JHfttmr jCriitsdjr
VERBROKKELINGSGEVAAR
N.V. HOUTHANDEL H j,VAN SCHIJNSEL CO, oosT2EEn™KB i\m SL228?Aima
ABONNEMENT:
Per kwartaal 3.25
(Beschikkingskosten 0.15.)
Per week 0.25
Buitenland bij Weke-
6.—
Bij dagelijksche zending 7.—
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 cent
met Zondagsblad TVz cent
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbar.
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
No. 3443 ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1931
ADVERTENTIE NÏ
Van 1 tot 5 regels1.17V5
Elke regel mper0.22Va
Ingez. Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meerB 0.15
Bij contract belangrijke korting.
Voor het bevragen aan 't bureau
wordt berekend 0.10
10e Jaarganr
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
EERSTE BLAD.
WEGENS GEMIS AAN POLITIEKE
STABILITEIT
In oii3 artikel over de dood van Dr.
Nolens hebben wij één zaak slechts in
't voorbijgaan aangeraakt, terwijl ze
toch van het allergrootste belang iswe
komen er daarom thans iets uitvoeriger
op terug.
Het is de vraag, welke zich onwille
keurig laat stellen: wat zullen voor de
Koomsch-Katholieke partij de gevolgen
zijn van Nolens dood; en daaraan
haakt zich dan onmiddellijk de andere
vraag vast: wat zal daarvan het indi
recte gevolg zijn voor de politieke con
stellatie in ons land?
Deze vragen willen we allereerst bij
voorbaat in één beschouwing beant
woorden met de opmerking: de gevol
gen zullen minder schokkend zijn, dan
men oppervlakkig zou denken.
ImmersGod stelt op bepaalde plaat
sen en op bizondere momenten in de
wereldgeschiedenis steeds personen van
groote invloed en met een veelbeheer-
schende positie. En wanneer zij weg
genomen worden, dan vragen we ons
wel eens met vreeze af: wie zal de
ledige plaats innemen, wat zij leken nu
toch waarlijk onmisbaar.
Maar we kunnen beter weten. We
hebben te erkennen, dat niemand on
misbaar is en dat ieder slechts heeft te
vervullen de taak hem van Godswege
opgelegd, want in Zijn hand zijn alle
tijden en gelegenheden. En geen toe
stand zoo ingewikkeld of moeilijk, geen
vraagstuk zoo onoplosbaar, of Gods
wijsheid weet de knoop te ontbinden en
het probleem op te lossen.
In de tweede plaats zien we geen
„revolutie" in de Roomsch-kath. Staats
partij en geen beslissende ommekeer,
wat de samenwerking met andere Chris
telijke partijen betreft; want meer dan
Dr. Nolens is de kerkelijke saamhoorig-
heid in die kring; en meer dan iemand
ook is de Christelijke belijdenis, welke
al meer tot samenwerking zal nopen,
naarmate het ongeloof zich scherper
tegenover de godsdienst stelt en wereld
lijke machthebbers beslissen over de
sluiting van kerken.
Hiermee is niet gezegd, dat uit
Roomsch-kath. en Prot. Chr. kring nie
mand zal verstrikt raken in het net
der S.D.A.P., daarover loopt de
vraag niet; want wie de Roomsche
Kerk verlaat of het Christelijk geloof
vaarwel zegt, die komt als vanzelf by
liet socialisme indien niet erger
terecht. Doch wij blijven er bij, dat wie
Roomsch kerkt, ook in 't algemeen
roomsch stemt; en dat, wie de ortho
doxie in de Protestantsche kerken lief
heeft, slechts bij uitzondering in 't
stemlokaal afdwaalt.
En dus: aan een verbrokkeling in 't
Roomsche kamp en een daarmee samen
hangende verwijdering tusschen de
Christelijke partijen in ons land, geloo-
ven we nog niet.
Echter is daarmee niet ontkend, dat
er verbrokkelings^evaar aanwezig is.
Het zij nogmaals herhaald, over dat
gevaar in Roomschen kring spreken we
slechts als belangstellend toeschouwer,
niet als geïnteresseerd criticus. Doch
dat gevaar zien we, en het te ontken
nen' zou o.i. dwaasheid zijn.
De zwijgzame Nolens bezat in zijn
partij een overwicht, dat wij thans bij
niemand van zijn geestverwanten aan
wezig achten. Zien wij het juist, dan
zal Mr. Aalberse wel over een groot deel
de open plaats innemen. Doch hij zal
zelf de eerste zijn om te erkennen, dat
hij thans niet dat overwicht op allen
heeft, zooals Nolens het bijkans onge
merkt bezat en oefende, met die van-
zelfsheid, welke haast natuurlijk schijnt
te zijn.
Zeker, als wij de uitersten in de
R.-K. partij typeeren met een paar na
men, dan is het Mr. van Wijnbergen
eenerzij ds en de kring van Volkskrant
en Morgen anderzijds. En nu behoeven
we slechts te herinneren aan onze cri
tiek in een vorig nummer over deze
laatstgenoemde groep om te demon-
atreeren, dat er geen kleine verwijde
ring bestaat. De taktiek om den minis
ter van financiën uit te spelen tegen
over de roomsch-kath. ministers is be
neden peil; zelfs Het Volk stelde zich,
niet zonder tendenzieuse bedoelingen,
aan onze zijde.
Er is echter meer. In de pers van de
linkervleugel der Roomsch-kath. partij,
gelijk vroeger in de misterieuze Michaë-
listengroep, is critiek geoefend op Mr.
van Wijnbergen, welke herinnerde aan
KONINGINNEDAG
Stemt nu met blijde tonen
En reinen jubelklank
Op dezen dag van vreugde
Het lied van lof en dank!
Versier, o volk, uw feestkleed!
Waai uit, o dierbre vlag!
Want Neêrlands Koninginne
Viert haar geboortedag.
De dank en smeekgebeden
Gaan op tot Neêrlands God,
Op Wien de vaadren bouwden
In 't bangst en pijnlijkst lot.
Neem, Heer, den dank van Neêrland,
Hoor, Heer, ook Neêrlands beê:
„Deel onze Koninginne
Uw rijksten zegen meê'\
Blijf Gij haar rijkstroon schragen
Door Uw almachte hand,
De keus en de eed des Zwijgers
Doe ook Zij steeds gestand;
Opdat ook Zij ervare
Wat 't zegt, als leed genaakt:
,,'k Heb met den Heer der heer en
Een vast verbond gemaakt!"
die van socialistische zijde en in woor
den, welke aan alle broederlij khed ge
speend waren.
Wij bezien nu niet het zakelijke, wat
die verschillende zienswijzen school;
wij letten slechts op de manier, waarop
de variatie binnen één partijverband
gepubliceerd werd; en dan consta-
teeren we, dat de afstand wel heel groot
leek.
Doch ver boven deze geschillen uit
ging de macht en de beslissende invloed
van Mgr. Nolens- en of de roomsche
democraten het aardig vinden of niet,
het feit is niet te weerspreken, dat de
machtige herder zijn schaapjes bij
elkaar wist te houden: slechts niet
hinderlijke, of niet al te ongewenschte
slippertjes werden toegelaten.
Het is niet in strijd met de waar
heid, als we verklaren, dat de groote
woorden, welke vooral in den beginne,
door de roomsch-democratische groep
(we zullen het nu zoo maar zeggen)
op meetings en in de pers gezegd wer
den, niet werden herhaald in de Ka
mer en zeker niet werden gehonoreerd
bij de stemmingen. Bij sommigen kon
zelfs van een draai gesproken worden.
Het is daarom niet denkbeeldig, wan
neer de vrees wordt uitgesproken, dat
er in de Roomsche fractie na Nolens
dood wel eens een en ander zou kun
nen veranderen. Het is zelfs naar ons
inzien, vry zeker, dat verrassingen niet
buitengesloten zullen zyn. Echter, een
uiteenvallen van de Roomsch-kath.
Staatsparty verwachten we niet. Omdat
immers de Kerk ten slotte een beslis
send woord weet te spreken en geen
goede katholiek voortgaat met iets te
verdedigen, waarover de Kerk de ban
uitsprak.
Het een zit aan het ander vast. Die
zelfde, z.g. meer democratische groep,
die in eigen kring (om 'n volksuitdruk
king te bezigen) de boel wel eens op
stelten schynt te willen zetten, komt ook
telkens naar voren met bezwaren tegen
de coalitie der Christelijke party en en
stelt het dan (eenigszins demagogisch)
zóó voor, alsof de Protestantsche recht-
sche groepen met conservatieve neigin
gen behept zyn en niet wegens econo
mische onmogelijkheden, doch uit af
keer sociale maatregelen tegenstaan.
Telkens en telkens worden er val-
sche tegenstellingen gemaaktb.v. deze,
dat het goed is om over het gevaar
van het communisme te spreken, doch
dat het heter is om het communisme
door sociale maatregelen te bestrijden.
Dat is een tegenstelling, welke wij
wraken. Er mag geen tegenstelling
gemaakt worden: men moet het eene
doen en het andere niet nalaten.
Het groote gevaar is, dat bij
constellatie het Christelijk beginsel in
't gedrang komt. Immers wordt meer
dan eens deze redeneering opgezet:
Zeker, indien het kan, werken we j
gaarne met de andere Christelijke par- j
tijen samen, doch wanneer wij onze
eischen op sociaal gebied niet ingewil
ligd krijgen, dan willen we het wel eens
met de S.D.A.P. probeeren.
Wy gelooven, dat Dr. Nolens met
zyn formule van de „uiterste nood
zaak" nooit zoo iets bedoeld heeft. Hij
had, o.i. meer het oog op politieke be
slissingen als van 11 Februari 1925.
Hoe het zy, na zijn dood zal het wel
iets moeilijker worden om samenwer
king te krijgen tusschen de rechtsche
groepen; dat de party verhoudingen
zich echter aanmerkelijk zullen wijzi-
m, gelooven wy niet.
Het bindend element ter rechterzijde
moge dan al slapper worden; de anti
these naar de andere zijde wordt im
mer scherper; de S.D.A.P. ten onzent
komt er door innerlijke verdeeldheid al
meer toe om fel tegenover anderen
positie te nemen en door een oorlog
met vreemde mogendheden de binnen-
landsche onlusten te camoufleeren en de
aandacht van de eigen onrustige gele
deren af te leiden.
En dit verschijnsel, dat zich niet
enkel tot de S.D.A.P. bepaalt, doch dat
allerwege gezien wordt, is verontrus
tend en moet tot nadenken stemmen.
Het verbrokkelingspevaar is niet te
ontkennen. Wij zien het in de S.D.A.P.,
doch ook elders.
In de S.D.A.P. is het ongetwijfeld
heel erg. Bijna op elk punt van het
eenheidsprogram. We hebben er nog pas
op gewezen.
Bij de liberalen is het niet anders. De
tegenstellingen over de beteekenis van
de godsdienst voor de politiek, over het
weren van de Tribune, nu weer over
de gehuwde vrouw in overheidsdienst,
over vraagstukken van annexatie,
ze zijn meer dan persoonlijke geschil
punten; ze wijzen er op, dat er bij be
langrijke beslissingen geen eenheid
wordt gevonden.
Over de vryzinnigdemocraten kun
nen we zwijgen. De leider daar schynt
vooral in het negatieve zyn kracht te
zoeken en de ontwapeningsleuze schynt
minder politiek gewin gebracht te heb
ben, dan men verwacht had. Doch juist
op dit punt, dit beheerschende program
gedeelte, dat in de laatste jaren al meer
naar voren werd geschoven, is er een
scherpe klove gekomen.
Zóó is het links. Èn rechts is het
wellicht niet zoo erg, doch ook niet zoo
heel veel beter.
Over de R.-K. Staatspartij spraken
we reeds. Symptomen welke aan de
tegenstellingen daar herinneren, kon,
wie nauwlettend ontleedde, ook in de
kring der anti-revolutionairen ontdek
ken; en bij de chr.-historische partij
kwam niet alleen door de karakter
schets over Mr. Lohman maar in de
stichting van een officieel oppositie
orgaan de oneenigheid, om niet te zeg
gen tweespalt, duidelyk naar voren.
We laten het thans bij de constatee
ring van de feitelijke toestanden en in
een nadere en critische bes-houwing
treden we nu niet. We voegen er slechts
een tweeledige vermaning aan toe.
De oude garde sterft weg en dat is
een niet te zeggen gemis, waarvan we
de gevolgen niet moeten overschatten,
doch welke we evenmin mogen onder
schatten, want beginselen zyn zoo vaak
aan personen gebonden en ter rechter
zijde behoeft men slechts aan de af
wezigheid van Kuyper, Lohman en
Nolens te denken; dit leide er ech
ter toe, dat wij ons eenerzij ds met
nauwgezetheid afvragen wat de beleden
beginselen van ons in de praktijk vor
deren en dat wy anderzijds niet afstoo-
ten, wie op principieele overwegingen
bij ons behoort, doch zoeken te ver
eenigen, wat vereenigd kan en mag
worden.
Omdat God het van ons eischt en
deze tijden het van ons vragen.
dubbeld worden voor Haar, die in hoogheid
gezeten is.
In hoogheid gezeten, door de genade onze*
Gods over ons in Haar; doch die, naar het
voorbeeld van de groote helden en heldinnen
uit haar voorgeslacht een moeder voor
allen wilde zijn; en die ons heeft doen ver
staan, welk een zegen er ligt in het steeds
zeldzamer wordende feit, dat Vorstin eu
Volk samen nederknielen voor de troon van
den Potentaat der potentaten, met wien de
groote Zwijger een vast verbond had ge
maakt.
Laat ons dan morgen en Maandag dat ver
bond opnieuw bezegelen: God danken voor
ontvangen zegen en Hem bidden, dat Hij
met onze Koningin moge zijn, gelijk Hij ge
veest is met haar vaderen.
Onbeperkte bewondering hebben wij niet
voor de jaarlijksche lintjesregen. Het heel
of half automatisch systeem, dat hierbij voor
een deel gevolgd wordt, kan ons niet be
koren. Een onderscheiding voor bizondere
verdiensten lacht ons toe; een regelmatig
uitdeelen van lintjes, omdat iemand in zeker
ambt of functie enkele jaren hopelijk zijn
plicht gedaan heeft, vermindert de waarde.
Wat sleur wordt treft en accentueert niet.
Oud-minister Dr. J. Th. de Visser is be
noemd tot Minister van Staat
Daarin zit niets automatisch. D&t is een
onderscheiding voor bizondere verdiensten.
D&t is een koninklijk gebaar met rijke in
houd.
Eerlijk gezegd, mogelijk hebben we et
zelfs iets over geschreven, hadden we deze
benoeming reeds veel eerder verwacht Dat
ze uitbleef was voor ons een teleurstelling.
Thans is, naar onze meening, een verzuim
hersteld.
En daarom verheugt ons deze hooge onder
scheiding voor een staatsman en echt vader
lander zoo zeer.
wij weten het dat Dr. de Visser
ministerschap van Staat niets acht bij het
kindschap Gods; het eerste gaat voorbij, ge
lijk aardsche roem en eer; het tweede blijft
n der eeuwigheid; maar ons volk in
zijn geheel, ons Christenvolk in 't bizonder
stelt het toch op prijs als zij, die met hun
gaven en talenten woekerden voor de eere
Gods- en -het welzijn dér natie, ook door de
Regeering geëerd worden.
Met de hooge onderscheiding, welke Dr.
de Visser bij deze gelegenheid te beurt viel,
wenschcn wij hem van harte geluk, want
zij is verdiend! God spare hem nog
lang voor Vorstin en Volk, die hij liefheeft
en voor de kring van nauwere geestverwan
ten, die hem zoo groote achting en waardee
ring toedraagt.
DE KONINGIN VERJAART.
De vermaning van den Apostel om in onze
onderlinge bijeenkomsten te bidden voor
„koningen en stadhouders en allen die in
hoogheid gezeten zijn", wordt op geen enkele
rustdag vergeten. Morgen echter zal het in
bizondere mate geschieden, want wij hopen
Maandag het heuglijke feit te herdenken,
dat God wederom een jaar tot de levens
jaren der Koningin toedeed en wij danken
Hem daarvoor.
Immers, ons volk heeft van haar geboorte
af onze Koningin beschouwd als een gave
Gods, voor welke wij Hem dank hebben te
weten; en die dank verdubbelt met de jaren,
omdat het een steeds grooter voorrecht blijkt
Het halve-eeuwfeest is reeds gevierd en
ons volk moet er rekening mee houden, dat
het bij onze Vorstin, gelijk met alle men-
schen, straks gaat in de dalende lijn. Van
lichaam en geest kan bij het klimmen der
jaren niet meer gevergd worden, wat vroe
ger mogelijk was.
Er bestaat echter niet de minste vrees, dat
hierdoor de populariteit (als we het zoo
noemen mogen) van Koningin Wilhelmina
lijden zal. De moederlijke teederheid wordt
er toch ook niet minder op bij het meerde
ren der jaren.
Waar echter, vooral in deze bewogen tij
den nog veel van onze Koningin gevergd zal
worden en waar wij als volk zoozeer genie
ten van de zegen geregeerd te worden door
één uit het stamhuis der Oranjes; daar
moge op de dag van morgen de bede ver-
BINNENLAND.
rjgs&' ECHTE FRIESCHE
HEERENBAAI
20 - 50 ct. per ons
aa. veer Tricsch .4ardavak at Kcpenvtrk.
Voornaamste Nieuws.
(blz. 2.)
Vergaderingen der drie partijen in Enge
land. Labour oppositie onder aanvoering van
Henderson.
De kwestie van het voorzitterschap dar
Ontwapeningsconferentie wordt te Geneva
en in Amerika hoogst ongewenscht geacht.
Het heet, dat de opstand in Portugal be
dwongen is. inslag op den Portugeeschen
gezant te Madrid.
De ramp in China.
(Ndz. 3).
De lijst van de Koninklijke Onderschei
dingen.
(blz. 5.)
De prijzen der verbruiksartikelen in de
kleinhandel.
Indrukken uit Egypte. IV.
(blz. 9).
Het Communisme in de Practijk.
Hierop letten!
Poeders en tabletten zijn alléén echt, als
cle verpakking voorzien is van den naam
Mijnhardt. Let bij het koopen daar speciaal
op, want dit alleen garandeert U de echtheid.
DE WETHOUDERSVERKIEZING
Het Donderdag voortgezette overleg om
trent de verdeeling der wethouderszetets
heeft nog geen definitief resultaat gebracht
De besprekingen, welke door den burge
meester op uitnemende wijze werden ge
leid, hebben wel van eenige toenadering
doen blijken, maar naar ons ter oor.
kwam ten aanzien van den woningbouw
o.a. schijnt men van de zijde der S.D.A.P
eigen doctrinaire opvatting te willen hand
haven, hoe zeer ook van die zijde erkend
wordt, dat een college zonder soc.-dem. niet
in het belang van een vruchtbaar gemeente
beleid is te achten.
Het resultaat der besprekingen zal in de
onderscheiden fracties nader worden bezien.
Dc Vrijheidsbond heeft gisteravond i
vergaderd; hedenavond komen de anti-rev.
bijeen.
Wordt van voortzetting van het overleg
door de fracties nog resultaat verwacht, dan
zal Maandag opnieuw worden vergaderd
der leiding van den burgemeester.
AMSTERDAM
DE SCHEIDENDE RAAD
In die ambtswoning van den burgemeester
keeren in den nieuw gekozen raad Zeer ve
len hadden aan deze uitnoodiging gevolg
gegeven. De burgemeester sprak de schei
dende raadsleden toe, in het bijzonder Dr.
Wibaut, wien de groote gouden medaille
van de stad Amsterdam werd aangeboden.
Dr. Wibaut dankte voor deze onderschei
ding, waarna ververschingen werden aan
geboden.
STANDBEELD VAN DOMELA
NIEUWENHUIS
Op het Nassauplein tusschen de twee
nieuwe monumentale bruggen is hedenmid
dag onder zeer groote belangstelling eon
bronzen monument onthuld voor F. Domein
Nieuwenhuis. Bij deze gelegenheid was eon
groote menigte met vlaggen en doeken op
gekomen. Na het spelen van de Interna
tionale sprak ds heer Priem en trok de
weduwe van Domela Nieuwenhuis het doek
n het standbeeld. De vrije socialist Rijn-
clers gaf een levensschets van Domela Nieu
wenhuis, waarna liederen werden gezong on
sen défilé gehouden. Een herdenkings
avond besloot den dag.
DE WETHOUDERSVERKIEZING
Namens de R.K., A.R., CH-, Liberale en
Economische groep raadsleden brengt men
te onzer kennis, dat Vrijdagavond opnieuw
vengaderd is tusschen de Raadsvertegen-
woordigens van deze groepen, om tot over
leg te komen over de wijze van samenstel
ling van het College van B. en W. Als eerste
punt van ernstige overweging is aan dc ordo
gesteld een oplossing, waarbij het aaniaJ
wethouders van vier op drie werd terug
gebracht.
Hoewel langdurig en ernstig naar deze
oplossing werd gezocht en gestreefd, kwam
men uiteindelijk tot de slotsom, dat hei,
gelet op de omvangrijke werkzaamheden,
speciaal in de huidige moeilijke economi
sche omstandigheden, niet mogelijk was op
deze basis drie Raadsleden bereid te vin
den deze taak te aanvanrden. Nadat beslo
ten was, zij het noode, het getal van vier
wethouders te handhaven, werd de nadere
verdeeling aan de orde gesteld. Algemeen
was men van oordeel, dat het meest wen-
schelijk was. dat het college van B on W.
werd samengesteld op dezelfde politieke
basis als de Raad thans is sanu-ngesteid eu
voorts, dat de hoofdgroepen in don Raad
•iaarin zoo gelijkelijk mogelijk zouden ver
tegenwoordigd zijn. Door de pertinente wei
gering van de S.D.A.P. om de bestuursver
antwoordelijkheid mede te dragen gaf deze
oplossing teistond aanleiding tot ernstue
bezwaren, daar de grootste partij der hn'k-
sche zijde van den Raad ni-rt w.lde mede
werken. Nadat geh'eken was, dat het on
mogelijk was, uit de overige vier linksehe
Raadsleden meer dan één Wet hou in aan
te wijzen, heeft de R.K. raadsfractie zich
nog bereid verklaard een tweeden zetel in
liet college te aanvaarden.
Krachtens de overeenstemming van deze
groepen zol het toekomstig college van R.
en W. worden samengesteld uit 2 R K.'
1 A.R. en 1 Liberaal lid
ZAGERIJ EN 5CHAVERIJ
NASS.'.UHAVEN ROEPENGAT
