MniETU
GERLIJN en DE HAAN
MARTINIT
VEGTER'S WONINGBUREAU
Rotterdamsche
Boaz-Bank N.V.
WARME LUCHT- EH VENTILATIE KANALEN
PI1PEH EH HULPSTUKKEN SSIS;1^
Amsterdam
„WITTENBURG"
H.
B. POST
BOUWBLAD No. 120 (Verschijnt eiken Maandag)
MAANDAG 14 SEPTEMBER 1931
BESCHERMT ALLE GEBOUWEN TEGEN
HITTE - KOUDE - VOCHT - LAWAAI
GRATIS DESKUNDIGS ADVIES
N.V. Producten GrondstoffenHmij.
AMSTEROAM: Sarphatikade i- Tel. 34824 .36824
ROTTERDAM: Stationsweg 37b - Telat. 11690
Nieuwt>ouw Amsterdamsche Bank
Architectuur: Dr. H. P. BERLAGE, 's-Gravenhage.
B. J. OUENDAG, Amsterdam.
Ir. W. B. OUENDAG, Amsterdam.
Uitvoering: GERL1JN EN DE HAAN, Amsterdam,
Ofschoon de volledige voltooiing van een
teer belangrijk bouwwerk van de architec
ten Dr. H. P.-Be rl age en B. J. Ouën-
dag, architecten B.N.A., nl. het nieuwe
hoofdgebouw van de Amsterdamsche Bank
te Amsterdam, nog wel geruimen tijd zal
I vorderen, kunnen we aan de hand van een
foto ons toch wel eenigszins voorstellen,
1 welk een imposante indruk dit reuzen-
kantoorgebouw in dit drukke stadsgedeelte
tal maken.
Bij het ontwerpen van dit nieuwe hoofd
gebouw zullen uit den aard der zaak, tal
van groote moeilijkheden zijn gerezen. Zoo
rialenhandelaren. Op deze wijze móét een
oed geheel worden verkregen.
De voltooiing van het nieuwe hoofdge
bouw van de Amsterdamsche Bank is voor
ontwikkeling onzer architectuur in ver
band met de ontwikkeling onzer constructie
wijzen en in verband met de evolutie der
denkbeelden omtrent de doelmatigste inrich
ting van de geëischte groote kantoorgebou
wen, van buitengewoon belang.
Het wil ons voorkomen, dat uit een
utiliteits-oogpunt het gebouw in ailerlei
opzicht valt te loven. De twee souterrain
verdiepingen bevatten o.m.: de safe voor
Amsterdamsche Bank Amsterdam
moest rekening gehouden worden met stede
bouwkundige-, architectonische- en bouw
technische eischen.
Wat de stiedebouwkundige eischen betreft
moest voor alles rekening worden gehouden
met de voorwaarden door de Gemeente
Amsterdam gesteld. Aan d'e zijde van de
Utrechtschestraat moest nl. een galerij wor
den gemaakt, waardoor de bouwdiepte ver
smald werd en de voorgeschreven hoogte
grenzen overschreden werden. En als nog
nimmer in Amsterdam is voorgevallen
moest voor dit gebouw een fundeering ge
maakt worden van een enorme diepte.
Interessant is het wel in dit verband
eenige cijfers te noemen. Zoo bedraagt de
gevellengte aan de Heerengracht, alwaar
rich thans het oude kantoorgebouw bevindt
niet minder dan 39 M.; de gevellengte aan
*t Rembrandtplein cn de Utrechtschestraat
©5 M. en die aan de Amstelstraat, welk
gedeelte reeds gehe'el zichtbaar is, 36 M. 't
Gebouw telt acht verdiepingen, met een
inhoud van ongeveer 100.000 M3, bij een
bouwoppervlakte van 3400 M2.
Wij brengen hier gaarne een woord van
hulde en dank aan het helder inzicht van
het Gemeentebestuur van Amsterdam, dat
deze bouw mogelijk maakte. Deze medewer
king werd bij de voorbereiding en ook bij de
uitvoering van het grootsche werk in niet
I mindere mate ondervonden door tal van
j Ingenieurs en vooraanstaande bouwmate-
i
het publiek, met couponhal en knipkamers,
de safe voor de bank, de kluizen voor op- en
bewaargeving met daarbij behoorende werk
lokalen, de verschillende kluizen voor ver
huur, en het bewaren van trommels enz
De fietsenruimte kan ongeveer 650 rijwie
len bevatten.
Een vluchtige rondgang mogen we ver
der maken. De begane grond, de hoofdver
dieping van de bank, bevat een ruime hal
voor het publiek, hoofdtrappenhuis (waar
over later meer), effectenhal, verschillen
de kantoorlokalen en toiletten.
De Directie zetelt op de eerste etage,
alwaar tevens de vergaderzaal, conferentie-
kamers, kantoorlokalen, enz. zijn geprojec
De tweede en derde verdieping zijn uit
sluitend voor kantoorlokalen bestemd. Ook
zijn hier ondergebracht de can tines met
keuken, terwijl de vierde en vijfde verdie
ping voor het archief zijn ingericht. Ver
schillende dienstruimten zijn in een hooger
opgetrokken vertrek van het gebouw onder
gebracht. Onnoodig op te merken, dat do
verschillende verdiepingen door verschil
lende liften met elkaar in verbinding staan,
Nog zij opgemerkt dat de toren aan de
zijde van het Rembrandtplein een hoogte
heeft van 39 M.
De ventilatie.
terwijl honderden en nog eens honderden
er komen en gaan, moeten wel hooge
eischen gesteld worden aan de luchtverver-
sohing. Een en ander werd opgedragen aan
de N.V. Eerste Ned. Fabriek van
Asbest-Cementplaten „Martinit'
te Amsterdam. Deze opdracht bestond
uit het leveren en monteeren van „Marti-
nit"-kanaalstukken en -kanalen ten behoeve
van de ventilatie-inricbting. De kanaalstuk
ken werden gesteld vóórdat de beton ter
plaatse werd gestort. Om deee kanaalstuk
ken werd nu beton gestort, zoodat eene
vloeiende verbinding werd verkregen tus-
schen verticale en hooger gelegen horizon
tale kanalen.
Verder zijn tusschen de verschillende ver
diepingen van het gebouw horizontale „Mar
tini t"-kanalen aangebracht, waarvan de
hierbij afgedrukte teekening den platten
grond aangeeft van de kanalen tusschen de
iste en 2de verdieping. De kanalen welke
alle een rechthoekige vorm hebben, hebben
hier afmetingen tot 200 x 275 c.M. De wand
dikte is hier 10 en 12 ra.P.L
De lucht wordt boven de kap aangezogen.
Nadat deze lucht gefiltreerd en stofvrij ge
maakt en naar gelang van de buitentempe
ratuur verkoeld of verwarmd is, wordt ze
mei een kleinen overdruk boven de elec-
trische lampen in de lokalen gevoerd. Scher
men boven deze laimpen. zorgen voor een
gelijkmatige verdeeling van de lucht De
verbruikte lucht wordt door in den wand
aangebrachte kanalen afgevoerd.
De Amsterdamsche fabriek van
Cement-IJzerwerken „W i 11 e n-
burg" te Amsterdam verzorgde de enorme
hoeveelheid cement-ijzerwerken.
Algemeen komt men tegenwoordig tot de
overtuiging dat men niet voldoende ver
antwoord is indien men zijn gebouw, fabriek
molen, kerk of villa niet op afdoende wijze
tegen bliksemschade heeft doen beveiligen,
en meer en meer gaan de Architecten er
toe over de beveiliging van de door hen
ontworpen bouwwerken in overleg met des
kundigen, die van de bliksembeveiliging
een speciale studie maakten, reeds van den
m U wilt wonen te Voorburg?
ij Wendt U tot
m Laan van Rustenburg 2, Voorburg
jj Telef. 778168
g Het geeft belanghebbenden inlich-
|j§ tingen omtrent alle te Voorburg
Hl beschikbare huizen.
1H Bemiddeling kosteloos.
aanvang af in het bouwplan op te nemen en
dit laatste is ook _uit een architectonisch
oogpunt van hët' grootste belang.
Ook bij dezen bouw is dit geschied. De'
bekende firma Heringa en Wuthrich
te Haarlem verzorgde dit belangrijke vraag
stuk.
Deze firma bouwt reeds sedert 1900 aflei
ders volgens de nieuwere inzichten en zij
heeft in den loop der jaren hiervoor een eigen
systeem uitgewerkt, door welks toepassing
hoewel reeds vele malen door haar aange
legde afleiders zijn getroffen, nog nimmer
schade veroorzaakt werd aan de aldus be
veiligde gebouwen.
Het maken eener goede en afdoende be
veiliging is geheel een zaak van weten
schap en vertrouwen, en men dient daarbij
niet naar den laagsten prijs, doch wel naar
de meeste ervaring te oordeel en.
Aannemers van het kantoorgebouw zijn
de heeren Gel ij n endeHaan te Amster
dam, terwijl het schilderwerk wordt uitge
voerd door de fa. H. B. Post, eveneens te
Amsterdam.
We meenen het hierbij voorloopig te mo
gen laten. Tegen den tijd dat het gebouw
P)e klok in het
Jaarbeursgebouw
Bij de opening vam de 25ste Nederlamd-
sche Jaarbeurs op 8 September j.L werd
o.m. het Jaarbeursbestiuur een klok aange
boden, waarvoor door een uit leeken be
staande commissie een wedstrijd was uitge
schreven. Men vroeg van de tot den wed
strijd uitgen-oodigden, het kosteloos leveren
van ontwerpen binnen eenige dagen, zonder
eenig vast programma, zonder eenige zeker
heid, dat aan de ontwerpen een deskundige
beoordeeling zou ten dee-1 vallen, zonder
eenige waarborg, dat welk belang van de in-
[)e 25ste Koninklijke Jaarbeurs
Voor de vijf en twintigste maal heeft het
Neaerlandsch Jaarbeursinstituut zijn poor
ten geopend. De belangrijkheid van dit feit
is in 't kort deze: ten eerste, dat industrie
en handel 't jaarbeurs-intermediair als een
wezenlijk bestanddeel van het handelsver
keer hebben aanvaard en ten tweede, dat
de financieele toestand van het Jaarbeurs-
instituut thans een vaste basis tot breeder
ontwikkeling waarborgt.
Vastgesteld mag worden dat onze in
dustrie en handel hun energie nog niet ver
loren hebben, dat men over het algemeen
zich flink door de moeilijkheden tracht heen
te slaan en dat men er zich van bewust
toont, dat het economisch leven, zoowel wat
productie als distributie betreft, bezig is
zich naor nieuwe verhoudingen in te
richten
Het 3e Jaarbeursgebouw.
De bouw van het derde Jaarbeursgebouw
vordert naar wensch en fahrplarumassig. On
middellijk na afloop der voorjaarsbeurs is
met het grondwerk begonnen. Het derde
gebouw moet in tien maanden worden ge
bouwd en bij de komende voorjaarsbeurs
in gebruik genomen worden. De eisch om
tot een kerteren bouwtijd te komen, leidde
tot een ijzerconstructie met baksteen-vul
ling. Nadat omstreeks half Juli de fundee
ring en de beton-kelder gereed waren, kon
begonnen worden met de oprichting van de
ijzerconslructie, waarvoor ruim 500 ton ijzer
werd gemonteerd. Begin Augustus is men
reed? kunnen aanvangen met het metselen
der gevelmuren en het aanbrengen van het
dak en de betonvloeren. Verwacht wordt,
dat in de maand October het nieuwe gebouw
gias- en waterdicht zal zijn en met de in
wendige afwerking begonnen kan worden.
Bij het grondwerk voor het derde gebouw
zijn teruggevonden de fundamenten van het
oude Kasteel Vredenburg, dat in 1529 door
Keizer Karei V binnen de muren der stad
Utrecht werd opgericht, uit wedik kasteel in
1578 de Spanjaarden door de Utrechtsche
burgers werden verdreven.
Langs de stands.
Het ls natuurlijk onmogelijk om in deze
kolommen de geheele Jaarbeurs te „ver
slaan'. Enkele nieuwe uitvindingen
nouveauté's die direct of indirect op in- of
exterieur betrekking hebben, mogen even
wel niet onbesproken blijven. Toch mag dit
overzicht geen aanspraak op volledigheid
maken en op geheel willekeurige wijze zul
len wij een en ander de revue laten pas-
sfeeren. Wellicht spoort zij velen aan alsnog
een bezöëk aan de- 25ste Nederlandsche
'Jaarbeurs te maken.
De huisvrouwen zal .het dan zeker in-
ièresseéren dat een Motor Stoker In-
stallatie haar in staat stelt 25 tot 50
op haar kolenrekening te besparen en haar
verder alle denkbare voordeel en brengt van
geheel automatisch stoken, zonder risico van
explosie of brand. Deze vernuftige Stoker
brengt automatische toevoer der kolen,
automatische verwijdering van de asch en
dito regeling van de te verbruiken hoeveel
heid kolen ten opzichte van de verlangde
temperatuur. We hebben ons tijdens onze
vluchtige rondgang natuurlijk niet volledig
kunnen overtuigen, maar volgens de ver
strekte gegevens is het mogelijk het appa
raat weken alleen te laten werken, zonder
eer.ig toezicht, zonder eenig onderhoud, dan
alleen het van tijd tot tijd wegnemen der
aschemmers.
De tijd ligt nog maar kort achter ons,
waarin centrale verwarming uitsluitend toe
gepast werd in utiliteits-gfebouwen en voor
woonhuizen alleen in aanmerking kwam,
wanneer het groote landhuizen betrof. Thans
is de toestand zoo, dat iemand, die een huis
koopt of laat bouwen zelfs van bescheiden
afmetingen in 9 van de 10 gevallen den
aanleg eener centrale verwarming overweegt
wanneer deze niet reeds door een vorigen
eigenaar of den speculatie-bouwer is aan
gebracht.
Het lijdt geen twijfel, dat binnenkort
iedereen, die een huis van eenigen omvang
betrekt, het vanzelfsprekend zal achten daar
in, naast de verlichting en de sanitaire in
stallatie, ook centrale verwarming in alle
kamers aan te treffen.
Wanneer men zich een juiste voorstelling
tracht te maken hoe in dezen snellen ont
wikkelingsgang oorzaken en gevolgen sa
menhangen, dan komt één feit duidelijk
naar voren:
„Iemand, die een centraal verwarmd huis
bewoond heeft, verlangt nooit terug naar den
ouden toestand, d.i. naar een huis, waarvan
slechts twee of drie kamers met kachels te
verwarmen en de overige met de gangen
enz. meer dan de helft van het jaar koud
waren".
Ongetwijfeld hebben wij hier, als bij zoo
vele snelle veranderingen die onze „eeuw
der techniek gebracht heeft, te maken met
een wisselwerking.
Fenerziids brengt de ontwikkeling der
techniek passende vormen en methoden en
anderzijds is daar onze opvatting van com
fort. die hoogere eischen stelt wanneer dc
mogelijkheid ze op betrekkelijk eenvoudige
wijze te vervullen, geboden wordt.
Hiermede komen wij op een punt, dat voor
den leek moeilijkheden oplevert en wat ons
zenders ook, op behoorlijke wijze zou worden
gerespecteerd.
Een der uitgenooddgden heeft zich tot de
Permanente Prijsvraagcommissie uit den
N.B.A. gewend en verzocht hare tusschen-
koms/t om, zoo mogelijk, dezen wedstrijd in
ee*i beter spoor te leiden en daardoor betere
voorwaarden te verkrijgen, aam welk ver
zoek werd voldaam. Volgens Architectura
bleef een schrijven vam bedoelde commissie
onbeantwoord en den uitgenoodigde werd
bericht dat de commissie niet bereid was,
wijzigingen in de voorwaarden te brengen.
Nadat hij de commissie had bericht, onder
deze omstamdigheden n-iet aam den wedstrijd
te zullen deelnemen, ontving hij van een der
commissieleden een schrijven, waarin hem
zijn houding verweten werd.
Toch beschouwt de P. P. C dit bedanken
als een winst, als een doorwerking van
juiste beginselen op wedstrijdgebied, waar
van de waarde, als een persoonlijk offer aan
het gemeenschappelijk kunstenaarsbelang,
niet hoog gemoeg kam worden aangeslagen.
aanleiding geeft U te adviseeren uw licht
verder op te steken bij de fa. F. W. Braat,
Del 11
intusschen vervolgen wij onze route en
merken op dat niets zóó duidelijk, zóó on
miskenbaar den geest des tijds spiegelt, als
juist de toonaangevende „stijl" die zich in
kleeding en woninginrichting, in kunst en
architectuur uit. Nieuwe stijlvormen hebben
zich ontwikkeld, die zich hoofdzakelijk ken
merken, door hun strenge zakelijke vormen.
In al deze stijlvormen komt het streven tot
uitdrukking doelmatigheid en schoonheid
zooveel mogelijk met elkaar te vereenigen,
Nieuwe materialen, nieuwe vormen, nieu
we kJeurschakeeringen worden tegenwoordig
bijna overal toegepast, en natuurlijk
heeft ook de N.V. Philips Gloeilampen
fabriek, zich niet aan dezen, alles begeeste-
renden invloed kunnen onttrekken. Tal
nieuwe lampen en armaturen voor binnen-
verlichting hebben we mogen bewonderen
ons laten verklaren dat in ziekenhuizen
alleen armaturen gebruikt mogen worden,
die een gelijkmatige, niet verblindende ver
lichting geven, gemakkelijk kunnen worden
schoongehouden en tegen alle schadelijke
dampen bestand zijn. Aan al deze eischen
voldoen de Phililite E. armaturen.
In vele moderne woningcomplexen,
in Amsterdam, is de buitendeur-tele
foon reeds toegepast. Wij moeten dus de
bouwwereld op deze nieuwigheid attent ma
ken, bestaande uit een luidsprekende tele
foon voor montage aan de voordeur en een
Pompenburgsingel 13, Rotterdam
Telefoon 2I3S5 (2 lijnen)
VRAAGT INLICHTIN61N H CONDITIËN
transportabel toestel voor gebruik binnens
huis. Vcor doctoren, apothekers en vooral
voor hen die in flat's, villa's of buitenhuizen
wonen, lijkt ons deze nieuwigheid onmis-
baar. Vcortaan zal het dus mogelijk zijn do
rncnschen aan de voordeur te woord te
staan van uit de slaapkamer.
Ondanks de weinige middelen, welke ons
heden ten dienste staan, is het mogelij k ge
bouwen, schuren, daken, vloeren, muren
enz. afaoende te beschermen tegen weers
invloeden, aantastingen van zuren enz. en
wel door „Hematect", een teen-vrij, elas
tisch. onontvlambaar product
Niet alleen voor nieuwbouw, doch ook
voor afdoende herstellen lijkt ons dit pro
duct in een lang verwachte behoefte te
voonien.
CRUQUIUSWEG 113 - AMSTERDAM C.
TELEFOON 50700 (3 LIJNEN)
ASBEST-CEMENT
volgens teekening.
ASBEST-CEMENT
diam: 50—1000 m.m. werkdruk tot 20 atm.
Prijzen, monsters, projecten en berekeningen
worden op aanvraag gaarne verstrekt.
i 1
AANNEMERS
Kantoor en Werkplaats
De Wittenstraat 150
Telefoon 82311
Amsterdamsche Fabriek
van Cement Ijzerwerken
Kantoor: Singel 168 - AMSTERDAM - Telefoon 41740
De SCHILDERWERKEN
v. d. nieuwbouw Amster
damsche Bank worden uit
gevoerd door
SCHILDERWERKEN
AMSTERDAM - TEL. 81504
