N.V.d'Agnolo&Co.
L. VAN DEN BERG
ZELFBEWONING of GELDBELEGGING
ENCI-CEMEMT
i Co's
BOUWBLAD No. 117, Pag. 2
MAANDAG 24 AUGUSTUS 1331
WOON in uw EIGEN HUIS
en gij '3ESPAART =t 40 der huursom. Voor
spaarrekeninghouders 85 Hypotheek. Individueel
sparen met vaste rente en gegarandeerd eind
bedrag, (geen spaarkas, geen verzekering). Aan
vragen te richten aan NIEUW-EIGENHUIS, Jan
Pzn. Coenstraat 21, 's-Gravenhage. Overal actieve
vertegenwoordigers gevraagd, aangename werk
kring, ruime belooning.
Douw- en woningtoezicht
in 1930
Het verslag van het Gemeentelijk Bouw
en Woningtoezicht van 's-Gravenhage over
1930 brengt in herinnering de voltooiing van
de volgende
belangrijke bouwwerken:
Een R.-K. Zusterhuis aan de Sijzenlaan,
een flatgebouw aan de Adriaan-Goekoop-
laan, een flatgebouw met winkels aan de
Reinkenstraat, een magazijn met winkel- en
kantoorruimte aan het Spui, en de Spui
straat, een garage aan de Torenstraat, een
flatgebouw aan den Benoordenlioutscheweg
een kantoorgebouw aan de Carel van By-
landtlaan (uitbreiding), een magazijn met
kantoorlokalen aan de Calandkade, een ver-
eenigingsgebouw voor de Herat. Apost. Zend.
Gemeente aan de Rosseelsstraat, een flatge
bouw aan den Lange Vijverberg, een fabrieks
gebouw met kantoor en woning aan d'e Wal
dorpstraat, een kantoorgebouw voor de Ver-
eeniging van Nederlandsche Gemeenten aan
de Paleisstraat, een rioolgemaal aan de Blee-
kierslaan, een zusterhuis op Oud Rosenburg
aan den Haagweg, een onderstation voor
het G.E.B. aan de Appelstraat, een kliniek
aan den Monstersoheweg (L.), voorts tien
Gemeentescholen en zeven bijzondere scho
len.
Woningstatistiek.
In het afgeloopen jaar werden voltooid
3622 nieuw gebouwde woningen.
Van dit aantal werden uitgevoerd door
particulieren 3439, voor rekening van de
Gemeente en van Toegelaten Vereenigingen
183 woningen.
De zuivere toeneming van het totaal aan
tal woningen, dus na aftrek van die welke
door slooping, her- en verbouw, verandering
van bestemming, samenvoeging en ontrui
ming van onbewoonbaarverklaring kwamen
te vervallen en met bijtelling van die, welke
door splitsing en veranderd gebruik van per-
ceelen, perceelsgedeelten en woningen bij
kwamen, bedroeg 3461.
Nog in uitvoering waren op het einde van
December 3784 nieuwe woningen, waarvan
527 voor rekening van de Gemeente en Toe
gelaten Vereenigingen,
Het aantal woningen, waarvoor bouwver
gunning is verleend, doch welke eind De
cember nog niet in uitvoering waren, be
droeg 718.
De
leegstaande woningen
in de laagste 'huurklassen namen weder in
aantal toe, zulks ondanks de omstandgheid,
dat in het verslagjaar 265 van dit soort wo-
ningen aan den voorraad ontvielen door ont-
ruiming na onbewoonbaarverklaring, sloo-
ping, verbouw enz. De gemiddelde woning-
bezetting liep wederom iets terug nl. van
4.06 tot 4.03.
Deze omstandigheden wijzen op verbet»-
ring van de woonverhoudingen.
De woningproducenten deden van October
1929 tot October 1930 het percentage leeg
staande woningen terugloopen van 3.34 tot
3.29; het aantal nam slechts toe met 53. Zij
toonden een goeden kijk op de woningmarkt
te hebben.
Percentsgewijze werd
verhuizing en vestiging
het meest waargenomen in de groepen van
500 per jaar, nl. 14 pCt,
In de laagste groep zijp van het gecontro
leerde aantal, kwamen in d'e groep f4 per
week tot f300 per jaar de xneeste huurver-
hoogingen en in de groep f 800 per jaar en
hooger de meeste huurverüagingen voor.
Verbetering en onbewoonbaarverklaring.
Op grond van de bepalingen der Bouw
en Woon verordening werden 213 aanschri>
vingen uitgevaardigd; 160 hiervan waren
gegrond op artikel 108 en hadden betrekking
op veranderen en vernieuwen van de huis-
rioleering in verband met het asphalteeren
van straten.
Vele verbeteringen van woningen werden
verkregen door overleg met de eigenaren.
Op grond van artikel 21 lid 1 der Woning
wet, werd door den Gemeenteraad opbewoon
baarverklaring uitgesproken ten aanzien van
in totaal 184 woningen.
Wegens ontruiming na onbewoonbaarver
klaring werden 131 woningen van den voor
raad afgevoerd.
Door slooping, verbouw, verandering van
bestemming enz. werden bovendien 1.34
slechte woningen aan den voorraad onttrok
ken.
Van de 830 né 1020 onbewoonbaarver-
klaarde woningen, waren er eind December
nog 194 bewoond.
Het Gemeentebestuur deed, met toepas
sing van artikel 52 der Woningwet en art
180 der Gemeentewet, zonder schriftelijke
waarschuwing éénmaal in een spoed-
eischend geval voorzieningen treffen. Zoo
danig ingrijpen werd in zes andere geval
len door de huiseigenaren voorkomen, door
onverwijld gevolg to geven aan een door den
Dienst verstrekte aanwijzing.
Door het Gemeentebestuur werd slooping
bevolen van 20 onbewoonbaar verklaarde
woningen en 19 getimmerten. Ten aanzien
van 17 woningen en 3 getimmerten werd aan
de aanschrijving niet voldaan en geschiedde
de slooping van de Gemeentewege met toe
passing van artikel 52 der Woningwet.
Het aantal ingekomen en behandelde
klachten over bouw- en onderlioudsgebreken
fljedroeg 1305.
Het aantal tot stand gebrachte aanslui
tingen voor bestaande woningen op het Ge
meenteriool bed'roeg 466; opgeruimd werden
170 beerputten.
j-let kantoorgebouw van het
G E.B. te Rotterdam
De vorige week hadden wij het genoegen
ccn beschrijving te geven van de Rotterdam
sehe wolkenkrabber van het G.E.B.
Wij willen thans nog even vermelden, dat
de N.V. Fokkelman's Bedden- en Tapijten-
handel alhier, de leverantie heeft van niet
minder dan 1000 paar gordijnen. Trouwens,
vele Rotterdammers zullen eenigen tijd ge
leden, het bekende groote bord wel gezien
hebben, dat gedurende de bouw van dit
kantoorpand aangebracht was, en waarop de
ze leverantie vermeld stond.
pen Mekka dat géén
Mekka bleek
Geen voorbeeld ter navolging.
In het Tijdschrift voor Volkshuisvesting
en Stedenbouw, schrijft Mevr. L. v. d!. Pek—
Went, een artikel over den Duitschen wo
ningbouw, waarvan zij o.m. het volgende
zegt:
Men bouwt in hoofdzaak étagewoningen;
ééngezinshuizen komen in veel mindere
mate voor; zij hebben meestal een smalle
gevelbreedte, en bestaan uit kelderverdie
ping, begane grond, eerste étage en soms een
tweede daarbij. Zeer terecht werd op het con
gres (Int. Verband für Wohpungswesen.
Red.) de opmerking gemaakt, dat deze bouw
wijze de gebruikmaking, het onderhoud, het
schoonhouden der woning bemoeilijkt, en
dus het werk van de huisvrouw onnoodig
verzwaart.
Maar de bouwvereenigingen bouwen voor
namelijk étagewoningen, een enkele maal
van drie, meestal van vier, soms van vijf
woonlagen; liften zijn niet aanwezig; steeds
komen twee woningen op elk portaal uit.
Over het geheel is het aantal vertrekken,
waaruit de woningen hier bestaan, kleiner
dan waaraan wij in Nederland bij den nieuw
bouw gewend zijn. In vele woonkamers trof
fen wij dientengevolge ledikanten aan. De
Berlijner schijnt hiermee genoegen te nemen,
of moét hiermee genoegen nemen, omdat hij
d'e hoogere huur voor een grootere woning
niet kan betalen.
De Gehag., die in Februari van dit Jaar
een tentoonstelling van nieuwe woningty
pen organiseerde, 6telden den bezoekers, te
vens gegadigden voor hun woningen, een
vragenlijst ter hand, waarop ze moesten in
vullen, welke woningen van welke grootte
zij verlangden. De volgende merkwaardige
gegevens worden hierover gepubliceerd:
7 pCt. vraagt 1 kamer met keuken en bad
kamer;
62 pCt. vraagt 1 kamer met kabinet, keu
ken en badkamer (en deze nieuwe woningen
van iyz kamer zullen ongeveer 72 Mk.
f 43.20 per maand huur kosten)
24 pCt. vraagt 2 kamera met kabinet, keu
ken en badkamer;
7 pCt. vraagt 3 kamers met keuken en bad
69 pCt der woningzoekenden stelt zich dus
tevreden met huiskamer en keuken plus
badkamer; al dan niet met een klein ka
binetje daarbij.
Kleiner kan het wel niet, en men verbaast
zich daarover, dat er in Duitschland nog
stemmen opgaan, om nog eenvoudiger en
nog kleiner te bouwen.
Samenvattende komt men tot de conclusie,
dat er in de woningen, die men ons toonde,
althans wat het inwendige betreft, weinig
of geen sprake is van een nieuwen geest
Modeiine, om niet te spreken van revolutio-
neerende gedachten, komen niet tot uiting.
Men bouwt voort op den ouden grondslag,
zonder dat het ons duidelijk wordt dat naar
nieuwe oplossingen is gezocht. Het onder
scheid tusschen de verschillende woningen
is dan ook zeer gering; verachil ziet men
soms in de keukens, en in de badkamers,
die gewoonlijk plaats bieden voor een be
hoorlijke bad'kuip, maar soms zóó klein dat
ze er een klein zitbad in is ingebouwd. Dou
ches troffen wij niet aan.
Overigens is alles hetzelfde. Dezelfde deu-
'ren, dezelfde ramen, dezelfde vloeren, de
zelfde trappen, dezelfde kachels, dezelfde
fornuizen, dezelfde bloembakken, diezelfde
deurkrukken, dezelfde ronde kijkgaatjes in
de woningdeur....'..... alles, alles hetzelfde.
Rationaliseering van den bouw tot het
uiterste doorgevoerd.
En hoeveel bewondering wij nu ook heb
ben voor den grooten opzet, die uit dit alles
spreekt, en voor al heigeen daarmede in
Berlijn bereikt is, wij Nederlanders voe
len in het diepst van ons hart toch altijd!
iets voor het persoonlijke karakter, dat aan
een woning eigen moet zijn, zoowel wat den
houw, als wat de inrichting betreft, en wij
worden een beetje ontstemd als men ons in
steeds grootere getalen, altijd weer hetzelf
de voorzet En wanneer we dan daarbij be
denken dat de Deutsche Bauausstellung in
Berlijn voortdurend de gedachte aan ons op
dringt dat het stalen meubel het meubel
voor de toekomst is, dan voelen we ons niet
heelemaal op ons gemak, met dit gecha-
blonneerde toekomstbeeld voor oogen.
De bouwvereenigingen en de coöperatieve
vereenigingen bouwen op groote schaal,
maar voor de groote massa bouwen zij niet
De groote schare, die geen f 10 huur per
week kan betalen, blijft in de oude wonin
gen, in de oude buurten, in. cfe oude stad.
Infiltratie van den Duitschen geest
l bij den woningbouw
Wat té vreezen viel is gebeurd. De huur
dersstaking is niet bij het ééne geval van
de Tuindersstraat gebleven. Zekere agitato
rische elementen schijnen vat op huurders-
groepen te kunnen krijgen, waarschijnlijk
met verder liggende, en voor de burgers
allerminst ongevaarlijke, oogmerken dan om
verzet tegen huurprijzen uit te lokken.
Men ziet hier nu een wel zeer sprekend
bewijs, aldus de Nw. Rott. Crt., van de gevol
gen van een gemeentelijke grond- en woning
politiek, die men wil tillen uit de sfeer van
de realiteit in die van een wereld van vi
sioenen van „Befiredtes wohnen". Waar dit
idealisme toe leidt, leert Duitschland: 35
h 40 pet. van een laag arbeidersinkomen
aan buur voor een woning met anderhalve
kamer, een keukentje en een cadcellbtje!
Aan centrale voorzieningen, als verwarming
en warm-waterverschaffing ,en de met-
eentrale voorziening een bad in elk huis,
offert men daar met het grootste gemak de
behoefte aan een redelijke ruimte voor het
gezin op. Als de principes van de woning
hervormers maar leven, speelt nóch de beurs
van de huurders, nóch het gezinsbelang bij
een behoorlijke oppervlakte van een arbei
derswoning een rol.
Op de trieste resultaten van een dergelijk
woningidealisme zet men dan een vlag met
het opschrift: „Bevrijd wonen". Men laat
immers zooveel licht in die woningen toe.
Een halfstok geheschen. vlag met het op-1
schrift: „Weinig ruimte, maar veel licht en
zeer veel huur" ware een eerlijker symiDOli-
seering van deze jacht naar veuihooging van
volks-„geluk".
De Rotterdamsche huurdersstakingen be
wijzen, dat men hier nog niet rijp is voor
de Duitsche woningbouwidealen. Rotterdam
sche arbeiders stellen, zooals uit die stakin
gen blijkt, niet alleen theoretisch den eisch:
veel ruimte voor weinig geld, of: voor wei
nig ruimte weinig geld. Weinig geld betee-
kent in beide gevallen al vlug, dat men min
der dan de helft wil betalen dan in Duitscti-
.land voor dezelfde ruimte, plus voor het
ideaal „vrij wonen", moet worden voldaan.
Eischen omtrent een zeer ruime lichttoetre-
ding in alle vertrekken verneemt men van
de Rotterdamsche arbeiders niet Zij laten
het aan woninghervonners en aan de so-
ciaal-demooratische politici over zicb voor
dien eisch z.g.n. warm te maken. En die
doen het getuige het nog nimmer open
lijk gemotiveerde bestemmingsplan voor
Blij dorp maar achter de coulissen! Zij
toonen zich daarmede „verlichte" lichtschu-
Zoo de overheidskas er aan te pas moet
komen, herwinnen zij echter- weer voor een
gedeelte hun moed. Dón durven zij hun
oogen naar Duitschland te slaan, zoo kan
men in de Voorwaarts van Zaterdagavond
iets lezen over het reisje, dat bestuursleden
van eenige woningbouwvereenigingen, die
in 't noord-westelijk uitbreidingsplan (Berg-
polder) een 1600 a 1700 woningen „gaan"
bouwen, onder leiding van wethouder Ter
Laan naar Duitschland hebben gemaakt.
(Zouden ze uit Duitschland ook het bouw-
kapitaal medegebracht hebben?). En op
grond van de hij deze „instructieve" studie
reis opgedane ervaringen is nader overleg
gepleegd met dien wethouder om de plannen
naar Duitsch model te fatsoeneeren. Dat
belooft wat! Zie boven.
Is op de exploitatie-rekening van deze
complexen mee „gaat" ze immers bou
wen een post uitgetrokken voor verzeke
ringspremie tegen schade, veroorzaakt door
huurdersstakingen?
Men zulke toekomst-muzilek tracht blijk
baar het Rotterdamsche gemeentebestuur
met wiens machtiging wethouder ter Laan
hier wel zal hand/elen, zich zijn verantwoor
delijkheid voor het ontstaan van gespannen
toestanden op de woningmarkt van den
hals te schuiven. Gèèn bouwgrond, óf bouw
grond onder condities, waarin de Duitsche,
geest en misschien voor de naaste toe
komst de Duitsche armoede overheerscht.
Dit schijnt op het Stadhuis van Neêrlands
eerste koopstad de hoogste wijsheid. Men
denkt wellicht bij de huurders op die wijze
langzamerhand ook wel een Duitschen geest
te kunnen kweeken. De huurdersstakingen
bedwingt men inmiddels wel met een huur-
enquête vogens het recept van de Voor
waarts, om den „rooftocht van de huiseige
naars" tot stilstand te brengen.
Zou men maar niet liever op ouddtotter-
damsche, in plaats van op nieuw-Dultschc
wijze o n m i d d e 11 ij k den beschikbaren
bouwgrond aan de markt brengen, ter be
bouwing volgens de voorschriften van de
bouw- en woonverordening, die gelukkig
nog van den Duitschen geest verschoond is
gebleven? En zorgen, dat de voorraad bouw
rijpen grond met den grootsten spoed ver
meerdert? Had men dat reeds eerder gedaan
dan waren er nu geen gevaarlijke huur
dersstakingen en geen groote aantallen
werklooze bouwvakarbeiders. Moet het ook
in de Rotterdamsche straten den Duitschen
kant op?
O demooratie, wat verstaat gij de kunst
de belangen van hen, door wie uw macht
wordt, te «schaden!
Niet de ware opvatting
Henriette Roland Holst schreef
over: De geestelijke ommekeer en de nieuwe
taak van bet socialisme.
Over het gezinsleven schrijft zij in ge
noemd boek:
„Inzake het woningvraagstuk is het nog
niet voldoende naar verbetering der volks
huisvesting te streven, in dier voege, dat
een werkelijk gezinsleven mogelijk wordt
te zorgen voor lucht en zon, evenals voor
de technische hulpmiddelen, die het werk
der huisvrouw verlichten. Wil 't streven
op het gebied der volkshuisvesting in
socialistische richting gaan, dan moet de
verburgerlijking tegengegaan worden, die
heden de beter gesitueerde arbeiders be
dreigt. Overal waar dit mogëlijk is, moe
ten grootere huizenblokken van gemeen
schappelijke keukens, die tevens als eet
zalen, dienst kunnen doen, en van ont
spanningszalen voorzien worden. Vooral
moet tot de bouw van gemeenschappe
lijke speelplaatsen, eventueel speelzalen,
voor kinderen worden overgegaan, opdat
het opgroeiend geslacht, zonder dat het
huiselijk leven schade lijdt, tot krachtiger
gemeenschapsgevoel worde opgevoed. Het
voorbeeU'd van gehuwden, die als pioniers
voor een gemeenschappelijk gevoerde huis
houding optreden, is in dezen tijd van
niet geringe beteekenis. Het afgesloten ge
zinsleven, zooals dit in de kapitalistische
maatschappij bij de burgerlijke klasse ge
woonte was, en zooals het heden juist
door de betere arbeidersgezinnen wordt
verlangd, is zeker niet in overeenstem
ming met het socialistisch streven naar
gemeenschap."
Dat is volstrekt niet de ware opvatting
van het gezinsleven. Het afgesloten gezins
leven is het iaeale gezinsleven en moet niet
worden prijsgegeven.
We zijn dat volkomen eens met „De
Nederlander", die terecht betoogt, dat het
gezin moet zijn de kleine, op zrichzelfstaandé
gemeenschap, waar de man nieuwe kracht
verzamelt voor zijn maatschappelijken
beid, de vrouw vooral de sfeer van het ge
zin brengt, de kinderen worden voorbereid
voor het leven, dat hen wacht.
Al zal ook het gezin niet ontkomen aan
de invloeden van de immer veranderende
verhoudingen en toestanden in de samen
leving, de gezinnen moeten blijven de cel
len, waaruit de maatschappij is opgebouwd
Het gezinsleven mag niet worden uitgehold
tot iets van minder beteekenis.
Houth. V/h N.V. J. VAN SCHIJNDEL 5 Co Oost-Admiralileitekade 47 - Rotterdam
ANNO 1853
Opslagplaatsen, Zagerij en Schaverij:
Nassauhaven—Boerengat
J7en Finsche beoordeeling
van de Nederl. bouwkunst
Hollands rationale decoratisme en
decoratief rationalisme
Onder boven geciteerden titel geeft de
Finsch9 architect Hil-ding Ekelund in
„Arkitekten" een beschouwing ten beste,
welke we aan Bouwbedrijf ontleeneo, waar
in hij o.a. zegt:
In de Nederlandsche steden heersebte na
den oorlog een dergelijke woningnood ais
in de andere landen: in Amsterdam bijv.
liep het tekort aan woningen op tot 10.000.
Door een voorbeeldige en effectieve onder
steuning door den Staat en de steden is dezo
woningen sis zeer snel overwonnen. De tot
si. 'i l komen enorme nieuwe stadswijken
vei no:!en een tamelijk bonten aandik. Het
schijnt alsof de Hollandsche architecten
thans definitief de dikwijls bizonder voor
name miniatuurschaal van de drie of vier
raamtravees breede buizen, die hun roode
of zwarte baksteenen gevels in de oude
grachten weerspiegelen, moede geworden
zijn.
In de nieuwste wijken zijn zij in het an
dere uiterste vervallen en behandelen zij do
soms 300 M. lange straatwanaen ais een
monumentaal blok.
Kenschetsend voor een groot deel van de
Nederlandsche architecten is een tamelijk
ver gedreven formalisme in bun architec-
tuuropvatting. De geweldig groote gevel
vlakken van de bouwblokken bieden een
dankbare gelegenheid voor artistieke expe
rimenten. De uitgestrekte ring van nieuwe
wijken, die Amsterdam omgeven, biedt dan
ook een staalkaart van een buitengewoon
willekeurig gejongleer met voor het me»-
rendeel „rationeele" vormen: de horizontale
vensterreeksen, koen uitspringende lijsten,
meerendeels doellooze gevel ultbuiigingen,
enz. Toch geven de schoone behandeling
van de lichtkleurige gebakken steen en de
streng kubisohe vormen van hoof-dïnassa's
en details verscheiden van deze woonhui
zen een goede architectonische houding.
De ontwikkeling gaat thans in gezondere
banen; de bizarre détails die hun stempel
drukten op de architectuur omstreeks 1915,
en die ons levendig aan onze eigen (Fin
sche) nationale romantiek herinneren,
heeft men opgegeven. De resultaten van het
werk van de laatste jaren zijn inderdaad
zeer imponeerend, hoewel zij ook nog iede-
ren nauweren samenhang tusschen inwen
dige kern en uiterlijk aanzien missen (bijv.
het Mercatorplein in Amsterdam met- woon
huizen van Wijdeveld, Staal e.a.).
Naar werkelijk rationeel opgeloste woning
architectuur zou men lang moeten zoeken;
het rationeele vindt men uitsluitend in do
planindeeling en de constructie.
Ten laatste nog een paar woorden over
die architecten, wier werk hij het korte be
zoek den sterksten indruk gemaakt heeft.
In Hilversum heeft D u d o k scholen, een
kapel, woonwijken, enz. gemaakt, die tot
de belangwekkendste van de Nederlandsche
architectuur behooren. Zijn instelling ten
opzichte van de opgaven is ook nog zuiver
formalistisch, maar de oplossingen, beoor
deeld uit zuiver formeel standpunt, zijn
buitengewoon bekwaam ontworpen, in het
bizonder in zijn laatste wefken, zooals die
aan den Struttesweg en het raadhuis. Het
anbeiderssajiatorium Zonnestraal van Bij
voet en Duiker is een zeldzaam lenig
en fraai opgeloste groep van paviljoens van
beton met twee verdiepingen, die geheel vrij
van eenige representatieve monumentaliteit
zdoh waaiervormig openen naar de zon en
naar het mooie landschap.
Het meest in het oog vallende gebouw in
Den Haag is het bekende coöperatieve win
kelhuis De Volharding van Buys en Lülir
sen, overdag weinig geslaagd in kleur en
vórm, met zijn gevelvlakken van uitsluitend
blank, opaal en matglas, doch des avonds
van een volstrekt eenige suggestieve wer
king, als de geheele gevel straalt door de
van binnen belichte lichtreclame.
In Rotterdam wordt men gevangen door
Dudoks nieuwe warenhuis De Bijenkorf,
gelegen aan het eind van den breeden
hoofdverkeersweg, den Coolsingel, waarnaar
dit gebouw zijn vrij en met „Schwung" ge
componeerde massa's wendt. In de zuide
lijke voorstadwijken vindt men de arbeiders
wijk Kiefhoek met voortreffelijke platte
grondoplossing van Oud, een van de
weinige Nederlandsche architecten, die vol
gens de rationeele richtlijnen in den geest
van Gropius werken.
Het meest imponeerende gebouw in Ne
derland en zelfs een van de belangrijkste
gebouwen van onzen tijd in het algemeen,
is echter Van Nelle's tabaksfabriek van de
architecten Brinkman en Van de
V 1 u g t, een paar kilometers buiten Rotter
dam, welke reeds op zeer grooten afstana
zichtbare machtige gevels, die ihaast geheel
opgelost zijn in geweldige raamstroken,
geen „Ding-an-Sich" is, doch dat zijn schoon
heid aan zijn doel ontleent: een buigzaam,
omsloten en technisch geheel voltooid orga
nisme. Ik weet nauwelijks eenig werk in
de moderne architectuur, dat op even over-
tuigende wijze propaganda maakt voor de
versieringlooze schoonheid, die voortkomt
uit de samenwerking van goed vervulde
functies en dat op innerlifke wijze samen-
hangt met ons nieuwe levensgevoel, met
onze eischen van een vrijmoedige openhar
tigheid in de architectuur.
pijen zijn, die in reparatie zijn genomen.
Van d'e overige 24 zijn vele door verwaar-
loozing en ongunstige omstandigheden
achteruitgegaan en voor d'e 18 die nog re
delijkerwijze in aanmerking voor verhuring
komen worden te hooge prijzen gevraagd,
hetgeen -wijst op een gebrek aan ruimte op
de woningmarkt
Van den aanbouw valt nog maar
geringe verlichting te wachten. Het Daira-
park zal een dertigtal woningen van deze
klasse opleveren, terwijl van den particulie
ren bouw een 15-tal woningen kunnen wor
den verwacht. Echter, er zijn nog liefhebbers
genoeg naar huizen, aangezien mag worden
aangenomen dat iin hotels en pensions een
63 gezinnen verblijven, waarvan een gedeel
te, misschien de helft, als adspirant-huurders
mag worden beschouwd.
Als onzekere factor staat hierbij nog de
ambtenaarswoningbouw door de gemeente
ten dienste gesteld van het gouvernement,
waarover nog steeds geen beslissing is ge
nomen, die eventueel het aantal woningen
van f 50 huurprijs en daarboven, met 23 zal
verhoogen.
De woningnood te Medan
Slechts geringe verlichting in zicht.
Nu ook te Medan, het eertijds zoo wel
varende centrum van het cultuurgebied der
Oostkust van Sumatra, de salarissen van
vele ingezetenen dezer gemeente sterk ver
minderd worden, wordt het probleem der
hooge huishuren steed's nijpender. Van de
zijde van het gemeentebestuur wordt aan het
vraagstuk de noodige aandacht besteed en
naar de Sumatra Post verneemt heeft de
directeur van Bouw- en Woningtoezicht een
rapport ingediend over den huidigen toe
stand. Deze is nog verre van gunstig. Bij
d'e groep huizen van f60 en daarboven (p.
m.) kan van een nomiaal overschot geen
sprake zijn. Wel staan er thans op een to
taal van 951 huizen 29 leeg, maar een vijf
tal moet daarvan al worden afgeschreven,
omdat dit dienstwoningen van maatschap-
AANBESTEDINGEN
TE HOUDEN AANBESTEDINGENl
MAANDAG 81 AUGUSTUS
RIDDERKERK. Boor den heer Joh. Klinge-
man te Slikkerveer ia aan T
alhier opgedragen den bou
kantoor en kelder te Bolm<
op 31 Augustus a-s.
i heer J. Bulaling
DINSDAG 1 SEP
ALKMAAR. De arch. Jan J. Hi
H-ooftstr. 62. Amsterdam, namen
der R.K. Scihoolver. „St. Joseph" te Alkmaar:
het bouwen van een R.K. 7-kl. Jongensschool
met lokaal voor handenarbeid en oveaiT-'-"-
epeelplaats op een terrein gelegen aan de
Lenbuurt te Alkmaar; bestek en teek. ad f 5, fr.
p. p. f6.30, verkrljgb. aan het bur. van voorn
architect.
EINDHOVEN. De ardh. J. v. d. Valk te Til
burg. Tuinstr. 112, namens het R.K. Kerkbesit.
der Par. van den H. Jozef te Eindhoven: I
bouwen van een kerk met sacristie on pastoi
op een terrein, gelegen aan de Poeljersstr. (ten
N. vain de R.K. begraafpl. der Par., Vülapar'-
bestek en teek. te bek. ad f 21
r. f 25, verkrljgb. bij voorn, arcl
HOORN. 8 nam. Het Gem.
UTRECHT, t nam. De dir. der N. 8p., in
loofdadm.geb. III aldaar, op kamer 615:
bijk. werken op emplacementen Rotterdan
Feljenoord; bestek en 2 teek. verkrljgb.
f 1.50; aanw. 26 Aug. nam. 2.80 u. op het tem
VRIJDAG 4 f
De dir.
Noord-Holland, in het
mlaan 10 te Bloemen -
z' dienstwoningen en bijk. werken
op een terrein, grenzende aan den Rljksstraat-
ren (N.H.); bestek en teek, zijn verkrljgb. ad
f25 t
i bovengen, bureau.
ZATERDAG 6 SEPTEMBER
BOXTEL, 12.80 u. nm. De arch. Jan Stuyt, Be-
zuldenhouit 105, Den Haag, nam. de Alg. Com
v. Kdndea-verpl. en KLnderbesch. te Den Bos<
het bouwen van een ged. Huis La Salle te Bc
tel met bijbeih. werken; aanw. in loco 28 At
a.s.. 11.30 u.; aanbeet. In het huls La Salie
tel; bestek en teek, verkrljgb. ad f 10 per
stel bij t
DINSDAG 8 SEPTEMBER
Geretf. Zlekenven-pl.,
Den Haag, r
enven-pl., in i
WOENSDAG 0 SEPTEMBER
Menslnk, Kerklaan 8, Apeldo<
best. der Vereen. Ned. Herv. Stichtingen voot
Zenuw- en Geesteszieken te Amersfoort, ondei
Protest, aann.: perc. 1: het bouwen van een
klasse paviljoen voor 74 patiönten; perc. 2: het
ningen; perc. 4; 1 en 2 dn massa; perc. 6: 1, 2
3 In massa; perc. 1 en 2 elk met 9 teek. verk-rijgb
ad f 15 per perc., en perc. 3 met 4 beèk. ad f 5
p. stel. en perc. 1, 2 en 3 gez. ad f 30 per stel,
ten kantore van voorn, arch.; fr. p. p. f 0.75
hooger; rest. voor perc. 1 en 2 voor elk f 10,
voor perc. 3 f 3.
DINSDAG 15 SEPTEMBER
GRONINGEN. 11.15 am. Het Gem.beatt.:
Zu.i der diep 96,
InJ. uiterdijk tot
i Is aldaar ad f 0.75 verkrljgb.
Bur. v, Gem.werken.
WOENSDAG 16 SEPTEMBER
■s-GRAVENHAGB. 8 nam. De arch. G. Nijhoff,
namens het best. der Scholen der Ned. Herv.
Gem.: het bouwen van een bijz. o. 1. s., best. uit
9 Sept. nm. 2 u., in het gymnastleklo'
dre Prinses JuManaaühool aan de Draaistr. 18;
bestek en teek. vanaf 1 Sept. verkrljgb.
f7.50 bij de N.V. Drukk. H. P, Swart en
Oude Molstr. 7, Den Haag.
GEHOUDEN AANBESTEDINGEN:
'OORT. De
.elsjesschoofl
AMERSFOORT. De etadaarah.: het bouwei
lastleklokaal enz. aan den Blsschopsweg. Laag
te: N. J. de Wit, aldaar, f 80.275.
NIJMEGEN. Het best. der Woningver. „N1J-
negen": het bouwen van 88 woningen en eer
vinikelhuls op een terrein, gelegen tusschen de
'astoor Zcerrersstir.. den Ouden Nonnend-aa'
indaalschenwi
H. Oudenhoven Lzn.
f 230.400. Gegund.
BINNENHUIS- INRICHTINGEN
I ROTTERDAM
Woonhuis: LAMBERTUSST. 101 - Werkplaats: SCHOUTENSTR. 131
betreffende
Hinderwets-aangelegenheden
Bureau van Ingen
Vlietstraat 8 b - Telefoon 11748
ROTTERDAM
H.R.LAUWAARS&ZONEN
Pijnackerplein 44 Rotterdam
Magazijnen: Schommelstr. 8-30
Waal-, IJssel-, Kalkzandsteen
Handvorm in verschillend formaat
Speciaal dunne gevelsteen
MOOIE HEERENHUIZEN
...in. Bevatt 2 kamers en suite, keuken,
serre. 1ste Verdiep. 2 flinke frlssche slaap
kamers, groote zijkamer en badkamer. Bal
kon. Over het geheele huls een vliering.
Lage belasting. Vlugge en geregelde ver
binding met Rotterdam.
Maatschappij tot Exploitatie van On
roerende Goederen „Scheepenwijck" N.V.
Achterweg 81 Schiebroek
TERRAZZO - MOZAÏK - KUNST-
STEEN- EN BETONWERKEN
Scholen, Zleken-
1 kurkestrlch-
HANDEL MAATSCHAPPIJ N.V.
„HET BOUWBEDRIJF"
Handel in BOUWMATERIALEN
DRIJFSTEEN-BETONBLOKJES
voor BETONWERKEN
Kantoor, Magazijnen en Industrie:
AELBRECHTSKADE 1 - Tel. 30933
ROTTERDAM
Mooie HEERENHUIZEN
TE KOOP, gelegen Francois Haverschmldtlaan
No. 42 tot 48 te SCHIEDAM, met ruim uitzicht
Bij Jullanapark en Steirebosch. Bevatt.: 2 Kamers
en suite. Keuken, Zijkamer, frissche groote Kelder.
Ie verdiepinc 2 Slaapkamers, grnote Zijkamer,
Badkamer, vijf Kasten, oveidekt Balcon, Zolder
met Slaapkamer, groote Voor- en Achtertuin.
Kooporijs: Hoekpand f 15.600, Tusschenpauden
f 13.500.
Inlichtingen:
H. v. d. KRAAN
Vondellaan 50 - SCHIEDAM
Dagelijks te bezichtigen, behalve 's Zondags.
Gewapend Beton- en Kunststeenwerken
Terrazzovloeren en Gootsteenen
Houtgranietvloeren
Kerstant v. d. Bergelaan 2a
HILLEGERSBERG
Telefoon 42587 Rotterdam
TC 1/nnD a.d.ROZENLAAN,
I L l\UUr HILLEGERSBERG
PANDEN
huls en 2 Bovenhuizen.
Jndeeling resp. 3 kamers, 2 slaapkamers,
tuin. Bovenhuizen ;R 2 kamers en suite,
3 slaapkamers, badkamer, zolder over het
geheele huis.
Te bevragen:
L. D. SUNDERMEYER,
IJsclubstraat 68, Telefoon 13866
MAASTRICHT
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
ROTTERDAM en OMSTREKEN:
AEL3RECHTSKADE 147b
TELEFOON 30404-30233
A. VAN WIJNGAARDEN ZONEN
TELEFOON 57650 (2 lijnen)
