateren ver
trokken in verband met de gebeurtenissen
op „De Zeven Provinciën".
De officieele lezing.
Later is bij het departement van Defensie
een telegram ingekomen van den comman
dant van de zeemacht in Nederlandsch-In-
dië, dat als volgt luidt:
De muiterij blijkt uit te gaan van inland-
sche schepelingen, die zich van het schip
meester maakten en zich voorzien hebben
van geweren en munitie. Deze zijn in kisten
aan dek, om indien, ingeval van nood het
schip verlaten zou moeten worden, eenige
munitie en geweren bij de hand te hebben
De muiters hebben de zich aan boord be
vindende officieren en onder-officieren over
mand. Overigens is hieromtrent niets be
kend.
De commandant en zeven officieren, tien
Europeesche onderofficieren en 20 korporaals
en manschappen volgen het schip met de
„Aldebaran" langs de Westkust van Suma
tra. Te 20 uur waren zij ter hoogte van
Hef schip verlaaf de reede van Oeleleh
in Atjeh
Waar gaan ze heen
Een eskader van Celebes uitgezonden
Meulaboeh. De muiters aan boord van „De
Zeven Provinciën" hebben draadloos bekend
gemaakt dat het schip naar Soerabaja gaat.
Vijfftig Europeanen aan boord.
Heden beslissend optreden ver
wacht
BATAVIA, 6 Februari (Aneta). Tot
nu toe zijn de volgende feiten met be
trekking tot de muiterij door het aan
wezige inlandsche personeel van „De
Zeven Provinciën" bekend:
Zoodra „De Zeven Provinciën" de
reede verliet, zijn een officier en een
constabel over boord gesprongen. Zij
bereikten een motorsloep, welke blijk
baar tevoren door de muiters was be
schadigd, en roeiden naar den wal.
De Zeven Provinciën is thans sedert
Zaterdagavond 10 uur onderweg, en
vaart in Zuidelijke richting.
Het schip werd het laatst gezien bij
Tjalang (Westkust van Atjeh).
Behalve de bemanning van
150 inlanders zijn er 50 Euro
peanen aan boord van wie 16
officieren.
De „Aldebaran" heeft het schip ach
tervolgd, dat een voorsprong heeft van
drie uur. De Aldebaran zal De Zeven
Provinciën blijven volgen op een af
stand van 5 mijl.
Ondertusschen zijn verschillende
maatregelen genomen.
Hedenmorgen wordt een
beslissend optreden ver
wacht. De bijzonderheden
worden geheim gehouden.
Definitieve berichten omtrent het
lot van de 16 officieren aan boord van
De Zeven Provinciën zijn nog niet be
schikbaar. De namen dezer officieren
zijn: Van Boven, De Kroon, De Vos
van Steenwijk, Ritsema van Eek, Ste-
geman, Beets, Cool, Modderman, Rey-
nierse, de officieren van gezondheid
Vos, Agelink van Rentergen, Koppen,
Smits, De Wilde, Van Balkont en
Dekker.
De positie van het schip. Namen
der Hollandsche onderofficieren aan
boord.
BATAVIA, 6 Februari. (Aneta). De
positie van De Zeven Provinciën was
om 7 uur hedenmorgen, breedte 3 gr.
24,5 min. N., lengte 96 gr. 27 min. O.
De namen van de onder-officieren
die zich aan boord van De Zeven Pro
vinciën bevinden, zijn Van Ling, Rom-
nter, Van de Wal, Daniels, Floruesteyv
Fontijn, Isbruecker, Merkx en Voogd.
De namen der korporaals en minde
ren zijn niet bekend, aangezien de rol
zich aan boord bevindt.
DE „GOUDEN LEEUW" VERTROKKEN
Vliegbooten met onbekende be
stemming.
BATAVIA, 6 Februari (Aneta). De Gou
den Leeuw is hedennacht 12 uur uit Tand
jong Priok vertrokken. Drie Dornier vlieg
booten rijn uit Soerabaya te Batavia aange
komen en zullen hedenmiddag vertrekken
met een niet opgegeven bestemming.
NIEUWE DIENSTWEIGERING
Vijf arrestaetles
BATAVIA, 6 Februari (Aneta). Heden
ochtend zijn aan de Oedjoeng (Soerabaya)
vijf nieuwe inheemsche dienstweigeraars
gearresteerd.
INDRUK TE DEN HAAG
Zooals te verwachten is heeft het bericht
omtrent, wat er met de „Zeven Provinciën"
plaats heeft, te Den Haag groote verbazing
en ontsteltenis veroorzaakt.
Zoowel de minister van Koloniën, de heer
S. d e G r a a f f, als de minister van Defen
sie, mr L. A. Deckers waren van mee
ning, dat men eerst uitvoeriger rapporten
zal moeten afwachten, alvorens de regee
ring haar houding zal bepalen. Vast staat
dat het voorbeeld van het Europeesche ma
rine-personeel te Soerabaja op de houding
der inlandsche schepelingen van zeer na-
deelige invloed is geweest
In marinekringen acht men het moeilijk
te verklaren hoe de schepelingen er in ge
slaagd zijn de officieren te overweldigen,
die toch met revolvers bewapend rijn. Waar
schijnlijk acht men net, dat dezen rich in
de longroom bevonden, zoodat er voor hen
geen enkele uitweg was.
Latere berichten melden, dat de „Zeven
Provinciën" thans de kust van Sumatra
houdt, waar hetvaarwater vrij vei'ig is.
De kans, dat het schip aan de grond zal
loopen tengevolge van gebrekkige naviga
tie, is echter niet buitengesloten
De „Aldebaran" is een vaartuig van de
gouvernementsmarine, dat ter beschikking
staat vah den gouverneur van Atjeh Hot is
een klein schip, circa zestig meter lang en
9 10 meter breed, dat doet denken aan
een flottieljevaartuig van de vierde klasse.
DE „ZEVEN PROVINCIËN"
De „Zeven Provinciën" werd in 1908 op
de thans opgeheven rijkswerf te Amster
dam in dienst gesteld, 't Heeft een water
verplaatsing van 5644 ton, en was meerma
len het vlaggeschip van de Nederlandsche
vloot in de Indische wateren.
Commandant is kap.-luitenant-ter-zee P.
Eikenboom, eerste officier J. B. Meyer
De officieele tabel 1933 geeft als beman
ning aan 350 koppen, van wie 230 inland
sche schepelingen.
Door het thans voorgevallene op lit schip
is, naar wij vreezen, de reputatie der Ne
derlandsche weerbaarheid welke na hei
Curacao-avontuur toch reeds een leelijko
deuk had gekregen, ernstig benadeeld
De muiterij op de Engelsche vloot welke
het vorig jaar plaats had, kan niet zoo prn-
stig worden beoordeeld naar onze meening
als wat er thans in onze Oost plaats heeft
waar de bemanning niet alleen in vernet
komt, doch er met een heel schip van door
isl
MEENING VAN MARINE-
AUTORITEITEN
De heer H. B. L. Braam gep. kap. luit.
ter zee en bestuurslid van „Ohze Vloot" zei
ons omtrent 't voorgevallene met de „Zeven
Provinciën" het volgende:
De „Zeven Provinciën" is een opleidings
schip voor kanonniers een artillerie-oplei
dingsschip dus, en zoowel de overste Fiken
boom als de le officier, luit. ter zee le klas
Meyer, staan bekend als flinke en doortas
tende officieren, die indien mogelijk
zeer zeker niet de gelegenheid voorbij had
den laten gaan, om tegenmaatregelen te
nemen, of tegenweer te bieden zelfs al was
de kans op behoud, ook nóg zoo gering ge
weest! Er zijn twee gevallen aan te nemen
het eerste is, dat de actie reeds tevoren
van zich had laten spreken, in welk geval
de officieren in ieder geval bewapend waren
geweest, en ten tweede, dat er geen spoor
was geweest van eenige ontevredenhei I.
zoodat de overval volkomen bij verrassing
plaats vond. Voor zoover men thans kan
nagaan, spreken alle gegevens voor het
tweede geval. In de eerste plaats is het niet
zeker of de 240 inlanders, die aan de actie
deelnamen, allen behoorden tot het vloot-
personeel, in de tweede plaats waren de
commandant, alsmede de meeste officieren
aan den wal, hetgeen ook niet wijst op
dreigend gevaar en in de derde plaats
waren de negen officieren die gevangen
genomen werden en zich aan boord bevon
den, voor zoover uit de berichten valt op
te maken, op dat oogenblik allen tezamen,
zoodat het wel het waarschijnlijkste is, dat
zij tezamen waren in de zgn. „longroom"
achter in het schip.
Van uitgezette posten is in het Aneta-
bericht geen sprake zoodat men met vrij
groote waarschijnlijkheid kan aannemen,
dat men over een dergelijke mogelijkheJd
zelfs niet in de verste verte dacht Hoogst
waarschijnlijk is de gevangenneming dan
ook op die wijze geschied, dat men eenvou
dig de waterdichte schotten, die ook ie
„longroom" af kunnen sluiten, omlaag ge
laten heeft, zoodat de mogelijkheid tot
tegenweer den officieren volkomen was ont
nomen. De hefboom, welke deze waterdichte
schotten in beweging z.et, wordt nooit be
waakt, zoodat de gelegenheid voor de
hand lag. Dit is tot nog toe echter nog
slechts een gissing. Het bericht van „be
dreigen met bajonetten" zal hoogst waar
schijnlijk wel zeer sterk overdreven zijn:
naar alle waarschijnlijkheid zal zich mis
schien hier en daar een Inlandsch matroos
met een bajonet vertoond hebben, zoodat
hier de basis van dit bericht gezocht moet
worden. Als men nagaat, dat men niet eens
weet, welke houding de 150 man blank per
soneel, die zich aan boord bevonden, heeft
ingenomen, is het wel overduidelijk dat
dergelijke finesses ook nog onmogelijk defi
nitief aangenomen kunnen en mogen woi>
den.
De houding der blanken.
Wat deze groep blanken aangaat, staat
het vast. dat over het algemeen de onder
officieren op de hand der officieren staan.
Mogen de korporaals de zijde der manschap
pen kiezende onderofficieren hebben in
bijna alle gevallen ook al omdat er voor
hen tè veel op het spel staat getoond
steeds aan de zijde van het commando te
staan, zoodat er van deze 150 man ook wel
de noodige achter slot en grendel gezet zul
len moeten worden. Men neemt dan ook
algemeen aan. en de berichten van de „Al
debaran" bevestigen dit, dat de „Zeven
Provinciën" die 15 knoopen per uur loopt,
thans nog maar 8 knoopen aflegt Als men
nagaat, dat het besturen van een schip van
een dergelijke tonnage geen eenvoudige
kwestie is en de gezagvoerder overste Eiken
boom, zich aan den wal bevond, is de waar
schijnlijkheid groot, dat onderweg moeilijk
heden zullen voorkomen, die de eenvoudige
matrozen niet kunnen oplossen.
De achtervolging
Bovendien is onder muiters altijd de
vraag, wie hun aanvoerder zal zijn, een
voortdurende twistappel. Heeft de „Zeven
Provinciën" in Sabang gebunkerd, dan is de
voorraad brandstof genoeg, om het eenigen
tijd uit te houden, maar moest het bunke
ren waaromtrent men nog niets weet
nog plaats vinden, dan loopt de heele actie
al zeer spoedig spaak. De reede van Sabang
is een bunkerhaven en meer niet Deze ko
lenhaven bevindt zich op het eilandje Poe
loe Wai, op de uiterste Noord-Westpunt vau
Atjeh (Sumatra) en werd destijds gesticht
met de bedoeling kolenhaven te zijn voor
koopvaardijschepen op weg naar Azië. aan
gezien Singapoer dikwijls ter ver af lag.
Bovendien bleek deze kolenhaven veel ge
mak op te leveren voor de Nederlandsche
Vloot. Er liggen dan ook vrij geregeld oor
logsschepen op de reede en het opleidings
schip de „Zeven Provinciën" was, geduren
de de schietoefeningen in die buurten een
Voornaamste Nieuws*
(Bit 1)
Op de Zeven Provinciën, die deel uitmaakt
van de Indische vloot, is muiterij uitgebro
ken Het Inlandsche personeel heeft met
het schip de reede van Oeleleh (Atjeh) ver-
(blz 2)
De Pruisische gemeenteraden ontbonden.
Geen meerderheid voor ontbinding van den
Pruisischen Landdag. Zal Von Papen Braun
vervangen in het „driemanschap"?
Heden wordt de noodverordening op pers
en vergaderingen afgekondigd.
Ernstige politieke vechtpartijen in Duit-
sche steden. Te Strassfurt is de soc.-dem. bur
gemeester vermoord door een rechts-radicaal
gymnasiast.
Een begrafenis op staatskosten te Berlijn.
Te Parimaribo is een verbod van samen
scholingen uitgevaardigd.
Ds. H. H. André Douwes, em.-predikant
der Ned. Herv. Gemeente van Winterswijk, f
Ds. J. Reesink, Ghr. Geref. predikant te
Noordeloos. f
J. C. Wirtz Czn., oud-inspecteur bij het
Lager Onderwijs, t
(blz. 5)
De bedreiging van de 1S75 M. golf.
ots>"" van de Baai van Sabang.
Het kleine gouvernementsschip de „Alde
baran", is onmiddellijk de „Zeven Provin
ciën" nagegaan, maar kan. daar het haast
niet bewapend is, niets uitrichten, daar het
onmiddellijk in den grond geschoten zou
worden.
De overval had ongeveer plaats om 9 uur
Zaterdagavond jl. en de „Zeven Provinciën"
koos om 3 uur 's nachts zee- Een vliegtuig
is het docht op de hielen en houdt, in sa
menwerking met de .Aldebaran", de vloot,
die juist ter hoogte van Celebes, op 10 dag
reizen afstaads groote oefeningen houdt,
geregeld op de hoogte. De vloot heeft om-,
middellijk koers gezet naar de „Zeven Pro
vinciën evenals een eskader, dat op onge
veer 2y2 dagreis afstand kruiste en tha-n*
full-speed achter de muiters zit. Het
lijdt dan ook geen twijfel, of deze worden
binnenkort ingehaald en gevangen geno
men. Misschien zal er daartoe een vuurge
vecht moeten plaats hebben, misschien ge
ven de muiters, hetgeen in het geheel niet
ondenkbaar is, aangezien de moed waar
mede zulke ondernemingen begonnen wcxr-
den, meestal spoedig pLaats maakt voor be
zinning, zioh ook zonder slag of stoot over.
De overmacht van luoht- en zeewapenen
maakt een uitslag niet twijfelachtig-
Daar alle havens natuurlijk gewaar
schuwd zijn, kaïn de „Zeven Provinciën"
nergens aanleggen, ten einde te bunk-vren,
drinkwater of voedsel in te nemen, zoodat
men in Marinekringen geringschattend de
schouders voor deze ondoordachte, dwaze
actie ophaalt, dde de schuldigen slechts ge
vangenisstraf via den Krijgsraad op de hals
haalt en verder mogelijk, wanneer men
zich die situatie niet indenkt, eenig kwaad
berokkent aan de naam der Nederlandsche
Marine. Het spreekt vanzelf, dat nu de
actie dergelijke vormen gaat aannemen
de autoriteiten seer streng zuillen optreden
en geen verzachtende omstandigheden in
rekening zullen worden gebraoht Hopelijk
zal er geen bloed vloeien en zullen de mui
ters inzien, boe hopeloos dwaas en ondoor
dacht hun daad is, hoe weinig zij ermede
bereiken en zullen zij zich weLra gewonnen
geven. Het is volkomen duister, wat de
muiters zich van hun daad hebben voor
gesteld en wat zij ermede trachtten te be
reiken. Het geheel is natuurlijk het resul
taat van de praktijken van enkele aandrij
vers, die zich zooals gewoonlijk in de
menigte verschuilen en de mogelijke
ontevredenheid hebben aangewakkerd- De
indruk is, dat hier in geen geval een ver
gelijking zooals men hier en daar reeds
hoort maken getrokken kan worden tus-
schen het geveJ van Curasao en hier. De
omstandigheden en de gevolgen zijn heel
anders, dan destijds gedurende het avontuur
van de heer Fruitier".
(Zie verder blz. 2)'