Mgr. Prof. Dr. W. H. NOLENS f
VRIJDAG 28 AUGUSTUS 1931 TWEEDE BLAD PAG. 5
EEN GROOT NEDERLANDER
HEENGEGAAN
„BEDACHTZAAM IN ZIJN UITINGEN"
Gisteravond te 8.20 u. is te den Haag in de
ouderdom van 71 jaren overleden Mgr. Prof.
Dr. W. H. Nolens, voorzitter van de r.-k.
fractie der Tweede Kamer.
Met Monseigneur W. H. Nolens, die na
een langdurige ziekte is heengegaan, ver-
liest Nederland een staatsman van betee-
keiiis, die in het buitenland op tal van
congressen en conferenties, waarop hij ons
land vertegenwoordigde, het aanzien van
ons land mede hielp verhoogen, wiens
Mgr. \Nolens t
iwoord en meeningen, door den wetenschap-
pelijken inhoud, gezag hadden. Een man
met een helder verstand, met een klaren
blik, die om zijn zuiver sociaal voelen en
doorzicht overal werd gewaardeerd.
Met 'hem is een groot Nederlander heen
gegaan.
Willem Hubertus Nolens werd 7 Septem
ber 1860 te Venlo geboren, de stad, die hem
naar de Tweede Kamer zond en hem altijd
trouw zou blijven.
Eerst studeerde hij rechten en staatswe
tenschappen te Utrecht, waar hij van 1880
tot 1884 'bleef. Toen ging hij naar het Se
minarium te Roermond.
26 Maart 1887 werd hij tot priester gewijd.
'April 1927 werd hij door velen in den lande
bij zijn veertigjarig jubileum als priester,
gehuldigd als staatsman-priester, een hulde-
betooging, waaraan ook Prins Hendrik deel
nam en waarbij o.a. Jhr. de Geer het woord
voerde door hem niet alleen als priester,
maar ook als staatsman te huldigen.
Een jaar na zijn priesterwijding werd hij
leeraar aan de R.-K. H.B.S. te Rolduc om
ües te geven in zedelijke wijsbegeerte en
sociale wetenschap.
Maar hij gaf daarbij zijn wetenschappe
lijke studies niet op.
Hij promoveerde 12 Februari 1890 tot
'doctor in de staatswetenschappen aan de
Rijksuniversiteit ite Utrecht met het proef
schrift: „Leer van den Heiligen Thomas
van Aquino en het Recht", terwijl hij tege
lijkertijd tot doctor in de rechtswetenschap
pen werd bevorderd op stellingen. Beide
promoties geschiedden cum laude.
Van 1896 dateert zijn lidmaatschap van
de Tweede Kamer.
Van 1912 tot 1913 was hij voorzitter van
deze Kamer en curator van de Technische
Hoogeschool te Delft. Het wekte geen
wondering als Monseigneur Nolens, in 1909,
door den Amsterdamse hen Gemeenteraad
werd benoemd tot buitengewoon hoog-
Heraar in de arbeidswetgeving. Een groot
deel van zijn studies had hij gewijd aan de
arbeidswetgeving en hij was de aangewe
zen man om Nederland te vertegenwoor
digen op de arbeddsconferentie, welke iiv
1919 te Washington werd gehouden. Het
spreekt vanzelf, dat hij ook een eerste
plaats innam bij de conferenties te Genève,
om mee te werken aan de codificatie van
de arbeidswetgeving.
In 1916 werd liij buitengewoon gezant te
Rome bij de Heilige Stoel. Lang bleef hij
niet in deze functie. In 191S, toen een Unk-
sche meerderheid bij de verkiezingen van 3
Juli, voor een rechtsche moest piaats ma
ken, werd Monseigneur Nolens door H.M.
de Koningin belast met de formatie vau
een extra-parlementair kabinet.
Op 9 September 191S had de formateur
zijn kabinet gereed. Ruys de Beerenbrouck
werd minister-president met de portefeuille
van Binnenlandscbe Zaken. Met hem na
men in het Ministerie zitting: Van Kame-
beek, Heemskerk, Al ting van Geusau,
Naudin ten. Cate, IJsselsteyn, Koning cn
Idenburg, terwijl eenige weken later twee
nieuwe departementen werden ingesteld
met Aalberse en Dr. de Visser als Minis
ters. Nolens als kabinetsformateur had zelf
geen portefeuille genomen, omdat hij het
beter vond, zijn priesterschap niet met een
ministerambt te combineeren.
Zeker is het, al bleek het niet zoo in het
openhaar, dat zijn invloed op het Ministe-
rie-Ruys groot is geweest.
In 1920 werd Monseigneur Nolens be
noemd tot waarnemend voorzitter van den
Hoogen Raad van Arbeid.
Van tal van belangrijke Staatscommis-
êies heeft hij deel uitgemaakt, o.a. van de
Grondwetshefziening in 1910 en van de Be-
vredigingscommissie onder Dr. Bos in 1913.
Monseigneur Nolens was o.m. Ridder in
tie Nederlandsche Leeuw.
Toch had Mgr. Nolens een vurig tempe
rament en was hij voor wie hem kende een
aangename Limburger.
Bijna de helft van zijn leven is Dr. No-
lens kamerlid geweest, want reeds in 1S96
werd hij gekozen en hij zag sindsdien tel
kens zijn mandaat gehandhaafd.
Toch was hij niet bovenal politicus, hij
bleef geloovige en priester. Van het mooie
jeugdportret van hem, met die fijne ge
laatstrekken cn die heldere oogen zei eens
een leider van een andere groote politieKe
partij: „er zitten allerlei groote mogeiijk-
lieden in dat gezicht".
Dat hij evenals wijlen Ds. A. S. Talma
een sociaal voelend man was, bewees reeds
zijn maidenspeech in de Tweede Kamer,
welke rede aanleiding gaf tot een polemiek
met Mr. van Houten.
Na een groote dertig jaar oefende Gerard
Knuvekler in zijn werk „Vanuit Wingewes
ten" een sociografie van het Zuiden
eenige critiek uit op Mgr. als hij schrijft:
„Een Nolens moge dertig jaar na zijn af
vaardiging als generalissimus der Kanier-
leden niet meer de juiste stuwkracht zijn
naar de nieuwe ekonomiese en sociale orde,
die wij wensen, hij schijnt hierdoor
slechts te vervallen onder 't faium, dat na
verloop van jaren de meeste leiders treft,
die tussen twee werelden verstarden
hun keus van het verledene; doch zijn
groote gaven worden door K nu veld er «iet
ontkend, wamt verder zegt hij: „dit ver
kleint. de historiese verdiensten niet vam
een der meest invloedrijke bestuurderen
van Nederlands staat, van de mander grond
wetsherziening ran 1917, de man ook
een internationale reputatie op het terrein
der arbeidswetgeving".
Toen Mgr. Schaepman in 1903 was over
leden, wist men nog niet direct wie de lei
der zou worden van de Roomsch-Katholieke
Partij. Spoedig werd echter Dr. Nolens aan
gewezen, wat niet te verwonderen was, daar
Schaepman en Nolens beiden uit de school
van Leo XIII en diens sociale Encyclieken
waren voortgekomen.
Prof. Bavdnck heeft eens gezegd: „Nie-
mand begint van voren af aan. Ieder staat
op de schouders dergenen, die vóór hem ge
weest zijn", wat natuurlijk niet uitsluit dat
men geen persoonlijkheid kan zijn. Met be
trekking tot Dr. Schaepman en Dr. Nolens
was dit woord zeker op de laatste van toe
passing. Nolens stond op de schouders van
zijn voorganger Schaepman. Want wat
Schaepman is begonnen heeft Nolens voï-
tooid. Hij heeft de Roomsch-Katholieke
Staatspartij door de moeilijke jeugdjaren
heen geholpen.
Dr. Nolens had e enstaat van dienst als
weinigen en de hoofdredacteur van de
„Groene Amsterdammer", Mr. A. C. Jose-
phus Jitta, schreef o. m. bij Nolens' zeven
tigjarig jubileum:
„Toen ik onlangs in New-York vertoefde,
vernam ik, dat de bekende president van
Columbia University, John Muray Buttler,
aan wiens oordeel in Amerika en in Euro
pa groote waardie wordt toegekend, ver-
VLIEGEND TWENTE
EEN MOOIE VLIEGTOCHT
Oale geet vöörbi-j.
TWENTE OMHOOG EN VOORUITST"4 te midden van dc schoonst« na'
In de ververschingstent toont de voor-
itter van de V.V.V. Lonneker ons een
krent en wegge van een meter lengte,
want zoo iets hoort immers bij een geboor
tefeest en hij reciteert het versje dat wij ais
motto namen en niet vertalen om het niet
te bederven.
Een kok zet het mes in de „krentestoete";
een drietal Twentsche „deerns" van het
»oköte 'man!" vriendelijkste en degelijkste soort, in oud
Twentsch fraai costuum. besmeren de plak
ken met smakelijke natuurboter en presen
teeren koffie en krentebrood".
Dat was een echte Twentsche versnape
ring, welke ons goed deed; ja, ook naar het
lichaam.
De rondrit.
Verschillende particulieren hadden hun
autote beschikbaar gesteld en nu begon de
tocht door de Twentsche dreven met onge
veer vijftien, voor 't grootste deel, goedge
vulde wagens; want ook de mannen der
Oostelijke en der Westfaalsche pers waren
gearriveerd en het vvas dus een groot gezel
schap.
Hoe gaarne zouden we over deze rondrit
op deze prachtdag van Augustus willen uit
wijden. doch het consigne luidt: geen plaats.
Ik moet er dus van afzien; en ik doe het
met eenige vrijmoedigheid, omdat ik het
vorig jaar aan Twente's natuurschoon eco
nomische- en cultureele ontwikkeling ver
schillende artikelen heb gewijd.
Nu nog waren er onder de journalisten
menschen, die moesten erkennen: ik weet
van Twente niets; het is voor mij terra in
cognita: onbekend land. Doch met blijd
schap heb ik meer dan eens ervaren, aal
door de artikelen in ons blad dit schoone
landschap nader is gebracht tot het Holland-
sche deel van onze lezers.
Daarom moet ik mij verontschuldigen,
wanneer ik zwijg over de Lonneker bos-
scben en weiden met de buitens, welke
slechts door millionaire kunnen worden be
woond (Enschedé moet 68 van deze bizon
dere menschensoort tellen)over het Los-
sereche zand en de leemputten en zomer
verblijven van de Lutte; over het typi
sche Oldenzaal, dat thans zoo ongemeen
lijdt onder de malaise, omdat het grooten-
deels afhankelijk is van de fabrieken der
firma Gelderman, welke, op export aan
gewezen, door invoerbelemmeringen en Ja-
panische concurrentie zoo zeer in 't gedrang
komen; over Hengelo, dat in de laatste
jaren op stedekundig gebied een activiteit
toont, op de Hengelosche Esch. welke er
vroeger gemist werd (ook aan de bouw van
de nieuwe Geref. kerk is dat te zien); en
ten slotte ook over Enschedé, dat waarlijk
geen stad is van roet en rook, doch meer op
tuindorpen lijkt en om iets te noemen
bruggen bouwt als de Edo-Bergsmabrug
over spoorlijn en fabrieken en, nu. weer de
nieuwste brug op de Rondweg over het
spoorwegemplacement-van Station Zuid
bouwwerken van durf en schoonheid, waar
voor men slechts bewondering kan hebben.
Over alles wxirde gezwegen; wie er van
lezen wil moge ik thans verwijzen naar het
Twente-nummer van Ons) Nederland,
het officieel orgaan van de Alg. Ned. Ver.
voor Vreemdelingenverkeer, dat meer geeft
aan foto's en lectuur dan iemand kan
eischen.
Wanneer we van iemand schrijven, dat
hij een man van wetenschap
meestal verwacht, dat zulk
veel van die wetenschap naar huiten uit
zal dragen. Alzoo was het niet met Mgr.
Nolens, want (hij had evenals Prins Wil
lem I wel Willem de Zwijger genoemd
kunnen worden-
Daarmee bedoelen we met., dat Mgr. No-
lens zijn geleerdheid voor zich behneUl. Er
van die groote geesten die
zijn nu i
klaard had, dat de drie interessantste staats
lieden, die hij in Europa ontmoet had, wa
ren: Venizelos, Benesj en Dr. Nolens.
Er zullen weinig Nederlanders zijn, die
naar dien maatstaf gemeten, zoo gunstig be
oordeeld zullen worden".
Het ds hier niet de plaats om al hetgeen
Dr. Nolens gedaan heeft naar voren te
brengen. Enkele van die momenten, waar-
Mgr. naar voren trad, als het ging om
het welzijn van het vaderland of zijn par
tij, willen we aanstippen.
In 1918 gaf hij blijk van zijn verknocht
heid aan he,t Oranjehuis, daar hij de ver
gissing van Troelstra scherp laakte. En
toen er ©enigen tijd later enkelen uit zijn
eigen gewest anti-Nederlandscho campagne
voerden gaf hij deze geen anderen naam
dan „landverraders".
Dr. Nolens is altijd de man geweest drie
op den achtergrond bleef, want een mi
nisterschap heeft hij nooit geambiëerd, hoe
wel hij in 1923 na de verwerping van de
Vlootwet en liet aftreden van het Ministerie
Ruys met Rutgers en Schokking
H. M. de Koningin opdracht kreeg tot vor
ming van een Kabinet uit de rechterzijde.
Voordat het amendement Kersten, tot op
heffing van het gezantschap hij den Paus_,
in stemming kwam op 11 November 1925
verklaarde Mgr. Nolens: „Mocht het amen
dement. Kersten worden aangenomen dan
zal de R. K. fractie overwegen of ze haar
stem aan de begrootiug zal verleenen:
maar ook of ze verder een regeering zal
kunnen steunen, voortgekomen uit groepen,
die aan dc opheffing meewerkten".
Een jaar later, op, 11 November 1926, heeft
hij met drie en twintig van zijn partijge-
nooten zijn stem gegeven aan het Belgisch
Verdrag. Hij deed dit. zooals door de anti
papisten werd beweerd, omdat België een
wordt er Hoomsche natie was en hij onder invloed
persoon j stond van de kerk. De meeste van Nolens'
partijgenooten in de Eerste Kamer hebben
toen tegengestemd en bewezen, dat in geen
geval de kerk er achter zat.
Bij zijn veertigjarig priesterfeest in 1927,
waar Minister de Geer aanwezig was, heeft
deze schertsend gezegd met. een aardige
woordspeling, dat in ons land goregecra
werd Nolens volens.
Mgr. Nolens is altijd bedachtzaam ge
weest in zijn uitingen, want toen het ter
Gij zult mij achterlijk vinden en uit
lachen, maar ik houd van waarheid in de
berichtgeving en daaromgisteren heb
ik voor 't eerst gevlogen. En waar Ger
manen en Saksers voor eeuwen hebben ge
woond, daar ben ik neergestreken op Lon-
neker's grond; of, heter gezegd, de piloot
Wiersma van de K.L.M. streek ons neer
in zóó sierlijke daling, dat de vele wach
tenden in de handen klapten over de fraaie
wendingen van het vliegtuig, dat daarna
in zacht-glooiende glijvlucht zoo voorzichtig
neerstreek, dat we het aanslaan van do
wielen op het veld niet of nauwlijks merk-
Doch. om bij X (begin aan te vangen: het
ruime vliegveld „Twente", gelegen op het
grondgebied van Lonneker, wordt morgen
officieel geopend en om dat de wereld kond
te doen was de pers uitgenoodigd de ruime
grasvlakte even in oogenschoutw te nemen
en voorts een paar uur rond "te toeren door
het over-mooie Twente; waar men het na
tuurschoon bij bunders telt en waar het
natuurgenot bij schepels rie krijgen is.
Intusschcn had de K.L.M., dienstvaardig
als altijd, aangeboden om de journalisten
uit de Hollanden per twee-motorig Fokker
vliegtuig van Schiphol naar Twente te ver.
voeren en zoo kwamen we gistermorgen om
9 uur op het Leidsche Plein te Amsterdam
bij elkaar en werden we vandaar per K.L.M.-
bus naar Schiphol vervoerd: ruim een do
zijn journalisten, plus één dame. Een pas
sagierslijst werd niet gemaakt, alleen werd
ons gewicht genomen en genoteerd en
er waren „gewichtige" menschen bij. Toen
ingestapt en even later tolde het vliegtuig
over het terrein, waarna het zich statig in
de hoogte verhief.
Luchtziekerig werd er geen, want het
weer was mooier dan we het in dit seizoen
gehad hebben en men vliegt tegenwoordig
zeer hoog, wat de stabiliteit van het vlieg
tuig ten goede komt: op ruim 2000 M. (we
gingen tot 2400) is er weinig deining in de
lucht en het vliegtuig lag er als een salon
boot. op het effen water.
Het lag er en het ging ook wel vooruit,
eerst met een vaartje van 140 en toen mei
160 KAL, doch dat merkt men niet. Men
ziet de aarde, met al wat er op ligt en bo
ven hangt, langzaam onder zich verglijden:
doch men heeft het gevoel of men gansch
stil en onbewogen in de lucht hangt.
Echter, nauwelijks op gang waren we al
over Sloten heen en schoof Amsterdam ons
ook voobbij; even later lazen we Van
Houtens Cacao en daar lag Weesp dus en
toen volgde Naarden met de omliggende
plaatsen.
Ik noem Naarden apart, want op dit
oude vestingplaatsje hebben we allen met
bewondering neergezien. Dat is verrukke
lijk. Als een groote, welgevormde tuin, om
geven met breede grachten, waarin eiland
jes en schiereilandjes liggen of uitsteken, v
ligt het stadje daar, met ter weerszijden
een toegangsweg, doch overigens afgeslo
ten. Voor een moderne dienst van stads
ontwikkeling om een nachtmerrie te krij
gen; maar onbeschrijfelijk mooi. Zou er
nog geen luchtfoto van zijn; dan nvordt
het hoog tijd.
Dan verlaten we langzamerhand de Zui-
derzeezoom en komen we boven het water,
waar de schepen, nu waarlijk notedopj'
geulen trokken, en waarboven de rook
staantte.
Weer even later, want het is alles als
een kaleidoscoop trekken Eemnes en Spa
kenburg onder ons door en dan zijn
boven de Veluwe. Hiervan zien we
nu en dan slechts enkele groene en grauwe
plekken, want iwe varen boven bergen van
witte stapelwolken; hoog opgetast als een
Zwitsersch berglandschap met de eeuwige
sneeiuw en daartusschen ligt de witomge-
wolkte zee als een prachtig bergmeer.
Hoe machtig zijn Uw werken, o Heere en
wat gunt Gij de menschen door t.elkens
nieuwe uitvindingen een heerlijk schouw
spel van Uw majesteit! Het iwas om er
il van te worden.
Doch weer verandert het landschap:
daar is het Apeldoorn-Dierensche kanaal;
daar kronkelt de IJsel; daar vleit Deven
ter zich aan beide oevers; gindsch doemt
d© Holterberg reeds op en daar is Almelo
reeds in aantocht en gindsch liggen reeds
mooie brokken van het Twentsche land
schap.
Nog eenige oogenblikken en we zien een
wachtvuur branden, dat de vliegers de
windrichting aangeeft; breede rijen auto's
glinsteren in het zonlicht; daar ligt het
Vliegveld Twente.
Even slikken; adviseert de heer Van
der Pauw. die namens de K. L. M. dc
tocht meemaakte; want nu vallen we naar
beneden. Dwars door een wolk heen, ging
het: 't was een mistig oogenblik in ons
salonnetje; weer een val (ik merk het
nóg aan mijn ooren) en dan zijn we in
de onderst© luchtlagen. We cirkelen over
de hoofden der wachtenden heen; om do
witte cirkel, waarin het woord Twente
staat.... de wielen raken de aarde, we rij
den en vlak voor de tent mat de genoodig
d'en stopt de machine.
De eerste officieele vliegtocht Amsterdam
—Twente is volbracht!
Tc Den Haag is overleden de heer J. M.
van Kempen Sr.. oud-directeur van de Goud
en Zilver fabriek J. M. van Kempen Zonen
te Voorschoten en een bekend voorman in
Chr. kringen daar ter plaatse.
Kerknieuws.
De begroeting.
Vele autoriteiten wachten ons op. Ensche-
deesch populaire burgemeester Mr. Eao
B e rgsm a, de man van de vlieghaven, zegt
thans alléén: welkom en de heer J. C,
M anssen, burgemeester van Lonneker
doet het iets uitvoeriger. Hij huldigt aan
stond en zeer terecht de onvolprezen
K.L.M. en hoopt, dat de pers straks, precies
als Twente, trotsch zal zijn op het mooie
sprake kwam voor de Kamerverkiezingen
van 1929 of men met do liberalen zou sa
menwerken, drukte hij zich aldus uit: „Het
zoukunnenblijkendat het niet
gaat".
Bij gelegenheid van zijn zeventigsten ver
jaardag hebben schier alle bladen de ver
diensten van den man van zwijgzaamheid
opgesomd.
Deze groote vaderlander wist zijn partij
altijd zoo te leiden dat zij hoe gevarieerd
ook. wat haar samenstelling betreft, toch
naar buiten als eenheid optrad.
Deze krachtige mensch, die voor de
Roomsch-Katiholieke Staatspartij booveel
heeft mogen doen en zijn partij voorging op
het voetspoor van Dr. Schaepman, is thans
van zijoi post afgelost,
Hij was trouw aan God en zijn Kerk, aan
Vorstin en Vaderland.
Zijn nagedachtenis zal niet alleen In zijn
eigen kring in gezegende herinnering blij
ven.
Aan tafeL Het vliegveld.
De groote sociëteit bood na de rondrit de
gasten een lunch aan, welke zeer in den
smaak viel. En aan deze lunch heeft bur
gemeester Bergsma, de voorzitter van de
N.V. „Luchtvaartterrein Twente" enkele
woorden gesproken over het vliegveld zelf.
Het terrein is verkregen na een lange
reeks van handelingen en onderhandelin
gen. In dezen omtrek is het niet gemakke
lijk en evenmin goedkoop een oppervlakte
van een goede 60 H.A. aan één stuk in eigen
dom te venverven en, wanneer men niet
een Onteigeningswet achter de hand had
tegen goed geld tenslotte de benoodigde
grond verkrijgt, dan is dat nog niet dan
door een zekere welwillendheid van do eige
naren, die met groote moeite een gedeelte
loslaten van een bezit, dat hun liefhebberij,
hun hartstocht soms, hun trots en liefde is.
Deze grond en de gereedmaking ervan
verslond een zeer groot deel van het kapi
taal der Vennootschap, di© zich de totstand
brenging en exploitatie van een luchtvaart
terrein ten doel stelt.
Wij doopten het „Luchtvaartterrein"^ om
den naam zoo breed mogelijk te houden.
Een Zeppelin (het veld is grooter dan de
vlieghaven te Mülheim-Essen, waar het
luchtschip daalde) kan er landen en de
grootste thans bekende vliegtuigen kunnen
er veilig in iedere richting op neerstrijken
en er van opvliegen.
De aard, de kwaliteit van het veld is
reeds zeer goed en wanneer de grasmat de
noodige tijd gehad heeft dichter te worden,
zal de hoedanigheid van het veld zelfs bui
tengewoon en uitstekend zijn. Ook vorm,
helling en belending voldoen aan hooge
eischen en na voltooiing oer nu in aanleg
zijnde toegangswegen zal het beter en ge
makkelijker toegankelijk zijn dan op dit
oogenblik eenig vliegveld in ons land. Als
de weg gereed is, zal men zelfs uit Almelo
vlugger langs 'n beteren weg op 't terrein
kunnen komen dan thans van Amsterdam
uit op Schiphol.
Goede verbindingen te land, te water
door de lucht behooren tot de outillage van
landbouw en industrie; en de Overheid van
Land, Gewest en Gemeente hebben hier
een taak, waaraan vooruitziende overheden
zich niet mogen onttrekken. Gelukkig ont
breekt het thans aan medewerking niet.
Het vliegterrein, de luchthaven, station
van route's door de lucht, is gesticht om
nijverheid, landbouw en handel in Twente
te dienen.
Het moge daaraan in hooge mate be
vorderlijk zijn. Twente in vogelvlucht!
Dat zij de leus.
Na den Burgemeester spraken een drietal
journalisten, onder wie Dr. Lensinghs van
de Hamburger Nachriohten enkele vriende
lijke woorden, waarna de tafel opgeheven
werd.
Fabrieksbezoek.
Onderwijl de Hollandscne journalisten
en vluchtig bezoek brachten aan de fabrie
ken van Jannink en Van Heek maakten
de Oostelijke perebroedere korte rondvluch
ten over Twente.
Ook over 't fabrieksbezoek moet ik tot
mijn spijt zwijgen. Het bleek wel, hoe de
fabrikanten zich trachten aan te passen aan
de gewijzigidc omstandigheden, doch ook
dat de tijden zwaar zijn ivoor Twente.
Ook over het luchtvaartterrein komen we
nog wel nader te spreken.
Om 6 uur kjwam het gezelschap weer op
't terrein bij elkaar; er werd hartelijk af
scheid genomen, vergezeld van een nog har
telijker „tot weerziens";, we zochten onze
plaats in de cabine weer op en een klein
uurl later (het ging nu voor de wind) stre
ken we op Schiphol neer.
Nu nog een welgemeende dankbetuiging
aan den heer Van der Pauw voor de
K.L.M. en dan weer als gewone aardeli'
gen over den grond naar hui&
NED. HERV. KERK
Bedankt Voor Veenendaal (vac.-wijlen
M. Jongebreur), W. Rijnsburger te Polsbroek.
Voor Axel, I. Mortier te Zalk.
candidaten tot den h. dienst
Cand. G. J. Sybesma, van Dedemsvaart,
beroepen predikant bij de Geref. Kerk te
Vinkeveen, is in de vergadering van de Clas
sis Breukelen der Geref. Kerken gisteren
peremptoir geëxamineerd en met algemeene
stemmen' toegelaten tot de bediening de:
Woords en der Sacramenten.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE
Ds. W, J R o s c am A b b i n g, overgeko
men van Amstelveen, deed Zondag jl. intrede
by de Ned. Hervormde Gemeente te Valburg,
na bevestiging door Ds. A. W. Ippius Fockens,
van Hemmen, die een bevestigingspredikatie
2 Cor. 5 20 hield. De tekst van de in
treerede was 2 Tim. 2 19. Er was beide malen
groote belangstelling.
KERKEGOEDEREN
Te Kloetinge (bij Goes) bracht bij de
onlangs gehouden verpachting van bouw- en
weiland der Kerkvoogdij van de Ned. Herv.
Gemeente dit gemiddeld 30 gulden per ge-
met minder op dan in 1924. Voor de eerst
volgende zeven jaar beteekent dit voor haar
een jaarlijksche vermindering van inkomsten
ongeveer 6000 gulden. Bij deze verpach
ting werd de predikant der Gemeente, ten be
hoeve der Christelijke jeugdvereenigingen,
pachter van een perceel weiland voor voetbal-
GEDENKSTEEN
Te Garrelsweer is deze week een ge
denksteen geplaatst in de nieuwe pastorie der
Ned. Herv. Gemeente aldaar. De pastor loei,
Ds. J. A. de Klerk, heette de aanwezigen wel
kom, w.o. den Burgemsester, den Geref. pre
dikant ter plaatse en Hervormde predikanten
uit de omgeving, terwyl hy er zijn leedwezen
over uitsprak, dat de Synode niet was verte
genwoordigd, die door een belangrijke gift den
bouw van de pastorie had mogelijk gemaakt.
Ds. H. Boiten, vroeger te Garrelsweer, thans
te Sint Anna Parochie, verichtte daarna de
plechtige steenlegging en sprak daarbij
hartelijk woord, terwyl Ds. H. de Zwart,
Wirdum, zijn gelukwenschen namens den ring
uitsprak.
THEOL. SCHOOL DER CHR. GEREF. KERK
By het Woensdag en gisteren gehouden
admissie-examen aan de Theologische School
der Chr. Geref. Kerk te Apeldoorn, werden
tot de studiën aan die school toegelaten
heeren: I. de Bruyne te Zwolle, :B. Hartog
Wzn. te Bunschoten, AL van der Klis te Gouda
J. Maris te Zwolle, J. Prins te Nieuwendam
en R. Slofsta te Drachten.
LEGER DES HEILS
Dinsdag 1 September zal de eerste steen
worden gelegd van het nieuwe Nationale
Kweekschoolgebouw te Amsterdam. Minister
J. Donner heeft zich bereid verklaard deze
handeling te verrichten en verschillende auto-
toriteiten hebben toezegging gedaan bij deze
plechtigheid tegenwoordig te zijn. Het
Kweekschoolgebouw zal verrijzen aan den Am-
stelveenscheweg, in de onmiddellijke nabijheid
van de spoorweghalte „Amstelveenscheweg"
aan den geprojecteerden nieuwen weg, welke
wordt aangelegd in betrekking tot het groote
boschplan.
De eerste steen legging zal plaats hebben
des namiddags om 2.30 uur. In verband met
deze gebeurtenis zal des avonds in het Con
certgebouw te Amsterdam een groote bijeen
komst worden gehouden, mede in betrekking
tot het „welkom" der kadetten, die aan den
nieuwen Kweekschoolcursus zullen deelnemen
en den 60sten verjaardag van kommandant
Bouwe Vlas.
ROFFEL-RIJMEN
BRAAF
CONSERVATIEF
Braaf, De Vries! bravo, Te Winkel!
Rotterdam is op je hand;
'k Mocht dat tot m'n blijdschap lezen
Til mijn Rotterdamsche krant.
De ministercirculaire
Heeft veel misverstand gesticht
En de hechte taalgewoonten
Ongemakkelijk ontwricht:
Al die prachtige geslachten,
Uitgedacht en opgespoord
Door de knapste taalgeleerden,
Gaan bij bosjes overboord.
'k Heb es een meneer gesproken,
Die dit zei van al 't ge-slacht:
„Om het moeielijk te maken
Hebben ze dat uitgedacht."
Dit nu kan ik niet gelooven;
Moeilijk is het zeker niet
Als je naar de resultaten
Van „slechts zeven jaren" ziet
Laat de jongens regels leeren,
't Is jè hersengymnastiek;
Al die ongeregeldheden
Maken onze volkstaal ziek.
Rotterdam is wel te prijzen
Om de zorg van B. cn W
Alles blijft er bij het oude,
Exclusief de stomme
(Nadruk verboden.)
LEO LENS.
Verbetering.
In het vorige nr. stond abusievelijk:
„De vurige onverlaat,"dit moest zijn:
„De vuige onverlaat".
Amsterdam (Juliana van Stolberg-
school Columbusplein, hoofd A. Valom), als
gvmnastiekleeraar, C. J. Ruurs te Amster
dam-O.
Hulzen by Niiverdal (hoofd H. ten Brug)
tijdelijk, J. Kikkert te Hoogeveen.
..jerenveen (Herv. School) voor tijde
lijk, mej. J. K. Wouda te Oranjewoud.
Staphorst (hoofd J. Wiersma), D. H.
Knopper te Utrecht.
im (Herv. School, hoofd E. B. Lee-
>r tijdelijk, met ingang van 1 Sept.,
mc-j. S. Leeman aldaar.
stede (hoofd J. A. Roukema) voor
tydelyk, A. E. Viet te Middelstum.
nop (School Nieuwstraat 3a, hoofd
W. Eelderink) voor tijdelijk, mej. W. C. C.
H. van Maanen, te Katwyk a. d- Ryn.
in na Parochie, H. Wouda te
Stroobos, voor tijdelijk.
NIEUWE CHR. SCHOLEN
Te S chin veld bij Brunssum (L.) is een
Vereen, voor Chr. Onderwijs opgericht, waarin
Hervormden en Gereformeerden saamwerken.
Er is reeds aan het Gemeentebestuur medewer
king gevraagd voor den bouw van een Chr.
School. Voorts wordt steun gevraagd van an
dere Chr. Schoolvereenigingen. Penningmees-
F. J. Broertjes, Kloosterlaan 48 te
Schinveld.
JUBILEA.
Te Hoogeveen viert de Ned. Herv.
Schoolvereeniging haar 25-jarig bestaan. Gis
teravond hield Ds. G. W. C'. Vunderink van
Zeist, eere-voorzitter der vereeniging, een
rede in het schoolgebouw, dat geheel met
belangstellenden was gevuld. Spr. memoreer
de de moeilijkheden die aan den bduw vooraf-
gingen. Er is reden om te zeggen: „Loof den
Heere, mijn ziel". Voorts wees spr. op Jes.
19: „De vader zal de kinderen Uwe
waarheid bekend maken." Door verschillende
personen werd het woord gevoerd, o.a. door
A. v a n N i e, Ned. Hen', pred. te
I-Ioogeveen, W. Kooiman, als 1ste hoofd
der school, A. Trompetter als voorzitter der
Ned. Hen-. School te Hoogeveen, H. A.
Robaard namens het gemeentebestuur van
Hoogeveen, I. Khan als inspecteur van het
L. O. in Drente, W. Koelman als inspecteur
voor Chr. Volksonderwijs, B. van der Meulen
namens de Geref. School te Nieuweroonl, H-
Kuiper namens de Hen\ Schoolvereen. te
Hollandscheveld, J. Renema als tegenwoordig
hoofd. De heer P. Victorie, secretaris der
Vereeniging, gaf een uitvoerig verslag van de
afgeloopen 25 jaren. Op 31 Juli 1906 werd de
school geopend door den toenmaligen voorz.
Ds. G. W. C. Vunderink met een rede oven
Joh. 21 15b: „Weid mijne lammeren". Be
gonnen werd 80 leerlingen, thans bedraagt
dit 200. In 1907 bedankte Ds. Vunderink als
voorz. en werd hy benoemd als eere-voorz.
Door de zangvereeniging „Soli Deo Gloria"
(directeur de heer H. Beumer) werden enkele
liederen gezongen. Heden vieren de kinderen
feest, het schoolgebouw is prachtig versierd.
Wegens vacant ie van het personeel was dit
feest een maand uitgesteld.
NOG EENS PROBEEREN
Te Heemskerk (N.-H.) werd eenige
jaren geleden dc Openbare Lagere School
wegens te weinig leerlingen gesloten. Thans
worden pogingen aangewend om oudere bij
een te brengen, die voorstanders van Open
baar Onderwijs zijn en genoeg leerlingen
bijeen te brengen, om het aanvragen vau
een Openbore School te wettigen.
OPENBAAR EN BIJZONDER ONDERWIJS.
Te Rotterdam bedroeg vorig jaar het
aantal leerlingen der Openbare Scholen 47.740
en het aantal leerlingen der Bijzondere Scho
len 39.35S, alzoo respectievelijk 54.8 pCt. en
45.2 pCt. van de geheele schoolbevolking.
Hoe de Openbare-Schoolbevolking achteruit
gaat, kan blijken uit de volgende leerlingen
aantallen: in '22 55.498, in '23 53-480, in "24
49.951, in '25 47.907, in *26 47.922, in *27
47.551, in '28 48.063, in '29 48.616 en in '30
47.740. Van 1922'30 verminderde het aantal
leerlingen met 7758.
Hoe regelmatig de Bij zonde re-Schoolbevol
king toeneemt, blijkt uit de volgende leerlin
gen-aantallen: in '22 27.685, in '23 29.634. in
'24 31.204, in '25 32.506, in *26 33.227, in '27
35.502, in '28 36.835, in *29 38.340 en in '30
39.358. Van 1922—*30 vermeerderde het aantal
leerlingen met 11.673.
Het verschil in aantal leerlingen van Open
baar en Bijzonder Lager Onderwijs, dat in "22
27.813 bedroeg, werd in dit tydsbeloop dus
met 19.431 in het voordeel van het Bijzonder
Onderwijs verminderd en bedroeg aan het eind
van '30 nog slechts 8382.
Het aandeel van beide soorten van onder-
,_rwijs aan de totale Lngere-Schoolbevolking van
Uithuizen (Afd. l.o. van de Geref. 1 de jaren 19221930 bedraagt in procenten:
School voor l.o. en u.l.o. Oosterstraat, hoofd 1 Openbaar Onderwas: 66.7, 64.8, 61.6, 59.6,
R. W. Gerritsma), D. Roosjen te Steemvijk. 50, 57.2.5, 56.6, 56. 54.x: Bijzonder Onderwijs
De Valk bij Lunteren (Herv. School, 33.3, 35.7, 38,1, 40.4, 41, 42.75, 43.4, 44. 45.2.
hoofd C. A. de Vries), mej. H. J. Veerman i
t© Huizen. Voor de rubriek Examens zie men blz. S.
Schoolnieuws.
KOLONIALE LANDBOUWSCHOOL
TE DEVENTER.
By beschikking van den Minister van
nenlandsche Zaken en Landbouw zyn, voor
hei tijdvak van 1 September 1931 tot 1 Sep
tember 1932, wederom benoemd tot leeraar
de Middelbare Koloniale Landbouwschool
to Deventer Dr. S. R. van Asperen de Boer,
A. F. Cornelissens, Ir. J. A. J. Grobben, A,
de Koning, Dr. J. Ivooy, W. Polman Tuin, H.
A. Surink en J. J. Swart, allen aldaar; A. .1
in Deventer, te Baarn; en G. van der Vi
's-Gravenhage.
CHR. NIJVERHEIDSSCHOOL
TE HAARLEM
Behoudens ministeriëele goedkeuring zijn be
noemd aan de Prot. Chr. Nijverheidsschool te
Haarlem: met ingang van 1 Sept. a.s. mej
M. J. D. Merckens te Utrecht tot leerare-
Koken en Voedingsleer, en mej. A. C. de
Jong te Ellekom, tot leerares in Waschbehan
deling en Huishoudkunde; en met ingang vai.
1 October a.s. mej. M. Bouman te Breda, tot
assistent- huishoudster.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN.
De Teuge ,mej. A. Essen te Apeldoorn,
