DINSDAG 12 APRIL 1932
erlc
Kerknieuws.
GEREF. KERKEN
Tweetal: Te Nijmegen, M. van Wyk te
Bolnes en D. Bremmer te Hoek van Holland.
Beroepen: Te Krommenie, cand. H. van
Andel te De Bilt (U.).
GEREF. KERKEN IN HERST. VERBAND.
Aangenomen.! Naar Nyemirdum, cand.
E. C. B. Kok te Idskenhuizen.
Bedankt: Voor Zandvoort, cand. E. C, B.
Kok. te Idskenhuizen.
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Krimpen a. d. IJssel, B.
Tuinstra te Soesterberg. Te Aalsmeer (2de
pred.pl.), cand. J. Knoppersen te Putten (G.)
Aangenomen: Naar Zutphen (vac.-J.
L. Faber; toez.), R. Riphaagen te Coevorden.
Bedankt: Voor Huisduineu-Julianadorp,
W. A. Plug te Eierland (De Cocksdorp, Texel).
AFSCHEID, BEVESTIGING EN INTREDE
Ds. H. Bout, gekomen van Leerbroek, deed
Zondag j.l. intrede bij de Ned. Herv. Gemeente
te Genemuiden, tot tekst hebbende Openbaring
117 en 18. De bevestiging was vooraf
schied door Ds. H. A. de Geus, van De Bilt,
pet Markus 16 15 en 16. De nieuwe predi
kant werd toegesproken door den consulent,
Ds. M. Ottevanger. van Kampen, en door den
heer W. Zeeuw, Burgemeester. Toegezongen
werd Ps. 119 9 (gewijzigd).
Ds. J. A. Gerth van Wijk. era.-
pred. van Soestdijk. werd Zondagmorgen
wederom in de ambtsbediening bevestigd
bij de Ned. Herv. Gemeente van Zunderdorp
door Ds. P. de Jong, van Amsterdam, met
Lukas 24 47. Toegezongen werd Gez. 91
vs. 3. Des middags deed hij intrede met
Hebr. 4 16. Hierna werden toespraken ge
houden tot Gemeente, colleges, familie en
vrienden. Een ouderling sprak eenige zeer
hartelijke woorden tot Ds. Gerth van Wijk,
evenals iemand uit Soestdijk, namens het
Zendingscomité, waarvan Ds. G. v. W. voor
zitter was en iemand uit Bennebroek, een
van de vorige Gemeenten, waar hij 20 jaar
heeft garbeid. Tot slot werd den nieuwen
leeraar Ps. 134 3 toegezongen.
Ds. H. A. t e n H o v e, gekomen van Mus-
fcelkanaal, deed Zondag j.l., na bevestiging
door Prof. Dr. Joh. de Groot, van Gronin
gen, met een predikatie over 1 Cor. 15 58,
Intrede bij de Ned. Herv. Gemeente te Delf
zijl, tot tekst hebbende Hand. 28 :«14 en 15.
Ds. ten Hove werd toegesproken door den
Burgemeester, door ouderl. Alsema; door den
consulent Ds. A. Dijkstra, van Losdorp; door
den heer Plezier, namens de Bapt. Gemeente
en door den heer Dijksterhuis namens de
Geref. Gemeente. Toegezongen werd Ps. 121
en Gez. 77 1.
Ds. E. V. J. Japchen, overgekomen
..m Maartensdijk (U.), werd Zondag j.l. bij
de Ned. Herv. Gemeente te Waarden (by
Woerden) op zeer hartelijke wijze bevestigd
door Ds. A. v. d Kooy, van Maarssen, met *n
predikatie over Joh. 17 20. Het kerkgebouw
was zeer vol. Den bevestigde werd toegezon
gen Psalm 134 3. Des avonds deed Ds. Jap
chen intrede met een rede over Lukas 19 10,
die met stille aandacht beluisterd werd. Na de
predikatie volgden de gebruikelijke toespraken
tot Kerkeraad, Kerkvoogdij, consulent, ring-
collega's. bevestiger, consulent, koster, orga
nist, Burgemeester F. J. Brunt, Wethouders en
Raadssleden, onderwijzers der Scholen enz. Na
mens den Kerkeraad werd hij toegesproken
donr ouderling Zuidam en door Ds. P. J. Steen
beek, van Oudewater, a's consulent, namens
den mede aanwezigen collega Ds. H. Schroten,
in Sluipwijk. Toegezongen werd Ps. 20 1.
Ds. C. Kroon, van Woudsend, werd
Zondag j.L bevestigd bij de Ned. Herv. Ge
meente van Enter door zyn zwager Ds. S. J.
de Hoest, van Menaldum, met een prediking
Hand. 14 3 en deed des middags intrede
met 1 Tim. 1 15a. Aan het einde werd hi]
toegesproken door den consulent Ds. J. Juke-
Vriezenveen, namens Kerkeraad en
Gemeente en door Ds. H Jansen, van Tub-
be r gen, namens den Ring Almelo. Toegezon
gen werd de tweede helft van Gezang 96. Des
middags was ook een aantal vrienden uit
Woudsend, de vorige Gemeente van Ds. Kroon,
aanwezig.
i. P. L. D. J. van Oeveren, geko
men van Nisse, deed Zondagmiddag j.l.. na des
morgens bevestigd te zyn door den consulent
Ds. G. van Dis, van Zaamslag, intrede by de
Ned. Hervormde Gemeente van Axel, spreken-
Hand. 16 30, 31. Toespraken werden
gehouden: namens het Kerkbestuur door den
heer Maris; namens den Ring Axel door Ds. E.
Raams, van Hoek; namens Kerkeraad en Ge
meente door den consilient; door Ds. G. P. A.
Ruysch van Dugteren, van Zonnemaire, te
voren predikant te Axel; en door den Burge
meester F. Blok.
Ds. Jac. Poort, beroepen predikant
der Ned. Herv. Gemeente te Den Haag, preekte
Zondagmiddag onder groote belangstelling
afscheid in Beverwijk met Hebr. 12 28b:
„Laat ons de genade vasthouden." Na de pre
diking werd gezongen Ps. 84 6. Na het dank
gebed richtte de prediker zich met een per
soonlijk woord tot den burgemeester van Bever
wijk. die in de kerk aanwezig was, en daarna
tot de kerkelijke colleges en persoonlijkheden.
Vervolgens werd gezongen Gez. 249 6, waar-
is den Kerkeraad het woord gevoerd
werd door een der ouderlingen, den heer J.
die den leeraar liet toezingen Ps. 121
daarna sprak Ds. J. A. L. Hovy, van
Wijk aan Zee en Duin. namens de ambtsgenoo-
ten uit den Ring en namens de redactie van
„De Vuurtoren", waarvan Ds. Poort een der
oprichters is. De Gemeente zong nog Ps.
34 3.
Prop. W. F. ten Rouwelaar, geko
men van Amsterdam, werd Zondagmorgen in
njn eerste Gemeente, de Hersteld Evang.
trie Luth. Gemeente, te Zwolle, bevestigd door Ds.
Klinkenberg J.Azn., van Amsterdam, met
een prediking over Joh 21 17b. Hem werd
oegezongen uit den H. E. L-bundel Gez. 32b.
)es avonds deed Ds. ten Rouwelaar intrede
met Joh. 20 29b: „Zalig zijn zy die niet zien
ra nochtans gelooven." Hij werd toegespro-
:en door br. Verhoen namens den Kerkeraad,
lie tevens liet toezingen Gez. 192 3; door Ds.
F. Nolte van Harlingen. als consulent; door
Joh. J. Simon, van Gouda; door Ds. J.
Preffers, Herv. Predikant te Marken als
Tiend; door Ds. C. D. van Noppen namens den
Swolschen Predikantenkring; door den heer
lerman, uit Den Haag, namens den Luth. Jon-
relingsbond; en tot slot door Ds. Klinkenberg
lamens de Alg. Kerkelijke Commissie dei
rath. Kerk. Beide dienst waren overvol, ook
net vele vrienden uit Amsterdam.
Cand. G. d e R u, van Scheveningen, werd
Zondagmorgen j.l bevestigd als predikant der
tfed. Herv. Gemeente te Ritthem (Z.) door
"'s. A. Offcringa, van Scheveningen. met 2
)or. 4 7, die hem na de bevestiging Ps.134 3
leed toezingen. Aan de handoplegging namen
nede deel: Ds. L. C. Spykerboer, van Uost-
iouburg, consulent; en Ds B J C Rijnders,
Oegstgeest. Ds. de Ru deed des namiddags
ntrede met Psalm 73 28 en sprak over: 1. de
evenssfeer van een Christen, 2. zyn levens-
tracht, en 3. zyn levensdoel. Hij werd toege-
iproken door den heer H. M. Knjjff, afgevaar-
ligde van de studentendisputen Nisse" en
Forum"; door den heer Lijnsen namens Kerk-
poogdij en Kerkeraad; door Ds. Spykerboer,
als consulent; en door Burgemeester Ter Huar.
Mede aanwezig waren de ringpredikanten Ds.
R. ten Kate, van Koudekerk; Ds. F. K. van
Evert, van Zoutelande; Ds. L. J. C. Visbeek,
van Vlissingen; Ds. W. J. J. Bakker, van Me-
liskerke; Ds. J. van der Giessen, vlootpredikant
en het Tweede-Kamerlid J. R. Snoeck Henke-
mans.
-— Ds. M. B. Verkerk, gekomen van
Mydrecht, werd Zondag jl. by de Ned. Herv.
Gemeente te Oude-Tonge bevestigd door Ds.
A. Dekker, van Nieuwe-Tonge, consulent, met
Job 22 22. Op verzoek van den bevestiger
werd toegezongen Psalm 20 1. Des middags
deed Ds. Verkerk intrede met Exodus 33 14
en 15. Toespraken werden gehouden tot Ker
keraad (tevens Kerkvoogdy), den consulent;
Ds. P. Bouw, van Melissant; Burgemeester
Vooys; enz. Hierna werd Ds. Verkerk zelf toe
gesproken door Ds. Bouw, als vertegenwoor
diger van den Ring Sommelsdyk, en van den
consulent namens Gemeente en Kerkeraad.
Laatstgenoemde depd nog Psalm 134 3 toe
zingen. Beide malen, vooral des middags,
het kerkgebouw, niettegenstaande het minder
gunstig weer, vol,
Ds. A. H. J. G. van Voorthuizen
nam Zondagavond jj., voor een stam].volle
kerk, ondanks regenvlagen en onweer, af
scheid van de Ned. Hervormde Gemeente te
Lage Vuursche. wegens vertrek naar Rijs-
sen, met de woorden van Matth. 28 20 en
sprak over „den blij venden Herder": V wie
Hij is, 2. waartoe Hij blijft, en 3. voor hoe
lang Hij blijft Na de gebruikelijke toespra
ken verzocht Ds. B. Tuinstra. van Soester
berg, hem toe te zingen Ps. 121 4. Mede
aanwezig was Ds. J. L. Klomp, van Wou
denberg.
Cand. Warmolts, werd Zondag jl.
bevestigd als predikant der Ned. Herv. Gem.
te Stavoren door zijn vader, Ds. E. Warmolts,
van Scherpenzeel (G.), met Joh. 1 2 en 3a en
deed des middags intrede met Psalm 25 5.
Hy richtte zich voorts tot zijn vader, den con
sulent Ds. D. Bouman, van Molkwerum, ring-
collega's, Burgemeester, Kerkeraad en Kerk
voogdij, en Schoolhoofd. Ds. J. van Rijs, van
Tjerkwerd, als oudste ringpredikant en studie
vriend, de Burgemester en de consulent spra
ken Ds. Warjnolts hartelyk toe. Toegezongen
werd een vers van Psalm 96. De kerk was ge
heel gevuld.
Ds. W. VOLGER
Naar wy vernemen, is Ds. W. Volger, pre
dikant bij de Indische Staatskerk, van Am-
boina (N.O.I.) overgeplaatst naar Tegal
SCHORSING
Te B i c z e 1 i n g e (Z.) zyn by deurwaar-
dersexploit Kerkvoogden en Notabelen der
Ned. Herv. Gemeente door het Provinciaal
College van Toezicht op het beheer der Ker
kelijke Goederen en Fondsen van de Herv.
Gemeenten in Zeeland, geschorst en ii
secretaris-ontvanger dier gemeente ontslagen.
Deze schorsing is, aldus schryft men ons, het
gevolg van een voorstel van Kerkvoogden
Notabelen om van onder het toezicht van het
Prov. College te geraken. En alle handelingen
staan in verband met oppositie-voeren tegen
over den Raad van Beheer.
Alle stukken betreffende deze schorsing wer
den door den deurwaarder aan de kerkdeur
der Gemeente aangeplakt, kort voordat een
vergadering zou plaats hebben, waarin
worden beslist of de Gemeente al of niet onder
het ingesteld onderzoek zou bly'ven.
Voorts vernemen we nog, dat de schorsing
van den Kerkeraad (ouderlingen en diakenen)
door het Prov. Kerkbestuur van Zeeland ge
handhaafd blyft.
VRIJZINNIGE PREDIKING
Te Boskoop zullen, naar men ons meldt,
de Vryzinnig-Hervormden, die thans geen vrij
zinnige godsdienstoefeningen in de kerk der
Ned. Hervormde Gemeente kunnen houden,
eenmaal per maand een godsdienstoefening h
de Remonstrantsche kerk houden.
Te Nieuwveen, waar de Ned. Hen'.
Gemeente overwegend vrijzinnig is en de pre
dikant Ds. H. C. Brink eveneens vrijzinnig is,
bestaat, naar men ons bericht, diens „gehoor"
des Zondags gemiddeld uit slechts 35 personen.
GEEN KALENDERVERANDERING
De „Christianity Today" berichtende, dat
vnn een andere tydsindeeling vooralsnog niets
komen zal, gaat nog eens na, dat de daarom
trent gedane voorstellen beoogden de Gregori-
aansche tydsindeeling, zooals wy die in de
twaalf maanden van het jaar bezitten, door
indeeling van dertien maanden te vervan
gen. Iedere maand zou dan acht en twintig
dagen tellen. Dit zou het getal dagen per jaar
brengen tot 364. Dewyl het 36514 dagen voor
de aarde neemt om haar jaarweg af te wente
len, stelden de voorstanders van deze nieuwe
tydsindeeling voor, dat deze dag genoemd zou
worden „Blank Day". Deze zou dan aan de
dagen van de laatste week van elk jaar toe
gevoegd worden. En in een schrikkeljaar, een
extra-dag toevoegen aan de laatste twee
dagen. Men beweerde dat deze veranderde tyds
indeeling veel voordeel zou aanbrengen met
het oog op zaken doen, het bepalen van sala-
'ssen en vele andere zaken.
Deze kalenderhervorming, zoo merkt „Chris
tianity Today" op, schynt by zoo*n eersten
oogopslag heel onschuldig te zijn, maar hy
nadere overweging zyn vele Christenen tot de
overtuiging gekorrien, dat met deze nieuwe
tydsindeeling een bybelsch beginsel pp het
spel staat.
Met het toevoegen van die „Blank Day" zou
de cirkelgang van de zevcn-dagen-een-week
verbroken worden. De week van zeven dagen
n scheppingsordinantie Gods. Verder dat
van de zeven dagen als rustdag gehou
den moet worden, zou met deze verandering in
groot gevaar komen. Het invoeren van deze
nieuwe indeeling wordt door velen beschouwd
als een zich vergrijpen aan de ordinantiën
De „Lord's Day Observance Society"
Engeland heeft veel gedaan om deze voorstel
len niet aangenomen te doen worden. Het
heeft bewerkt dat velen in het Parlement er
zich tegen verklaarden, en dat Sir John Bald
win afgevaardigd werd naar de Internationale
Conferentie te Genève, waar deze voorstellen
in behandeling zouden komen.
Op die conferentie waren 110 afgevaardig
den tegenwoordig. Niet minder dan een en
dertig landen waren vertegenwoordigd, waar
onder ook Amerika en Nederland. Na een
wek van discussie en beraadslagingen besloot
de vergadering, dat de tyd voor de invoering
van deze nieuwe tydsindeeling niet gunstig
was, en zoodoende werden deze voorstellen
verworpen.
ZENDING
Afbraak. Het Zendingsbureau te Oegst-
geest meldt ons:
De bezuinigingswind in Indië groeit tot een
storm en veel wordt er weggevaagd, wat
reeds jaren bestond en vrij vastgeworteld
scheen te zyn. Wij willen slechts eenige gevol
gen mededeelen. En dan nog van een zeer
klein, beperkt gebied, nl. de opleiding der
goeroes. De maatregelen gaan in op 1 Juli a.s.
De Zendingsnormaalschool te Bandoeng
wordt gesloten.
De Zendingsnormaalleergang te Mowewe op
Z.O. Celebes ondergaat het zelfde lot. De
N.Z.V. verliest dus haar beide opleidings
inrichtingen.
De Zendingsnormaalschool te Kaloewatoe op
de Sangir-eilanden wordt gedegradeerd tot een
Normaalleergang en kan dus alleen maar een
tweejarigen cursus geven voor onderwijzers
aan de laagste soort driejarige volksschooltjes
hetgeen in dit land met zyn reeds lang geves
tigde chirstengemeenten totaal onvoldoende is.
De Zendingsnormaalschool te Koearnga in
de Minahassa mag geen vierde klas houden en
geen nieuwe eerste klas aannemen.
De Zendingsnormaalleergang te Tobelo op
Halmahera wordt gesloten.
De Zendingsnormaalschool van de Bazeler
Zending te Bandjermasin ondergaat hetzelfde
lot.
De internaatssubsiries voor de normaalleer
gangen, die kunnen blijven bestaan, worden af
geschaft en voor de Europeesche leiders er
van wordt na 1 Juli 1933 geen bijzondere sub
sidie meer gegeven.
Als wy de resten zien, die overblijven, kun
nen wy spreken van een storm door het Haag-
sche Bosch! De opleiding voor het Zendings-
onderwys wordt grootendeels afgebroken.
En zoo wy zonder subsidie de scholen in
stand zouden willen en kunnen houden, zouden
de abituriënten daarvan toch geen door de
Regeering erkende bevoegdheid hebben. De
effectus civilis wordt bij voorbaat aan hun di
ploma ontzegd!
Schoolnieuws.
Prof. Dr. J. DE ZWAAN.
Prof. Dr. J. de Zwaan, hoogleeraar in de
Faculteit der Godgeleerdheid aan de Rijks
universiteit te Leiden, herdenkt Donderdag
a.s. den dag waarop hij een kwarteeuw ge
leden het predikambt aanvaardde in de
Ned Herv. Kerk.
Johannes de Zwaan, die 26 Juni 1883 te
'6-Gravenhage geboren werd, studeerde al
daar aan het gymnasium en later aan de
Rijksuniversiteit te Leiden. Candidaat ge
worden in 1906, deed hij 14 April 1907 in
trede bij de Ned. Herv. Gem. te Ileemse
Tijdens zijn verblijf aldaar promoveerde hij
In 1909 tot doctor in de Godgeleerdheid
Hierna stond hij nog te Baambrugge (1911/
en werd 1 Mei 1912 bjf.w. hooeleeraar aan
de R.-U. te Leiden. 13 Mei 1914 werd hij
benoemd als hoogleeraar aan de Groning-
sche Universiteit, om onderwijs te geven in
uitlegging Nieuwe Testament en Oud Chr.
Letterkunde. 6 Nov. 1929 aanvaardde hij 't
hoogleraarsambt te Leidery Verschillende
theologische werken verschenen van zijn
hauKi In Groningen was hij van 19241929
lid van den Gemeenteraad van Groningen
en van 1927—1929 lid van de Prov. Staten
van Groningen.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
Utrecht (Kon. Emmaschool voor B. L.
0.. Grasstraat 8, hoofd mej. J. C. Breukelaar),
mej. A. J. Vreugdenhil; thans tydelyk aan deze
School werkzaam. Voorloopig voor
jaar aangesteld.
i b e r g e n (Willem Sluiterschool, hoofd A.
van Gorcom), mej. M. M. den Hollander te
Middelburg. Voor tijdelijk.
M. VERWOEST
De heer M. Verwoest, hoofd van de Bethel-
schoo] te Rotterdam-Zuid, herdacht zijn 25-
jarig hoofdschap in besloten kring.
De jubilaris genoot zyn opleiding aan de
Geref. Kweekschool te Amsterdam, waarvan
toentertijd de heer H. B ij level d directeur was,
De heer Verwoest ia onderwijzer geweest te
Amsterdam, daarna hoofd te Heemse en
volgens hoofd van de Bethelschool te
Rotterdam.
De heer Verwoest is voorzitter van de anti-
rev kiesvereeniging N. en O. IXb en id van
't Centraal Bestuur. Ook was hij redacteur van
de sinds kortgeleden opgeheven „Huisvriend".
KERKELIJKE HUWELIJKSHISTORIE
IN ZEELAND
KERKELIJKE BEPALINGEN --
TROUWEN IS HOUWEN
WONDERLIJKE CONFLICTEN
IN BURGER- EN KERKELIJK LEVEN
Ds. Samuel Panneel, van Poortvliet,
afgezet „wegens trouwdelict"
Het is voorzeker een algemeen bekend
verschijnsel, dat in sommige streken van
ons vaderland de kericelijke huwelijksbe
vestiging meestal wordt nagelaten, terwijl
in een andere streek niemand een huwe
lijk sluit zonder haar aan te vragen. De
oorzaak hiervan ligt deels in het meer of
mindier godsdienstig karakter der onder
scheidene streken, deels ook in de gewoonte
die sedlert vele jaren zich daar gevestigd
heeft Do hoofdoorzaak is wel, naar men
algemeen aanneemt, de beschikking van 't
hoog gezag in den staat, waarbij het huwe
lijk tot een enkel burgerlijke overeenkomst
werd gemaakt.
Ten onrechte heeft men beweerd, dat de
invloed van het Christendom het huwelijk
tot een louter kerkelijke instelling had op
gevoerd. De godsdienst had veeleer van den
vroegsten tijd af, een in de menschelijke
maatschappij noodwendige instelling be
stuurd, zonder dat men, althaas in latere
eeuwen, tot een kerkelijke handeling ver
plicht was.
In het Egtreglement van het jaar 1666
werd bepaald, dat wie zidh ten huwelijk
wilden aangeven, moesten compareren voor
de Magistraten of Kerkeraden. Artikel 2
van dit reglement, dat gold „over de steden
ende ten platte landie, in die heerlijkheden
en de dorpen, staende onder de Generaliteit
dato 18 Mrt.", bepaalde, dat vanwege het
gerecht altijd over de inschrijving moes
ten staan de secretaris met twee schepenen
Wilde inen het liever kerkelijk bevestigd
zien, welnu, dan waren de predikant en
twee ouderlingen voldoende. Uit deze be
palingen ziet men, dat zoo al het huwelijk
geen burgerlijke overeenkomst werd ge
acht, het burgerlijk gezag toch wel degelijk
daarin gemoeid werd, zoodat iyen ook niet
kon zeggen, dat het een louter kerkelijke
zaak was. Intusschen verdient .het opmer
king, dat die Kerk van haarzijde, met kracht
en ijver gewaakt heeft, opdat 't Christelijk
karakter van 't huwelijk bewaard en daar
bij alles vermeden zoude worden, wat strij
dig kon worden geacht met orde en regel
in den staat
Wij zullen den lezer niet vermoeien met
een uitvoerig artiKel over wat op de Prov.
Zeeuwsche Synode van 12 tot 20 Nov. 1602
is verhandeld, maar er werden gewichtige
besluiten genomen.
Onder meer werd bepaald, dat de onder
trouw geschieden moest ter plaatse en op
het uur, wanneer de Kerkeraad vergaderde.
Dan moest de voorzitter van den Kerke
raad een gewichtig onderzoek instellen.
Eerst moest hij aan degenen, die ten huwe
lijk wilden gaan vragen of zij wel den
Heiligen Doop hadden ontvangen. Was hier
op een bevredigend antwoord bekomen, dan
werd gevraagd of er geen bloedverwant
schap bestond, in zulk een graad, in welken
te huwelijken van God verboden was.
Deze tweede vraag bradht soms moei
lijke problemen mee. Bij de behandeling
van dit punt werd die heeren predikanten
aangeraden vooral te bestudeeren het
„boecscken van Th. Beza, de repudiis et
divortiis", enz. benevens eenige geleerde
schrijvers over recht, opdat men deze gra
den goed zou kunnen vaststellen.
Was d'it in orde bevonden, dan moest
onderzocht of de jongegezellen beneden de 25
jaren, wel toestemming hadden van ouders
jaren, wel toestemming haden van ouders
of voogden. De vierde vraag was echtereen
zeer penibele vraag.
n.I. of zij bcidien vrij, met niemand vertoon
den, noch met „houwelijksche belofte" ver
sproken waren, d.w.z. of geen van beiden
een ander trouw had toegezegd. Dat was
voorzeker een moeilijke kwestie, vooral als
iemand wilde huwen, die vroeger met een
ander kennis had gehad.
In de notulen van de Kerkelijke Hande
lingen der Classis Goes staat er een geval
gemeld. Een kleermaker had op zekeren
dag gemeend, dat hij voor zijn geliefde niet
zooveel liefde meer had, als noodig was om
een huwelijk aan te gaan. De band werd
verbroken, maar niet langen tijd daarna
werd die wonde bij hem geheeld, doordat
een ander wel gaarne met hem het huwe-
lijkspad wilde bewandelen. Aangezien hij
zijnerzijds meende, dat c)e liefdebanden sterk
waren verscheen hij ook voor den Kerkeraad
om oncler de „geboden" gezet te worden.
De oude kerk bij Poortvliet, met haar korten toren-
Met lette vooral op den eigenaardigen zijingang,
gevormd door begroeide koepelvormige bogen.
Aangezien alles bevredigend was afgeloo-
pen met het onderzoek, werd het huwelijk
afgekondigd, maar ternauwernood waren de
woorcten koud, of
de eerste aangebedene stond bij de
Dominé en kerkeraad in de con
sistorie om verzet aan te teekenen
volgens Artikel 4 van het Classicaal besluit
inzake de „houwelijks belofte". Zij had
recht op de kleermaker en niet de andere.
Zij had het eerst de huwelijksbelofte ont
vangen. Onze kleermaker werd ontboden en
liet alles leugenen. De eerste geliefde bracht
echter een aantal onwraakbare getuigen mee,
die allen bevestigden, dat hij No. 1 het hu
welijk had beloofd; en wel eens op een
spoedig huwelijk had gezinspeeld.
't Gevolg was, dat de kerkeraad beslist
weigerde, het huwelijk in te zegenen.
Ook bij Burgerlijk ooilege kon hij niet
terecht. De kerkeraad deelde hem mede, dat
hij eerst, moest zien ,het protest van No. 1
vernietigd te krijgen. Werd dit protest inge
trokken, welnu, dan kon hij met No. 2 in
het huwelijksbootje.
Mot groote belangstelling werd deze zaak
gevolgd, die maandenlang duurde. De eerste
geliefde hield voet bij stuk. Ten slotte
zwichtte zij voor een som gelds, die de kleer
maker aanbood, waarop zij haar protest bij
den Kerkeraad introk. Dit is nu maar een
voorbeeld uit een stedelijke kerk, een ge
wone gebeurtenis.
Toch wil ik u nog iets mededeelen
over een ernstig tronwconfllct, dat
geheel kerkelijk Zeeland in beroe
ring bracht.
Op 5 October werd te Poortvliet, een
dorp op het eiland Tholen beroepen Samuel
Panneel, proponent der Classis Walcheren,
die het beroep aannam en bevestigd werd.
Dominé kwam echter alleen, ofschoon hij
wist, dat ieder dacht, dat hij Mej. N. van
Geel uit Middelburg als vrouw de pastorie
in zou voeren.
Aan zijn kerkeraad deelde hij mede, dat
hij er op 't laatste moment van afgezien
was en ze voor dit gemeentelijk werk on
geschikt achtte. Deze zaak gaf geweldige op
schudding. De heer Van Geel uit Middelburg
teekende bij de Classis protest aan en Ds.
Panneel werd ter verantwoording geroepen.
Op deze Classis verloor hij zijn zaak en
de Classis gelastte hem, zijn trouwbelofte in
te lossen. En zoo niet... schorsing werd in
uitzicht gesteld.
De Poortvlietsche dominé weigerde beslist
Van te voren had hij zich met de kerkeraad
verstaan, opdat deze hem niet in de 6teek
•zou laten, als men tegen hem op wilde tre
den. De Poortvlietsche broederen beloofden
dit. De Classis deelde mede, dat zij zich voor
loopig niet met de kerk van Poortvliet zou
bemoeien, voordat de dominé zich bij de Ma
gistraat van Middelburg gezuiverd zou heb
ben. Enkele leden van de Classis wilden, dat
hij gedurende het appèl zijn dienst vrijwil
lig zou neerleggen, wat Ds. Panneel echter
niet zou gedaan hebben.
De Poortvlietsche dominé had echter an
dere plannen in zijn hoofd. Hij was op be
zoek geweest bij Ds. W. Appolonius te Mid
delburg, waar hij bekoord werd door diens
minderjarige dochter. Hij verzocht aan Ds.
W. Appolonius of hij er mee trouwen mocht
Natuurlijk weigerde deze Middelburgsche
predikant die als predikant In de classis Wal
cheren „de zaak Panneel" van dichtbij mee
maakte. Maar Ds. Panneel was niet verlegen
dacht: als de vader niet wil, als de doohter
het dan maar doet, met de eerste komt dat
dan vanzelf wel terecht Hij sprak de dochter
over een huwelijk aan, en was do vader er te
gen, zij daarentegen was er sterk voor.
Zonder Ds. Appolonius er ook maar in te
kennen nam hij de jeugdige dominé's-
dochter mee naar Poortvliet en stelde haar
aan den kerkeraad voor. Aangezien zij een
fooden indruk maakte op deze broederen,
adden zij ook geen bezwaar, toen hun ctomi-
né om een Kerkeraadsbesluit vroeg, waarin
zij het huwelijk goedkeurden. Met deze toe
stemming, ging Ds. Panneel naar zijn collega
Ds. Ketelaar van St. Philipsland en liet
zich In ondertrouw opnemeji.
Nauwelijks was dit bekend
woorden werden er gesproken en de Classis
gelastte aan de kerkeraad van Poortvliet om
hun dominé af te zetten. Ook verbood de
Classis aan Ds. Ketelaar om het huwelijk te
bevestigen, zoodat dit vooralsnog niet door
kon gaan.
De kerkeraad weigerde beslist om hun
predikant af te zetten en zeide.
Als zij er maar mee content waren, was al
les goed. Zij moesten er mee omgaan en niet
de Classisdominé's en andere kerken. Neen
zij hadden een ander voorstel. De Classis
moest maar eens een afvaardiging benoemen,
die naar Middelburg trok, om de familie te
vragen om zich met Ds. Panneel te verzoenen.
Dat was beter werk dan iemand uit het ambt
te stooten en een paar gelukkige menschen
in hun huwelijk tegen te houden enz.
De Classis weigerde op dit voorstel in te
gaan en nu de kerkeraad weigerde zette zij
Ds. Panneel zelve af, met zijn kerkeraad. In
middels was Ds. Appolonius naar Poortvliet
getrokken en had de a.s. dominé's-vrouw te
ruggehaald. Door gecommitteerde raden werd
nu Poortvliet bewerkt en Ds. Panneel werd
niet meer op de kansel toegelaten. Dit is in
't kort de „zaak-Panneel" welke zaak kolom
men en kolommen vult in de ZeeuwBohe
kerkhistorieblaan.
In samenwerking met de kerk, werden door
de vroede vaderen, met vaderlijke zorg,
vreemde bepalingen voor het huwelijksleven
gemaakt. Zoowel van de kerkeraad als Ma
gistraat kregen zij de vermaning mee om
Godzalig te leven, zooals de Goddelijke en
menschelijke Justitie vórderde.
Niet genoeg, dat in elk trouwformulier de
vraag was voorgeschreven of de vrouw haren
man beloofde gehoorzaam' te zijn, werden
bovendien strenge bepalingen gemaakt tegen
elke huiselijke oneenigheid.
Een verbod van 1611 luidde: Wanneer ver
nomen wordt dat mannen of vrouwen tegen
elkaar vloeken, schelden of kijven, betalen
zij voor de eerste maal 20, de tweede maal
40 grootsn. Bij herhaling wordt de straf
steeds verzwaard.
In 1627 werd een vrouw, die de levensreis
liever zonder haren man voortzetten wilde,
aangezegd, zich binnen 8 dagen weder bij
haren man te vervoegen en redelijk met hem
te leven of anders de stad te verlaten zonder
pardon. In 162-S werd omgekeerd een man,
die de huwelijksboot wilde uitstappen, ge
dreigd bij zijn vrouw te gaan en zich als een
man van eer te gedragen, daar het anders
verkeerd voor hem zou afloopen. In 1644 (om
nop een voorbeeld aan te halen) relde het
stedelijk bestuur het vonnis over een twis
tend echtpaar, dat zij
Men was er in samenwerking met dc kerk
steeds op uit, met alle mogelijke middelen
een echtscheiding te voorkomen en menig
voorbeeld zou er uit de oude aanteekeningen
bij te brengen zijn, om te staven, dat daartoe
niet werd overgegaan, dan wanneer men
meer had gedaan, dan van de overheid kon
gevorderd worden. Dc achtbare kerkeraden
en Magistraten meenden het zeker uitne
mend goed, als zij aldus het evenwicht in het
'huwelijksleven zochten te bewaren, maar
wat zullen ordonnantiën en wetten gebaat
hebben, indien de grondslag van het ware
huwelijksgeluk ontbrak?
Uit een en ander blijkt, dat dc kerk de
zaak van het huwelijk ernstig ter harte nam
en waar hare kracht te kort schoot, in het
belang der goede zeden en orde. bovenal in
het bevorderen van een Christelijk echt ver
band, hulp en steun zocht bij de Overheid.
Hot zou wellicht niet ondienstig zijn, als
er eens een student promoveerde over het
kerkelijk huwelijk. Er is op dit gebied nop
een groote hoeveelheid onbewerkt materiaal,
't Zou wellicht niet onbelangrijk zijn ook,
alle kerkelijke bepalingen omtrent het hu
welijk. door dc Provinciale Synode en de
Staten van Zeeland gemaakt, te bestudeeren.
De acta synodalia der stadt Tholen, van 1638,
die van het Marqulsaat Bergen op Zoom',
die der Classis Goes enz. bieden rijke stof.
Goes. A. M. WESSELS.
Radio Nieuws.
DINSDAG 12
Huizen KRO Orkw
Hulzen KRO: Goethe-herdenklaff
AVRO: Omroeporkest
i AVRO: Omroeporkest
Warschau: Bandmuziek
D a v e n t r y: Cello-recital
Huizen KRn: Orkest
Huizen KRO: Charier Gwtyn'a Band
AVRO: Engelsoh
Politie- en Pemberlchi
sen KRO: Politieberichten
sen KRO: Persberichten
erium AVRO: Porsbcrlohten
WOENSDAG 13 APIUL
VARA: Amst. Solisten»
NCRVDameekoor
I b o r g: Strijkorkest
Midd a «concert
VARA: Kinderkoortje
tV: Trio Hendriks
Orkest
aterhausen: Concert
Orn rcK-p orkest
VARA: Orkest
u: Poolsche Revellers
er g: Concert
m VARA: judas Macca-bSus,
i NCRV: Mej. Wentink: Chr,
i NCRV: Uurtje van landbouwers
17.00 Hultea NCRV: Kinderuurtje
Politie- sn Per «bert.
ÏM2 NCRV: Pollüeberlohten
19.30 Hulzen NCRV: Politieberichten
19.1o Huizen NCRV: Persberichten
Volledige programma's irt
de Omroepgids. Duidelijka
foto's; best verzorgd Radio
blad; 4 gld. per half jaar of
18 ct per week. Ned. Chr.
Radio-Vereeniging, Voog-
lenzang, Ede. Draagt bij in
de omroepkosten.
GRAFSTEEN-H. POS
Om te voldoen aan den wensch van talrijke
oud-leerlingen en tevens door hiermede te han
delen in den geest van den ontslapene, heeft
de familie van wylen den heer H. Pos diena
stoffelijk overschot doen overbrengen van
Ermelo naar de Algemeens Begraafplaats te
Hoofddorp (Haarlemmermeer). De door oud
leerlingen aangeboden en door den architect
Adr. C. Lengkeek Wzn., te Hillegersberg ont
worpen grafsteen zal nu te Hoofddorp wor
den geplaatst, en aldaar op Zaterdag 16 April
nam. te 4.30 uur door een commissie van oud
leerlingen der School met den Bybel aan da'
familie Pos worden overgedragen.
„BARTIMEUS" TE ZEIST
4de verantwoording. De heer A. Oostenrijk,
Penningmeester (Gironummer 31454) te Den
Haag, Marconistraat 75, schryft ons: Ontvan
gen voor den uitbouw: B. M. te H. f 10; coll.
Diac. Geref. Kerk te K. f27.77; N.N. te H. v,
H. f 2,50; Geb. B. te V. f 2,50; Mej. Jk, B, S.
te Z, f 15; Ds. J. G. H. te Z. f2; A. en J. G,
te's-G. f 5; D. G. te R. f0.60; N. te H. f0,50.
Met vriendelyken dank. Wie volgt
EXAMENS
>n, Woerden.
RIJKSUNIVERSITEIT TE GRONINOEN. Ge
slaafd: Rechtswetenschap, cand. ex.. de heer J.
EXAMENS-STUURMAN
DEN HAAG. XI April. Geslaafd voor Ista
uurman groote stoomvaart. O. iV Roti* W.
P. J. VeenendaaJ. J. J.
n F. J. Sturm.
EXAMENS-MACHINIST
DEN HAAG, 11 April. Gealaagd voor diploma
1 dc heeren J. G. KrlspUn en J Burggraaf.
Kruiper te Wolvega, H. Grooahengel t.
e (O.). A F. de Jong. Franeker, B. J. Jansen
roningen, L. Veenhulzen. Schoonoord, G. de
rlea. Eclderwolde.
Het volgend examen wordt op Zaterdag 30
pril a.s. te Zwolle gehouden.
Rechtzaken.
HOOGE RAAD
ZWARE MISHANDELING TE DEN HAAG.
De Hooge Raad heeft gister arrest gewe
zen in de zaak van D. P., dio in hooger be
roep door het Haagsche Gerechtshof tot 4
jaar gevangenisstraf was veroordeeld wegens
zware mishandeling den dood tengevolgo
hebbende von W. in den nacht van 15 op 16
Juni 1931 in de Wagenstraat.
In eerste instantie had de Rechtbank ver
dachte vrijgesproken.
Zooals bekend had zijn verdediger, rar.
Parfumeur, o. m. als cassatie-middel toege
licht hot niet-aanwezig zijn op s Hofs te
rechtzitting van den getuige Q. Hot proces
verbaal van het Gerechtshof vermeldde niet,
dat van het verhoor van dien getuige was nt-
gezicn met toestemming van den procureur-
generaal en verdachte ^ort. 232 S. V.).
De procureuregeneraai bij den Hoogeu
Raad, mr. Berger, achtte daardoor een sub
stantieel punt van het strafproces geschon
den en concludeerde tot vernietlgiug van
het arrest en verwijzing der zaak naar een
aangrenzend Hof.
Dienovereenkomstig heeft dc Hooge Raad
heden het arrest vernietigd on de *ank ver
wezen naar het Amsterdamse he GerochUhwC.
