W VRIJDAG 7 AUGUSTUS 1931 TWEEDE BLAD PAG. 5
KAMPEEREN
'ALLES GOED EN WEL. MAAR....
VROUWENBLAD
Wijl de redactrice van het
Vrouwenblad vacantie heeft,
verschijnt dit heden NIET
Kampeeren, mijne heeren, moet je lee-
ren«zoo luiden de eerste woorden van
kamprvere, waarvan wij ons alleen de
eerste woorden herinneren.
Maar d i e zijn dan ook treffend!
Helaas blijkt ook in dit geval, dat men
wak niet anders dan door schade en schan
de wijs wordt.
Met de schande zou het nog gaan, maar
de ernstige noot van het geval is, dat bij
onoordeelkundig kampeeren de schade aan
de gezondheid toegebracht onherstelbaar
kan zijn en dat moet in elk geval voorko
men worden.
Vandaar, dat het zijn nut kan hebben
eenige practische wenken te geven, mini-
mum-eischen, waaraan zeker moet worden
yoldaan.
Daar gaan we dan:
Ten eerste blijve thuis, wie niet kern ge
rond is. Het kamp is geen vacantie-kolonie,
waar zieken en zwakken hei-stelling kun
nen vinden, het kamp beteekent 'n stuk
ontbecring, waardoor de sterken gestaald,
maar de zwakken geknakt worden. Een
zwakke in het kamp is zichzelf en anderen
fot last.
Wie gaat kampeeren bereide zorgvuldig
zijn plannen voor. Het „op de bonne fooi"
op uittrekken beteekent in de meeste ge
tallen narigheid.
Meisjes doen goed te gaan kampeeren in
houten barakken of vacantiehuizen, zooals
b.v. verhuurd worden door de V. V. V.
Hcllendoorn. Tenten zijn voor haar in
(de meeste gevallen ongeschikt.
Wie in een tent gaat kampeeren, zorge
een goede te hebben. Men kan niet vol
staan met een paar gordijnlatten en een
lap linnen. Het beste doet men zich of een
geheel nieuwe of een gebruikte legertent
aan te schaffen. Alvorens te vertrekken be-
proeve men deze tent eerst in z'n omgeving,
om de waterdichtheid te testen. Nie's is
onaangenamer om 's nachts tijdens een
wolkbreuk voor de lekken te moeten yluch-
Van te voren stelle men zich zooveel mo
gelijk op de hoogte of irien op de aangege
plaats mag en kan kampeeren. Het is
erg idealistisch om ver van heel de mensch-
heid een plekje op te zoeken, maar tevens
buitengewoon lastig.
Een goede kampeerplaats moet aan de
Volgende eischen voldoen: niet te ver van
een dorp verwijderd, op een plaats van-
Iwaar-uit men mooie tochten kan maken,
vlok bij een bosch, maar zeker niet in een
met goed wasch- en zwemwater in
de buurt, op een boog en droog stuk grond,
maar niet op een heuvel, met een begaan
baar fietspad in de dichte nabijheid.
Zooals men raiet, prefereeren wij een vast
kamp boven een z.g. trekkaimp. Van wat
wij in dit opzicht zelf erva'arden en van
anderen hoorden beteekent een trekkamp in
Verreweg de meeste gevallen armoe lijden
doodmoe thuiskomen. Tenzij men per
boot. gaat, misschien.
Wie naar een vast kamp trekt doet goed
<le tent en alle andere kampeerspullen in
een of meer groote, maar weer niet al te
groote kisten te verpakken en op te sturen
naar 't dichtst bij de uitgezochte kampeer
plaats gelegen spoorwegstation. Kampeeren
zonder fiets is bijna onmogelijk alweer
met uitzondering van een waterkamp. Men
doet goed de tocht naar het kamp per fiets
te maken; is dit te ver, dan ga men gedeel
telijk per fiets. In elk geval zorge men vroeg
in den middag op de plaats van bestem
ming te zijn. In de meeste gevallen moet
ïen nog de plek, waar de tent opgezet zal
orden, uitkiezen en soms ivraagt dat veel
tijd. Een tentpaal neme men niet mee,
meestal is deze wel in de omgeving te krij
gen. Men veimijde onder alle omstandig
heden (het kappen van hout.
Den eersten dag wijde men geheel aan
het goed inrichten van het kamp, het gra
ven van een greppel rond de tent (en), het
behoorlijk inslaan van de haringen en strak-
trekken van de koorden, het koopen van
een behoorlijke hoéveelheid stroo bij een
boer, 't opzoeken van den dichtstbij gelegen
melkwinkel (of boerderij) en van de .verde
re leveranciers.
Kerknieuws.
Een ontbijt in het kamp. Nergens smaakthet beter al is het ook nergens eenvoudiger.
Men grave in een stevig stuk grond bui
ten hei of bosch twee goede veldovens, be
staande uit een eenvoudige sleuf. Van huis
neemt men mee een aantal stevige ijzeren
staven, die dwars over het kookgat worden
gelegd. Het vergeten van deze staven kan
een mislukt kamp beteekenen! Men zorge
voor voldoende pannen en trachte ook in
het bezit te komen ian een paar emmers
en een melkketel. Heeft men niet voldoen
de pakruimte, dan doet men beter ze in de
provincie te koopen of te leenen. Melk kan
bij de boer gekocht worden, mits ze altijd
wordt gekookt. Overigens leert de practijk,
dat melk toch niet goed te houden is, zoo
dart; men ze alleen koopt voor pudding,
's Morgens drinke men dalcom bij het
ontbijt thee zonder melk uit een geërnai'
leerde kroes, een heerlijk gerecht, indien
geserveerd bij een dikke homp boerentarwe
brood met kaas en jam. Wespen zijn uiterst
domme beesten, die men met schijnbewe
gingen kan bedotten.
Men zorge er voor eiken dag een behoor
lijk middagmaal te hebben, dat men zelf
bereid heeft. Eenvoud is ook daarbij het
kenmerk van het ware. Een kookboek kan
z'n nut hebben, mits men nauwkeurig let
op de inhoudsmaten!
Wie in een cafe of hotel komt anders dan
bij een verre tocht verdient de verachting
van heel het kampeerdersdom. Om beurten
moeten twee man thuis blijven om voor 't
middagmaal te zorgen (de corvée).
Een kamp, waarin niet gezorgd wordt
voor een behoorlijk middagmaal zal altijd
mislukken; de stemming wordt gedrukt,
men verlangt weer naar de huiselijke
vleeschpotten. Men zorge steeds voor vol
doende droog hout, onder een speciaal daar
voor meegenomen dekzeil bewaard en des
noods in takkenbossen in de omgeving
gekocht.
Onder de noodige ingrediënten behoort
behalve een bijl en eon houten hamer ook
een flinke spade tot het graven van de
greppels en om dienst te doen bij de in
richting der eenvoudig latrines. Deze laat-
sten moeten op een behoorlijken afstand
van het kamp gelegen zijn en met een va
riant op bet veen en de turf e egge men:
in het kamp ziet men niet op een schepje
Men neane voldoende, maar ook niet ie
veel schoon goed mee, waarbij weinig boor
den en dassen, aangezien deze toch niet ge
dragen worden.
Een enkel boek kan geen kiw-aad, maar
spelen bederven meestal de stemming, uit
gezonderd natuurlijk het voetbalspel, dat
geen aanbeveling noodig heeft en dat van
zelf aanleiding geeft tot amusante wed
strijden met de plaatselijke .vereeniging
„Trap Hem Hoog".
Bij al deze wenken en raadgevingen ten
slotte nog deze: men zij niet te jong en men
zij niet te oud (van 16—60 jaar), men zorge
steeds de zonzijde van het kampleven te
eien (ook als het regenlt), men sta vroeg
op en kruipe ook vroeg in de lange veeren
en als men dat alles gedaan en nagevolgd
heeft zal men nog zeggen: Kampeeren. al
les goed en wel, maarer waren neg
heel wat wenken, en raadgevingen vergeten!
NED. HERV. KERK.
Beroepen; Te Krimpen a. d. Lek, C. J.
an der Graaf te Nijkerk (G.). Te Oolt-
gcnsplaat, J. J. van de Poll te Oene bij Epe
(van 1918'22 ter Ooltgensplaat).
CANDIDATEN TOT DEN H. DIENST.
De heer L. S. d c n Bo c r, cand. tot den
II. Dienst in de Chr. Geref. Kerk, wonende
Vonderlaan 6 te Apeldoorn, heeft tot 17 Aug.
a.s. als adres: Middelharnis. Postadres:
Oude-ïonge-
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE.
Ds. T h. H e 11 i nig a, Ned. Herv. predikant
te Dantumawoude, zal D.V. Zondag 27 Sep
tember a.s- afscheid niemen van zijn tegen
woordige Gemeente en Zondag 4 October
d.a.v. te Streefkerk intrede doen.
PREDIKANTEN-GEBREK.
In Delfzijl, aldus meldt „Fr. Dbl.", telt
men zes Hervormde kerkdorpen, een Geref.
Kerk en een Baptisten-Gemeente. Deze alle
hebben slechts één predikant, n.l. de Geref.
Kerk. De Baptisten-Gemeente is kortgeleden
vacant geworden, doch niet meer in staat
een nieuwen predikant te salaiieeren. De
Ilerv. Gemeente te Delfzijl heeft tweemaal
een beroep doen uitgaan, evenwel met met
resultaat. De andere vijf Hervormde Gemeen
ten nemen het beroepingswerk yoorloopig
niet ter hand-
ALGEMEENE SYNODE
DER NED. HERV. KERK
SLOTZITTING
Tijdens de zitting der Synode zijn inge
komen 101 en uitgegaan 197 stukken.
Eenige eindredacties worden vastgesteld.
Benoemd wordt tot lid in de Commissie
de Mijnstreek Dr P. Smit te Heumen c.a.
De heer J. Visser Tzn., sec. oud. lid der
Synode te Afmelo wordt afgevaardigd naz
Jaarvergadering van den Chr. Nat. Werk mans
bond, 12 en 13 Aug. te Enschedé.
De secretaris van het Comité der Waldenzer
Kerken Ds L. P. Reyss te Rotterdam heeft
ingediend een Jaarverslag van het Waalsch
Comité der Waldenzische Kerken.
De afkondiging van het concordaat tusschen
het pauselijk en het fascistisch Rome en Mus
solini's geheele godsdienstige politiek, steu
nend op de autoriteit der Kerk, hadden de
clericale partij groote verwachtingen gegeven,
die grootendeels bedriegelijk waren want wel
dra bleek, dat de officieele erkenning van den
ecredienst door de Italiaansche wet, naast den
roomschen, ook den prot. eeredienst omvatte;
cn dat het concordaat, ver van aan Rome het
monopolie te geven, dat de uitvoering v
andere eerediensten zou kunnen belemmeri
juist de vrijheid en de rechten van onze j_
loofsigenooten verdedigde. En dit beviel het
VatiVaan niet. Daarom toont 1931 het begin
van een waren aanval tegen de prot. organi
satie in Italië en haar evangelisatiewerk. He
vig is de strijd tusschen liet fascisme en den
paus, wat betreft de „Oercïes d'action Cathc-
lique". Ieder der beide machten had voor
zich gehoopt op de voordeelen en de overmacht
Reeds 30 Juni 1930 heeft Pius XI zich be-
aagd over eenige bepalingen1 der fascisti
sche wet, die de propaganda tegen den Katho
lieken godsdienst schenen te vergemakkelijken
En 24 Dec. zeide de Paus: „Het is niet zonder
groote droefheid, dat wij iederen dag het anti
katholiek proselytisme zien groeien in Italië
en in Rome. Een sterke, uitgebreide actie,
steeds toenemende, bedriegelijk en verrader
lijk, valsch en onbeschaamd, verbergt het
kwaad, dat zij aan het geweten doet door
voorspiegeling van vele zg. goedkoop© voor
deelen
In Januari begon men op aanstichting eener
Katholieke vereeniging te Müaan een cursus
de menschen, de leeringen en de metho
den van het protestantisme, zaden' van atheïs-
e in de wereld!
De predikanten van Milaan antwoordden
hierop en een menigte protestanten en niefc-
protestanten vulden onze kerken om ons ant-
oord te hooren. Onder de audiëntie aan de
priesters em predikers van de barème der stad
Rome sprak de Paus opnieuw zijn vrees en
erontwaardiging uit:
„Het prot. proselietisme ontwikkelt zich
met groote aanmatiging tot in de „Eeuwige
Stad" om er de zielen te verwoesten en alles
gevaar te brengen wat mooi is en verheven
het ïeven van een volk: zijn eenheid van
geweten en geloof!"
De Paus voegde eraan toe, dat dit prose
lytisme zich zoo openbaart, dat de protestan-
?r zelf verwonderd over zyn en ervan
profiteeren om aan te kondigen: Gisteren een
bedevaart in Italië, vandaag een Synode te
In aansluiting hieraan wékt de Paus de
priesters van Rome op, in alle richtingen
waakzaam te blijven en zich van alle wettige
wapenen tegen prot. propaganda te bedienen.
De aanvallen in preeken en bijeenkomsten
door heeï Italië zijn niet te tellen. Men schijnt
zich te bevinden bij 't begin van een grooten
anti-protestantschen aanval. Deze twisten en
stige geschillen hadden plaats in verschil
lende plaatsen tussdhen protestanten en r.-
katholieken.
't Resultaat dezer nieuwe actie en de hef
tige artikelen in de Osservatore Romane en
alle redevoeringen is tot nu toe eer gun
stig voor de protestanten.
De paus zei'f, door zooveel moeite te doen'
tegen ons, bevestigt ons succes. Nog nooit
sprak men in Italië zooveel over de Herv.
godsdienst als nu. Een groot deel der publieke
aandacht gaat naar onze richting en de aan-
allen op onze Kerken hebben den ijver onzer
trouwe geloofsgenooten voor onze bedreigde
Kerken dubbel den opleven.
Deze hebben echter weinig te vreezen, want
de aanvallen van Rome zuilen het gouverne
ment niet uit zijn koers brengen. En het con
flict toont, dat de aangenomen houding stand
vastig verdedigd wordt.
De kwestie der scholen geeft niets bijzon
ders te vermelden. 115 regenten en regentes
sen krijgen van het Comité subsidie voor
Fransch en Bijbelsche Geschiedenis buiten de
schooluren. Leeraren en predikanten doen
alles voor het behoud van het Fransch in hun
dorpen, maar het is zeer moeilijk om zijn
positie te behouden. Het Fransch, de oor
spronkelijke taal der Waidenzen, verliest ter-
Veranderen de omstandigheden' niet, dan zal
het moeilijk worden, om over een paar jaar de
taal, waarop de Waldenzen zoo trotsch zijn
en die voor hen zoo groote beteekenis heeft,
voor de diensten en de administartie der Ker
ken van Piémont te bewaren.
Dit was de indruk na de „Synode de la
Tour" Oct. 1930, waar alleen Italiaansoh
bruikt werd zelfs in de toespraken' der vre
de afgevaardigd'en.
Verder is de toestand der Waldenzen goed,
zoowei in de dalen als in het verdere land.
In la Tour is Prof. Daird Jela, directeur var
het Waldenzer College en lid van „la Table'
door den Prefect benoemd tot prefectoraal ge
machtigde, in afwachting zijner benoeming
door den minister tot Podesta (burgemeester)
De kwestie der verplichte kruisen in (ie scho
len is opnieuw gesteld. Vroeger hadden de
Wafdenzen vrijstelling hiervan voor hun loka
len; die ook dienen voor hun dienstoefeiüngen
Men kwam erop terug en alleen die scholen
w aar de meerderheid der leerlingen r.k. is,
blijven onderworpen aan de wet.
De algemeene indruk is van zekere onrust
en onzekerheid, 't Is moeilijk, het wezei
dingen te zien. Men zal het nog een jaar
moeten aanzien om te weten, hoe het gaat
met het -onderricht in het Fransch in de
valleien, wat er werkelijk blijft van de door
ons comité gesteunde scholen en wat de alge
meene positie is der kerken in Italië en in
welke richting ons comité 't best werken kan.
Waar alles in dezen tijd verandert, zal dit
werk van bijstand misschien ook moeten
veranderen.
Kennis genomen wordt van het overzicht
in den staat der Ned. Herv. Kerk.
Het verslag over den arbeid der geeste
lijke verzorging van Herv. Nederlan-
s in het buitenland maakt melding
den arbeid van den heer Roos in Duis
burg met Mülheim en Crefeld en van den heer
Sanders te Ruhrort. De godsdienstoefeningen
werden geregeld gehouden, vooral te Ruhrort
bezocht door een toenemend gehoor. Cate-
chisatie en Zondagsschoolbezoek namen ook
toe. Bezoeken werden gebracht in de huizen,
schepen en ziekenhuizen van Duisburg,
Ruhrort, Meiderich, Laar, Beeck, Huckingen,
Mülheim en Dortmund. Ook werden bezocht
52 melkersfamilies in 23 plaatsen. Te Cleve
arbeidde de predikant van 's Heerenberg,
enals te Emmerik. Namens de commissie
or den Evangelisatiearbeid te Gronau
arbeidde de predikant van Overdinkel; te
Schönungsdorf en Heezeper-Twist zette de
evangelist v. d. Linden zijn arbeid onder de i
Prot. Nederlanders voort, evenals zijn mede
arbeiders elders in Duitschland, wonl.elend
met allerlei tegenspoed op stoffelijk gebied.
De predikanten J. C. B. Eijkman en P. de
Haan te Antwerpen hebben op verzoek der
Synode een rapport ingediend over de be-
aande toestanden van Herv. Nederlanders in
België, in het bijzonder in de Waalsche pro
vincies en de eventueel te nemen maatregelen.
In de Vlaamsch sprekende provincies slui-
n zich de daar gevestigde belangstellende
Nederlanders gewoonlijk aan bjj de bestaande
Vlaamsch sprekende gemeenten, bijna steeds
door Ned. eervol ontslagen Herv. predikanten
bediend.
In Antwerpen en omgeving wonen 30.000
Nederlanders. Het aantal Hen*. Nederlanders
Brussel en omgeving wordt op 600U ge-
In de Waalsche provincies is de uitslag van
het onderzoek vrijwel negatief. Een vragen
lijst werd gezonden aan alle Waalsche pre
dikanten en van den Bond van Prot. Evang.
Kerken van België en van de Belg. Chr. Zen
dingskerk. De antwoorden stemmen alle
hierin overeen, dat de Herv. Ned. niet te
vinden zijn. Immers in België wordt be
halve in ziekenhuizen en gevangenissen
door de burgerlijke overheid naar kerk of
godsdienst niet gevraagd.
De burgerlijke stand kan dus niet helpen.
Met hulp der consuls ware nog veel te doen.
Spreken de Herv. Nederlanders Fransch dan
sluiten zij zich gewoonlijk Ijij een Fransch-
sprekende gemeente aan, anders blijven zij
geïsoleerd en onbekend.
Het rapport acht het gewen scht, minstens
ns in de twee jaar alle Waalsche kerk
gemeenten te doen bezoeken door een Ned.
Herv. predikant om ten eerste blijvend de
aandacht der Waalsche predikanten er op te
vestigen om toch adressen van Nederlanders
te verzamelen en hen in 't oog te houden voor
huisbezoek en correspondentie en te overwe-
de wenschelijkheid in die plaatsen het
Woord en de Sacramenten in het Nederlandsch
bedienen.
Dit te doen door in België wonende predi
kanten, als het best op de hoogte, terwijl
fonds voor lectuur, ook voor de gevan
genissen, wenschelyk is.
Over de toestanden in Noord-Frankrijk zal
Ds. Rijks te Roubaix beter kunnen inlichten.
Door geregeld en ondanks veel moeiten
volgehouden werk zal er iets te bereiken zijn
)n in Frankrijk èn in België.
Besloten wordt, de Syn. Commissie op te
dragen bij de behandeling der Generale Kas
met dit rapport rekening te houden, en ook
onmiddellijk hiervoor gelden beschikbaar te
stellen.
In bespreking komt een schrijven van lid
maten van Oude- en Nijehorne over den ker-
kelijken toestand aldaar, dat voor kennisge-
Radio Nieuws.
HI'IZEN* (2'JhS M.) KRO. 8—9.1C
encere IC—11.-30 Grumofoon. 10—104
0 ic11 Muziek. 11—11.30 Popu:
tzlek
Halfuurtje.
12 Tijdsein.
rag» nhalfuurtje. 3—4.30
Verzorging van den zen
eert. 6.016.15 Spreker. 6.
lebericbien. 8 Tijdsein.' 8
na. Muziek. 8 308.50 L-
lek 3.05—9 15 SieuwsberW
VPRO. 10 Morgenwijding. VARA
concert. 3 Toespraak. 3 50 Vervolg en
ncert. 4 15 SDAF-kwartiertje 4.30 Gra-
4.45 Ciir.sus Esperanto. 6 05 Radio-
liversiteit. 5.35 Vooravondconcert. 6.30
Halfuurtje 7,15 Gr,
7.30 Toe-
7.55 Varia, 8 Klucht-
15 Voordracht 9.30 Vervolg
•ing wordt aangenomen.
Aan de Alg. Syn. Commissie wordt opge
dragen het beheer over de Syn. fondsen.
Na toespraken van dank en afscheid sluit
de President de 116de gewone vergadering
met dankgebed.
KERK EN ALCOHOLISME.
Te Drachten nam de Kerkeraad der
Ned. Hervormde Gemeente de volgende mo
tie aan:
„zich stellende op het standpunt, dat de
strijd tegen het alcoholisme mede een taak
is van een Christelijke Gemeente, ter verhef
fing van het zedelijk peil van het volks
leven
an oordeel dat de z.g. plaatselijke keuze
o. in. vanwege haar democratisch karakter
als mididél in dien strijd, van zeer groote
waarde geacht moet worden;
„spreekt zijn diepe teleurstelling uit over
het feit, dat bij de laatste wijziging der,
Drankwet in de Tweede Kamer dit beginsel
der plaatselijke keuze uit de .Wet is ge-
„acht het geboden, dat de strijd voor dat
beginsel onverzwakt worde voortgezet;
„besluit met algemeene stemmen deze motie
te publiceeren en verzoekt andere Kerkepa-
den hiermede hun instemming te betuigen L*
HOSPITAAL-KERKSCHIP.
Het hospitaal-kerkschip „De Hoop" is
hedenmorgen te 8 uur nadat het geduren
de een tweetal dagen ter bezichtiging voor
het publiek gelegen had van IJmuiden
vertrokken voor een tweeden kruistocht on
der de haringvisschers op de Noordzee. Als
geestelijk verzorger maakt Ds. A. Luteyn,
Ned. Herv. predikant te Vlaardingen, deze
reis mee,
KERKGEBOUWEN.
Te Enschedé vondferen, naar men ons
meldt, de werkzaamheden bij den bouw
eener derde Geref. kerk zóó goed, dat het
werk wellicht reeds in October a.s. gereed
konvt en de kerk in November d.a.v. in ge
bruik genomen zal kunnen worden.
VEREEN. VOOR CHR. GEREF. SCHOOLONDERWIJS
De jaarlijksche algemeene vergadering van de Vereeniging voor Chr. Geref. School
onderwijs in Nederland werd Woensdag te Zwolle gehouden. Zie 't verslag in dit blad.
Het bestuur zittend v.l.n.r. de heeren J. Stolk, J. v. Weerd, Af. Molenaar, N. Visscher.
HOE DE REFORMATIE IN
TWENTE WERD INGEVOERD
TWENTE: LAND VAN ARBEID EN
NATUURSCHOON
Door Ds. A. H. HILBERS, Enschedé.
.V, (Slot.)*):
De Kerk in verval.
Het is bekend, dat de Gereformeerde Va-
Öerlandsche Kerk, voornamelijk in het
laatst der 18de en in het begin der 19de
eeuw, door het opkomen van allerlei geesr
tesridhtingen, van de Gereformeerde waar
heid, v astgelegd in haar belijdenisschriften,
is afgeweken.
Van uit Engeland kwam het Deïsme
op, dat de Godsopenbaring cn het wonder
loochende, uit Duitschland kreeg men de
richting der Aufklarung, die alle gods
diensten der wereld gelijk stelde en dus
leerde, dat ieder mensch op' zijn eigen
wijze kon zalig worden, en uit Frankrijk
kwamen de Revolutionaire begin-
len, die het volk voorhielden de leu
zen: Geen God, geen meester, cn: Vrijheid,
gelijkheid en broederschap.
Dit leidde hiertoe, dat onder de profes
soren der Theologie, als onder de vooraan
staanden des volks, velen gevonden wer
den, die deze verderfelijke richtingen aan
hingen. Geen wonder, dat ten slotte in de
breede kringen des volks de Gereformeerde
leer verdrongen werd door een dor ratio
nalisme.
Gelukkig had men onder het volk ook
hog vele conservatieve kringen, waarin, al
is het soms op piëtistische wijze, de Gere
formeerde leer bewaard bleef. Hierdoor
vond men nog altijd de zeven duizend, die
hun kniieën niet bogen voor de goden hun-
her eeuw.
Als nu in 1795 de staatsomwenteling in
ons land onder Franscbe leiding plaats
heeft, dan heeft dit voor de Kerk als eerste
vrucht, dat zij van den Staat wordt los ge
maakt en ophoudt de bevoorrechte Kerk te
zijn. De Gereformeerde Nederlandsche Kerft
houdt daarmede op de officieele Staatskerk
te zijn, en aan andere godsdiensten wordt
gelijk recht toegekend.
Hierop volgt het tijdvak van Napoleons
overheersching, waarin de Roomsch-Katlho-
lieken door hem eer bevoordeeld werden
dan achteruit gezet. En toen in 1813 Neer-
lands onafhankelijkheid weer hersteld werd
Prins Willem I als souverein vorst over
ons land werd uitgeroepen, kregen alle be
staande godsdiensten bij de grondwet ge
lijke rechten.
Hierdoor werd dus voor goed aan de
aloude Gereformeerde Staatskerk een ein
de gemaakt. En haar Gereformeerd karak
ter verloor zij ten eenenmale toen zij door
Koning Willem I werd omgezet in een
collegialistisdh kerkgenootschap, waarin
leervrij'heiid mocht heerschen.
Toen scheen het voor goed met de Gere
formeerde Kerk der vaderen gedaan té
zijn. Het volk moest eerst „liberale ver
draagzaamheid" leeren en zich als „bravt»
Hendrik" toonen. Daarop 'kwam van uit de
Universiteit van Groningen, onder leiding
van de professoren Hofstede de Groot en
Pareau de z.g.n. Evangelische richting, die
alle oude ketterijen als Arianisme en Pcla-
gianisme opnieuw ibedektelijk propageerde
en ten slotte plaats maakte voor het radi
cale modernisme. Deze richting verloochent
alle positieve waarheden des Christendoms
en maakt daardoor practisch het volk los
van godsdienst en los van de kerk.
Het spreekt vanzelf, dat óók Twente's
volk de invloed van deze onderschelden
godsdienstige stroomingen en kerkelijke be
wegingen heeft ondervonden, al stond het
«laar nu niet bepaald op den voorgrond.
Misschien is zelfs de bedding aan te wijzen,
waarlangs in den loop der jaren deze rich
ting naar Twente afvloeide.
Groningen en Bentheim.
Het moet ten minste opgemerkt warden,
dat er van af ongeveer 1600 een vrij Innig
contact bestond tusschen de Universiteit
van Groningen en het naburige graafschap
Bentheim. Immers toen in 1614 deze Aca
demie geopend werd, werd in overleg me?
den Graaf van Bentheim, zijn hofprediker
Dr. Ravensperger tot hoogleeraar in do
Theologie benoemd. Sindsdien trokken de
studenten uit Bentheim, die tot predikant
wilden opgeleid worden, naar Groningen.
Dientengevolge was de bloeitijd van het Ge-
I reformeerde in Nederland ook de bloeitijd
KONING WILLEM I,
onder wiens regeering alle godsdiensten
gelijke rechten ontvingen,
voor de Kerk in het Graafschap.
Maar evenzoo ging het ook toen alhier
het geestelijk verval intrad. In het begin
der 19de eeuw brachten de candidaten der
Theologie van uit Groningen de z.g.n. Gro
ninger richting mede en doorzuurden daar
mede de aldaar van ouds Gereformeerde
Evenzoo is het niet onwaarschijnlijk dat
op dezelfde wijze in Twente de Gerefor
meerde leer geleidelijk van de kansels ver
drongen werd, eerst door de Groninger
Theologie, die vrij spoedig weer baan moest
maken voor de Moderne richting.
De geringe, povere vrucht.
Nu kan ons de 19de eeuw duidelijk lee
ren, wat metterdaad als vrucht is overge-
bleven bij de Twcntsche bevolking van de
machtige reformatorische beweging der
16de en 17de eeuw om alhier de Kerk in
Gereformeerden zin te reformeeren.
En deze vrucht moet helaas pover ge
noemd worden.
Allereerst moet opgemerkt, dat een zeer
groot deel, zoo niet het grootste deel der
plattelandsbevolking, trouw aan de Room-
sehe kerk en leer gebleven is. Ofschoon
hier 'bijna twee eeuwen de Hervormde gods
dienst officieel de erkende staatsgodsdienst
was, bleef de bevolking voor een zeer groot
deel met „Saksische taaiheid" aan haar
oude kerk gehecht, al kon men dien slechts
in het „verborgene" dienen.
Zoodra volle vrijheid van godsdienst ver
kregen was, bleek, zooals het nu nog is, dat
het gansche Noordelijk en Oostelijk deel in
Roomsche handen rustte. Oldcnzaal, Dene
kamp, Ootmarsum, Tubbergen, Albergen,
Weerselo met omliggende gehuchten zijn
overwegend Katholiek, en Enschedé, Hen
gelo, Borne en Almelo eveneens voor een
groot ideel daarbij gerekend moet-avorden.
Zelfs beroemt zich het Roomsolie Twente
er op, dat het een der grootste der Neder
landsche staatslieden van de 20ste eeuw
heeft voortgebracht, nl. Dr. Schaepman, die
te Tubbergen geboren werd en waar tot zijn
gedachtenis een machtig standbeeld door
Katholiek Nederland werd opgericht.
In dat opzicht hetft de reformatie in
Twente aan haar doel niet beantwoord om
zelfs met hulp der Staatsmacht het gan
sche volk tot de leer der waarheid terug te
brengen.
Vervolgens vragen wij in hoever de Ge
reformeerde Religie 'het hart veroverd heeft
der Twentsche Protestantsche bevolking.
En daarop moet geantwoord, dat de 19de
eeuw in dat opzicht een bedenkelijk ver
schijnsel vertoont.
Toen in 1834 met Ds. de Cock van Ulrum
in de Vaderlandsche kerk een beweging ont
stond om de kerk weer tot de leer der va
deren terug te voeren en daaruit de afschei
ding van het Hervormd Kerkgenootschap
voortvloeide, bleef Twente daar jarenlang
vrijwel geheel onbewogen voor.
Zelfs in 1838 werd in het Graafschap
Bentheim te Uelzen de eerste afgescheiden
gemeente door Ds. Raalte gesticht en in
1840 door Ds. de Cock de Bentheimsche ge
meente te Gildenhaus. Ds. Sehoemaker en
Ds. Sundag waren de voortrekkers alhier
in de Afscheidsbeweging.
Als gij soms bij zomerdag het Slot van
entheim eens bezoekt, bedenk dan dat daar
de afgescheiden Ds. Sundag 28 maal gevan
gen heeft gezeten om dor waarheid wil,
soms langer dan S ;l 10 weken aaneen, dat
hij achter die schrikwekkende muren van
dit slot. zooveel eenzame dagen heeft door
gebracht, met het lezen van Gods Woord,
met gebed, en met psalmgezang.
Hij zong ia de gevangenis zoo hoog, dat
men het buiten kon verstaan.
Maar Twente heeft geen Ds. Sundag ge
had. Alleen in Rijssen. waar de bevolking
schijnt conservatief-piëtistisch getint te zijn,
was zooveel liefde voor de Gereformeerde
leer, dat in 1838 aldaar reeds een afgeschei
den gemeente ontstond.
In Almelo komt in 1S63 pas een Chr. Geref
Gemeente tot openbaring, terwijl in En
schede in 1S67 een Kruisgemeente ontstond
en een jaar later een Afgescheiden ge
meente, die in 1869 terstond samensmolten.
Hier mag niet overmeld gelaten worden,
dat hier de invloed van Ds. Sundag uit
Bentheim niet ontkend' kan worden.
Onderscheidene leden der Herv. Kerk, die
zich niet langer met dc kerkelijke toestan
den vereenigon konden, zagep er niet tegen
op' om 's Zondagsmorgens zeer vroeg op reis
te gaan naar Bentheim teneinde Ds. Sim dag
te hooren.. Zelf kwam hij onderscheidene
malen hier heen, om aan de Roessinghbleek-
weg in het achterhuis van een boerenhof
stede het Woord Gods te bedienen. Eveneens
sprak hii later nog vele malen in het afge
scheiden kerkje staande Achter het Hofje.
De doleantie-beweging van 1886 had
slechts op enkele plaatsen in Twente eenig
resultaat.
Het moet erkend, dat in Twente het pro
testantisme der Ilerv. Kerk verreweg voor
het grootste deel het modernisme huldigt
Wat zich orthodox noemt, gaat geheel op
in de Ethische richting.
Het confessioneel Gereformeerde is zoo
goed als geheel uit Twente's hervormde kerk
verdwenen. Alleen Rijssen maakt hierop
een uitzondering.
De Gereformeerde waarheid
De G ere form eerde leer vindt men dus al
leen in de vrij gemaakte kerken, der Chr.
Geref. Kerk, der Geref. Kerken, en der oud-
Geref. Gemeenten. En deze vrijgemaakte
kerken vindt men nog lang niet overal in
Twente.
Dat Twente's bevolking zoo weinig voor
de Gereformeerde leer immer gevoeld heeft,
zoekt men uit haar Saksisch volkskarakter
mede te verklaren.
De strenge, belijnde Gereformeerde leer
werd door den Twentenaar, die vrijheid en
verdraagzaamheid voor zich en voor een
ander zoekt, niet aanvaard.
Hij accepteerde veel gemakkelijker, de
Luthersehc leer, met haar zooveel minder be
sliste consekwenties.
Wie echter deze geestelijke vrijheidszin der
voorgeslachten in wezen gelijk acl.t met de
vrijzinnigheid der moderne richting vergist
zich naar onze bescheiden meening.
Bij al de geestesvrijheid der protestanten
van de 15de en 16de eeuw, hield men geloo-
vig vast aan de positieve waarheden des
Christendoms, die echter door het heden-
daagsch modernisme in zijn vrijzinnigheid,
als ongerijmdheden worden weggeworpen.
Ook hier zou De Genestet's lcekedichtje
van toepassing kunnen zijn:
„Ik hou 't met Luther maar, tot nu
Dat 's goed, maar Luther hield het
niet met uV
Echter achten wij het een weldaad, dat
in de laatste halve eeuw zoovele arbeiders
gezinnen van buiten af zich in Twente ge
vestigd hebben. Daardoor is mede de Gere
formeerde richting in algemecnen zin on
miskenbaar versterkt geworden, dit laat
evenzeer zijn invloed gelden op andere le
vensterreinen. En daar Twente een bij uit
stek industriecentrum is, wordt hier het le
ven beheerscht door het sociale vraagstuk.
Ilier staat patroon en arbeider soms gehar
nast tegenover elkander.
En dnar hef modernisme aan den arbeider
veel geestelijke waardon ontnomen heeft,
maar niets daarvoor kon teruggeven, is het
geen wonder, dat dc arbeider op zijn beurt
in het socialisme van Marx een heilig ide
aal vond, om daar voor te strijden.
Zoo is hij los van God en los van de kerk
geworden met natuurlijk gevolg ook los van
alle gezag in staat en maatschappij.
De Gereformeerde waarheid leert echter
don arbeider ootmoedig bukken \<>or Gods
souverein gezag, doet hem het Woord des
Heeren aanvaarden als eenige kanbron der
Goddelijke waarheid, waarbij wij te leven
en te sterven hebben en doet hem opkomen
voor de Goddelijke gerechtigheid, die eik
levensterrein inzonderheid «lat van het
sociale leven, moet beheer? hen.
Daarom schuilt er in dit aloude Calvinis
me een positieve kracht tot stuiting van do
mocfem-eocialistischo-revolutionairc bewe
gingen van onzen tijd.
Dat daartoe al
meord gevoelt en zich 1
onzer vaderen der 16e
reformeerde belijdenis
naar buiten uitdrage.
j Dan zal dit voorzeker tot zegen strekken
I voor het schoon© Twente der 20ste eeuw.
rich waarlijk Gerefor-
n k'Ut met de leer
17e eeuw, zijn Ge-
woord en daad
