3 DONDERDAG 6 OCTOBER 1932
EERSTE BLAD PAG. 3
DO MINE EN DOKTER AAN
HET ZIEKEED
DE ONDERSCHEIDEN TAAK
fAARBIJ TOCH SAMENWERKING
NOODIG IS
IKSCHILLENDE REFERATEN EN
DE DISCUSSIE DAAROP
Zooals gisteren reeds door ons gemeld,
jerd in het Gebouw voor K. en W. te
trecht een conferentie gehouden, bc-
£d door den „Gereformeerden Bond van
ereoni gingen en Stichtingen van barmhar-
Jffheid" ter bespreking van het onderwerp
bevordering van samenwerking van predi-
ant en dokter in de Christelijke verzorging
an kranken en krankzinnigen".
Er bestond voor deze conferentie een vrij
roote belangstelling.
Om half elf opende de nog altijd cordate
nlogli j.jarjjTe president van den Bond, Prof. L
indeboom de conferentie. Hij deed zingen
it den morgenzang:
Dat wij ons ambt en plicht, o Heer,
Getrouw verrichten tot Uw eer."
Nadat Prof. Honig was voorgegaan In oe-
»d. sprak Prof. Lindeboom een woord van
elkom. Deze vergadering moge onder Gods
»gcn er toe dienen zoo zei hij ter inlei-
ing van de vergadering dat we meer e:i
^eer beseffen, wat willen zeggen, -Ie twee
oorden, die we in onze banier schrijven:
hristelijke verpleging. Tirschen geneeshee-
i, verzorgers van het lichaam en predikan-
zielsverzorgers, moet overeenstemming
5.44
*EN
Prof. Dr. H. Visscher las Joh. 17 :2026.
Aan dit woord uit het Foogepriesterlijk ge-
>d zich aansluitend, wees Prof. Linde-
■n 71oom aan. dat dit woord het eigen karak-
j.ro r der Gereformeerde ba -mhartigheid aan-
Mi ijst. In de barmbhartigheid van de wereld
zeker wel iets goeds te noemen, maar het
jh t e wordt slechts gevonden daar, waar de
Jrmhartigheid van den Hoogepriester ge
inden wordt.
'jé, De referaten voor dezen dag waren in twee
i -oepen verdeeld. In de morgenvergadering
erd allereerst gesproken over:
het principieel karakter van de
wpfi Christelijke verzorging en samen-
"t-'i werking daarin.
Referenten over dit punt waren P r o f. D
J. Bouwman, van Kampen en D r. C. H.
'•!|4 nok, Röntgenoloog, te Utrecht.
,i\ 8J P o f Bouwman wees er op. dat ook
'jver de vragen van ziekte naar lichaam en
-O oei de Heilige Schrift zijn licht laat schij-
•.17 ïen. Er is verband tusschen zonde en ziekte,
v 2 1 od, die den vloek over de zonde heeft uit-
r.üo esproken, is ook alleen machtig, de door-
'erking van den vloek te stuiten of te bre-
jen. Christus is gekomen, om de werken des
uivels te verbreken, om zonde en dood te
verwinnen. Daarom liet Hij de prediking
het Evangelie des Koninkrijks vergezeld
lan van teekenen en wonderen. Omdat de
•acht Gods in de wonderen van Jezus op
I jzondere wijze openbaar werd, zijn zij door
et menschelijk verstand niet te verklaren,
hehhen wij ze onvoo-waardelijk en in
ndl£ kinderlijk geloof te aanvaarden,
niën Het is een bijzondere genade, dat in den
ersten tijd van de Christelijke kerk aan de
scipelen de gave der genezing was gegeven.
De Christelijk verzorging van kranken re
ent met den mcnsch. zooals hij van nature
1, als zondaar, en laat het licht der Godde-
*ND jke barmhartigheid schijnen in den nood
uis 1 er zonde. Zij kent de Goddelijke ordinantiën
oor het leven en verstaat, dat in het onder-
geh ouden van Gods geboden, door de kracht
\fan den Heiligen Geest, groote loon is.
>ehodIn dit verhand waarschuwde Spr. ernstig
isen de genezing op gebed en de Christian
cience. Het gebed werkt niet automatisch.
>i Blumhardt terecht.
Samenwerking van dokter en dominee is
ach van het beginsel, dat de zieke is een
ersoon en dat het doel is: genezing van
Een go ede opleiding is noodig. De
j 3 lerlici moeten degelijke kennis bezitten van
ie Schrift en de Belijdenis. De predikanten
cG' ipogen niet onbekend zijn met de hoofdbe-
inselen van de psychiatrie.
Tenslotte is voor samenwerking noodig we-
f erzijdsche erkenning en waardeering van
I llkanders plaats in den dienst van Jezus
hristus onzen Heere.
h0< D r. Kok bezag dit onderwerp van me-
onv isch standpunt:
te Spr. betoogt, dat de beantwoording van de
n n( raag „vanwaar komt het lijden" voor den
tel rts heslissend is of hij kan samenwerken
gebf iet den predikant. Alleen, wie met den
II lijhei erkent, dat alle lijden een gevolg is
'an den paradijsvloek zal samenwerking zoe-
en. Hij werkt in de overtuiging, dat de be-
Teugeling van alle lijden slechts mogelijk is
ls uitvloeisel van Gods algemeene genade.
nrelke aan het verderf tijdelijk paal en perk
telt cn zoodoende de prediking van de ver-
ossing door Christus in de wereld mogelijk
naakt.
Vervolgens wijst spr. op het ontzaglijk ver-
r. chil in bestaan van den mcnsch voor cn
den val in zonde en hoe het den dokto-
cn gegeven was hierin de heilzame werk-
s v$uigen Gods te mogen wezen, hoewel zij dit
vfoeestal niet erkennen. Aangezien nu God
tevens op dit terrein der „Gemeene Gratie"
'aak de werking van zijn bizondere genade
loet aanvangen is het duidelijk dat hier een
werking van dokter en predikant mo-
'ijk en wenschelijk Is. Daar er nu geen
[ichaamsiijden is waar ook niet de ziel mede-
'clt en omgekeerd alle zielelijden invloed uit-
fent op het lichaam zijn er zeer vele pun-
in van aanraking waar onderlinge samen-
(p-eking beiderzijds zeer verhelderend kan
Intusschen vergape de predikant zich
•r'djtiet aan de psychotherapie, welke een zieke
terwijl de zielszorg van het
zondige ziel als voorwerp
dit ook moge samenhangen,
ijks blijve op zijn terrein en
niet uit preeken. De samenwerking be-
Ireffe alleen de algemeene en bizondere hv-
den geest van de aan hun zo-gen
levertrouwde menschen. Met enkele opmer-
ingen voor de praktijk in dezen besluit spr.
Discussie
In de dism^sie wees Prof. Dr. A. G. H o-
g. van Kampen, op het gevaar van ge-
'sm'ddelen-voorschrift door predikanten.
\s. Boutslioorn, van Renkum vroeg,
iof dp middelen, die Christus tor genezing
(aanwendde genezende kracht hadden dan
Vel alleen bedoelden een aanwijzinr te zijn,
J 'de genezing door middelen ge
schieden moet: in dat geval zou het een
t ziin van de gebedsgenezing.
Graaf (Ommen) en de heer
(Wagenborgen) vroegen, wat
6en predikant moet doen als een medicus
|0f een familielid zegt: spreek met den pa-
jtiënt niet over het gevaarvolle van zijn toe
stand of hij een melancholicus bijv. van de
geestelijke dingen.
De heer H e 11 d r i k s e n, officier van ge
zondheid in N. O.-Indië, vroeg o.m. of Chris
tus Zijn wonderen deed naar zijn mensche-
lijke of Zijn Goddelijke natuur.
Prof. B 0 u w m an onderstreepte de waar
schuwing van Prof. Honig tegen het voor
schrijven van geneesmiddelen door een pre
dikant. Toch kan m. n. bij patiënten met
geestelijke krankheden het optreden van
den geestelijk verzorger medewerken tot ge
nezing.
Als spr. ais practisch dominé bij een zie
ke zou komen, zou spr. met hem spreken
van het doodsgevaar. Dat kan zonder schok
geschieden. Men kan den patiënt voorbe
reiden. Is het een Christenarts, die het
vraagt, dan staat de zaak anders.
Of Christus „middelen" gebruikt heeft,
weet spr. niet. Waarom Hij slijk op de oogen
van den blinde 'bed weet spr. niet.
Kunnen we de menschelijke en de God-
de'ijke natuur van Christus wel schei len?
Spr. gelooft dot niet.
Dr. Kok wees er op, dat als een patiënt
doodziek is en een dokter zegt: r.iet over
spreken, hem toch het Evangelie gebracht
knn worden. Het is een zaak van herderlijk
werk, de menschen zoo te leiden, dat z?
altijd bereid zijn. De predikant moet niet
alleen uiterste middel zijn. Ook hij ccn me
lancholicus blijft de geestelijke verzorger de
geestelijke specialist.
MIDDAGSAMENKOMST.
In de middaghiieenkomst refereerden Ds.
R. Bart'ema, Ned. Herv. pred. te Zeist cn
Dr. C. J. Honig, arts te Amsterdam, over
Ds. Bartlema zette uiteen dat de
mcnsch een eenheid is. Hij zal naar hij gee;;
telijk of lichamelijk lijdt niet zeggen dat
zijn ziel lijdt of zijn lichaam, maar dat h:j
lijdt zonrlcr meer. Spr. schetste het ver
band tusschen het lichamelijke en de zia
God heeft deze eenheid van den menseh
zoo gewild in de schepring. Dit wijst op de
geheel ccnige beteekenis van den mensch
in de schepping.
De gedachte is verkeerd dat alleen de
dokter aan het lichaam zijn aandacht moet
schenken hij de behandeling van den pa
tiënt en alleen de predikant aan de ziel
Aan 't ziekbed moet de predikant ook in dien
arbeid Dienaar der Woords zijn. Het leven
de Woord Gods moet in het centrum staan
en de predikant moet aan het ziekbed de
he.di'ening der verzoening uitoefenen. De
Geref. theoloog zal goed doen om ook ken
nis te nemen van de moderne psychologie,
zij zal hem tot hulp kunnen zijn bij zijn ar
beid aan het ziekbed. In den arbeid van
predikant en genresheer moet een stuk ge
nezend element zijn vooral bii geesteskran-
De predikant zij aan het ziekbed echter
Dienaar des Woords, geen psychothera
peut. Hij moet den kranke den troost van
het Evangelie Gods en den Christus verkon
digen, toegepast naar de speciale behoeften
van den zieke.
Onderscheiden roeping beteekent nog geen
scheiding. Integendeel scheiding dient ge
weerd. Do zorg voor den mensch die lijdt
dringt tot samenwerking. Predikant en ge
neesheer moeten begrip hebben van "n
waardeering van elkanders taak. Van bot
persoonlijk contact cn van den tact waar
mee bij dit contact wordt opgetreden zal af
hangen in hoeverre die samenwerking zal
zijn. In de praxis zal die samenwerking er
zijn want de tijd is voorbij dat de geneps-
hcer den predikant van het ziekbed trachtte
te weren. Men kan voor de samenwerking
ceen theorie opstellen: ze is al'een mogelijk
op dp basis van wederziidsehe erkenning
van cl'ks wezenlijke taak en in den weg van
persoonlijk contact.
De samenwerking zal het beste zijn nis
predikant en modieus beiden Chrisfen zijn.
Juist bij geesteskranken heeft de predi
kant een taak. Verlaten heeft ook de mf'
dprne wetenschap het standpunt dat gees-
teskrankheid alleen het gevolg zou zijn van
biologische storingen. Bij geesteskranken
de eiseh van hekeering naar voren ge
bracht worden: dat kan, onder den zegen
des Hoeren, medewerken tot herstel van de
krankheid.
De samenwerking zal het meest ideaal
ziin als prodikant on geneesheer met aan
vaarding cn in practijk hrengen der door re-
ferent aangegeven gedragslijn mogen leven
uit den Schriftuurlijken wortel des gelnofs
en zij de patiënten mogen wijzen op den
Christus en hen mogen brengen de tijding
dat er genezing is onder Zijne vleugelen.
Dr. Honig ving aan met eraan te her
inncren, dat in 1887 de grijze voorzin er
reeds in een brochure schreef, dat er nau
wer verhand moest komen tussohen den ar
beid van den predikant en den medicus,
tusschen de studie der Godgeleerdheid en
die der medicijnen. Nu, vijf en dertig jaar
later, is deze erkenning algemeen gewor
den. Het is van bijzonder belang aldus
spr. - om het vraagstuk, dat wij heden on
der het oog zien, van twee kanten te be
schouwen. Van den kant der theorie, der
praemissen en van den kant der practijk.
Om een nauwere samenwerking tusschen
predikant en dokter in de naaste toekomst
mogelijk te maken, zal hot voor alles noodig
zijn. om ons nauwkeurig rekenschap te ge
ven van de theoretische vraagpunten. Hier
bij is wel in de eerste plaats te noemen het
ziel-lichaam-probleem, dat in onze kringen
niet eensgezind wordt opgevat. De theologie
kan ons uit de Openbaring gegevens bieden
omtrent het wezen der ziel Ons bewustzijn,
ons zelfbewustzijn, leert ons onze eigen per
soonlijke werkzaamheid kennen tegenover
datgene wat van onze ziel aan ons lichaam
is verbonden in den vorm van nelgingen en
driften. Dat geestelijke in ons moet de over
winning behalen op onze natuur, die zich
in een zicl-llchamelijko eenheid biologisch
openbaart.
Vandaar de allereerste waarde, die wij
aan het „Ik" en aan ons bewustzijn toeken
nen. Daartegenover staat de opvatting der
moderne medlscho psychologie, die veel te
veel waarde aan 't onderbewuste zieleleveu
toekent. Zij ziet den mensch als een slag
veld waarin verschillende driften om den
voorrang strijden. Er zijn Christendenkers,
die daarom het menschelijk leven deelen in
pen zuiver geestel'ik doei en in een ziels-
liehameliik gebonden gedeelte. Het «mreekt
vanzelf, dat deze opvattingen ven de groo
beteekenis zijn voor onzp antwoorden op tal
van vracen van mcnsrheliik handelen °n
menschelijke verantwoordelijkheid. Ook 00
de verhouding die wij zien tusschen ziels
zorg van den predikant en nsvehotheranie
•an den geneesheer. De zie'szorg van den
wMk^nt richte zich tot hot rrno'ste. Ie
•er7oening van onze ziel met God. De p«v-
•hotberanie richte zich tot den men°ch d>
n de neurose zichzelf niet mepr ziet. dp
irnch'en niet meer kent. waarover bii h"»-
"riv'rt. De n"-pT»otheranip richt -">h dus to»
de abnormaliteit en zoekt daarbij steun in
''en mensch zelf De thenlooe heeft een 00
rivan zi'n Zender *e vervullen de ns,*.
cbntherapie is anthropocentrisch-biologisch
(Dr. J. v. d. Spek).
Beiden, predikant en dokter, hebben eei'
groote mate van „Einfühlung" noodig, zij
moeten aan ccn ander trachten te doen
doorleven wat hij anders niet zou hebben
ervaren; zoo maken zij beiden met beleving
cn persoonlijke toetsing persoonlijke keu
ring mogelijk! De predikant richt zich dus
tot de normaliteit, tot de géést, hoever deze
dan nok schuilgegaan kan zijn. Maar de
psychiater richt zich tot de abnormaliteit,
waarin hot incrividueele van de persoonlijk
heid wegvalt, tegenover het algemeene van
de carricaluur.
Bespreking
Prof. v. d. Horst (Amsterdam) vond dat
te zeer nadruk gelegd werd op de onder
scheiding van de taak van predikant en
medicus cn men daarna dan weer komt tot
een zoeken naar samenwerking. Maar is
zulk een samenwerking als de referenten
aangaven, niet lapwerk? Kan een medims
op zijn terrein gebruik maken van de hulp
van een predikant precies ..ooils hij de hui0
van een verpleegster verlangt? Kunnen
twee personen (predikant en arts) bij één
patiënt therapeutisch arbeiden?
Prof. Visscher vond dat in deze din
gen de diepste levensvragen aan de orde
zijn. De medici zi.in opgekomen uit de pries
terscliap. Die eenheid werd verbroken door
de prooto uitbreiding van het wetenschap
pelijk streven der menschheid, maar onze
vaderen hebben nog den tijd gek-T.d dat een
mr.lkus ook theo'nog was en de theoloog
ook medicus kon zijn. Dit is nu op een
enkele uitzondering na niet meer moge
lijk. Nu staan wij voor fen scheid-ng ei:
daaruit komt zoowel voordeel als nadeel
voort. Spr. verwachtte n'et als Dr. Honig
veel van de zielkundige problemen van de
philosophic: zelfs is er ten gevaar aan ver
bonden. Wij moeten jns licht opkeken in
Gods Woord maar niet :n de \v;j«begeecte.
We moeten ons er klaar van bewust zijn
dat de wereld in het bonze ligt en God Ie
Heere daarin in Zijn goedertierenheid he'
licht van 7ijn heil deed opgaan in de ver
schijning van den Ileere Jezus Christu:
Wiens verschijning is de kosmische regene
ratie in den diepsten zin des wcords. En
zoo is Jezus Christus ook de grootste Medi
cijnmeester en Hij is de Bron waaruit de
groote bezielende krachten zijn uitgegaan
tot de wetenschap der menschheid. Chris
tus heeft door Ziin onstandinpskracht in rl
westorsche wereld uitgestort al die kraci
ook tct haar wetenschanpcl:ik streven. En
predikant en genees!.eer hebben elkaar in
dit licht te zien en wij hebben beiden in da»
lirht te waardeeren. Die twee kunnen op
cchoone en harmonische wijze samenw
ken wat strekt tot herstel van den pa
tiënt. Spr gaf vrn dit laatste interessant'
voorbeelden uit zijn nredikantspraetijk.
Ds. Bartlema z.eide in zijn repliek dal
de referenten natuurlijk zijn uitgegaan van
het feit dat predikant en dokter soms te
genover elkaar staan en de middelen aan
geven wilden hoe er verbetcricg kan ko
men. Er kan juist ein modus voor samm
werking gevonden worden als ze elkaar v;m
staan en dit natuurlijk bovenal als v-eidw
gegrepen zijn door de opstandingskracht
van Christus.
Dr; Honig vond dat het niet goed
om zooa's Prof. v. d. Horst gedaan had
de werkzaamheid van Christus in het
nezen, hot opwekken der dooden enz. in
practisch nunt te betrekken als nu aan de
orde is. We moeten Christus' werk zien ais
een uiting van Gods almacht on aarde De
psychotherapie is een wereldmacht gewor
den. Het wordt tijd dat we erop wijzen dat
we tal van dingen z If hebben te bestrijden
die niet met psychotherapie bestreden moe
ten worden. Er zijn vragen die ongeloovige
medici, en psycho-analisten ste len die naar
spr.'s mccriing ongeoorloofd zijn. We moe-
fon iemands persoonlijkheid ongerept hand
haven. Als iemand door een conflict in zijn
zielelevcn tot neurose komt dan kan tijde
lijk ingrijpen van den medicus noodig zijn
als dc medicus dan maar zijn plaats keilt
en weet dat de hulp van Gods zijde moet
komen zooa's ook dc predikant met bet
Evangelie den patiënt op God moet wijzen,
zon.
Prof. Visscher beantwoordend zeide spr..
dat men niet alles in direc'en z'n uit Gods
Woord kan afleiden. Voor alles Gods Woord
maar we moeten toch zelf een weg zoeken
oor sommige vragen, welke we weten dat
in de richting van Goda Woord is.
Sluiting
De Voorz sprak een slotwoord, waarin hij
zeide, dat hot groote dankzegging aan God
waard is, dat cr predikanten en dokters zijn.
al zijn ze helaas niet kerkelijk één.
toch staan op Gereformeerden grondslag
en op die basis willen werken in hun we
tenschappelijk leven. Deze conferentie is uit
nemend geslaagd; vreugde had spr., dat er
ook zooveel broeders en zusters aanwezig
waren die in de practijk zijn.
On verzoek van den Voorz. zou Prof. Dr.
H. Visscher met dankzegging sluiten. Maar
spr. wilde eerst den dank der vergadering
brengen aan Prof. Lindeboom en vreugd
ui'snreken. dat Prof. Lindeboom de verga
dering heeft kunnen leiden. Prof. Linde
boom heeft zijn heele leven aan de barm
hartigheid gegeven. Hij heeft deze confe
rentie a. h. w. uitgedacht. Moge uw levens
einde aldus wendde Snr. zich nu tot den
norz. licht zijn, door het licht van Hem,
die de Zonne der gereeh'igheid is, en u de
wetenschap hehhen. dat ge in leven en
sterven Christus eigendom zijt. Snr. dank
te ook Ds. E'shove, die zooveel voor de
conferentie deed.
Nadat, gezongen was P=alm 84 6 ging
Prof. Visscher voor in dankzegging.
ven de ervaring in dergelijke gevallen el
ders opgedaan, zaak was, met alle voor
zichtigheid te werk te gaan! Het misver
stand, dat was ontstaan doordat de Unie
haar risico voor een grooter gedeelte (n.l.
ook voor 20 pet. op de gemeente Geldermai-
sen) meende te kunnen afwentelen, dan
regeering met het oog op de noodzakelijke
voorzichtigheid van ondernemers zelv
geraden acht, wordt als uit den weg
ruimd beschouwd.
'BINNENLAND.
DE CHAMOTTE-FABRIEK
TE GELDERMALSEN
EEN ONJUIST „VOLK"-BERICHT
Naar het „Volk" meldde, zou een gevaar,
dat reeds lang dreigde, nu verwezenlijkt
worden, namelijk dat de chamottefabriek
te Geldcrmalsen zal worden gesloten. De
Russische order, waarover onlangs een be
is gegeven, is niet geplaatst, zegt het
blad. Zij kon het begin zijn van veel werK,
omdat het vuurvaste materiaal van Gelder-
malscn een wereldreputatie heeft
De order zou niet zijn doorgegaan, omdat
de fabriek op het rijk en de gemeente Gel-
dermalscn (die zich in beginsel bereid heeft
erklanrd, 20 pet. garantie te geven) een
grooter risico wilde leggen, dan de regeering
meent te mogen toestaan. De regeering geeft
l"-cns de export-garantie-credietregeling
it waarborg van ten hoogste 50 pet. van
de totale waarde van de order. Dat percen
tage was onk aan de Chamotte-Unie toege
daan, doch deze vroeg, en kreeg ook, 20
pet van de Gemeente Geldermalsen. Toen
de regecring dit vernam, srhijnt zij haar
toezegging Ie hehhen ingetrokken
Volgens de „N. R. Crt." is er echter gpen
sprake van, dat de fabriek gesloten wordt,
maar kan er spoedig een beslissing in gun-
tigen z!n omtrent de export-credietgaranti»
ian de Chamotte-Unie worden verwacht Z j
heeft op zich laten wachten, daar de aan
de toestemming van de regeering verbonden
regelingen een zeer omslachtige en tljdroo-
ende voorbereiding ttechUa het, gege-
DE BOUW DER VEERBOOTEN
DOOR ..DE SCHELDE"
EEN GEHEIM SUBSIDIE VERLEEND?
Onlangs kon worden bericht, dat aan df
werf „De Schelde" te Vüssingen opdracht
was gegeven oenige veerbooten voor redee
ming van de provincie Zeeland te bouwen.
Dit bericht werd met groote vreugde
nomen, omdat daardoor veel werk in Zee
land los kwam. Achteraf bleek, aldus „Het
Volk", dat de opdracht aan „De Schelde"
was verkregen ton koste van lagere inschrij
vers elders in het land.
De provincie Zeeland en de qemeenle Vlis-
sinten zouden n.l., heel in het qeheim, qroolc
subsidies hebben qeqeven om het werk aan
„De Schelde" te kunnen opdraqen. Wat
daarvan precies waar is, is niet volledig
bekend.
Wel is naar huiten gekomen, dat niet zon
lang geleden, Gedeputeerden van Zeeland
en B. en W. van Vlissingcn in Den Haag
op t matje zijn geweest en daar bij eenige
hoofdambtenaren (men noemde ons den
secretarisgeneraal en den hoofd inspecteur
de heeren Mr. Froderiks en Meijer de Vries)
alles hebben moeten vertellen. Van het
resultaat der besprekingen is niet veel uit
gelekt; alleen dit, dat de Regeering Gedep.
Staten en B. enW. hebben gezegd, dat zij
willens en wetens tegen de Regeeringsvoor
schriften in, steun aan het bedrijfsleven ge
geven hebben, iets, waartegen dc Regeering
herhaaldelijk stelling heeft genomen.
Wij hebben getracht, aldus ..De Zeeuw",
omtrent dit bericht bevestiging of tegen
spraak te verkrijgen, doch te Viissingen
wilde men ons geen inlichtingen verstrek
ken. Uit hetgeen ons van andere zijde ter
ooig kwam, meencn wij echter te mogen op
maken, dat te Viissingen in het geheim wel
eenige subsidie is toegezegd, waartegen de
Regeering nu bezwaar maakt.
Wat 't bericht verder over Gedep. Staten
zegt. zal vermoedelijk wel niet in allen
deele juist zijn. Trouwens, dan waren zeker
Prnv. Staten daarin gekend.
liet is nog onzeker of de booten te Viis
singen kunnen worden gebouwd.
HET GEBEURDE OP 20 SEPT.
In 't Kerkblad herinnert Ds A. G. Barkey
Wolf aan den avond, die de Oranjevereni
gingen tor gelegenheid van hun zestigjarig
bestaan in de Groote Kerk te Den Haag ge-
gaven hebben, om o.a. het volgende te kun
nen mededeelen:
„Misschien weet niet iedereen, wat ik hier
nu wel mag meedeelen, dat er bij het be
stuur van de Oranjevereniging een per
soonlijk verzoek van Hare Majesteit was
ingekomen, om dien avond niet te zinspelen
op hetgeen or den vorigon dag, bij de ope
ning van- de Staten-GcneraaL, had plaats
gehad. Ik zie in dit vorstelijk verzoek meer
dan een daad dfe onopgemerkt voorbij"
mag gaan. Met het diepe inzicht, dat onze
Vorstin blijkt to hebben in den mensch cn
het menschcnlevcn, heeft Zij onmiddellijk
gcvoeld.dat een dergelijk verzoek nu noodig
was. Zij kent n.l. haar volk. Zij weet, dat
duizenden en nog eens duizenden zich diep
beleedigd voelen over wat sommigen in de
Ridderzaal eewaagd hebben te doen. Zij kon
ook voorvoelen, dat velen onder dergelijke
omstandigheden dubbel behoefte zouden
hebben hun aanhankelijkheid te bewijzen,
maar Christin als Zij is wist Zij ook, dat
geen enkel groot gevoel, hoe edel ook, bij
ons ooit geheel zuiver wordt gehouden en
dat een manifestatie van liefde aan Haar,
op dit oogenblik wel zou moeten opkomen
uit diepe bronnen van boosheid en gekrenkt
heid jegens de daders die Haar getracht
hebben te belcedigcn. En dat heeft Zij niet
gewild. Zij houdt er van de bewijzen
van liefde van Haar volk te ontvangen. Zij
neemt graag de hulde aan die onze dank
baarheid Haar biedt Zij is nooit te moe om
voor Haar volk to verschijnen, en. verschij
nende, eenige van de beste gevoelens, die
in Haar volk liggen, wakker te roepen. Maar
zij wenscht, dat onze gevoelens dan zoo
louter en zuiver mogelijk zijn. zonder res
sentiment, zonder haat, zonder opstand tegen
onze broeders. Toen zij wist dat dit,, dit
keer, onmogelijk was, hoeft Zij verzocht
geen snaren aan te roeren, die behalve oen
melodie van liefde, ook een toon van ge-
krenkthoid en boosheid zouden doen hooren
F-n dat is groot. Dat Is bijzonder groot Ik
geloof dat dat majesteit is! Meerderheid!
Zedelijke superioriteitl"
sianaleercn; hoewel eigenlijk niet bchooren-
de in ons verslag over 1931. mogen wij toch
wel reeds thans mcdetleolen, dat in het
voorjaar van 1032 de heer M. C A. Meischke
te Bsnnekom na bekomen vergunning
van H.M. de Koningin-Moeder een nieuw
Vrijbeddcnfonds als onderdeel der Stichting
heeft in 'tleven geroepen: de heer Meischke
noemde dit ter nagedachtenis aan zijn over
leden echtgenoote het Lona-fonds en heeft
hierin reeds f6500 gestort.
Intusschen hebben cn onze stichting èn
ons Emma-fonds dringend versterking noo
dig; wij doen dan ook e-en ernstig beroep
op den bekenden weldadigheidszin van ons
Nederlandsehe volk; ook moeten wij er' op
wijzen, dat ons Kapelfonds nog steeds een
nadeelig saldo van bijna f 3000 vertoont
AMSTERDAM
ONBEWOONBAARVERKLARINGEN
In verband met dc voorgenomen saneering
van de Jordaan wordt don Raad voorgesteld
weder 115 woningen onbewoonbaar te ver-
Aan deze woningen mankeert zeker het
een en ander, aan sommige veel, aan enkele
alles. Op zichzelf is er aldus geen bezwaar
aan onbewoonbaarvcrklaring mco tc werken.
Maar nu men volstrekt niet weet hoe het
met de saneering van de Jordaan gaan
zal cn vermoedelijk de financicelc positie
van de Gemeente voorloopig geen belang
rijke verbeteringen mogelijk maakt, rijst
toch de vraag of men maar met het onbe-
woonbaarverklaren moet doorgaan.
Men heeft voor de verdreven bewonprs
geen andere woning beschikbaar; men maakt
heel een wijk. ook voor wat betreft de nog
goede perceden onbewoonbaar en treft de
kleine neringdoenden op gevoelige wijze.
Afbreken van krotten is mooi, maar het
heeft alleen beteekenis als men in de gclo
geilheid is, woningen te bouwen.
VOORZICHTIG
Een van de perceelen aan 't Museumplein
verandert van eigenaar. Dat gebeurt meer
In dit geval is echter 't bijzondere, dat deze
heerenhuizinge- gekocht is door een der
moderne vakorganisaties, die er bureaux
zal vestigen, en naar men zegt, er ook da
jeugdarbeïd zal conrentreeron.
't Sc-hijnt, dat niet ieder dezen gang van
zaken met genoegen zieL Althans de heer
Ter 1-Iaar heeft een paar vragen tot het col
lege van B. en W. gericht cn geïnformeerd
of dezen er niet voor kunnen zorgen, dat
geen aantasting van het karakter der villa
wijk plaats heeft.
Het antwoord is niet hevredigond. De ver
gunning, die noodig is, wijl de Raad doze
perceelen bestemde voor „bewoning door
een gezin" is gegeven tot wederopzeggens
daar B en W. kunnen niet toezeggen, dat
het karakter van deze wijk bewaard zal
blijven, wanneer zij rekening houden met
de wijzigingen, die zich in de verschillende
stadsdeelen in de loop van de tijd voltrok
ken. Wij vreczen, dat er inderdaad weinig
aan te doen is. Men kan echter zulke din
gen een oogenblik remmen, maar duur
zaam tegenhouden schijnt niet gemakkelijk.
Toch vinden wij, wat hier gebeurt, niet
bepaald gelukkig. Onze heerlijke grachten
gordel is goeddeels onbewoonbaar geworden
en dc meeste patriciërshuizen zijn vcrun-
derd in pakhuizen, show-rooms cn kantoren.
Het Museumplein was tot heden vrijwel
de eenige villawijk, die in de stad werd ge
vonden. Gaat men deze ook tot een bureau-
en werkvvijk maken, dan werkt men mede
om'steeds meer groote inkomens uit de
stad te jagen en een plein en plek. waaraan
een bijzondere bestemming is gegeven, te
denatureeren.
Voorzichtigheid lijkt ons hier geboden.
Voor kantoren biedt dc stad nog ruimte ge
noeg. Voor villa's en heerenhuizen slechts
einig mee.r, tenzij men heel naar de rand
'il trekken.
DE BEGROOTING VAN ZAANDAM
NIET GOEDGEKEURD DOOR GED. ST.
Gedeputeerde Stoten van Noord-Holland
hebben de hegrooting van Zaandam niet
goedgekeurd. Zij achten het niet verant
woord, dat ondanks het groote tekort voor
1932 de salarissen van het gemeentepersu-
neel onveranderd blijven.
KAMER VAN KOOPHANDEL
GELDERSCHE VALLEI
HET NIEUWE JAARBOEKJE
Het jaarverslag van de Kamer van Koop
handel voor de Geldersche Vallei ziet er
welverzorgd uit. Het verschaft in overzirh-
telii.ken vorm gegevens omtrent handel, in
dustrie .markt- en verkeerswezen, onderwijs
organisaties, enz. Een register maakt het
naslaan van dit jaarboek zeer gemakkelijk.
SANATORIUM
ORANJE-NASSAU'S OORD
JAARVERSLAG 1931
Wij ontvingen het jaarverslag 1931 van 't
Sanatorium Oranje Nassau's Oord te Rcn-
knm. waaraan wij het volgende ontleenen:
Ecnmijds vertoonde het aantal verplneg-
den op het Sanatorium, dat dank zij de
werkkracht en de energie van onzen genees
heer-directeur het getal patiënten tot 22(1
zag toegenomen, tegen het einde van 1931
n eenigszins dalende lijn, niet onwaar-
hijnlijk veroorzaakt door gebrek aan gel
den om patiënten uit te zenden; anderzijds
verminderde bet aantal contribuanten, zoo
wel van de Stichting zelf als van het Emma
fonds.
Toch valt ook hier nog een lichtpunt te
UIT HET LEVEN VAN SCHAAKMEESTERS
Humoristische anocdoten
Mr. Oskam heeft te Amsterdam een
voordracht gehouden over bijzonderheden uit
het leven van schaakmeesters. Aan het ver-
slag, dat het „Handelsblad" van deze lezing
geeft ontleenen wij de volgende anecdoten.
Een rake zctl
Steinïtz speelde dikwijls om een vrij hoo-
gen inzet en gaf daarbij steeds een voorgift.
Van een bepaalden speler had hij al heel
wat gewonnen, toen deze hem aanbood om
een inzet te spelen -an het totaal van zijn
tot dusver geleden verlies, mits Steinitz do
voorgift van con paard verhoogde tot een
toren. Steinitz ging daarop in, maar bemerk
te, dat telkens wanneer zijn tegenstander
een slechten zet wilde doen, een ander hem
door een trap beduidde, dat hij een anderen
zet moest kiezen. Tenslotte was een stelling
ontstaan, waar.n Steinitz' tegenstander mat
ko.. geven. Reeds greep deze naar het stuk.
waarmede het vonnis van Steinitz zou zijn
geVeld, toe.n hij plotseling een geweldigen
trap voelde. Vol schrik greep hij naar een
ander stuk en verloor de partij. Toen de
man, die hem voortdurend door te trappen
had gewaarschuwd, geen verkeerden zet te
doen, hem vroeg: ,„maar waarom licht gij
toch niet Dli7: mat gespeeld, antwoordde hij:
„maar je gaf mij toch een trap, opdat ik dit
na zcu laten!" „Neen", zei Steinitz, dio
het gesprek, hoorde, „dat deed ik".
De sleutel tot een geheim.
Pillshury speelde eens een partij nvt oen
vo»cgift tegen een speler, die van zijn be
roep telegrafist was en kon tot zijn groote
verwondering van dezen man, dien hij steeds
met voorgift van -en toren versloeg, op ze
keren keer niet winnen. Wat bleek nu: ach
ter den zetel van den betreffonden telegrafist
had zich de Amerik&ansche meester Hedge.-
bevonden, welke eveneens telegrafist was en
door met een huissleutel op de leuning van
den stoei van zijn confrater te tikken, dezen
in Morseteekens had voorgezegd.
't Langste en 't kortste eind.
Pillsbury, die 25 s'garer. per dag placht te
rooken, kreeg van zijn „rts bevel ten hoogsfo
10 sigaren in denzclfdcn tijd te rooken. Hij
beloofde dit gebod na tc komen, omdat an
ders zijn gezondheid ernstig zou lijden. Mij
rustte echter n:et voor hij een winkel had
ontdekt, waarin hij signre; kon knopen, die
tweemaal de lengte had lan van de sigaren
die hij voordien kocht cn bedroog zoo èn
den arts èn zichzalven.
De paardensprong.
Schaakmeesters ziin eenigszins monomaan.
Dat ligt een beetje in den aard van het be
roep. Bij BlackVurno ging het zoover, dat hij
eens een dame op Trafalgar Squaro waar
schuwde. omdat er een paard aankwam cn
dit paard haar zpoals hij het uitdrukte
«chaak gaii
En dat de arme Schilfers zich, toen zijn
hersens blijvend beneveld waren, op da
groote tegels van den boulevard te Kiew al
leen voortbewoog zooals een paard op een
schaakbord, aldus in paardensprongen
eerst twee vooruit en dan één zijwaarts is
haast niet te gclcoven.
ECONOMIE EN FINANCIEN
HET INTERN. WOLCONGRES
Tot daden kwam het nog niet
i li&t verbruik t
de een be-
i productie
Productie en consumptie
Over cWt vraagstuk werd rapport uitgebracht
door den heer-L»uclen l-ainé (frankrijk). Deze
vond het hoog tijd om tot daden over te gaan*
Een mogelijke oplossing zag epr. In het schep
pen van een internationaal productieplan, dat
gebaseerd zou moeten zijn op statistische ge
gevens. Als schema gaf hij ln overweging:
1. Slechts d.Ie transacties aan te gaan, die ln
hun wezen gezond zijn en gebaseerd zijn op de
werkelijke behoefte van de Industrie:
L'. de baten van de verschillende kanten der
productie ten goede te doen komen aan alle or
ganen. die aa:i de productie deelnemen; ln ver
houding van het aandeel I
3. hel
opslaj
-radei
Indlei
mede uitsluitend speculatieve doeleinden
Wat de distributie van het product betreft,
drong de raoporteur aan op Intensieve samen-
haar tijd heeft gehad. Samenwerking i
de fabrikanten kan gevonden worden
den deze kw
den heer Peltzer (BelgiS),
tte dat de verschillende lau
we rd het
i bespreking uitmaken.
De kwestie der valsche benamingen
Spr. gaf
de heer
zijn land
xtielgoederen. Hierover bracht de heer
t (Engeland) rapport uit.
wees spr.^er o.m. op. dut op ln den BaJ-
m ..Dradford" voorkomt: de letter G. 13
I echter zóó geteekend dat deze veel lijkt
B. en zoo den kooper de Illusie geeft
------ aoford" te doen heeft
voorbeelden, waarna
R. Dodi (Italië).
ulkt. doch daar-
vordt oi> ^Italia
omdat dit
nale soortnaam Is. Evenmin kunnen
Ingebracht worden ten opzichte van
sn „pure wool" en ..all wool", omdat
uidlngen noodig zijn voor den export
aar Engelsch
De Duitsche i
de
hij zal trachten te bewerl
coi sprong vermeld zal wc
de International© Fede-
ling ook het land
i Wolfabrikantel
ang zijnde misbruiken
*1> de stoffen het
Tuil och betoogde, dat, lndli
:prong niet wordt
del wijze als misleidend dient te
:oodanige ham
Na afdoening van eenige agendapunten van
leer technlschen nard Is het congres tenslotte
iet de gebruikelijke plichtplegingen gesloten
Vandaag maakten de congressisten een ex-
ursie naar de Zuiderzeewerken.
VLAARDINGSCHE B0AZ-BANK N.V.
Binnenkort een uitkeering van 20 procent«
Van het bestuur der Boaz Bank ontvingen
wij het volgende communiqué:
De Voorzitter deelde in de g.?houden aan
deelhoudersvergadering mede dat deze verga
dering welke bc.'oofd, was niet eerder kon
gehouden worden, door onderhandclingm
welke tot behoud van de bank konden
leiden.
Bij een daartoe gehouden stemming bleek
dat aandeelhouders een ongeschokt vertrou
wen in de leiding van commissarissen had
den.
Het voorstel tot liquidatie der bank werd
met groote meerderheid verworpen.
In elk geval kan gewacht worden tot het
beëindigen der surséanco.
Verder werd medegedeeld dat de positie
der Bank tijdens de surséance niet was ach
teruitgegaan.
Met algemeene stemmen werd besloten om
„binnen enkele weken een uitkeering van
twintig procent aan crediteuren te doen.
waarvan aan betrokkenen t.z.L nader ken
nis zal worden gegeven."
WEST-INDISCHE CRUISES
Eenige dagen geleden Is te New-York
gehouden van transaUantl
Kr Werd bes.
-idere Noord-AUanttsche Sh*veu8 m^cfe
steöeh 5ir)Vecenlbe-rfi,tol| ai Maart 1933 v
mindering i
Amerika Dijn
nn 59. Dit 1
'3 ln het vorig seizoen, toen
en vervielen wegens onvol-
n 59 Weat-Indlsche cruises
volgt verdeeld: Holland—
^unard-Anehor Dlnes 10. Rod
ar Dines 9. lt&llun Line 7,
Zweden—
NED. RUBBER-UNIE
emhtedemeRUbber Unl° W6rd ln Apr11 1928 °P
7.440.000 waarvan f 3.440.0o'<f"(■"^i'lüreigeveS
eschie^nis Eeew™'1^tSChaPplJ uUiJd ten h->deua
In 1939 i
flnden. De
>rganlsatle plat
op bolero tijden.
«fekt
WAT GEBEURT ER IN RUSLAND?
*.D!L'l?i'mfr3 meldt, dat de Russische rege<
de dekkingsvoorschrlftcn vc - J
ken. De Bank u„
n Juli 1932 machtiging ontvua-
gen hernowitz-biijottcn uit te geven voor 'j
gedekt door goud. op l September J h»d de
bank reed. m roebel, .an biljetten
irioe zij vulden, drxe
b^.kïüii-^SÜbMÏlW""-
utregol Is genomen ln velband met
nk reeds
térullgegeven
de steeds toenemende fin
DE BEDRIJVIGHEID IN DE
STAALINDUSTRIE
In de afgeloopcn weck
deraVtljgingLin
ig met 15.4
■rgelljklng ^.t'U
ds bedrijvig.
'•tol deze majLad
