SCHOOL- EN KERKMEUBELEN
L. VAN DEN BERG
Doe
Het
Veilig
Met
Rawlplug
MEUBELEN
ALCONI
N.V.d'Agnolo&Co.
FIRMA J. ROTHUIZEN £H ZONEN
Gewapend Beton- en Kunststeenwerken
Terrazzovloeren en Gootsteenen
Houtgranietvloeren
Kerstant v. d. Bergelaan 2a
HILLEGERSBERG
Telefoon 42587 Rotterdam
BOUWBLAD No. 120. PAO. B
MAANDAG 11 SEPTEMBER 1031
Bouw- en Waterbouw
kundig Bureau
A. H. v. WIJNGAARDEN
Laeda 179 - ROTTERDAM -Tal. 56390
[)e Groen van Prinstererschool te Voorburg
Architect: P. VAN DER MAST, Voorburg
Uitvoering: Gebr. VAN DEN BOSCH, Dordrecht
Gaven we in ons laatste nummer van de
Bouwwereld een drietal nieuwe bijzondere
i scholen, waarvan twee te Schiedam en één
te Arnhem, thans volgt nog één nieuw
schoolgebouw te Voorburg op gevaar af
1 den lezer „des Guten zuviel" te geven.
I Het ligt echter voor de hand, dat juist
tegen September en Maart een aantal
nieuwe scholen in gebruik worden genomen
Zoo is ook dit gebouw met zeven les
lokalen en een ruim gymnastieklokaal bin
nen den tijd van zes maanden zoover ge
reed gekomen, dat in de lokalen, die op
altijd bijzondere moeilijkheden op te leveren
Vooral als een overstekende afdekking
van het platte gedeelte in het pannendak
uitloopt
Ook hier kunnen we deze overgang en
afsluiting niet als geslaagd zien, hoewel de
halfronde uitbouw op zichzelf verdienste
lijk is.
Links van de ingangspartij strekt zich de
gevel uit met als afsluiting aan de andere
zijde de ingang van het gymnastieklokaal.
Deze toegang is bescheiden en vormt in
den bekronenden topgevel den overgang
Een hoofdenkamer van 6 bij 4.25 M., een
afzonderlijke personeelsgarderobe van6M2.
opp., ongerekend de daarin gebouwde zes
kasten, een rijwielbergplaats van 17 M2.
oppervlakte, lijkt ons wei zéér aan den
royalen kant
Zoo is ihet ook met de granieten trap,
die een breedte heeft van niet minder dan
2.20 M.
Onder die trap is een vestibule met uit
gang naar de speelplaats.
Aan de benedengang liggen een drietal
leslokalen, terwijl op het eind een glasdeur
de gang van het gymnastieklokaal afsluit
De gang heeft aan weerszijden ondiepe
kleerennissen, die gevormd worden door de
half uitgebouwde W.C.'s aan de gevelzijde
en door uitgebouwde kasten aan de lokaal
zijde.
De gangvloeren zijn van dubbelhardge-
bakken tegels in de combinatie groen, grijs
en rood.
De wandtegels zijn van een gelige kleur
met roode strips.
Het houtwerk is groen en zwart geverfd
met roode kleumootj es op de markante
punten.
De leslokalen zijn ln dezelfde kleuren ge
houden en hebben riftvloeren.
De onderramen der breede stalen "vensters
van Braat, Delft zijn v*n aardig glas-in-
lood voorzien, evenals de hooge ramen
van de ronde trap-uitbouw.
Het flinke gymnastieklokaal heeft een
open kap met Masoniet-plafond. De stem
mige, warme kleur van dit materiaal doet
het goed tusschen de iets sterker gekleurde
houten spanten,
In den kelder onder de hal zijn een twee
tal ketels opgesteld, die voor de verwarming
zullen zorgen.
De radiatoren in de lokalen zijn de „Veha"
radiatoren, een product van den laatsten
tijd, dat zich onderscheidt door dat hier
niet meer van leden kan gesproken worden
in den gewonen zin.
Van buiten gezien zijn het vlakke platen
die op regelmatige afstjnden even zijn inge
deukt
Bepaald mooi kunnen we ook deze ver
warmingselementen nog niet vinden.
Samenvattend zouden we willen zeggen:
mooi gelegen, ruim opgezet en degelijk
schoolgebouw. Behoudens de boven ge
maakte opmerkingen is de architectuur be
vredigend.
[ïeuwbouw Anna Paulownastraat
te Rotterdam
De Groen van Prinstererschool te Voorburg
den beganen grond zijn gelegen, de kinde
ren reeds onderwijs ontvangen.
Voor de bovenlokalen wordt de bevolking
berst in den loop der eerst .volgende jaren
verwacht.
Het royaal opgezette schoolgebouw aan
den hoek van twee straten gelegen, in het
nieuwe gedeelte van Voorburg, over de
spoorbaan, ligt met de voorzijde op het
noordwesten en het is daarom juist gezien
om de schoollokalen aap de speelplaatszijde
op het zuid-oosten te projecteeren. Zoo is de
meest gunstige ligging der leslokalen ver
kregen.
Het twee verdiepingen hooge gebouw is
afgedekt met een hoog ,dak, dat gedekt is
met blauw-grijze pannen.
De muren zijn gemetseld van gele steen
met roode nuanceering op een donkerkleu
rig plint.
Aan de voorzijde springt de ingangspartij
'die bekroond is met een topgevel het meest
in het oog.
Rechts sluit hierbil aan het halfrond uit-
gebouwde en vlak afgedekte trappenhuis.
Zoo'n aansluiting van 'een vlak afgedekte
partij tegen een andere met dak schijnt
naar het lager doorgehaalde dak boven het
gymnastieklokaal.
Het gevelvlak, dat tusschen de beide toe
gangen de gangen afsluit, is door de uitge
bouwde W.C's verdeeld in „moten".
Deze uitgebouwde smalle partijen zijn
bovendien wat hooger opgetrokken, dan de
afsluitende gootJij'st, zoodat de afdekkingen
ook hier weer eindigen in het met pannen
gedekte dakvlak.
De onderbneldng van het gevelvlak door
de vertikale uitbouwen verdeelt deze gevel
op niet gelukkige wijze.
Veel beter is de gevel aan de speelplaats
zijde, waar de doorgaande gootlijst boven
de groote lokaalramen een goede afsluiting
geeft
Naar deze zijde is het gymnastieklokaal
haaks op de school uitgebouwd en een over
dekte speelplaats sluit hierbij aan.
De voortuin is grasveld met omraming
van heesters, de speelplaats, die betegeld ls
wordt op dezelfde wijze met beplanting
afgesloten.
(Binnen maakt de school een royalen
indruk.
Eerst debreede vestibule met kasten voor
de verschillende meters, dan de hal met
trap-opgang rechts, schoolgang links, door
gang naar de kamer van het hoofd met
garderobe en rijwielbergplaats tegenover de
vestibule.
Dit gedeelte is zoo breed opgezet, dat men
zich afvraagt, of dat economisch is te .ver
antwoorden.
Het komt ons voor, dat het gemeente
bestuur van Voorburg tegenover het school
bestuur geen bekrompen standpunt heeft
ingenomen.
Architectuur: J. C. HENRI VAN INGEN, Architect N. I. V. A.
Bouwkundigen: P. MUYSSON Wm en S, NEDERLOF Lin., Rotterdam
een der oudste straten van het heel
oude Westen van Rotterdam, een dwars
straat van de tegenwoordige West Kruiskade
de Anna Paulownastraat, zal nevenstaand
ontwerp gebouwd worden, waarvan de in
deeling het gewone tusschenkamer-type is.
Het bouwen van een dergelijk blok pan
den is nu direct niet zoo iets buitengewoons
doch uit historisch oogpunt is het wel in-
terressant om er iets van te vermelden.
De oude huizen, die thans gesloopt worden
zijn gebouwd door den heer A. Schuura in
1872 die vergunning kreeg voor het bouwen
van vier dubbele en vier enkele panden en
op het achterterredn een rij bergplaatsen.
De panden bevatten de nu zoo gesmade
„rug-aan-rug" woningen. De achterlewoners
konden door een poort bij hun buitendeuren
komen, zoodat dit achterterrein een „we-
reldje-op-zich-zelf' werd.
Op dit achter-erf vond men dan ook vroe
ger van alles en nog wat, een soort markt
plaats, waar veel te koop was.
In dien tijd, toen de toenmaligo verlengde
Kruiskade met aan bedde zijden slooten en
voor elk huis een bruggetje en Rotterdam
niet verder reikte dan tot de Palmstraat
(niet van der Palmstraat), waar hoogstens
twaalf huisjes stonden en daarachter onaf
zienbaar weiland, werd het gedeelte Anna
Paulownastraat gebouwd, vanaf de h'ier-
bedoelde huizen tot aan de Diergaardesingel
en ook een gedeelte Drievriendenstraat en
-dwarsstraat
De nieuwe huizen bestonden (en bestaan
nog) uit benedenwoningen met vrije boven
huizen, een ongekende weelde in vergf lijking
met de oude nuizen, die nu worden afge
broken. Do bewoners van de nieuwe huizen
voelden zich een weinig voornamer dan
degenen die de oude huizen bewoonden, en
daardoor kreeg dit oude gedeelte spoedig den
naam van de „ark". Aan de straatzijde waren
de verschillende „stalletjes" waarvan enkele
verkoopers als „beroemdheden" in de buurt
bekend stonden Zoo heeft alles zijn eigen
aardige herinneringen, dat nu door de sloo-
pershamer verloren gaat.
Nu zullen deze nieuwe panden binnenkort
verrijren en den is dit alles vergeten. Wel
kan geconstateerd worden, dat de heer
Schuurs een solide bouw heeft gemaakt
alleen paste de indeeling niet meer in dezen
tijd, waardoor ook het besluit tot algeheele
vernieuwing is verhaast.
De straat zal door deze eenvoudige maar
ruimere bouw een heel ander aspect krijgen
en .veel als nette woonstraat winnen.
Overtuigt U in het Vellgheidsrauseum
te Amsterdam
Importeur: Rawlp>ug House, Delft.
N.V. FABRIEKEN „WADDINXVEEN"
V/m. A. KËMPKES A Co.
TEL.17 WADDINXVEEN
VOOR DE
TEGENWOORDIGE W0NIN8
LEVERING DOOR DEN
HANDEL. TOONKAMERS
CRABETHSTRAAT57
GOU DA T.O. HET STATION
de nieuwe, duurzame wand- en plafond-
bekleeding, in div. kleuren verkrijgbaar, geeft
een artistiek idee aan Uw salons, winkels, enz.
Bemonsterde offerte op aanvraag verkrijgbaar:
A.HELMSTRIJD, Wagenstraat 9, Maassluis
Het nieuwe administratiegebouw van den
Algemoenen Duitschen Bond tot exploitatie
van mijnen in Frankfurt a. d. Main, is
thans in gebruik genomen. De ontwerpen
van den bouw zijn van de Berlijnsohe archi
tecten Max Taut en Franz Hoffmann.
lfot voor gregadlffden t«r lnxatr« ter eeeretAJle
van Delfland. Oude Delft 167a, Delft: tnl. wor
den verstrekt door den Ingenieur van Delfland
en den teohn.-ambt. Jac. v. Diesel op voorn,
adres; het procee-verbaal van gegeven lnl. zal
ter Inzage liggen op den dag en ter plaatse v«ui
aanbesteding van 9.30 tot 10.30 uur,
VREESWIJK. 11 i
H.R.LAUWAARS «ZONEN
Pljnacfcerpleln 44 - Rotterdam
Magazijnen: Schommeletr. 8-30
Waal-, IJssel-, Kalkzandsteen
Hindvorm Invirichilltnd formaat
Spodaal dunna gavalataan
De nieuwbouw in de Anna Paulownastraat te Rotterdam
AANBESTEDINGEN
TE HOUDEN .AANBESTEDINGEN:
ZATERDAG 19 SEPTEMBER
TILBURG. De arch. H Gooaens, D 8, Els-
beek (N.B.), namens mej. C. v. d. Wiel: het
bouwen van 26 middenstandswoningen te Til
burg; bestek en teek. ad f 25, fr. p. p. f 25.50,
rest, f 17 verkrijgb. ten kant. van voorn. arob.
Afd. Franeker
Franeker: het
een lagere landbouwschool met
het hoofd, op een vrij terrein
f3.16, vertirljgb. bij G. J. Bosma, gem.-»<
Franeker.
WOENSDAG 23 SEPTEMBER
ZELiHEM, 6 nam. Het Bouwbur. „De
schap" WUhelminaatr. 123. Doe tineher
i de o. 1. s. te
mlandshuis. Oude
Gemoenlandsbuls van Delfland te Delft,
bijbeh. Secretariegebouw, verwarmingekelder,
ens., een en ander gelegen aan het Oude Delft,
plaatselijk gemerkt noe. 167 en 167a, met bijk.
werken; bestek met teek. ad f6, verkrijgb. en
:eek. ad f2 verkrijgb. i
Gem.seer, alwaar ook lnl. worden verstrekt.
DINSDAG 39 8E PT EMBER
GRONINGEN, 11 am. Het Gem.best.: het sloe
pen van den IJzeren bovenbouw van de Bote-
rlngebrug, en het bouwen van een nieuwe
Boteringebrug, tueeohen de bestaande land
den datum van a
DIN8DAG I OCTOBER
UTRECHT. 11 u.De Dir. der N. 8. In bet
TERRAZZO - MOZATK - KUNST
STEEN- EN BETONWERKEN
DAGNOIilTHOVLOEnEN voor 8choten. Zieken
huizen, Fabrieken, en2. HJstrlch. en kurkestrleh-
ondervloeren voor rubber, linoleum, enz. op
hout of beton. Vraagt monsters en prezen.
Hoofdgeb. Ill i
GEHOUDEN AANBESTEDINGEN:
AMERSFOORT. De Stadaarch. en Dir. Bouw-
toez. enz.: het bouwen van 20 woningen aan de
Hy&clnthstr.; laagste fa. Jac. van Gent, aldaar.
t best der Ver.
Zonuw- en Geestesziekten te Amersfoort;
bouwen van een klassepavtljoen voor 74
enten; een sanatorium voor 104 patiënten:
dokterswoning, een administrateurswoning
kMMfoMT -onlngen; laagste M, P, v. d.
HANDEL MAATSCHAPPIJ N.V'
j„HET BOUWBEDRIJF"
Handel in BOUWMATERIALEN
DRIJFSTEEN'BETONBLOKJES
voor BETONWERKEN
Kantoor, Magazijnen es Industrie:
AELBRECHTSKADE 1 Tel. 30933
ROTTERDAM
Bijl, Zeist, f383.500.
AMERSFOORT. (Ond.). De arch. T. Slkroa:
hot bouwen van 6 wen ln gen aan de St Anfri-
dus- en de Radboudstr.. zonder mach. timmer
werk; laagste J. Blom, aldaar, f19.103.
C.VLLANTSOOG. Het Gem.best.: de verbouw
van de o. 1. s. aldaar; laagste Jb. de Graaf en
te Moerbeek
HariaghutMA
i Schagerhrug f 4863.
Plattegrond Groen van Prinstererschool te Voorburg
IETS OVER HET PALEIS TE AMSTERDAM
EN ZIJN BOUWMEESTER
In den laatsten tijd heeft de Amsterdam-
sche Paleis-Raadhuis-kwestie in het middel
punt van de belangstelling gestaan, maar
door de aanneming van de motie-Van den
Berg, tengevolge waarvan een uitgebreide
commissie de zaak nog eens van alle kan-
teq zal bezien en bestudeeren, is ze zeker
weer voor langen tijd van de baan.
Ik za] mij niet vermeten een oordeel uit
te spreken over de door den Minister aan
de hand gedano oplossing, waardoor het
Paleis op den Dam in eigendom zou over
gaan aan den Staat der Nederlanden en
het Rijk in ruil daarvoor een som van 15
miljoen aan de stad zou afstaan om daar
voor een nieuw stadhuis te bouwen. Dit
is zeker, dat de meeningen hierover ver
deeld zijn en ik kan mij zeer goed voor
stellen, dat het een rechtgeaard Amster
dammer, die zijn stad liefheeft, aan het
hart moet gaan, om afstand te doen van
een gebouw, dat om zijn schoonheid een
eereplaats inneemt onder de monumenten
van Europa en dat reeds vóór zijn geheele
voltooiing u<>: naam verwierf van het acnt-
ste wereldwonder. Maar óók zal het den
rechtgeaarden Amsterdammer moeite kos
ten dit gebouw uit handen tc geven, omdat
hei een monument is van Amsterdams,
macht en glorie in de XVIIc eeuw en een
sprekend g« Mugenis van den fieren bu\fu-
zin en de zelfbewuste kracht van Amster
dams vroede vaderen in het bloeitijdperk
van zijn bestaaa
Wanneer een huisgezin in het bezit is
van een voorwerp, dat uitmunt door schoon
heid en tiiïis.lieke vormen; dat eouwwrlang
in de familie geweest is en dat getuigt van
welvaart en voorspoed der voorouders, dan
tal zulk een gezin er niet dan in den uiter
sten nood toe overgaan om afstand te doen
van zulk een familiestuk al zou dit nog
zooveel geldelijk voordeel opleveren. En
oo is het ook met het Paleis op den Dam,
het vroegere Raadhuis van de Hoofdstad.
't Is al erg, dat dit prachtgebouw te
kwader ure aan Lodewijk Napoleon is af
gestaan als paleis, waarvoor het niet ge
schikt was; 't is te betreuren, dat voor dit
doel veranderingen zijn aangebracht, die
het gebouw 'eer tot nadeel dan tot voordeel
hebben gestrekt; 't is al jammer genoeg,
dat dit monumentale gebouw het heele
jaar op zes ol zeven dagen na ongebruikt
staat in plaats van den Dam levendigheid
en fleur bij te zettenmaar om het ge
heel uit handen te geven, er voor altijd
afstand van te doen, dat moet pijnlijk zijn
voor het hart, dat warm klopt voor zijn
vaderstad
liet w ij pen stoute ondomenu g van
den bouwmeester Jacob van Campen
om een gebouw te stichten in een stijl, die
zoo geheel afweek van den hier te lande
gangbaren. Vergelijkt men het Raadhuis
thans Paleis op den Dam met andere mo
numentale gebouwen, die tot dusver in ons
land verrezen waren, dan springt 't groote
onderscheid in het oog. Beschouwt men liet
helaas nu afgebrande Raadhuis te Leiden,
dc Vleeschhal te Haarlem, de Waag te
Alkmaar, de Raadhuizen te Klundert, Den
Haag, Delft, Bolsward, Franeker, om niet
te spreken van andere oudere raadhuizen als
te Kampen, Middelburg, Veere, Kuilenburg,
Goudadan zal men zien, dat deze ge
bouwen in bijna niets gelijken op het
Raadhuis van Jacob van Campen, dat een
geheelen ommekeer in de bouwkunst te
weegbracht Hij was het, die de kunst van
de Italiaansche Renaissance op Nederland-
schen bodem overplantte en een stijl in 't
leven riep, die fot diep in de XlXe eeuw
zijn invloéd heeft doen gelden.
Men kan die beweging op kunstgebied
eenigszins vergelijken met hetgeen tegen
woordig plaats vindt. Wc beleven een tijd
waarin de i-.uwkunst geheel nieuwe brjien
HEELSUM BIJ ARNHEM,TEL. 339
betreedt en in niets gelijkt op hetgeen
vóór dezen is gebouwd. Met dezen gewel
digen ommekeer kan men het eens zijn of
niet die stroom is niet te keeren en hij zal
doorwerken, naar 't zioh laat aanzien, nog
tot in een verre toekomst
Welnu, zoo iets had ook plaats toen het
Raadhuis op den Dam werd gesticht en
Jacob van Campen had het voorrecht veel
succes te hebben met zijn nieuwe bouw
kundige inzichten. Vooral bij de aanzien
lijken in den lande genoot hij grooten bij
val, zoodat zij hem vereerden met belang
rijke opdrachten. Constant ij n Huy-
g e n s liet op het Plein te Den Haag een
prachtig huis door hem bouwen, dat in
1S75 is afgebroken om plaats te maken
voor het tegenwoordige Ministerie van Jus
titie. Voor Johan Maurits, den Brazi
liaan stichtte hij het voorname woonpaleis,
dat nog onder den naam van Mauritshuis
bekend staat Frederik Hendrik gaf
hem opdracht tot het bouwen van het lust
slot Niéuwburg te Rijswijk en het slot
Honselaarsdijk bij Naaldwijk, die beide
helaas verdwenen zijn. Het koninklijk Paleis
in het Noordeindo te 's-Gravenhage, dankt
zijn tegenwoordige gedaante aan dezeu
bouwmeester. Voor den bouw van de Oranje
zaal in het Huis ten Bosch riep Amelia
van S o 1 m s zijn hulp in. De door hem
ingevoerde bouwstijl veroverde stormender
hand de harten, zoodat men zich smalend
en met verachting uitliet over de vroegere
inheemsche bouwwijze, die toch zoo mooi
en schilderachtig was.
Zoo wendde zich dan ook het Stadsbe
stuur van Amsterdam tot Jacob van Cam
pen om hem op te dragen het maken van
plannen voor een nieuw raadhuis. Op
meesterlijke wijze heeft onze bouwmeester
zich van deze opdracht gekweten, en met
medewerking van de beroemdste kunste
naars van zijn tijd heeft hij een monument
geslicht, dat uitmunt door verhevenheid
van opvatting, door grootschheid en zinrijk
heid van versiering, door pracht van beeld
houw- en Schilderwerken, door een keur
van de edelste materialen, in één woord,
een meesterwerk, dat tot de rijkste kunst
voortbrengselen moet gerekend worden.
Daarbij is dit gebouw door zijn symbo
lische en allegorische voorstellingen een ge
tuigenis van de macht en de grootheid van
het Amsterdam van de XVIIc eeuw en van
den fieren burgerzin en de zelfbewuste
kracht van zijn regeerders, die de zee be-
heerschten en den schepter zwaaiden op
handelsgebied. Want wat bedoelden anders
de prachtige beeldhouwwerken in de drie
hoekige frontons aan den voor- en den
achtergevel van dit gebouw? Aan den voor
gevel zit in het midden de Amsterdamsche
stodemaag, gedekt door de keizerskroon
en door leeuwen omstuwd, en neemt de
hulde in ontvangst van tritons en najaden,
die haar kransen aanbieden, bloemen in den
schoot werpen en, op schelpen blazende,
haar lol uitbazuinen.
Aan den achtergevel ziet men een vrou
wenbeeld, dat den Handel voorstelt, gezeten
op een schip en met de voeten rustende op
een aardbol. Aan weerszijden van dit beeld
ziet men de stroomgoden van den Amstel
en het IJ, terwijl bewoners van de verschil
lende werelddeelen, te midden van de hun
bijbehoorende dierenwereld, hun schatten
komen aanbieden.
Zijn deze beeldhouwwerken niet een il
lustratie van Vondels woorden:
Het Raadhuis, thans Koninklijk Paleis te Amsterdam
Aan d'Amstel en het IJ daar doet zich
(heerlijk ope',
Zij die als Keizerin de kroon draagt
[van Europe?
En had Constant!jn Hnygens geen recht
om bij de inwijding van dit statelijke raad
huis den regeerders van Amsterdam de
woorden toe te voegen:
Doorluchte Stichteren van 's Werelds
[Achtste Wonde»
Van sooveel steens omhoogh, op sooveel
[hout* van onderj
Van sooveel kostelicks soo kostelick
[gewrocht
Van sooveel heerlickheits tot sooveel
[nuts gebrocht
Deze inwijding of liever de eerste pleche
tige raadsvergadering had plaats den 29sten
Juli 1655, hoewel het gebouw toen nog lang
niet voltooid was. Zij geschiedde met veel
plechtigheid. De dag begon met predikaties
in de Oude en de Nieuwe Kerk. Van het
Prinsenhof trok men in optocht naar den
Dam. De stoet werd voorafgegaan door een
ruiterwacht. Voorop ging de Schout gevolgd
door de burgemeesters, schepenen, treso
riers. de weesmeesters, de 36 raadsleden,
de secretarissen en de klerken. In het ge
bouw aangekomen, hield de burgemeester
de Graaf van Polsbroeck een redevoering,
's Middags vereenigden allen, die aan den
stoet hadden deelgenomen, zich aan een
feestmaaltijd, terwijl de schutters op den
Dam saluutschoten losten. Den ganschen
dag was de groote Burgerzaal, de rentrale hal
van het gebouw, voor het publiek toegan
kelijk behalve gedurende den tijd dat de
vroedschap vergaderde.
Nog eens: is het te verwonderen, dat het
den Amsterdammers moeite zou kosten af
stand te doen van dit prachtige en aan
historische tradities zoo rijke gebouw?
E. D. J. DE JONGH Jr.
