ZIJN BELOFTE GETROUW
DINSDAG 26 JANUARI 1932
DERDE BLAD PAG. 9
AXEL, EN HAAR HISTORIE
1532 26 JANUARI 1932
door A. M. WESSELS
Viermaal verbrand Veelbe
wogen historie Een echte
Zeeuwsche stad
In den Zuid-Westelijken hoek van ons
vaderland ligt een stadje, schier vergeten,
maar dat eenmaal eau belangrijke rol speel
de in de geschiedenis van het voormalige
S taats-V laander enHet is de stad Axel, die
binnenkort feestelijk lv:.opt te herdenken een
tweetal jubilea in hare geschiedenis, nl. het
750-jai0g bestaan der StediereChten en het
400-jarig bestaan harer nieuwe costumen,
keuren en privilegiën, ihaar door niemand
minder dan Karei V in 1532 verleend. Naar
wij vernemen, zal Axel deze herdenkings
dagen maar niet zonder meer laten passee-
ren. Tnen H. M. de Koningin 16 Aug- 1929
de stad bezocht bleek er een batig saldo te
zijn, dat gestort werd in een fonds om thans
deze dagen blijde te herdenken. Ofschoon
het jaargetijde zich nu wel niet goed leent
voor feestelijke herdenking en dit dan ook
later wel zal plaats grijpen, zoo willen wij,
thans bij deze herdenkingsdag, iets over
haar verleden vertellen. Ook op deze stad is
van toepassing, wat zoovele Zeeuwsche ste
den reeds ondervonden: „opgaan, blinken en
verzinken". Gelukkig is het bij haar niet zoo
erg als bij Reimerswaal, dat geheel van den
Zeeuwschen bodem verdween.
De oorsprong van Axel verliest zich
in de nevelen der oudheid.
Sommigen hebben gemeend, dat de stad
door de Noormannen zou gesticht zijn, om
dat de naam bij die volken bekend was.
Anderen meenen dat Axel tweeledig zou
zijn. nl. van Ake (water) en Sele (verblijf).
Omstreeks 936 wordt Axla in de Kronieken
van St. Bavo te Gent vermeld. In 1108 schijnt
het reeds een vrij welvarende plaats te zijn
geweest, terwijl zij in het jaar 1183 reeds als
stad wordt gen emd, die in 1213 van Gravin
Johanna van Vlaanderen en haar eersten
gemaal, Ferrand van Portugal, veel voor
rechten verkreeg. Ook Biervliet kreeg in
1183 van Graaf Filips van den Elzas stede
rechten.
Spreekt vanzelf dat Axel deze voorrech
ten aangreep om vooruit te komen
tra naar gezag als stad in Vlaanderen te
restten. Zij wist van Graaf Guy van Dam-
ïrierre een keur van 49 artikelen te verkrij
gen, waardoor zij ais stad eep grooten voor
sprong kreeg. In 1229 was de „ville Axel"
jeecls zeer toegenomen. Maar zooals het he-
vaak gaat is bij vooruitgang dankbaar-
öè\d zoek. Zoo was het ook bij de machtige
©ooien van AxeL Iiuplaats van dankbaar te
fijn, dat hun grondgebied zich zoozeer had
uitgebreid, trachtten de Axelsche edelen, des
noods met geweld, hun gebied nog meer uit
te breiden. Onnood'ig te zeggen dat de stad
zelve ook bij deze veeten en twisten betrok
ken werd, zoodat de straten van Axel voor
zoover zij den naam van straat mochten dra
gen meermalen het
tooneel van heftlgen strijd
waren. In het najaar van 1248 werd de stad
geplunderd en verbrand. Dit was een groote
tegenslag, maar moedig bouwden de Adela
ren hunne stad weer op, doch het hielp hen
niet veel.
In den strüd der gemeenten en de „Kerels
van Vlaanderen" te^en de oppermacht van
den door Frankrijk geholpen Graaf welke
het land in de 14e eeuw 'beroerde hadden
de Vier Ambachten (Hulst, Axel, Bouehoute
en Assenede) veel te lijden. In het jaar 1530
werd Axel deerlijk door de Gentenaren ge
plunderd, die bij het verlaten de pas opge
bouwde stad wederom in vlammen zetten,
juist toen er weer een flinke opleving kwam
Het jaar tevoren, in 1349, had de stad het
privilegie ontvangen om een wekelijksChe
markt te houden, welke vergunning later
door Philips den Stouten bevestigd werd. De
vischhandel kwam tot bloei, terwijl de zout-
nering niet minder opgang maakte, wat hier
uit bleek, dat er dien tijd niet minder dan
50 zoutkeeten waren. De bloei der stad was
zoo toegenomen, dat Axel een eigen munt
liet slaan, welk geld in Staats-Vlaanderen
hoog stond aangeschreven. Met Biervliet
beweerde ook deze stad tolvrijheid op de
Honte te hebben. Over deze zaak ontstmd
een proces, dat geruim en tijd vorderde, tot
dat in 1518 hierin uitspraak werd gedaan.
Een zware slag, die aan den bloei der stad
->en geduchte knak gaf, intving Axel in het
jaar 1452, toen Hertog Philips van Bour-
gondiië, op het vermoeden, dat uit de vier
.Ambachten aan het in opstand zijnde Gent
bijstand werd geschonken, die streken door
zijn krijgsbenden liet bezetten en te vuur en
te zwaard vernielen.
Vaor de derde maal ging de stad
Axel in vlammen op,
en vele beangstigde poorters namen de
vlucht- Aan den handel werd een onherslel-
baren slag toegebracht, terwijl de visscherij
ook vrijwel niets meer beteekende. Vanaf
diien tijd noemde men de plaats het „stille
Axel" en weinigen voelden den lust zich
weer opineuw in deze verwoeste stad te ves
tigen, uit vreeze, dat een herhaling van in
val en brand zou voorkomen. Toch werd de
stad weer herbouwd.
26 Januari 1532, dus nu juist vier eeuwen
geleden, was het een blijde feestdag voor de
stad. Keizer Karei V, ten zeerste bewogen
met het lot zijner „welbeminde Axelaren",
liet op dezen dag van de pui van het Stad
huis een resolutie afkondigen, door hem
zelve geteekend, waarin hij de rechten der
stad opnieuw bevestigde en ze zelfs met een
aantal nieuwe keuren uitbreidde. Deze spe
ciale keizerlijke bescherming deed de vreug
de weer toenemen, en blijde werd deze af
kondiging gevierd. Nu zou de stad er wel
weer boven op komen, dacht men. Zijn zoon
Philips ging nog verder en vereenigde stad
en ambacht met elkaar, verblijdde deze ge
zamenlijk nog met eenige nieuwe gunsten.
Door deze keizerlijke gunsten was het voor
de kerkhervorming niet gemakkelijk hier in
Axel voet aan wal te zetten. Men stond er
dan ook eerst wantrouwend tegenover. Men
wilde liever Karei V trouw blijven, die zoo
ontzaglijk veel voor de stad gedaan had.
Daarom besliot de vroedschap van Axel
goed op te letten, dat er geen „Lutherije" in
de stad, kwam.
In het voorjaar van 1574 kwamen eenige
Zeeuwsche kooplieden binnen Axel om er
zaken te doen. Al spoedig heette het, zon
der dat dit bewezen werd dat dezen ge
schriften van Luther binnen Axel hadden
gesmokkeld, die in het geheim druk gelezen
werden. Ter onzaliger ure nam de vroed
schap het besluit, deze kooplieden op te han
gen, om als een voorbeeld v
dienen.
en de gevolgen bleven dan ook niet uit. In
den nacht 26 Juli (St Annadag) landden
een aantal Zeeuwsche schepen met krijgs
volk in Ter Neuzen, dat den weg naar Axel
insloeg. De Spaansche bezetting, reeds te
voren onderricht en daardoor met poorters
uit Axel versterkt, deed een uitval.-De Zeeu
wen, ook gewaarschuwd, wisten hen in een
hinderlaag te lok'ken en duchtig te slaan. De
weg naar Axel lag nu open. De stad werd
nu door de Zeeuwen uit wraak geplunderd
en geheel beroofd. Bij het verlaten, stond de
stad voor de vierde maal geheel in brand.
De Pacificatie van Gent op den Ssten Nov.
1576 en de Rel'igionvrede (22 Juli 1578) brach
ten hier meer rust dan elders. Door een
oproer van Spaansche soldaten was Axel
in handen van den Prins van Oranje geko
men, in wiens handen zij bleef, totdat de
geheele streek, na het snoode verraad van
Van Steenland in 1583 weer in handen van
de Spanjaarden viel. De Hoofdbaljuw van
bet Axeler AmlbaCht veinsde trouw aan den
Prins van Oranje, doch verzoende zich in
het geheim met den Spaanschen koning, en
opende, geholpen door een paai" andere ver
raders, de belangrijkste vestingen, waar
onder Hulst, Sas van Gent en ook Axel,
voor den vijand.
Men begrijpt, dat dit den Oranje-gezin
den dwars zat, aangezien
waarop vele krijgsverrichtingen steunden.
Prins Maurits betrok dan ook Axel in zijn
veldtochtplannen. Toen Neuzen in de macht
der Staten was, en hier overal de dijken
waren doorgraven om den vijand te koeren,
werd door Prins Maurits en Ridder Sidney
een aanslag op Axel beraamd. Onder aan
voering van kolonel Piron werd in den
nacht van 17 Juli 1546 de stad onverwachts
aangevallen en de vier vendelen Duitsohers,
die Axel moesten verdedigen, op de vlucht
gejaagd. Groote vreugde heersehte er in
het Oranjekamp over Axels val. Het ge
wicht dezer overwinning werd door den
Prins terstond ingezien. Hij liet geen oogen
bli:k verloren gaan om de stad en omstre
ken zoodanig te versterken, dat de Span
jaarden het niet waagden Axel openlijk
aa nte vallen. In den oorlog van 1672 bleef
de stad gespaard. Ook gedurende de Suc
cessie-oorlog was Axel onneembi
Wel sloegen de Franschen een begeerigen
blik op de stad, maar de door water en
schorren omgeven vesting was nauwelijks
te benaderen. Niet alleen werd Axel door
vuur en krijgsgewoel bezocht, maar ook de
pest deed vele Axelaars ten grave dalen.
Wanneer wij heden het stadje bezoeken
is er niet veel meer te bespeuren van een
vesting-idee, zooals men die bij Hulst
mooi heeft. In 1805 en 1S06 werden de wal
len door de Franschen verkocht en niet
lang daarna met de beide poorten geslecht
en voor tuinen en moesgrond aangelegd,
't Is een rustig landbouwstadje. Vooral de
schilderachtige kleederdraoht doet de be
volking zidh onderscheiden van andere
Zeeuwen. Toen onze Prinses Juliana eenige
jaren geleden deze stad bezioht, was
enorme geestdrift, toen de Prinses gekleed
was in de Axelsche kleeren.
Wij willen deze schets besluiten met de
stad Axel zelve te laten spreken, als zij
Als gij de klacht verneemt
der Zeeuwsche Zustersteden.
Van 't geen er eertijds was
en 't geen er is op heden
Dan mag ik spreken mee:
Mij sloeg een dubbele vlam
Tot viermaal toe in 't lijf:
Eerst brand toen oorlog kwam.
Toch klaag ik niet
want schoon mijn poorten zijn gevallen,
In tuin en land verkeerd,
mijn vesten en mijn wallen,
Bezit ik naam en rang,
een Zeeuwsche sad te zijn.
Ei! Zeg mij! Wat is meer?
Het wezen of de 9chijn?
Kerknieuws.
NED. H-ERV KERK.
Beroepen: Te Woubrugge en te Asoe-
ren, E. Warmolts te Scherpenzeel (G.).
Bedankt: Voor Wassenaar (2de pred.pl.).
Prof. Dr. J. R. Slotemakei de Bruïne, thans
hulpprediker aldaar en lid der Tweede Kamer.
GEREF GEMEENTEN
Beroepen: Te Middelharnis, W. C.
Lamain te Leiden. -
CHR. GEREF. KERK
Tweetal: Te Schiedam. J. W. van Ree te
Barendrecht en P. de Smit te Utrecht.
GEREF. KERKEN
Beroepen: Te Dedemsvaart, A. Wijn
gaarden te Bedum.
Bedankt: Voor IJmuiden (vac.-W. Sei
nen), C. W. Keur te Oudewater.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE.
Ds. C. L. Tu ins tra is voornemens
Februari a.s. afscheid te nemen van de Ned.
ïlerv. Gemeente te Leme'e (O.) om op 21
Febr. d.a.v. zijn intrede te doen te Heerlen
(Tenvinselen).
Ds. S .van Wouwe, overgekomen van
Arum (Fr.), werd Zondag tot zijn arbeid by
de Geref. Kerk te Marum (Gr.) ingeleid door
zyn zwager, Ds. J. Koppe van Wagenborgen,
die tot tekst had gekozen 2 Cor. 5 18.
Des middags deed Ds. van Wouwe zijn
intrede met een predikatie over Hebr. 4 12.
Hij werd toegesproken door ouderling Appel-
hof namens kerkeraad en gemeente en door
Ds. E. H. Woldring van Komhorn namens de
classis Grootegast.
Cand. D. J. Coumou van Middelburg
werd Zondag bevestigd als predikant van de
Geref. Kerk te Leksmond door den consulent,
Ds. A. P. Lanting van Schoonrewoerd, die bij
gelegenheid een preek hield over Efeze
11-16. Des avonds verbond Ds. Coumou
zich aan zijn gemeente, waarbij hij het Woord
bediende uit Coll. 4 2-4. Na de predikatie
richtte hy zich in het bijzonder tot den ker
keraad, Ds. Lanting, de gemeente, de afge
vaardigden van de classis en B. en \V. van
Leksmond. Namens den kerkeraad werd hy
toegesproken door ouderling P. de Ruiter, die i
liet toezingen Ps. 134 3. Verder spraken nog
de bevestiger en namens de classis Ds. S.1
Kamper van Meerkerk.
Ds. J. B. V a n h a e 1 e n, gekomen uit
Hoek (Z.), werd j.l. Zondagmorgen als predi
kant van de Geref. Kerk van Gerkesklooster-
Stroobos bevestigd door zyn ambtsvoorganger
a'daar, Ds. W. Doorenbos, thans te Urk, met
een predikatie over 2 Cor. 5 20. 's Namid
dags hield Ds. Vanhaelen zyn intreepredikatie
over Jozua 4 10. Namens de gemeente weid
de nieuwe predikant op recht hartelijke wijze
verwelkomd door ouderling P. Pel en namens
de classis door den consulent Ds. M. Elzinga
vai. Grootegast. Toegezongen werd de be
kende zegenbede uit Ps. 134.
Ds. J. C. Terlouw, tevoren te Kam
perveen, deed Zondag zijn intrede bij de Ned.
Herv. Gemeente te Suawoude. Als bevestiger
trad op Ds. J. Goslinga van Utrecht, die tot
tekst had gekozen Matth. 16 18b. Na de
bevestiging werd toegezongen Ps. 134 3.
Des middags verbond Ds. Terlouw zich aan
zijn nieuwe gemeente met een predikatie over
1 Petr. 4 10 en 11. Hij werd toegesproken
door Ds. H. W. J. C. Hanselaar van Rij per-
kerk als consulent, door den heer Zylstra,
rustend Evangelist, en door Ds. P. v. d. ''looy
van Suameer namens de ring. Toegezongen
werd Ps. 121 4-
BEGRAFENIS Ds. A. ZOMER,
Gistermiddag had te Kampen de teraarde
bestelling plaats van het stoffelyk overschot
van Ds. A. Zomer, emeritus-predikant van de
Geref. Kerk te Donkerbroek. Tevoren kwam
men bijeen in de consistorie der Burgwalkerk,
waar de pastor loci, Ds. L. Kuiper, de leiding
had. Hij las voor een gedeelte van Ps. 71 en
hield hierover een korte toespraak, waarna hij
voorging in gebed.
In de kapel op het kerkhof voerden ver
schillende personen het woord. Allereerst Ds.
D. Prins van Donkerbroek, daarna Ds. H. H.
Schoemakers van Kampen, waar Ds. Zomer
in zijn rusttijd de Geref. Kerk als ouderlmg
heeft gediend en een vriend van den over
ledene, de heer Frisou van Haarlem.
Tenslotte heeft de oudste zoon van den over
ledene dank gezegd voor de betoonde belang
stelling. Onder de aanwezigen bevonden zich
verschillende oud-catechisanten van Ds. Zomer
DE OUDSTE EMERITUS-PREDIKANT
BIJ DE GEREF. KERKEN
In het levensoverzicht, dat we Zaterdag g.
ven van den dezer dagen overleden em.-predi-
kant Ds. A. Zomer, maakten we de opmer
king, dat hij op één na de oudste em.-predikant
was der Geref. Kerken. Als oudste noemden
we Prof. Lindeboom, te Kampen. Dankbaar
nemen we echter thans nota van een schryven
van een onzer lezers, die er ons op wyst, dat
het bovenstaande niet geheel juist is.
Ds. M. van der Mast, die al sedert jaren
blind is, wonende te Den Haag, em.-predikant
van de Geref. Kerk te Edam, is nog ouder dan
Prof. Lindeboom. Hij werd geboren 24 Dec.
1843 en Is dus ruim 88 jaar. Samen met Ds.
L. M. A. Scheps, van Deventer, die in 192E
overleed, en met Ds. P. J. Baay, van Kam
perland, overleden in 1926. werd hij opgeleid
door Ds. W. G. Smitt. destijds te Den
een der voormannen van de zoogenaamde
„Kruiskerken", de vader van den bekenden,
zoo jong gestorven Prof. Dr. P. A. E. Sillevis
Smitt. In de consistoriekamer van Ds. Klin-
kert werden ze onderzocht, met het gevolg
dat zy drieën op 1 Aug. 1869 voor het eerst
by Ds. Smitt les gingen nemen.
PREDIKANTSTRACTEMENTEN.
De Classis Leeuwarden der Geref. Kerken
benoemde een commissie, bestaande uit de
predikanten Dr. W. A. van Es en Ds. H. P.
M. G. de Walle, alsmede de ouderlingen de
hoeren A. van der Meulen en A. D.
Schaaf, die een rapport zal hebben uit te
brengen over de vraag of er ook leiding moet
gegeven worden bij een eventueele verlaging
der predikantstractementen.
TEGEN VROUWENKIESRECHT.
Te St. Annaland heeft de Kerkeraad
der Ned. Hervormde Gemeente, naar de
„Banier" meldt, op het verzoek van den secre
taris van de Algemeen Synode der Ned. Herv.
Kerk, n.l. het storten van vierhonderd gulden,
geantwoord, dat ze niet van plan is het ge
vraagde bedrag te storten. Zooals men weet,
moest dit vóór 23 Januari geschieden.
„JONG GELOOF".
Naar wy vernemen zal by de N.V. J. M.
Bredée's U.M. te Rotterdam binnenkort ver
schijnen een nieuw werk van Dr. F. W. A.
Korff, getiteld: „Jong geloof", dat zich ook
zeer leent als belijdenisgeschenk voor jonge
lidmaten.
EVANGELISATIE.
Te Haarlo (Gld.) nam Zondagmiddag in
de stampvolle kapel, na een verblijf van ruim
tien jaar de heer Sybranda afscheid als voor
gang-er der Ned. Herv. Evangelisatie aldaar, j
I Hij had tot tekst gekozen Deut. 33 27 en
eindigde met een persoonlijk woord van ver-
I maan om trouw te blijven aan het Woord des
I Heeren In het bijzonder sprak hij toe bestuur, i
I de organist, de voor'ezer, de koster, de jeugd- i
1 vereenigingen en hen die 's morgens oelijdenis
des geloofs hadden afgelegd. Toespraken wer-
den gehouden door den tijdelijken opvolger, de
i heer van Vrouwenerf, namens de gemeente; i
hij liet zingen Ps. 121 4. Namens de ring
"e van het N. J. V. sprak de lieer van der
Vegt van Eibergen, die verzocht toe te zingen
Ps. 134 3.
Radio Nieuws.
woensdag, 27 janua1u
8.01 Hilversum V.A.R.A.: Gramof.muziek
8.15 Hulzen N.C.lt.V.Morgonconcert
10.00 Hulzen N.C.K.V.; Dameskoor
11.00 Hulzen N.C.R.V.: Harmonlumbespelini
11.21 Kalundborg: Strijkorkest
12.01 Hilversum V.A.R.A.: Vara-septet
12.15 Huizen N.C.R.V.: Gramofoonmuziek
12.30 Huizen N.C.R.V.: Zang en muaiek
13.20 Kön-lgswusterhausen: Concert
13.35 Da ven try: Orgelconcert
16.0Ü Hulzen N.C.K.V.: Muzikaal Trio
15.00 Hilversum V.A.R.A.: CeUo-recita
15.50 D a v e n t r yConcert
16.20 Longen berg: Concert
Schoolnieuws.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
Almelo (Tweede Herv. School, hoofd W.
Hooijer), mej. L. II. Kroon te Woudeend
(Fr.).
Hilver6um (Emmasohool, Naarderstr.
36. hoofd A. Verheul), J. van der Lijn te
Leeuwarden.
Gouderak (hoofd M. Noteboom), voor
tijdelijk, G. Meyer te Overveen.
Zwolle (Herv. Oranjesohool, hoofd J.
M. Wansink), voor tijdelijk mej. E. J. Vonk
te Wormerveer en de heer J. VV. Kommie
te Vlissingen.
Z u t p h e n (school voor l.o. en u.Lo, hoofd
Joh. de Zeeuw), afd u.l.o., D. Fokkema, on-
derw aan de Chr. ulo-school te Meppel
Munnekeburen Fr (hoofd M. Moedt),
mej. E. R. Rutgers, thans tijdelijk aldaar;
mej. Ru tg ere heeft voor deze benoeming
bedankt
Ridderkerk (te openen school der
Geref. Gemeente), mej. C. M. I. Scheepma
kers te Rotterdam.
Ma a rn (hoofd L. Pitlo), voor tijdelijk, W.
van Dijk te Driebergen.
Halfweg (hoofd P. de Zeeuw), uit 35
soil., R. Boomgaard*, ondervv. aan de „Geref.
school te Horatum (Fr).
Echten (Fr.), voor nutt. handw., mej. De
Zeeuw, van VoorneveJd.
SCHOOLGEBOUWEN.
Te L o p i k heeft de Gemeenteraad besloten
een bedrag van f 2500 beschikbaar te stellen
voor het verbouwen van de gang en twee
lokale» der thans nog ui gebruik zynde
Openbare School, welke lokalen ten gebruike
zullen worden gegeven aan den Kerkeraad der
Ned. Herv. Gemeente voor de met Mei of Juni
a.s. te openen Hervormde Christelijke School.
De Unie „Een School met den Bybel" heeft
een uitnemend werk gedaan door hst instellen
van een enquête inzake den toestand van het
Christelijk schoolwezen in 1930. Het .-apport
daarvan werd ons thans toegezonden. Tal
rijke gegevens zyn daarin verwerkt en we ver
moeden dat onze lezers het op prijs stellen
van de resultaten iets te vernemen.
O.m. worden eenige staaltjes meegedeeld
van afkeurenswaardigen dwang die wordt uit
geoefend zoogenaamd ten bate van de open
bare school. Op de vraag: „Wordt da School
met den Bybel plaatselijk tegengewerkt?"
wordt o.m. het volgende geantwoord:
„Bedektelyk door 't aanbieden van vast
werk aan 1 gezin met 2 kinderen (moeder
belydend lid van de Gereformeerde Kerk,
vader Hervormd) en broodroof aan 2 gezinnen
met 3 schoolgaande kinderen, ('t Dreigen met
geen vracht meer mee te geven aan de koren
schippers)". „Ja, door enkele moderne boe
ren. Geen Koksianen in het werk". „Her
vormde ouders (niet vrijzinnig), die him brood
verdienen op de fabriek, durven om hun brood
de kinderen niet sturen''. „Ja, door b.v-
bedreigen met opvragen van geleend geld,
door het ontslaan van arbeiders". „Er zijn
hier nog werkgevers, die hun boeren dwing'
de kinderen te zenden naar de openbare school
Zoc zijn er voor 2 jaar menschen komen wo
nen, vlak by een onzer scholen. De werkgever
dwingt de menschen hun kinderen te zenden
naar de openbare school in X (pl.m. 3 kwar
tier loopen)". „Een andere boer zond zijn
kinderen reeds naar onze school te IJ. Maar
binnen een week moesten ze over naa
openbare school in het dorp".
SCHOOL EN ONTWAPENING
De Vereeniging voor Volkenbond en Vrede
heeft zich gewend tot den Minister van On
derwys, met het verzoek om de Scholen ii
overweging te geven de beteekenis van d'
Ontwapeningsconferentie te Genève te doen
uiteenzetten, welk schrijven gesteund is door
een gelijk verzoek tot de gemeentebesturen
der groote gemeenten in ons land, en aan
organisaties van leeraren en onderwijzers.
STUDEERENDE ONDERWIJZERS
In „De School met den Bybel" haalt J. L.,
het onderstaande aan uit een brief van wijlen
P. Oosterlee, waarin een onuitgesproken plei
dooi te lezen is voor een opleidingsorganisatie
voor onderwijzers, waarbij de'hoofdakte-studie
die bijna altijd valt in de eerste, de moei
lijkste practjjkjaren voor de jonge leerkrach-
9.00 Hilversum V.A.K.A.: l'opulalr concerl
9.50 Langenberg: Kamerkoor en Orkest
0.00 Königswusterhausen: BerlijnscJa
Symphonie Orkest
0.15 Hilversum V.A.R.A.: Muaiek van de
zen tijd.
0.20 Londen K.: Piano-recital
0.20 Par ijs-Ei ff el: Concert
0.35 Londen R.: Concert In Queen's Hall
0.35 Warschau: Klassieke muziek
0.50 Dave n try: Radio Harmonie Orkest
22.15 H f lVe'V s't/m v?Jur!a.: Vara
30 Huizen N.C.R.V.: Gramof.m
Hulzen N.Ó.R.V.: Toespraak Dr.
20.20 Da ven try: „The National Crlsi
Voluntary Service". Toespraak vs
Prins van Wales, voorafgegaan do
JT.C.R.V.: Kinderuurtje
V.: Persberichteu
ten vervalt (de brief dateert van 28 Nov.
1929)
„Een paar weken geleden hoorde ik hem
roemen om wat hij voor de jeugd buiten de
schooluren deed. Misschien is het niet ver
standig met het oog op zijn toekomst, maar
ik zal het niemand euvel duiden, als lijj zyn
eigen toekomst aan de toekomst van anderen
ten offer brengt. Ik waardeer het, als iemand
voor een akte studeert, om zyn onderwijs in
tensiever te maken. Maar boven hen, die voor
eigen glorie hun bevoegdheden vermeerderen,
stel ik hen, die eigen belang ondergeschikt
maken aan het belang van anderen, zonder
dat hun schoolwerk daaronder lijdt.''
EXAMENS
>efschrift getiteld „Iet
«r"heer 'h. Goedhal
roefschrift: „De me
ACADEMISCHE EXAMENS
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN: Gesl.j
Godgeleerdheid: voorb. kerkel. examen, dhr. C.
Geneeskunde: doot. ex., de heer G. A. de Baey
den Haag.
Indologie: taalk. cand. ex., de heer A. Teke»
lenburg, den Haag.
IndJsch^recht: cand. ex., de heer DjoJopoe«
GEM. UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM. Ge=
slaagd: Geneeskunde, doet. ex., de heeren W«
H. S. Liebenberg en M. L. v. d. Heyden.
Gemengd Nieuws.
TEEKENEN DES TIJDS.
Men meldt aan de Msb. uit Amsterdams
Door het bestuur van Blauw Wit worden de
werkloozen in de gelegenheid gesteld tegen
een toegangsprijs van 15 cent de competitie
wedstrijden in het Stadion by te wonen, waar
voor zij een plaats verkrijgen op de staan-
tribune. Hiervoor zijn ongeveer 1950 plaatsen
beschikbaar. Zondag, tijdens den competitie
wedstrijd Blauw Wit-Xerxes hadden 950 werk»
loozen van deze tegemoetkoming in de prijzen
der plaatsen gebruik gemaakt. Een aantal van
hen, ongeveer 100 150 personen scheen met
deze plaatsen geen genoegen te nemen en
wenschten een zitplaats in de aangrenzende
vakken, P. en Q. Een der controleurs trachtte
dit te verhinderen, waarbij hy eenige verwon
dingen in het gelaat opliep. Het gelukte den
werkloozen tenslotte zich van een zitplaats te
verzekeren.
MAZELENEPIDEMIE.
In de Haarlemmermeer breiden de mazelen
FEUILLETON
(Naar het Engelsch)
(10
Toen Anna Philips nog verdiept zat in al
die verwikkelingen onder de jongelui, ging
inpcris de deur onen en trad Beatrix binnen.
„Is Paul weg?" vroeg zij.
„ja, zeker, al een half uur geleden is hij
gegaan."
„Komt u dan eens even mee naar Félice.
Toen ze hoorde, dat Paul naar de Towers
was, is zij in snikken uitgebarsten, doet zich
allerlei verwijten en zegt, dat ze hem spreken
wil."
Mrs. Philips glimlachte.
„Och. die kleine, dwaze Félice en mijn
arme goede Paul!" Maar toch zag zij dit niet
zoo ernstig in; dit zou maar een onbeduidend
misverstand zijn, dat wel weer makkelijk uit
den weg geruimd werd. Over Beatrix met
haar bleek gezichtje, haar droge oogen en
haar klanklooze. stem maakte zij zich in de
eerste plaats ongerust
Beatrix Philips was iemand, die haar ge
voelens altijd verborgen hield. De grondtoon
van haar karakter was mededoogen,
mededoogen met êl wat leed, hetzij dan
licbame'^k of geestelijk.
Voor Dick had zij ook altijd een diepe ge
negenheid gevoeld, en, hoe vreemd het ook
klinkt, een soort moederlijke teederheid.
Nü had Rex Farenham haar pad gekruist.
En in hem had zij erkend een man van
groote wilskracht, die het stempel van zijn
persooonlijkheid drukte op al, waar hij mee
in aanraking kwam; en tóch, ondanks die
zelfbewuste sterkte was hij iemand, waar
mee zij ook wel degelijk mededoogen voelde
om zijn eenzaamheid, het totaal ontbreken
van een wezen, in zijn omgeving, dat hij
liefhad.
Vóór de tragedie en toen zij nog logeerde
op de Towers had Beatrix zichzelve ge
dwongen, om de waarheid onder de oogen
te zien. Zij was de verloofde van Dick Hern
ford; maar haar liefde voor hem was niet
langer, wat ze geweest was. Met veel meer
innigheid had zij nu Rex Fareniham lief,
tegen wiien zij opzag, terwijl zij voor Dick
een meer beschermende liefde voelde.
Eerst op 't. partijtje van eenigen tijd ge
leden had zij Farenhams geheim gereden
en ze was dankbaar geweest, dat hij ook
weer de kracht had bezeten, om haar mpt
geen woord van zijn liefde te spreken. Zij
beiden waren 6terk en om der wille von
Dick moesten zij sterk blijven tot aan het
einde, had zij gedacht Toen was dat treur
spel op de Towers voorgevallen en nu was
de brief van Diok gekomen. Ze was dus
vrij
Tóch was zij niiet blij, haar vrijheid te
hebben. Medelijden met Diok verstikte
ieder ander gevoelen
Het eenige, dat zij nu nog voor hem zou
kunnen doen, was. dat ze zijn brief kon be
antwoorden niet een belofte van levens
lange vriendschap.
Paul reed langzaam. Hij was niet In een
stemming, zelfs om zul'-e goede vrienden
ais Fareriham en Hernrêrd te ontmoeten.
Op de Towers aangekomen, vatte hij
Dioks hand en sloot die lang in de zijne.
Ondanks alles was Hernford sterker uit
den strijd gekomen, dan hij dien begonnen
was. Hij zag bleek en zijn oogen stonden
moe en mat, maar hij wa6 veel kalmer en
bezadigder geworden dan vóór dien tijd.
„Ik heb Beatrix beloofd, dat ik je deze
brieven in handen zou geven," zei Paul.
Hernford nam ze aan en ging in de een
zaamheid de woorden lezen van de vrouw,
die hij lief had Hij begreep, dat hij op de
een of andere wijze daar troost en kracht
uit zou putten en dit was ook zoo.
Heed eenvoudig had zij geschreven:
„Ofschoon onze levensloop veranderd
is, kan ik je toch niet uit mijn bestaan
laten gaan, Dick! Ik hoop steeds, je!
vriendschap te behouden. Je zult moe- j
dig zijn, niet waar, en je zult mij helpen i
om ook moedig te blijven. We zullen het!
verleden niet vergeten en de toekomst
zal dezen vriendschapsband heiLig hou
den. Ik zou mijn beet hebben gedaan,
een goede vrouw voor je te zijn; je ge
luk zou mijn eerste gedachte zijn ge
weest; maar er is ons nog veel gelaten
en daar zuilen wij van genieten.
Nu vandaag ken je al iets voor mij
doen. WiJ je dien armen Paul wat
troosten? Félice heeft hem een paar uur
geleden bedankt en in zijn nederigheid
aoht hij haar voor altijd voor hem ver
loren. Je hebt hem steeds zoo flink een
hart onder den riem weten te steken,)
Dick, els hij in den put zat
Ik zal je maar niet vragen, om mij te'
komen opzoeken, vóór je op expeditie j
gaat Maar ik zal dikwijls aan je denken,
en je schrijven en verlangen te beo ren, I
dat het je goed gaat Maar, als je terug
gekeerd bent, kom mij dan toch vooral
opzoeken! Ik ben zeker, dat je mij ian
vertellen zult, dat het leven een kostbaar
bezit is."
Het was eten heerlijke gedachte geweest,
om een beroep te doen op Dick's sympathie
Dit had de uitwerking van een opwekkend
middel. Het gaf hem een gevoel, of Beatrix
Pihiildps nog niiet geheel uit zijn loven ver
dwenen was.
Toen hij zioh dan ook' weer in de biblio
theek bij Paul en Farenham voegde, begon
hij met Paul te spreken en vol verbazing
hoorde Farenham dit aan. Hij voelde, dat
dit op de een of andere manier het werk
was van Beatrix en hiervoor was hij haar
dankbaar.
Later wisten ze geen van drieën meer,
van vvien het voorsbei eigenlijk was uitge
gaan, dat Paiu.l voldoende verlenging van
verlof zou zien te krijgen, om mee op expe
ditie te gaan.
Al gauw na den lundh ging Paul naar huis
Toen hij het dorp Ravenemead bereikte en
een zijweg insloeg, die naar de Grange leid
de. ontdekte hij een klein figuurtje ineens,
voor zich uit. Op het geluid van paarden
getrappel keerde het meisje zich om en
wachtte, tot hij vlak bij haar vva6. Het bleek
Félice te zijn. Zij zag er slecht en betrok
ken uit, zooals hij haar nog nooit gezien
had, maar toch had zij een half-teederen,
half-ondeugenden glimlach op de lippen.
Onmiddellijk steeg hij af en stond naast
haar.
„Jou malle, dwaze Paul!" zei ze en streek
de wang langs de mouw van zijn jas.
Met een zucht van verlichting sloot Paul
haar tegen zioh aan. Het was hem voldoen
de, dat zij uit eigen beweging tot hem ge
komen was. Dit was hem immers een be
wijs, dat zij toch naar hem verlangde.
„Wat is er, liefste?" vroeg hij.
„Ik ben je troost komen zoeken. Ik heb
mij den heelen dag al zoo ellendig gevoeld."
„Waarom, Félice?"
„Wei, je hebt mij lief, zei je, en je bent
ineens weggereden als een verstoorde prins
in een sprookje!"
„Ik dacht, dat mijn prinsesje mij niet lief
had."
„Dat zei ik maar zoo, omdat ik hang was.1
dat Pauls moeder giste, dat. ik Paul lief
had, en ik dachtMaar wat komt het
er ook eigenlijk op aan, wat ik dacht' Ik
wilde alleen maar niet, dat je mij uit mede
lijden zoudt trouwen."
„Mijn trotsdhe, kleine Félice, hoe kon je
dat nu denken!"
„Heb jij je ook den heelen dag ellendig
gevoeld?" luidde de wedervraag.
„Diep ellendig! Maar d i t is het alles wel
waard," zei hij, haalde zijn zakdoek te voor
schijn en wieóhte haar een traan van het
geflaat.
HOOFDSTUK XVII
Zoo gauw mogelijk werden er nu voor
bereidende maatregelen genömen voor bet
vertrek. Zelfs Félice wilde er niet van hoo-
ren, dat Paul zich nu zou terugtrekken.
Hoe meer gezelschap Dick bij zich had, hoe
beter hij afgeleid zou worden van eigen 'eeJ
ei., vooral, wanneer dit gezelschap dan
bestond in zoo'n trouwen vriend aus Paul.
De verlenging van verlof werd Paul toe
gestaan en hij was hier zeer mee ingeno
men. Hij had zich al verbeeld, dat liij wat-
vergeten werd in clien vriendsohapebond
van hun drieën.
Het gezelschapje zou naar West-Afrika
gaan en nu dit eenmaal vaststond, kwam
er weer leven en energie in Dick.
Een paar dagen vóór zijn vertrek ging
Fareniham naar Headlands. Hij was niet
van plan, een nacht over te blijven, maar
zou alleen even afscheid gaan nemen bij
Lawrence en zijn schoonzuster en nam zioh
voor, het grootste deel van den dag bij zijl
ouden vriend Basil Weybourne door ta
brengen.
Hij ging daarheen door een boechje. waar
bij al6 jongen ook altijd graag .liep, en hier
kwam hij een van de zoontjes van Law
rence tegen, die bijzonder veel op hem dj"
ken moest en ook uren lang langs het
strand of door de bassohen kon dwalem
Farenham voelde zich sterk tot hein aan-
getrokken. Hij maakte het neefje opmerk*
zaam op veel, dat hem ook vroeger getrof»
fen had en liet hem onder andere een ver»
laten eekhoornnestje zien.
Het ventje voelde, dat Oom Rex hem be*
greep, veel beter dan zijn ouders en,
die wandeling zou hem dan ook altyd bij*
blijven.
Nadat ze afscheid hadden genomen, be
gaf Farenham zioh vol verlangen naar de
pastorie.
„Master R*x!O, Master Rexl" onfc*
ving de oude huishoudster hem en stak'
hem haar beide vereelte handen toe.
„O, Jpssie, wat 16 het toch heerlijk, om
oude vrienden weer te zienl"
Ze deed de deur van do studeerkamer
voor hem open.
Wordt vervolgd, j
