Economie en Financiën iINSDAG 8 MAART 1932 EERSTE BLAD PAG. 3 Schoolnieuws. Kunst en Letteren. Land- en Tuinbouw. De Industrialisatie van Nederland WALSTREETHOUDTZICHGOED i'.V*y",n.ïu. ",ao Handelsberichten R.K. HANDELSHOOGESCHOOL TE TILBURG Prof. Mr. E. Gimbrère, Rector-magni- Jcus. heeft gister bij de .herdenking van den ,den Dies der Hoogesehool, een rede gehou- |en over: „Het contractueel© karakter der ïaamlooze vennootschap". Prof. Dr. A. LEGERF De „Heraut" weet mee te deelen, dat Dr. Lecerf, hoogleeraar in de Godgeleerdheid Parijs, die onlangs aldaar eervol promoveer- le, thans bezig is de Nederlandsche taal te eéren, om in staat te zijn de weiken van Dr. iuyper te bestudeeren. Toen Prof. Lecerf promoveerde, en zijn Cal- rjnistische overtuiging met zooveel vuur uit- jepzette en verdedigde, sprak zijn promoter >rof. Wautier: „Ga voort, wij zijn thans uw perlingen!" En aan het einde der olechtig- ïeid, die ook andere hoogleeraren diep onder len indruk brachten, zei Prof. Wautier: „Wie ;al zeggep of de God, Dien gij heden de uwe loeynt, morgen niet ook de mijne is!" Dat Prof. Lecerf nu ook de werken van Dr. iuyper wil bestudeeren, valt niet te verwón- Ieren. ZUID-AFRIKAANSCHE STUDENTEN By Kon. besluit is bepaald, dat zij, die aan e Universiteiten van Pretoria, Stellenbosch, iaapstad of van Zuid-Afrika bepaalde gra- len hebben verworven, van verschillende exa- nens hier te lande zijn vry gesteld. VOOR A.S. VROUWELIJKE STUDENTEN De Ned. Vereeniging van Vrouwen met Aca- lemische Opleiding (Mej. Dr J. Readier, Jozef sraëlsplein 17, Den Haag) en de Vereeniging ran Academisch Gevormde Christenvroüwen Mevrouw Dr. R. C. S. Kruyswijk-Hamburger, ïathenesserlaan 384, Rotterdam) zenden ons iet volgende schrijven ter plaatsing: Aan de ouders van vrouwelijke leerlingen ran H. B.-School, Gymnasuim of Lyceum, die ezen zomer haar einddiploma hopen te ver liggen en plannen koesteren voor een studie jan een der Hoogescholen, willen de Nederland the Vereeniging van Vrouwen met Academi- ithe Opleiding en de Vereeniging van Acade- nlsch Gevormde Christenvrouwen gaarne in- ichtingen verschaffen. Zij meenen die hulp te noeten aanbieden, omdat voor vele ouders het noeilyk is zioh op de hoogte van een Studie in vooruitzichten te stellen. Waar zij nu leden ellen onder alle faculteiten, zioh gemakkelijk het zustervereenigingen in het buitenland in erbinding kunnen stellen en bovendien de rouwelijke studenten-vereenigingen tot sa- nenwerking bereid vinden is het mogelijk dressen te geven van personen, bij wie men «trouwbare inlichtingen kan krijgen. Om misverstand te voorkomen, zy er op ge- Keien, dat zy zich beperken moeten tot de icademische opleiding. Wil men in het alge meen inlichtingen hebben over beroepskeuze voor meisjes, zoo wende men zich tot het Na- ionaal Bureau voor Vrouwenarbeid in 's-Gra- enhage óf tot de adviesbureaux voor Beroeps éuze, zooals die in iedere stad bestaan. ONDERWIJZERSBENOEMINGEN L i s s e, mej. A. Swets te Katwijk aan Zee. oor tijdelijk. Utrecht (Geréf. School, Kromme Ryn S3, iofd J. Kippersluys), mej. A. C. de Bruin Doorn. Vopr tijdelijk. V o o r ii u r g- (Wilhelminaschool Voor M.U. aO.. hoofd S".van dén Berg), J. C. Ver stelle Y Leiden. Utrecht (Prinses Julianaschool, Amster- emsche straatweg 233, hoofd A. L. van Hul len), P. Spierenburgh te Maarssen. Rotterdam-Zuid (Kon. Emma-Bewaar chool. Van Haeftenstraat, hoofd mej. W. 'ollig), mej. M. T. Rietveld te West-I'Jssel- nondê. Als helpster met akte. N p e d e, J de Boer te Rinsumageest. Aang. Hui zén, N.-H. (Eben Haëzerschool, Ach- erbaan 20, hoofd K. L. Braber), mej. M. Muys e Hilversum. Wanswerd (Dorp), mej. A. Eerdmans Leeuwarden. Voor tydelyk, van 15 April 5 Mei. HUWENDE ONDERWIJZERESSEN Te Ooststellingwerf heeft de Ge meenteraad met op twee na algemeene stem- lien besloten onderwijzeressen, die vóór haar 5ste jaar in het huwelijk treden, te ontslaan. NIEUWE CHR. SCHOLEN Te Luinjeberd (Fr.) heeft het Bestuur m de Chr. School vereeniging zich gewend ot den Raad der gemeente Engwirden met «tzoek medewerking te willen verleenen voor le Stichting van een Chr. School aldaar. Dit erzoek zal in de eerstvolgende Raadsverga- lering worden behandeld, GROEI VAM HET BIJZONDER ONDERWIJS De Ouenb Scholen achteruit de Bijz. Scholen vooruit. Blrkens door de afdeeling onderwij ssta- ïét'ek van het Centraal Bureau voor de Sta- i&t'ek verstrekte gegevens heeft hét aantal eèrlingen van openbare scholen in 1930 be- Iragen 1.183.150 tegen 1 661.411 in 1929. Van lezen gingen er op de ooenbare lagere scho en 447.141 tegen 455.583 in 1929 en op de bi- ondm-e schd'en tezamen 736.009 tegen 705.828 n 1929, verdeeld a's volgt: protestantsche cho'en 295 452 (286.702), katholieke scho'en 12^.821 (402.357) en overige bizondere scholen 7.736 (16 769), van wie 636 (607) op de Is- së'ietis-he scholen. Men ziet dus een vooruit- :sng b'j het bizonder onderwys over de ge- ee'e linie, gsen enkele soort uitgezonderd. Het aantal lagere scholen heeft bedragen 1439 tegen 7284 in 1920. waarvan 3325 (3348) Ipenhare en 4114 (3935) bizondere. Ook in dit inzicht is dus het openbaar onderwiis achter- dtgegaan. Bij het bizonder onderwijs gingen cfier al'e soorten vooruit en wel de protestant- iche scholen van 1754 op 1S05, de katholieke Pan 2055 op 2175 en overige van 127 on 134. pairbij 't aantal Israëlietische scholen 4 bleef. )9"e bestaan enkel in Noord-Holland. Qua aantal openbare scholen zijn Zuid? en Noord-Holland, Friesland, Groningen en Dren- e ir) de mpér''«rhe;d op de bizondere en wel elt Nóord-Ho'land 672 onenbare en 505 bizom lerè scholen, Z.-Holland 777 O. en 771 bijzon- lore scholen. Friesland 319 openbare en 274 lizonderé. Crnningen 2S8 openbare en 174 bi soudere en Drente 216 openbare en 101 bizon- lere scholen waartegenover staan Noord-Bra^ itant met 702 bizondere en 109 openbare, Gel- lérland met 511 bizondere en 818 openbare, Jtrecht met 239 bizondere en 137 openbare. )vériise) met 279 bizondere en 252 openbare in L'mhurg met 403 bizondere en 109 openr >are scho'en. Van deze b'zondere scholen wa? "en er in Noord-Brabant 635 katholiek, in Gel- iler'and 265 katholiek, in Zuid-HoPand 443 ira'éstant, in Noord-Hol'and 267 katholiek, n Zne'and 9(5 protestant, in Utrecht 128 nroter stant, in Friesland 2.39 protes'ant, in Groirn- gên 150 protstant. in Overijsel 154 protestant, n D-mte 87 protestant en lp Limburg 378 ka tholiek •Uit deze gegevens blijkt, dat het aantal leerlingen steeg met 21.739 of 1.87 pCt, Het ftantal leerlingen der Openbare Scholen daalde met 8 442, d. i. 1.85 pet., dat der gezamenlijke Bizon dere Scholen steeg met 30.181, d. i. 4.28 pet. Voor de richtingen by het bizonder onderwijs afzonderlijk bedroegen de percenta ges van toename voor de protestantsch-chris- telijke 3.05 pet., voor de katholieke 5.09 pet. en voor de overige scholen 5 77 pet. Zoo heeft zich de verschuiving van het open baar naar het Bizonder Onderwijs ook in 1930 voortgezet. Tot het Open baar Onder- wy9 behoor en op den teldatum 44.7 pet der scholen en 37.8 pet. der leer li n- gen, tot het Bizonder pnderwys 55.3 pet. der Scholen en 72.2 pet. der leerlingen. ACADEMISCHE EXAMENS RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN. Geal.: In- dlscb Recht: cand. ex.. de hoeren Prajogo te Lelden en PI. Groenendtlk te Amsterdam. Geneeskunde: doet. ex-, de lieeren A. J. van den Brlei en E. R. van Schothorst, belden te Den Haag GEM. UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM. Geel. Rechtswetenschap: cand. ex., mej. F.' des Bouvrie. RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT Ges!.: Wis- en Natuurkunde K: cand. ex., de heer (J. A. Reydon. RIJKSUNIVERSITEIT TE GRONINGEN. Gesl. Geneeskunde: doet ex.. de heer H. T.. Sterrlnga EXAMENS-STUURMAN DEN HAAG. 7 Maart Gesl. voor 3den stuur man gr. stoomv., de heeren J. Massenlk en G. A. H Schoenmakers JOHAN THORN PRIKKER f De Nederlandsche kuqstenaar Joh an Thorn Prikker is Zaterdagmiddag te Keulen, alwaar hij reeds langen tijd woonde, en leider was van een kunstschool, vrij plot seling overleden. Johan Thorn Prikker werd op 6 Juni 1868 te Den Haag geboren. Hij werd er later leerling der Academie en ging reeds vrij spoedig eigen wegen. Zijn richting was die der monumentale wandversiering, op welk terein hij zich uitte zoowel door muur schildering, glaskunst en mozaïk. De rechte voedingsbodem voor zijn talent, en ook de waardeering vond deze artiest eerst toen hij Duitschland als zijn tweede vaderland had gekozen. In Holland' heeft hij nimmer overmatig veel waardeering onder vonden. In dit verband moge de herinnering volstaan aan zijn wandschilderingen voor de Burgerzaal van het Rotterdamsch Stad huis, waaraan een hcele lijcfcnsgeschiedenis verbonden is: het werk wilde niet passen in zijn omgeving, of de omgeving was niet ge schikt voor het werk. Jarenlang heeft Thorn Prikker in Duitschland gearbeid, ook als leeraar bij het kunstnijverheids-onderwijs. In Keulen, waar de kunstenaar overleed, zal hij ook ter ruste worden gelegd. TARWE-ORGANISATIES VOOR NOORD. HOLLAND EN VOOR ZUID-HOLLAND- Stopzetting van vervoer en ver koop, vervroegde levering. De Tarwe-Onganisatie in Noord-Holland en in Zuid-HoUand hebben besloten de '<j- lers in de gelegenheid te stellen hun öarwc in de eers komende maanden (Maart, April en Mei) aan de Organisatie-zelf te verkoo- pen. Do Organisatie betaalt den vollen prijs uit, welke in die maanden geldt en slaa! de tarwe verder voor eigen rekening bij be paalde erkende handelaars op, n.l. bij die handelaars, waarmede een desbetreffende overeenkomst zal worden afgesloten. Dc tarwe, welke reeds bij handelaars lig! op geslagen, zal ook door de Organisatie wor den gekocht.. Teneinde vast te kunnen stel len welke hoevee heden voor opslag en aan koop door de Organ!sa ie in aanmerking komen, is vanaf Maandag 7 Maart 1932 het vervoer en de verkoop van tarwe door de telers stopgezet Verkoop- en vervoerver- gnnningen worden nie' meer afgegeven Men kan zich om nadere inlichtingen tot den districts-secretaris wenden. CONTRACTPRIJS SUIKERBIETEN. Naar gemeld word' is de contractprijs der suikerbieten voor de a.s. campagne f 14 ner 1000 K.G. LICHAMELIJKE OEFENING VOETBAL STEDENWEDSTRIJD DEN HAAG—ROTTERDAM (H.K.V.B.K.V.O.R.) Op Zaterdag 19 Maart as. zullen 2 verte- genwoordigendp elftallen der K.V.O-R. eep i wedstrijd spelen tegen 2 elftallen uit deh Haagschen Kantoor Voetbal Bond. De wed strijden zullen worden gespeeld op de ter reinen der verg. Petrolia, gelegen te Was senaar, bij halte Renbaan. CHR. NED. VOETBAL-BOND Nagekomen uitslagen: District Zwolle: VolhardingD. O. S. Go AheadSparta C. S. V.—Zwaluwen M. J. V.—Quick District Utrecht: N'. I. O. I—D O T. O. I 9-1 M- B. v. I—Blauw wit I 4-0 District Twente: D. E. S.-V. V. F,. 7—0 Excelsior IT—'Volharding II 4—0 tint. Bovs II—Sparta III S—1 Sparta II—D. E j. 7—2 1-2 7-1 '2—3 (gest.) 2—5 DOOR CH. S TULE MEYER (Op den jaardag van de Ttot- terdamsche Kamer van Koop handel en Fabrieken heeft de heer CH. STULEME1JER, Gedele geerd Commissaris van de N. V. Hollandsche Kunstzijde Industrie tg Breda een belangwekkende re^e uitgesproken over „De In dustrialisatie van Nederland", waarbij hij in het bijzonder ook de ontwikkelingsmogelijkheden van het Brabantsche industrie, gebied besprak. Door de vriende lijke bereidwilligheid van den heer Stulemeijer zijn wij in stout diens rede in hoofdzaak in ex- tenso af te drukken; het gede gen principieel- en practisch be toog verdient naar het ons voor komt breeder belangstelling en zal dat ook zeker vinden). ..La Hollands n' étajt pas Tin pays industrial mals elle le devjent". Deze woorden, door Henrl Assslln In 1921 neergeschreven In zön werk „La Ho! lande dans le monde" zün typeerend. Holland Is grootste handelsnatie gewéést, bestreek ln de zestiend® en zeventiende eeuw met zl1n scheepvaart wel de geheels wereld, maar de industrie bleef meer gebonden aan de beperktheid der grenzen van het land. Onze reoders overvleugelden de Venetlanen en Por- tugeezen en brachten one vaderland nieuwe economisch productieve gewesten. Z\j brachten ons Indië dat een nieuwe en belangrijke bron vormde van Nederland's welvaart. Dit hoogte punt heeft Holland aan het begin der achttiende eeuw bereikt. Kon Holland het handhaven? WU zeggen volmondig'- Neen! Noodzakelijk moest een depressie volgen: de ons omringende landen hadden niet passief de Invloed van onze eco nomie en onze politiek gadegeslagen. De Re publiek verzwakte, terwijl Engeland sterker Eerst In de tweede helft der 19de eeuw komt de voor one land zoozeer noodzakelijke opbloei der machinale Industrie, waarip Engeland ons was voorgegaan- In alle takken van nijverheid ontstaat een wedloop van productie: de afzet gebieden breiden zich, ook tijdens den oorlog en daarna steeds uit en in 1928 telt ons land büna 5000 fabrieken; het aantal arbeiders ln de Industrie werkzaam stijgt van 531.000 ln 1889 tot 1.330.000 ln 1929. een toename van 152 p<?t-, tegen een toename van ongeveer 73 pet der ge- heele bevolking. Ik behoef, na deze ctJfera. die spreken, niet lang uit te wijden over de Industrieele betee- kenls. die ons land heeft gekregen, maar het is van meer belang te bezien de industrieele toe komstmogelijkheden, in verband met de moei lijkheden, die zich vandaag voordoen. Het '8 vanzelfsprekend, dat wjj alleen niets vermogen tegen den in de geheele wereld ont- stanen onevenwichtigen toestand, ln het econo misch leven. Daarvoor Is noch ons volk, noch onze regeering aansprakeltJk. Het is dan ook afgezien daarvan, of eerder aangenomen, dat deze toestand zich zal her- Btellen. dat lk de mogeltJkheld van Instand houding en van uitbreiding onzer Industrie wil hezlen. Ik bedoel, dat aangenomen mag worden, dat eens. laten wij hopen, spoedig, de t(jd zal aanbreken dat op natuurlijke of kunstmatige wijze de koopkracht over de geheele wereld zich wederom herstelt. Ik weet echter wel, dat w(j met de hoop uit te spreken er b(j lange na niet zijn. Integen deel, dat bö het uitspreken van deze hoop een onoverkomenlijke berg van bezwaren oprijst voor degenen die meent, het economisch wereld probleem van het oogenbllk te kunnen of te willen doorgronden, want nieuwe werkgelegen heid voor de 5 millioen werkloozen in Duitsch land, 3 millioen ln Engeland, om van de in mllltoen In de Vereen. Staten van Noord-Ame- rika en van de honderdduizenden in andere lan den van Europa maar niet te spreken. Is op zichzelf reeds een probleem aan de oplossing waarvan maar weinigen zullen durven be ginnen. - Hiernaast de opkomst van nieuwe Industrie staten en dan noem lk niet Rusland.het eerst, omdat lk vandaar niet het grootste blijvend gevaar verwacht, maar dan poem lk Japan van wege de enorme expansie, die zijn industrie ln de laatste jarén heeft gekregen. Er wordt aangenomen dat het wereldproduc tie-apparaat reeds nu, terwijl de rationalisatie nog nergens definitief heeft doorgewerkt, veel en veel te groot Is voor de afzetgebieden van het oogenbllk. Bepaalde landen, en ons land niet het minst, hebben hun productieapparaat op de groote be- tcekcnls van hun koloniaal achterland Ingesteld en ern nieuw probleem komt naar voren. Indien ook daar nieuwe Industrieën zich vestigen, om n>g maar van eigen onafhankelijkheidszin, en vijandelijke gezindheid ten opzichte van hel moederland niet te spreken, zooals wij ddt in Engelsch-Indië zien gebeuren. Ik moge hier met het naar voren brengen van d>' vraagstuk volstaan en meen een voor- licpig mldael alleen te zien in de richting eener opiosslng door Europeesche Industriestaten on- d..Mins, etn overleg en een verstandhouding dus zoowel omtrent de productievoor waarden als omi-ent de contlngenteeimg der geproduceerde goedïren en afzetgebied-.n. naast een volledige economische samenwerking. Afzonderlijk Industrieën zich van ddt groote gevaar beeust zijn reeds tot positieve resul taten ln die richting gekomen. De vraag, die voor mt) 1»> bet bizonder te beantwoorden valt, is deze, of ons land, of meer concreet aange duid. het cimplex onzer industrieën in staat zal zijn financieel, technisch, economisch en sociaal ztin taak te vervullen, dat wil zeggen, voor de toekomst kan zijn, zooals Dr. Colün het eens uitdrukte: „de basis van de welvaart, die ligt ln de productie". Hierbij zal ln aanmerking zijn t.e nemen, of dit kan samengaan met de bevordering van de volkskracht. Het Is van algemeene bekendheid dat wij sedert 1929 ruim 5 milliard gulden van ona nationaal vermogen hebben Ingeboet, waar van alleen, naar beurswaarde berekend, drie milliard driehonderd millioen komen op reke ning van het ln aandeelen belegd kapitaal en het restant op andere gedeelten van ons ver mogen valt te boeken. Niettegenstaande ls echter de Intrinsieke, flnancleele positie van de meeste onzer groote industrieele ondernemingen niet in diezelfde mate afgenomen! En Indien wij In het bizonder de balansen dier ondernemingen beschouwen, uitgebracht over het Jaar 193Ó, dan gelooven wij, dat deze ondernemingen |n het algemeen opgewassen zijn tegen de komende tijden. In het algemeen genomen toch, hebben Juist onze Industrieele ondernemingen zich financieel zeker In vergelijking niet het buitenland, door deze hevige crisis tot nu toe goed heenge slagen. De balansen dier ondernemingen eenlge b.v. In de metaalindustrie ultgeslotén wijzen een zoodanige liquiditeit aan, dat voorloopig mag worden aangenomen, dat onze groote in dustrieën deze tijden, waarin niet op de be schikbaarstelling van nieuwe kapitalen valt te rekenen, ln het bizonder niet van de banken, door bet latente gevaar van het opvragen van deposito's, kunnen doorkomen. Ik kan hier plet dieper Ingaan op vraag, in hoeverre of de In den laataten tlld opgekomen gedachte tot oprichting eener In- dugtrlebank aan de verdere ontwikkeling van de bestaande en de oprichting van nieuwe In dustrieën kan worden dienstbaar gemaakt. Ik moge volstaan, niet hierop te wijzen, daarbij opmerkend, dat de bestudeering van dit vraag stuk en de nadere uitwérklng er van ln leder geval geboden is. Technisch kunnen vooral onze groot-In dustrieën bogen op eén keurcorps van tech nische bedrijfsleiders en wétenschappelilke oti- derzoekefg die deze industrieën hebben ge bracht op het peil, waarop z\J zich thans be vinden en haar een wereld-reputatie hebben bezorgd. In dit verband moge lk wijzen on eenjg© pp zeer hoog peil staande Industrieën als die van de scheepvaart, der Radiotoestellen, elektrische lampen, petroleum, textiel, kunst zijde. enz., enz. Terloops zij nog gewezen op de g-oote kracht en machtige tpvloed, die vooral de laatste jaren Is uitgegaan op de industrie van onze Uni versiteiten ep Technische Handela-Hoogesoho- len. In de bedrijfseconomie speelt de loonfactor aen groote rol. vooral voor die bedrijven, die voor den export werkzaam z(Jn en waar het loon een groot bestanddeel van den ko=tn- uitmaakt. Dan hebben w(j eenerziids rekening te houden met onze bultenlandsohe concurren ten en de voorwaarden, waaronder deze produ- ceeren en dan weten wij, dat onze zulde'lt'-c buren loonen betalen, die 10 50 pet. onder de onze liggen, dat Italië eveneens Inge loonen. soepele wettpp en arheldsmogeU1khed»n heeft dat Engeland -e'ert kort ons een valntn-con- eurrentle aandoet, dat Japan's kostnrijzen be ïnvloed worden door lage loonen. lage levens standaard. en gedenreeieerd betAfilm'ddel. An- derrdds hebben wtl rekeptng te houden met het levenspél} em de Jevenswtlze van onsé otgon bevolking. Tn het algemeen gesproken zn] Nederlnnd door de hootfe waarde van zhn betanlmldde' en kip relatief hooge levenswijze, alleen din zijn plaats In de wereld kunnen handhaven. Indien de geheele levensstandaard en daarmede do geheele „train de vle" op een lager niveau wordt gebracht. Daarbij komt, waar volkomen vast staa.t. dat men in andere landen ook met hooge valuta, teruggaat naar een lager levenspeil, een aan passing van behoeften, resp. van loonen en salarissen, ln één woord van geheel onze levens Uze zal moeten plaats hebben en het geraden daartoe successievelijk en zonder schokken te komen. Bezien w|j den economischen toestand van Nederland ln ztJn geheel, dan springt onmid dellijk In het oog de achteruitgang van de uit gevoerde producten, speciaal naar Nederlandsch Indië, en treft vooral de stijgende U1n, die de lnvoercilfers. In hét bizonder voor textlelgoe- deren, uit Japan naast de dalende lijn d^r Nederlandsche ctjfers vertoonen. Wanneer men de economische verslagen leest der Nederlandsche diplomatieke en consulaire ambtenaren, omtrent do uitbreiding van de fabricatie In Japan en den export van katoenen dokens en andere textielgoederen. wannéér men leest de reusachtige stijging van het aantal splpdelB 'n de splnnertjerl en het groeiproces Volgt der Japansche Kunstzijde-nijverheid, die In 1929 ten opzichte vap het daaraan vooraf- gasnde jaar nog een stijging van 14 pet. te zien geeft, dan Is er voor de Nederlandsche industrie zeer Zeker alle aanleiding voor een gewetensonderzoek en nu mag de British Safeguarding of Industrie^ Act. de middelen van concurrentie, die Japan ter beschikking heeft, uni'ilr i-oenien. n.l. een gedeprecleerde valuta. zUn bizondere arbeidstoestanden, export-premies en a.idere steatrbulp aan de katoenindustrie, dit neemt toch niet weg. dat wU ons hebben af te vragen, of tegei^cr deze buitengewone toe stand onzerzijds geen buitengewone maatregelen pass'-n Verlaging van den kostprijs en ver hooging van de kwaliteit kunnen m.i. voor het oogenbllk althans de directe middelen zijn, die o-ia motten belpen ut den nood. waarin de In dustrieën die mei deze bultenlandsrhe conqur- renrie heuben te kampen, zich bevinden. Indien de noogte d»r loonen en de duur van den arbeid, voor zocver deze van belangrijke invloed rijn op den koetprtJs. afhankelijk zlJn en blUvcE. uitsluitend van hetgeen door de ar beidersorganisaties wordt voorgeschreven, dan wil dit nog absoluut uiet zeggen, dat die voor geschreven loonen en die star vastgestelde ar- beid3tUd economisch mogelijk zUn. Wtl mogen niet uit het oog verliezen, dat de koek van ona nationaal product noodzakeltjker wijs toebereid dient te worden met onmisbare Ingrediënten, n.l. grondstoffen, loonen, alge meene onkosten, afschrijvingen en winst en dat voor het meerendeel der producten de twee laatstgenoemde ingrediënten, die wtl afschrij vingen en winst noemen, reeds zijn uitgevallen. Hiervan zullen de arbeiders, die daardooi juist het grootste belang bij de Instandhouding der bedrijven hebben verkregen, zich terdég® rekenschap hebben te geven, en de werkgever» hebben tot plicht samenwerking te zoeken en overleg te plegen met de arbeiders, op den duur langs den weg der BedriJfsorganisetie tot het vormen van een levenseenheid, teneinde het belang der ondernemingen, hetgeen beteeken» het belang van het land. te dienen en om niet te worden misverstaan wil lk hieraan toevoegen dat lk hiermede ln de verste verte niet zeggen wil, terug te willen naar den vooroorlogsehen tjjd, voor wat betreft de loonen en arbeidsduur maar wel, dat een aanpassen aan een lager levenspeil on gewlJzigdo omstandigheden moet geschledon, vooral als omstandigheden bulten onze wil en bulten ons land liggende, ona daaj- toe dwingen. Pe vraag dezer dagen In ons hoogste ver tegenwoordigend college gesteld of het geen fantaslo ls, dat loonsverlaging voor het bedrijfs leven uitkomst kan brengen, getuigt m.l. eer der van naivlteit, dan van degelijke kennis van zaken, temeer om het simplistische voorbeeld, dat daarbij werd aangehaald, tor adstructie van deze vraag. Vertrouwen van de arbeiders ln de werkgevers en omgekeerd Is noodlg. Dat vertrouwen zich waardig maken, en dat hebbn de werkgevers ln het verleden niet steeds ge daan, ls een eerete plicht van de werkgevers, die tot dat doel ln bezuiniging en versobering hebben voor te gaan. De overheid, die heeft mede te spreken over de loonen ln beschutte bedrijven, moge niet ver geten, dat ook zU hier een plicht te vervullen heeft, die zal besllBsen over de mogeltjkhe d van instandhouding van het Nederlandsche be drijfsleven. De onevenwichtige verhouding tqs- schen de loonen in de beschutte en de loonen ln de onbeschutte bedrüven. zal anders een hin derpaal blijken te zijn voor de redding voji ons productie-apparaat stuks in de overeenkomstige periode ran IMt. Ford heeft natuurlijk weer fantastische Ideeën: een Jaarproductie van 1.250.000 stuks, werkver schaffing aan 40.000 man en een kapitaals- Invenü-erlng van circa 11 milliard! Chrysler Genere-l Motors Studebaker Gulf States Steel Bethlehem 8teel Republic Steel S. Steel VALUTA-CLEARING MET OOSTENRIJK Een voorlooplge regeling getroifen Naar wij vernemen, heeft de Oostenrljltsche Nationale Bank zich onder goedkeuring van de Oostenrljksche regeertng bereid verklaard. RchllUngsaldl afkomstig vnn exporttranfiactles naar Oostenrijk aan N .-derlandsehe exporteur» vrij te geven met het doel Nederlandsche Impor teurs onder zekere voorwaarden Ir» dé gelegen heid te stellen deze gelden te bezigen voor de betaling van goederen, welke uli Oostenrijk lar Nederland Worden geëxporteerd. Deze regeling, die een voorloopig karakter draagt en waaromtrent de afdeeling Handel en Nijverheid van het ministerie van Arbeid. Han- en Nijverheid bereid ls nadere Inllohtlngen verstrekken, ls een uitvloeisel van de on langs te "VVeenen gehouden besprekingen. KOLONIËN VXSJ^VERKOOPEN Tegen geheimen prijs SOERABAJA. 7 Maart. (Aneta). De V.LS.P. verkochten uit oogst 1931 2000 tons bruine sol- ker tegen geheimen prijs. WILTON-FIJENOORD IN 193! Geen onbevredigende resultaten. Winst Wilton ƒ569.549 (v. J. Aan het jaarverslag der W.V. Wiltons Machine fabriek en Scheepswerf over 1931, te®aroen met dat van de MIJ. voor Scherps- en Werktuigbouw Feljenoord, wordt het volgende ontleend: De flnancleeJe resultaten zijn, de omstandig heden in aanmerking genomen, niet onbevredi gend. Dit ls voor een groot deel te danken ^an de vereenvoudiging der arbeidsmethoden en aan de besparingen in de bedrijfskosten, welke het gevolg zijn van de fusie. In het bijzonder werd groote aandacht besteed aan al die muatrege- 'en, welke op eenlgerlel wijze konden bijdragen tot. verlaging van de onkostencljfers. waarbij ook tot verlaging van salarissen en loonen moest orden overgegaan. De In 1932 verder door te voeren bezuinigin gen zullen zich ln den loop van dat jaar ten volle doen gevoelen. Vergeleken met 1980 kan reeds een zeer belangrijk gunstig verschil wor den waargenomen. Door het opleggen van een groot aantal sche pen werd de reoaratle-markt voortdurend ge drukt. tengevolge waarvan het aantal repara tie-opdrachten beneden het normale cijfer bleef Goh ter wérden ons eenlge opdrachten tot de verbouwing van schepen en machine-Installa ties verstrekt, waaruit ls gebleken, dat onder «ie tegenwoordige- omstandigheden langs dien weg door de reederljen nog belangrijke exploi tatie-voordeelen zijn te behalen. In dit ver band wijzen wij op de verkregen resultaten met de schepen „Slamat", „Ka tend recht", ..Hll- U1T AMERIKA /"»b,3(Ï. wu8,iw"S.« DE kopersituatie bedenkelijk IN AFWACHTING VAN HEKSTEL. 5 Maart 1932 Wallatreet houdt zich goed: de vaste stem- ilng Is niet onderbroken, al hebben willige en auwo dagen elkander afgewisseld. Er Is Iets ieer optimistisch sentiment naar voren getre den en men wai,hoopt niet meer aan de toe komst. al weet men. dat nog moeilijke momen ten zullen aanbreken. Het aantal bankfallllese- menten ls ln de aatste weken beduidend ver minderd en wat dfT beteekent. behoeft nlot breedvoerig te worden belicht. Minder gedupeer de rekening-houders, minder likwtdaties op de beurs en geringere activiteit van do balen), die met een fijne neus voor slecht nieuws nadeelige gevolgen van bank-lneenstortlngen voor een groot gedeelte tevoren verdisconteer den. Het „losweoken" van posities is daarbij eveneens, hopelijk voor langen tbd van de baan; Immers elke koersdaling van eenlge beteekenls forceerde anderen tot suppleeren en bU gebrek aan contanten, tot veraoopen en op die wijze werden effecten verkocht, die korten tUd geledon nog meer dan voldoende gedekt waren en waar van het surplus door de etage deflatie geheel werd In-geteerd. Doch behalve de invloed der maatregelen om de deflatie te stoppen, is er een klein symptoom van werkelijk redres, ook In de Amerikaansche bedrtlfswereld Er 1b Immers steeds een catego rie van producenten, die afwachten die ho pen op een verdere daling Van het algemeene pi tleni ven o doch die onmiddellijk van de gelegenheid zullen proflteeren, wanneer huns Inziens een keer in het tij te verwachten Is. Want draalt de conjunctuur om. dan Is de perio de van goedkoope prbzen In den eereten tbd ven de baAn: er zal een Jacht komen naar „kooples" de zichtbare voorraden, die nu zoo overstelpend groot lUken, zullen geleldeltjk paar de onzicht bare worden overgeheveld en elke flinke ver mindering van de „stocks" zal met nieuw haus- se-gejuich worden hegroet. Is er dus werke.yk een begin van een herstel dan zal het redres vermoedelijk ook vlug gaan al zal een te vlug ge beweging haar natuurlijke reactie moeten vinden. De koperaandeelen De Amerikaansche koperaandeelen beleven een weinig aantrekkelbke tbd. Mogelök zullen zU een goede toekomst tegemoet gaan. doch de kans op het tegenovergestelde Is even groot, lm mers de Afrlkaansche mbnen bedreigen hnnr met een veel lageren kostprtjs. met grootnre ertsreserves van hoog kopergehalte. Amerika kan tijdelijk het Internationale kartel handha ven dit Is trouwens niets eens zeker, want elk moment blijkt een schakot In het geheele kartel-rnderwerk slecht te functlonneeren. waar door de ksns cp uReenvalling groot ls, nu de nlet-Amerikannsche concerns veel sterker gaan «taan en toch op een -gegeven moment In d< naaste toekomst zich geheel zullen terugtrek ken maar elk oogenbllk kan daarin veran dering komen. De groote Amerikaansche con cerns kunnen ziel» b(j de combinaties, die beto re vooruitzichten hebben. Interesseeren. kunnen desnoods eigen mnntschappbon stichten ln de gebieden, die meer beloven, maar dan hebben z|1 toch altijd de nadeeien te ondergaan van het afsterven der niet rendabele loten na doelen. die aan de nieuwe en opkomende koper- ondornemlngen niet kloven. Verder zou de Amerikaanse!»» repeerlng Invoerrechten op ko- !>er kunnen heffen: Amerika kan *tln eigen pro ductie grootendeels In eigen land afzetten, ter- wtil bil stilging van de oleotrlflcntle zelfs koper zal moeten worden ingevoerd. Een bescherming van de binnon!andsehe kopermnrkt komt fe groote Amerikaansche ondernemingen recht streekse!» tep goede zoodat. al mogen de Ame rikaansche consumenten worden henndeeld. hou ders van Amerikaansche koper-shares. ervan de vruchten zullen plukken. Een dergelijk koper- Invoerrecht hangt In du lucht en hel zal. wnn- neer jnen er eventueel too zou overgaan, toch nimmer komen alvorens de presidentsverkiezing heeft plaats gehad. Er zbn hier zuiver specu latieve factoren in het spel met een achtergrond echter van misère en moeilijkheid. 7 Febr. 8 Maart Bij dc. gehou-den Inschrijvingen was de con currentie groot en moest tot ongekend lage prijFAMi worden aangeboden. Door de depre- cintih het w&rfl hot resultaat O Ver 1331 me-de Ongunstig beïnvloed. Van Nederlandsche reederijen werden geen aanvragen voor den bouw van schepen ont vangen. Aan de weinige aanvragen, die wij uit het buitenland ontvingen, waren ln den regel zoodanige bezwarende i'oorwaapden verbonden, dat wij ons in die gevallen van inschrijving moesten onthouden. Als gevolg van de genoemde omstandigheden waren onze bedrijven, behalve op de ontvangen reparatie- en verbouwlngs-opdrachten. aange wezen op de afwerking van de bij den aan vang van het verslagjaar onderhanden gebleven werken. Naarmate deze hun voltooiing nader den, was het noodlg steeds meer maatregelen tot Inkrimping der bedrijven te nemen, waar mede helaas ontslag va„ personeel gepaard moest gaan. Overleg tusschen den Metaalbond en de vakvereenlglngen heeft geleld tot een vei-laglng der loonen met gemiddeld 5 pot., welke verlaging begin Ociober la Ingegaan. De prijzen van de voornaamste grondstoffen en materialen, die in den loop van 1930 reeds tot het peil van voor den oorlog waren ge daald. leidden tot ongekend lage noteeringen. Hierdoor moest over het thans afgesloten boek jaar een belangrijk verlies op don magazijn- voorraad ten laste der bedrljfsrekenlng worden gebracht. Tn 1931 bedroeg het aantal gedokte schepen S74, metende 2 026.536 tons met 1415 dokdagen. Op de helling kwamen 20 zeeschepen, metende 16.595 tons met 60 helllngdagen. Bovendien wer den 9 zeeschepen, metende S2.638 tons, in de dokken, toebehoorend aan de gemeente Rotter dam, behandeld. Verder werden nog 72 rivier schepen gehelllngd met een totaal van 298 helllngdagen. Aan het einde va.n hot verslagjaar bleven bij de vereenlgde bedrijven onderhanden: de onder zeeboot „O. 15", dito ,.K. XVII" en „K. XVIII". 8 Dieselmotoren voor onderzeebooten. 21 tor pedo lanceerbulzen, dc motortankschepen „Ma- lorna" en ..Jl.amura" voor de Anglo Saxon Pe troleum Co. (medio Januari 1933 afgeleverd), de verbouwing van den walvlschvaaxder „Thora hammer", een ketel.-lnstallatle voor de Ford Motor Co. of Holland, de ombouw van de mo- tor-insiri.llatle von het m.a. „Kota Inten" voor "den Rotferdinmschen Lloyd. Het nieuwe boekjaar ls nog te weinig gevor derd om thans reeds een meening omtrent de vooruitzichten kenbaar te maken. Bij voortduring der crisis kunnen de ver wachtingen niet hoog gespannen zijn. Het 1b een geruststellende gedachte, dat de ftnap- cleele positie der Mij. ep de bevredigende stand harer liquide middelen haar ln staat zullen stellen aan vele tegenslagen het hoofd "te -bie den. De vordering op de Dok- en Worf-MIJ. Wil ton—Feljenoord per resto groot f 425.000. zijnde het saldo der hertaalde oprichtingskoeten la af geschreven. De reserve werd dienovereenkom stig verminderd. De directie der Wilton's Machinefabriek en Re.heepswerf stelt voor om haar geheele winst ten bedrage van f 569.549 (v. j. f 2.488.543) voor afschrijving te bestemmen. De afschrijvingen door de MIJ. voor Scheeps- en Werktuigkunde „Feljenoord" voorgesteld, ln totaal bedragende f 51.146, zijn daarin nl6t bo- gronen. Rij aanneming dezer voorstellen zullen wij derhalve geen ultkeerlng op r,ns bezit aan aan deelen N.V. Wilton's Machinefabriek en Scheops- Wérf ontvangen. Als onveidec-lde winst 1980 beschikken wij nog over f 285 569. bij interest f 6000. verjaar de dividendbewijzen, totaal f 291.744: af: on kosten f 14.331. zondat Per saldo ter beschik king blijft f 277.413. Wij stellen voor dit be drag naar nieuwe rekening over te brengen. De Jaarcijfers van Feljenoord Het wlnstsaldo van de MIJ. voor Scheeps- en Werk tul erhouw Feljenoord bedraagt f51.146 <v. I. f518.100). geheel voor afschrijving bestemd, nl. r.o gehouwen en hellingen f 7S27 werktuli-cn t 8605. gereedschappen en meubllanr f 2734. f 2734. vaartuigen en automobielen J500. oe- troc'en en licenties f 6000 en magazrinvoorraad. Effecten ter beurze genoteerd zijn gewaar deerd op de vermoedelijke verkoopswaardc. Met het oog op mogelijke verliezen on debltc-uren Is ten laste van de bedrljfsrekenlng over het boekjaar 1931 een reserve voor dubieuze debi teuren gevormd van f 50.000. De aanschnfflngskosten van terreinen, go- houwen. hellingen en werktuigen hed-sgen tot en met 31 December 193' f9 4^2 690. Hierop Is tot en met 31 December 1931 afres-hreen r 7 *83 ®5R. zoodat deze urtlva In totaal voor f 1.958 882. dl. circa 20 'U der aanschafflngs- kesten op do balans voorkomen. De terreinen staan ongeveer voor Jets minder dap f5 per M.3 te boek. 27 Febr. 128 204 10i 6 Maart lii 211 61 46» BUITENLAND American Sme-ltl'ng Anaconda Kennenott International Nickel Nevada log 9 «I Missouri Pacific Now York Centra! Wabash Union Pacific ss 324 .5' Wilton—Feijeooord Het Jaarverslag der en WerGMIJ W11- t"n—w-'iftnoord over 1931 deelt nog het volgen de mede: AV« ~cvolg van de lp ')029 In onre ksn"«Hsat'e s»»"" ~M* wijzigingen wprden In 1931 nog f 49.730 gewone aandeelen fime"w'«t»i(| tegen gewone resn p-eferepte aandeelen NV. Wllt»»« Dok- en Werf-MIJ. en tegen aandeelen MM. voor Scheeps- en Werktuigbouw Feljtnoord. De Atchison heeft «Mn dlvldcndba.vls va« 10 «J. tot K teruggebracht, terwijl zij over 1981 nog K 96 ner aandeel heeft verdiend. Door het ji.keerei» In het begip van het jBllr van het volte dividend '-"t°»rt per saldo over 1931 oen deficit van 4.953 9'6 voor welk bedrag do eur- pluereken'nf werd belaot. De Amerikaansche automobiel-nroducsnten helleen >n de eerste mnsnden van dit laar een productie bere'kt. walke doet verwoeden dat Ir het eer«te kwartaal van d't Jaar 588.001 een- haden rril*T> Worden geproduceerd tegen I97.68Ó aanddelen zijn thans Van d® f 15 430.000 gewone dt" f '5 83' 500 emvewlseeld 6* en winstrekening over JAPANSCHE BANK SLUITINGEN In totaal 5 stuks Uit Tokio wordt gemeld, dat 5 Japansche banken met een kapitaal van 30 millioen yefe de betalingen hebben gestaakt De Bank van Japan zal 100 millioen yen leonen teneinde d« banken tegemoet tc treden. NEDERLANDSCHE RUBBERUNIE De reorganisatie De vergadering van preferente aandeelhou ders der Ned. Rubberunie heeft het voorstel ia- zake overneming van preferente aandeelen aan genomen, evenals het voorstel tot statuten wijziging. De daarna volgende vergadering van opriohtei-sbewljzen nam eveneens de voorgestel de staturtenwljzlglng aan. Hierna werd de vergadering van gewone aan deelhouders gehouden. De voorgestelde statuten wijziging kon nl&t in stemming worden ge bracht. daar het vereischte aantal aandeelen niet vertegenwoordigd was. Een tweede vergadering zal 28 Maart worden gehouden. N.V. ALG. FR TE SC HE HYPOTHEEKBANK LEEUWARDEN—AMSTERDAM Dividend 24 (als v. J.) Naar wij vernemen zal aan de op 16 Maart a.s. te houden algemeene vergadering van aandeel houders der N.V. Algemeene Frleache Hypotheek bank, gevestigd te Leeuwarden en Amsterdam, worden voorgeateld het dividend, na ruime reserveer!ng, te bepalen op 24 zijnde f 36 per aandeel (evenals vorig jaar). De gezamen lijke reserves zullen dan worden opgevoerd tot f 1,080.023. 3 STAATSLEENINQ 1932 Op inschrijvingen boven 589 ral 7worden toegewezen Naar de Tel. van bevoegde zijde verneemt, •uilen de Inschrijvingen op de nieuwe Staata- leentng, tot bedragen tot en met f 600 ton volle worden toegewezen, terwijl op de Inschrij vingen daarboven een toewijzlngsperoent&so van 74 zal worden toegepast De vastere stemming, die zich In de laatste dsgerr voor koper shares heeft voorgedaftn. vindt haar oorzaak ln een tHdeli'ke regeling ven moell|1kheden, die tusschen de kartel-leden *e. rezen zijn. De prijs, d|o zelfs beneden de 6 doll, cent per pond waB gedaald, heeft Ziel» lets kunnen herstellen. Het vervoer op de spoorwegen laat pog srteede veel te wensehen over: de per 1 Januari J.l. In gegane vrnchtverhooglngen hebben voor jan. ctrva 4) m'llloen meer In het landje gebracht dan zonder die verhooglngcn h»t geval zou zilt» gewee-at. terwijl daarbij natuurlijk nor zullen komen de geringere kosten door de Intueschen anngcnoinen 10 loonsverlaging, Verder ls de Reconstruction F'nance Corporation aan het uiltleenen van gelden begonnen. 27 Febr. 5 Manrt Atchison Topece St Fé 791 86? Baltimore end Dh|o 17j Missouri Kansas Texas 61 AMERIKAANSCHE MARKTEN De tBrwe-oogot In de Ver. Stttta. ROME. 3 MAART. Het Internationaal Landbouw Instituut alhier ontving heden een telegram uit uit Washington waarin gemeld werd, dat tengevolge van het bijna voortdurende zachte weer. de wintertarwe znch beter heeft ontwikkeld dan men om streeks dezen tijd van het jaar zou verwach*cr* Met het voorjaarsploe-gen worden voorta goede vorderingen gemaakt. De Conndeeaebe graanoogsL WINNIPEG, 6 MAART. Door de North Western Grain Dealer» Asso ciation wordt de productie van tarwe over het atgeloopen seizoen ln haarelndrapport voor do drie Canadecsche Provincies geschat op 387 mil lloen bushele, van hs.ver op 162 millioen bushela van gerst op 51 millioen bushels, van rogge op 5 millioen bushels en van lbnzaad op 3 mllPoen bushels. Dc voorjaden, welke zich op 39 Febr, in handen der boeien bevonden worden geschat voor tarwe op 28 millioen bushels, haver op 18 millioen bushels, gerst op 4 millioen bushels rog ge op l millioen bushels; lijnzaad op 263.009 b?h De ArgentUnnche grnnnoogat. BUENOP-AYRES. 5 MAART. Heden ls door het Ministerie van Landbouw de tweede raming gepublceerd met betrekking tot de graan- en l(jnzaadoo>£8ten van setroen 19S1-82. Volgens deze raming wordt de produc tie van tarwe geschat op 6.149.000 tons (vorige raming 5.950.000 tons en elndramlng vorigen oogs 6 422 000 tons), haver op 1.006.000 tona resp. 950 000 en 709 000 tons): van gerst op 482.000 tona (resp. 410.000 en 305.000 tona). van rogge op 247.000 tons (resp. 230.000 en 120 009 tons): van ll)nz«sd op 2.171 000 tons (2.100 009 en 1.785 000 ton») en van kanariezaad 40.00# tona (38.000 en 26000 tons). Het exportsurplna van tarwe bedraagt 2 951.000 ton» tegen 3.338 009 tens geraamd op Febr. J.l. en van Ulnrnad op 1 515 000 tonB tegen 1.621.000 tons De voorraad welke nog over la van den ouden malsooga» wordt geschat op 446.000 Jona. NEW-TORK. 7 MAART. Slot TARWE. No. 1 Manitoba «2 «4, No. 2 Harde winter 70% No. 2 Roode winter 70S MAIS. No. 2 Mixed West 53— ROGGE No. 2 loco 64% GERST. Amer. N. II 57% MEER Rpringclear 4.30 KOFFIE! De teimilnmarkt opende prtlshou- dend. steeg daarna bü kalmen handel op oenl-ge aankoopen door Brazilië en dekkingen, waar tegenover yerkoopen door commlaslohulzen ston den. Het elot was prijshoudend. Loco priJsh. Vor slot. 83% 70% 70% 53% 64% o7% 4 30 *V4 4 No 7 loco Santos No. 4 loco Gemengd contract» Maart 6 28 6.S7 Mei 680 6.39 Snuto# N«v 4 contract Maart 8 53 8 16 Mel 8.80 8 28 KATOEN. Da termünmarbt opende prtMmu- dend en 5 p. lager, daalde daarna op dope-h-j uit Liverpool en matige verkoopen door het 7.ut den. heratelde xich op aankoopen door Liver pool en door den handel, nlsmede op dekkingen doch daalde weder In eymnathle m«t d.» fond- senmarkt Het al-.it wae atll. Loco etll. Middling Upland "('ruw contractl Maart April SUTKER. Slot prijshoudend. Maart Mei RURBER. Slot lnatelooo. Plant 1e lntex Smoked Sheets Maart Mei l.tWOPTRMMTNORN: P»tr«1»um. reuzel, mala, tarwe maal. éulker. titer, koper en talk pr|je- houdend; tin nauwoltJk» prtJahoudend. ROSARIO. T MAAR' l'ARWB per April MM MAIS per Maart Mei ,T,NZAAD per April Mol 7.10 f.15 6.94 6 98 6.99 7.03 0.80 0.83 0.S6 0.83 4H «»V 8% 3 K 8.56 3.68 3 48 3 72 Vor «toL 6 75 6 68 5 20 f.18 4.80 4 4| 9.80 9.0S

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1932 | | pagina 3