DONDERDAG 30 JULI 1931 TWEEDE BLAD PAG. 5
INTERNATIONALE
ONTWAPENING
(Val
Duitschen correspondent).
De vredesgedachte en een op recht geha-
jeerde vredespolitiek lijden sedert jaren aan
rijkdom van gedachte en leidende persoon
lijkheden. Met Henderson, die als voorzitter
eener conferentie tot wereldontwapening in
alle Europeesche hoofdsteden een bezoek
aflegt en te Parijs juist dezer dagen een
warm pleidooi hield voor de Duitsch-Fran-
sche toenadering, treedt eindelijk weer eens
een staatsman op den voorgrond, die aan het
vruchtbaar werk van Stresemann herinnert.
Henderson's benoeming tot president te
Genève was het verdiende loon voor zijn doel
bewust streven naar internationale ontwape
ning. Toen Mac Donald achtereenvolgens het
voorzitterschap in de conferentie tot vloot-
afbouw, de~ leiding der speciale onderhande
lingen met Amerika en de eerste rol op het
Britsch-Indische congres aan de „ronae
tafel" voor zich reserveerde, vroeg men aan
Henderson, of hij zich als minister van bui-
tenlandsche zaken door zijn representatieven
chef zoozeer op den achtergrond liet schui
ven? Fijn glimlachend gaf hij op deze nete
lige vraag ten antwoord: „Het moeilijkste
werk in dienst van de algemeene ontwape
ning zal door mij verricht worden als arbei
der der gToot-industrie". Alle stappen van
Henderson in het gecompliceerde ontwape-
ningsvraagstuk bij voorbeeld zijn verschui-
ven= van° het Duitsch-Oostenrijksche tolpro-
bleem naar den Haag waren er op bere
kend, zijn positie, te verbeteren. Spraken met
nog veertien dagen geleden in de Alberthall
trior tienduizend menschen Baldwin, Mac
Donald en Lloyd George in opdracht van
zestig Engelsche pacifistische organisaties
ten gunste van Henderson's werkprogram?
Deze 67-jarige Engelschman is door zijn
loopbaan en persoonlijkheid voor dit baan
brekend werk „the right man on the right
place Hij bezocht slechts de volksschool, is
autodidact, heeft het kalme tempo van den
Noord-Brit, ontpopte zijn redenaarstalent in
dienst van het methodisme langs den pu'olie-
ken weg en kent zijn Engelschen Bijbel door
tn door. Twee zijner zoons bracht hij tijdens
don oorlog ten offer aan zijn vaderland. Of
dit wellicht den stoot gaf tot zijn werk ter.
gunste van den vrede
Men kan begrypen, met hoeveel ingenomen
beid Beriijn na de teleurstelling der confe
renties in Parijs en Londen juist dezen
man begroet. De belangrijkheid van dit offi
cieel bezoek wordt niet weinig verhoogd door
de aanwezigheid van Henderson's directen
chef en partijgenoot Mac Donald. Men krijgt
den indruk, dat beiden het Duitsche volk
willen zeggen: „Ook al brachten de bespre
kingen om de ronde tafel u niet het gehoopte
resultaat, wij laten u in uw nood niet geïso
leerd, wij zijn beiden hierheen gekomen, om
u-een bewijs te geven van ons medeleven!"
Herlijn schijnt dit begrepen te hebben, want
zelden zag men de laatste jaren bij een offi
cieel bezoek zooveel menschen geduldig staan
wachten. Duizenden hadden zich opgemaakt,
BIJ HINDENBURG 'OP. BEZOEK
Tijdens zijn verblijf in Duitschland bracht de
Enqelsche Minirterpresident ook een bezoek
Rijkspresident Von Hindenburg. Op
«naë foto ziet men van links naar rechts:
de ministers Macdonald en Henderson, en
Sir Horace Rumbold, Engelsch gezant
gezant te Berlijn.
om Mac Donald en Henderson te begroeten
en beide staatslieden waren verbaasd over
zulk een onverwachte hartelijkheid. Dat
komt stellig, wijl ook deze Ramsay Mac
Donald in de kringen der arbeidende bevol
king een voortreffelijken roep geniet. Want
ook deze vooraanstaande staatsman is im
mers een self-made man! Zijn wieg stond in
Noord-Schotland, in het visschersdorp Los
siemouth. Daar heet hij nog steeds Ramsay
Mac. Hij genoot een streng godsdienstige
opvoeding, kwam als knaap van 15 jaar naar
Londen, werd eerst loopjongen en zocht in
den handel zijn heil. Pas in het kranten-
bedrijf begon hij zich op zijn gemak te voe
len. Als reporter kwam hij in aanraking met
de socialistische pers. Zijn carrière werd be
vorderd door zijn natuurlijk redenaarstalent.
Met zijn slanke gestalte, zijn blauwe oogen
en zijn tactvol optreden maakte de jonge
Schot overal een gunstigen indruk. In zijn
vrijen tijd bestudeerde hij alle sociale vraag
stukken. Reeds vóór den oorlog gold hij als
de geschiedschrijver van het socialisme. Zijn
oprecht geloof heeft hij hierbij nimmer onder
stoelen of banken gestoken. Hy vocht tegen
verlenging van den oorlog en het sluiten
van. een op dictatuur gebaseerden vrede.
Hierdoor verspeelde hij een tijdlang zijn man-
i daat voor de volksvertegenwoordiging. Ver
I buiten Engeland keek men verbaasd, toen de
socialisten, mede door Henderson's vlijt 1922
tot de grootste oppositie-partij groeiden en
Mac Donald voor Henderson als fractie
voorzitter werd gekozen. Koning George
hield zich aan de traditie en benoemde Mac
Donald tot premier der nieuwe regeering. Hij
erkende hiermede de „loyale oppositie Zijner
Majesteit". Voor Duitsche begrippen (wellicht
rok voor Nederlandsche zou het ondenk
baar zijn, dat een socialist in voorgeschreven
frac in zijn hooge kwaliteit ten hóve zijn
opwachting komt maken. In Engeland weet
men ook zijn politieken tegenstander de hem
toekomende eer te geven.
Als voorzitter van de commissie tot herstel
bereidde Mac Donald met voorbeeldige han
digheid 1924, het werk van Stresemann, Marx
jen Luther voor, waardoor later de ontruiming
j van het Roergebied mogelijk werd gemaakt,
j In de kritieke maand Juli 1924 waren Kellog
en hy de bemiddelaars achter de politieke
j coulissen en wisten zij Herriot aan 't Dawes
j pi an te binden. By de vlootconferentie moest
hij Stimson voor het ontwapenings- en af-
souwvraagstuk winnen, om te voorkomen, dat
Frankrijk en Italië met geheel andere voor-
stellen de conferentiezaal zouden betreden.
Van zijn veelomvattenden en vermoeienden
arbeid zoekt hij ontspanning in zijn waarde-
i volle bibliotheek in Hampstead of in het
nark van Chequers, waar kort geleden Cur-
i tius en Briining hartelijk ontvangen werden.
Kindenburg heeft de beteekenis van zulk
*en visite niet onderschat. Hij ontving beide
hoog? gasten in gezelschap van den gezant,
i Sir Horace Rumbold en liet het toe, dat. de
bevolking van Berlijn tot vlak voor het paleis
kwam te staan. Zulk een vrijheid van bewe-
ging werd bij andere officieele ontvangsten
zelden aan het publiek toegestaan. De politie
had niettemin opvallend weinig moeite om
de orde te handhaven. Rijkskanselier Dr.
Brüning en Dr. Curtius zetten in de rijks
kanselarij de besprekingen voort, welke in
Chequers werden begonnen en te Parijs en
Londen voortgezet konden worden. Het voor
naamste thema was de algemeene toestand
in Duitschland, de middelen, om een nieuwe
crisis te verhinderen en voorts de algemeene
ontwapening in alle landen.
Als journalist van huis-uit gaf Mac Donald
aan de pers ook de haar toekomende eer er.
werden wij in Hotel Kaiserhof door hem
ontvangen.
Aan Mac Donald's uiteenzettingen moge
het volgende ontleend zijn:
„Zoo lang de besprekingen nog in vollen
gang zijn, kunnen uiteraard geen bijzonder
heden meegedeeld worden, wij verheugen
ons over dit bezoek aan Berlijn ter beant
woording van het bezoek der Duitsche mi
nisters aan Londen. Wii stellen met bevre
diging vast, dat wy nader tot elkaar zijn ge
komen. Tijdens ons oponthoud van twee
dagen hebben wy den indruk gekregen, dat
het Duitsche volk, dank zyn energie, ook door
deze moeilijkheden zal komen. Wy geven
onomwonden toe, dat er nog vele moeilijk
heden overwonnen moeten worden. Wij kregen
echter de overtuiging, dat het Duitsche volk
zijn eigen natie niet in den steek zal laten.
De Duitsche staatsburger bezit moed en
vertrouwen.
„De verschillende conferenties dienen tot
samenwerking der volken en moeten de in
ternationale atmospheer begunstigen
De gelijktijdigheid van het bezoek, dat door
den Amerikaanschen staatssecretaris Stimson
aan Berlijn werd gebracht en de aanwezig
heid der Engelsche ministers wordt algemeen
opgevat als voorbereidend werk tot de toe
nadering tusschen Duitschland en Frankrijk.
Engeland en Amerika hebben het voorbeeld
gegeven, dat door Duitschland ten opzichte
van Frankrijk navolging verdient. Mochten
Briand en Laval naar Berlyn komen, dan is
het van harte te hopen, dat zy met eenzelfde
respect begroet worden als Mac Donald en
Henderson. Duitschland is aangewezen op de
hulp van alle grootmogend heden en mag
onder deze precaire omstandigheden de be
teekenis van Frankrijk niet onderschatten.
De gedachte eener internationale ontwape
ning zal eerst aan waarde winnen, wanneer
Duitschland en Frankrijk tot een vergelijk
van blijvende beteekenis komen.
Berlyn, 29 Juli 1931.
Kerknieuws.
MET DE ..GRAF ZEPPELIN" MEE GEWEEST
/jjit JL';
N
"pO L AH FA
ALGEMEENE SYNODE DER
NED. HERV. KERK
13de ZITTING.
De heer Wolffensberger rapporteert
namens de commissie voor de consideratie
over een voorloopig aangenomen wijziging
van art. 16 al. 2 van het Regl. o. h. H. 0., be
doelende duidelijker te doen uitkomen, dat be
langstellenden in de lessen der Iverkhoog-
leeraren, die geen predikant wenschen te wor
den en overigens tot alle academische lessen
vrijen toegang hebben, voor die kerkelijke
colleges niet nog afzonderlijk hebben te beta
len. Conform het advies van het rapport
wordt tot vaststelling overgegaan.
Behandeld wordt het jaarverslag van het
Zuiderzeefonds over 1930. 31 Dec. was
het kapitaal f 41.228,15, grootendeels uit col
lecten. 1930 was een jaar van voorbereiding.
Het verslag spreekt de wensch uit, dat 1931
organisatorisch en finantieel een belangrijken
stap voorwaarts brengen moge. In 30 der 44
dassen zyn class, commissies gevormd. Van
't propaganda-geschriftje zijn 80.000 exempla
ren verspreid. In de overige 14 dassen is nog
geen resultaat verkregen .Menigmaal werd de
Zuiderzeefilm vertoond en een Zuiderzee-ex-
cursie ondernomen. De gevraagde kerkcollec-
te had de noodige aandacht niet.
De heer Bolt rapporteert namens de com
missie voor nieuwe wetsvoorstellen over een
voorstel van den Raad van Beheer tot wijzi
ging van art. 2 Regl. Pred. Traktementen, be
doelende het bedrag der ontheffing van het
min. pred. trakt. in de dispensatie-gemeenten,
behoudens in geval van vacature, éénmaal in
de 5 jaren t.e verleenen. Conform het rapport
wordt deze wijziging, die een vereenvoudi
ging bedoelt, voorloopig vastgesteld.
De heer P. a r b a s rapporteert namens de
zelfde commissie over een voorstel van den
heer Wolffensperger tot wijziging van art. 23
van het Alg. Regl., bedoelende te komen tot
i afschaffing der Kiescolleges, de benoeming
l van ouderlingen en diakenen te doen geschie-
den door de Gemeente met toepassing van het
stelsel der evenredige vertegenwoordiging en Uit Engeland werd dezer dagen gemeld
j de beroeping van predikanten door den Kerke-dat de British Empire Cancer Campaign of-
raad. Het rapport adviseert éénparig tot af- ficieel heeft verklaard, dat zij de proeven
wijzing van dit voorstel, op grond van het op van den Nederlandse lieu genees-
verschillende wijze benoemen van ouderlin-1 h e e r Dr. S. G. T. B e n d i e n te Zeist van
gen en diakenen eenerzijds en van predikan- j oe grootste beteekenis acht voor het kanker
ten anderzijds, het bezwaar, dat het bestaan- j onderzoek en een deiinitieven stap vooruit
de recht van beroepen van predikanten in ge- j op het gebied der kankerbestrijding.
We geven hier de reproductie van den omslag van een brief, die de Poolvaart van de
„Graf Zeppelin" gedeeltelijk heeft meegemaakt. De poststempels vermelden: Fnedrichs-
hafen 24, Leningrad 25 en Berlijn £7 Juli. In den rechter-bovenhoek de fraaie Poolvaart-
zegel 1931; beneden links het Zeppelin-stempel. Voor postzegelverzamelaars om te
watertanden.
rapport adviseert het verzoek der commissie
toe te staan, hetgeen een bespreking uitlokt.
In den namiddag is er een Synodus <2on-
tracta.
Wetenschap.
KANKERBESTRIJDING
BELANGRIJKE STAP VOORWAARTS?
Een onderhoud met Dr. Bendien te Zeist.
meenten, die dit recht aan zich behielden, ver
kort zon worden en bij kleine Kerkeraden het
recht tot beroepen van predikanten olichar-
gisch bij enkelen zouden berusten, terwijl ten
slotte het feit, dat de 10-jaarlijksche stem
ming over Kerkeraad-Kiescollege, die aanlei
ding tot dit voorstel gaf, dit jaar juist gehou
den, een bezwaar oplevert, om nu in deze ma
terie in te grijpen. De secretaris spreekt zich
uit tegen de bestaande Kiescolleges. De
heer Wolffensperger dringt aan op 't benoe
men eener commissie om deze materie te on
derzoeken.
De conclusie van het rapport wordt met 17
'i tegen 2 stemmen aangenomen.
Naar aanleiding der wenschen van den
i heer Wolffensperger stelt de pres. voor, een
commissie te benoemen om te overwegen, in
hoeverre na de partiëëele herziening van het
Reglement op de benoeming enz. tot een alge-
heele herziening van dit Regl. gekomen moet
v/orden. Hiertoe wordt besloten.
De heer Barbas rapporteert name
zelfde commissie over een voorstel va
j schillende classicale vergaderingen tot wijzi-
j ging van het Regl. op de Vacaturen teneinde
het op beroep prediken van predikanten moge-
lyk te maken en door de Synode een advies
commissie in beroepszaken te benoemen om
I gemeenten en predikanten met elkaar in con-
i tact te brengen ingeval van vacature en ge-
I wenschte standplaats-verwisseling. De com-
I missie adviseert tot afwijzing dezer voorstel
len. Slechts één lid der commissie verklaart
zich vóór wijziging van art. 43 Regl. Vac.-
Prof. van Rhijn is er vóór, Prof. van Veldhui
zen tegen. De conclusie van het rapport wordt
met 14 tegen 5 stemmen aangenomen.
De heer Van Z w e t rapporteert namens
de commissie ter aanvulling van den Gezan
genbundel om een toelage voor de kosten nu
haar arbeid tot samenstelling van een nieuwen
Gezangenbundel heeft geleid, waardoor zij
meent, dat een wijziging in haar opdracht
dient te komen. Er liggen bundels van 1910
en 1911, maar deze dienen te worden herzien;
men hoopt de Gezangenbundelkwestie opge
lost te zien door een samengaan van vertegen
woordigers van verschillende richtingen. Het
Deze organisatie, de grootste op dit gebied
ter wereld, die liaar vertakkingen heeft in
het gelveele Britsche Rijk, werd in 1923 op
initiatief van het Britsche Roode Kruis op
gericht en staat onder bescherming van den
Engelschen Koning. Tot de wetenschappe
lijke leiding van het Instituut behooren de
bekende Britsche medici Lord Dawson of
Benn, Sir John Bland Sutton^ Sir Thomas
Homer, Lord Moynilian, Sir Bernard Spils-
bury en Sir Hunphrey Rol les ton.
Dr. Bendien, die reeds bijna 30 jaar ta
Zeist zijn practijk uitoefent hij is daar
o. a. reeds 18 jaar lid van den Gemeenteraad,
terwijl hij tevens arts van de militaire lucht-
vaartafdeeling te Soesterberg is was be
reid, de pel's nader in te lichten.
De noodige steun en belangstelling voor
zijn werk heeft in Nederland ontbroken, zoo
dat er weinig van naar buiten uitlekte. Op
deze manier was liet voortzetten van de
proefnemingen niet bemoedigend. Het moest
^e_geschieden tijdens een drukke practijk, zon
der instemming, zonder moreelen en finan-
eieelen steun, zoodat Dr. Bendien overwoog,
liet verder werken aan zijn methode te sta
ken. Bijna twaalf jaar had hij eraan ge
werkt. en de resultaten legde hij neer in een
boekje, dat na lang uitstel in Mei 1931 bij
het Gustav Fischer Verlag te Jena ver-
scheen: „Spezilische Veriinderungen des
Blutscrums", ein Beitrag zur sereologischen
Diagnose von Krebs und Tuberkulose. Het
boekje werd ook aan de Nederlandsche pers
gezonden. Slechts een enkel dagblad en een
onkel tijdschrift wijdden er eenige aandacht
aan. Het werd, op de meest onwetenschap-
pelijke wijze „afgemaakt", aldus Dr. Bendien
J De vakpers zweeg erover, iHet verschijnen
van deze studie was echter aanleiding voor
de British Empire Cancer Campaign om zich
met Dr. Bendien in verbinding te stellen.
Er werden nadere mededeelingen uitgewis
seld en het resultaat was, dat uit Engeland
het verzoek kwam, of men de methode van
Dr. Bendien aan een proef zou mogen onder
werpen, door hem een twintigtal bloedmon
sters te zenden, waarvan hij de diagnose
zou stellen. Op verzoek van Dr. Bendien
werd de proef eenigszins verzwaard en
ROFFEL-RIJMEN
kwam, op het einde der vorige week, de se
cretaris van de wetenschappelijke afdeeling
van de Cancer Campaign, de Engelsche pa
tholoog Dr. Alfred Piney, naar Zeist met 3£
buisjes met bloed. De inhoud der buisjes was
ook Dr. Piney onbekend, doch hij was in het
bezit van een verzegelde brief, die nadere
gegevens bevatte omtrent de patiënten, wier
bloedmonsters naar Holland waren gezon
den. In 48 uur tijds stelde Dr. Bendien de
diagnose van de 38 patiënten. In aanwezig
heid van een vertegenwoordiger der Cancer
Campaign, den heer Douglas, werd de ver
zegelde brief geopend, en de diagnosen ble
ken voor 100 percent juist. Er waren niet
alleen serums bij geweest van kankerpatiën
ten, maar ook van Lb.c.-lijders, gevallen van
kanker-achtigen aard, van genezen kanker
patiënten en van volkomen gezonden. Dr.
Bendien had alle gevallen juist aangewezen,
door toepassing van zijn methode van spec-
tro-phomometrische analyse, waai'door hij
uit serum de diagnose vaststelt en hoopt,
bij verdere uitwerking van zijn methode,
door het veroorzaken van veranderingen in
het serum de ziekte ook daadwerkelijk te
kunnen testrijden.
Van vele kanten ontvangt Dr. Bendien in
de laatste dagen gelukwenschen, voorname
lijk van Engelsche zijde, maar ook uit
Duitschland, uit Scandinavië en uit Neder
land zelf.
De British Empire Cancer Campaign heeft
Dr. Bendien thans steun toegezegd voor de
voortzetting van zijn werk. Hij heeft eenige
uitnoodigingen gekregen om ten spoedigste
naar Engeland over te komen, teneinde de
verschillende plannen te bespreken. Een kli
niek met laboratorium, waarin een aantal
patiënten, die volgens zijn methode behan
deld worden, kunnen worden opgenomen en
geobserveerd, behoort tot de wenschen, die
Dr. Bendien koestert. Dinsdag 1.1. ontving hij
telefonisch een dringende uitnoodiging van
eenige biochemists-physicists van een aantal
Londensche ziekenhuizen, om naar Londen
te komen, teneinde zijn methode in deze
ziekenhuizen geheel toe te passen.
Zoo spoedig mogelijk, wanneer zijn drukke
practijk en zijn patiënten te Zeist het even
toelaten, zal Dr. Bendien zich voor eenige
dagen naar Londen begeven tot het voeren
van besprekingen en het vaststellen van
definitieve plannen in overleg met de Bri
tish Empire Cancer Campaign.
BRONNEN VAN DE ORINOCO ONTDEKT.
Een wetenschappelijke expeditie onder lei
ding van den Amerikaan Dickey is er in
geslaagd de bronnen van de Orinoco in N.
Brazilië op te sporen.
LANDVERHUIZING-NEDERLAND
Onder de auspiciën van het departement
van Arbeid is opgericht de stichting „Land
verhuizing-Nederland" met liet doel de werk
zaamheden van de Emigratie-Centrale Hol
land en de Ned. Ver. „Landverhuizing" over
te nemen en aldus te komen tot centralisatie
der scmi-officieele bemoeiingen te onze lande
inzake landverhuizing.
VERLOOP
Avro wordt aanmerkt ijk kalmer
En beraden in zijn doen;
Vroeger schoof hij alle stoutheid
Den Minister in de schoen;
Vroeger moest Minister Reymer
Onder Avro's toren door,
Nu de kalmte weer weeromkomt
Gaat die stoute eisch teloor;
Vroeger was het lot van ieder
Die niet „Avro!" riep, beslist,
Was hij, die niet luistervinkte,
Onv oho aardigsectartst;
Vroeger steeg bij elke rede
Het ontelbaar ledental.
Nu gelijkt het wassend water
Meer een Avro-waterval.
Vogt mocht ditmaal constateeren
Op zijn Avro-woord-van-eer
't Ledental stijgt goedbekeken
Zoo geweldig sterk niet meer
Toen ik deze matte woorden
In het Holdert-dagblad las.
Viel een sectaristisch traantje
Op m'n linkerbrilleglas
Nee, dacht ik, dat zal wél kloppen,
't Staat hier ook zoo in mijn krantt
Stérke stijging constateer ik
Niet, met cijfers in de hand;
Vogt gebruikte in zijn rede
Rekbare welsprekendheid:
Avro raaktin negen maanden
Ruim drieduizend leden kwijt.
(Nadruk verboden) LEO LENS
Radio Nieuws.
VRIJDAG 31 JULI
HUIZEN (298.
1011.30 Gram
KRO. 8—9.15 Concc
11.30—12 Halfuur v.
L— Tijdse
..302 Grj
lofoon. 25 Concei
•Ichten. Vervolger
V.P.R.O. 10.— Morgenwijding. VjUR-A.
1015 Voordracht. 10.30 Voor de zieken. 11.30
Gramofoon. 12.Einde. A.V.R.O. 12.Tijdsein
12.15—2.16 Concert. 2.162.45 Lezing. 2.45I
Kwartet. 4.— Sluiting. VA..R.A. 4.— Tijdsein.
4.01 Orgelspel. 4.30 Na schooltijd. 5.15 Concert
6.— Tijdsein. 6.01 Causerie. 6 20 Concert, 6.46
Actueel allerlei! uit de arbeidersbeweging, 7.
Concert. 7.30 Politieberichten. 7.45 Graniofoon.
8.— Einde. V.P.R.O. 8.— Tijdsein. 8.01 Lezing.
8.30 Concert. 9.Reisverhaal. 9.30 Concert. 10.
Persberichten. 10.05 Nieuwsberichten. 10.15 Con
cert. V.A.R.A, 11.Gramofoon. 12.Tijdsein
PROF. AUGUST FOREL1
In den ouderdom van S3 jaren is overleden
de Zwitsersche psychiater en socioloog
Prof. August Forel. Verschillende werken
van zijn hand zijn van groote vermaardheid.
HOE DE REFORMATIE IN
TWENTE WERD INGEVOERD
TWENTE: LAND VAN ARBEID EN
NATUURSCHOON
Door Ds. A. H. HILBERS, Enschedé.
III*)
Langzame doorwerking.
Dat aan de invoering der reformatie der
kerk groote moeilijkheden verbonden
waren, laat zich 'terstond indenken. Geheel
Twente's kerk stond nog onder leiding van
Roomsche geestelijken. En het bleek al
heel spoedig, dat zeer weinigen van hen
genegen waren de Roomsche leer los te
laten en de Gereformeerde leer te aanvaar
den, waarbij bovendien nog kwam, dat velen
van hen in concubinaat leefden.
Verdreef men echter met de macht van
de Overheid al deze pastoors met hun ge
meenten, dan was men niet in staat ter
stond hun plaatsen door Gereformeerde
predikanten te doen innemen. Daarbij hing
zoo goed als een geheele plattelands bevol
king aan de Roomsche kerk, zoodat men
van uit liet volk weinig steun tot reforma
tie der kerk ontving en op zeer vele plaat
sen geen kring van Gereformeerde belijders
kon gevormd worden, waaruit ambtsdra
gers als ouderlingen en diakenen konden
gekozen worden.
Enschede en een enkele andere plaats
meer maakten hierop een gunstige uitzon
dering. In genoemde gemeente Enschede
was de heftige pastoor Bruns, na de vrij
making, spoedig verdwenen en op verzoek
aan de Classis Deventer, werd den 16en
Jan. 159S door den Magistraat van Deven
ter Pibo Ovitius gezonden, „om bij
Het tweede artikel werd opgenomen in
ons blad van 27 Juli,
provisie te preeken." Na hem eenige malen
gehoord te hebben voldeed den toegezon
den predikant en werd als wettig dienaar
aanvaard.
Om nu te weten, hoe Classis Deventer in
deze algemeene toestanden njoest handelen
tot reformatie der kerk, had de Overijsel-
sohe Synode in Mei 1598 onderscheidene
bepalingen gemaakt, waarqnder ook de
volgende behooren:
„Aangaande de Papen (pastoors), wier
'hart van God geroerd wordt,, om zich in de
Gereformeerde kerk tot den kerkendienst
te begeven, daarvan is besloten: dat men
hen niet tot den kerkendienst zal toelaten,
voor zij" eerst hun concubinen of onechte
vrouwen zullen getrouwd hebben; en ten
tweede door belijdenis des geloofs te doen
zich tot de Gemeente en tot het gebruik
des heiligen Avondmaals begeven hebben,
wel verstaande, dat zij te voren een wijle
tijds in een plaats zullen verkceren, daar
een gereformeerde gemeente is, en zich in
die gemeente zullen begeven; zij zullen
ten derde het Pausdom herroepen en zich
aan een examen onderwierpen en bekwaam
in leer en leven bevonden wordende, naai
de leer des H. Geestes, door Paulus beschre
ven zijnde, mitsgaders de Neder
landsche Belijdenis des geloofs
en de Kerkenordening onder
teekend hebbende, enllen alsdan
tot den dienst des Woords toegelaten en
op een eendere plaats overgeplaatst worden.
Even zij hier opgemerkt, dat hieruit dui
delijk blijkt, dat de Gereformeerde leer en
niet de Luthersche reeds terstond in 1598
als eisch gesteld werd en dat de meening
alsof deze eisch eerst na 1618 werd inge
voerd, niet juist is.
Dominé's naar Twente.
Men kan niet ontkennen, dat de kerke-
raad van Deventer zich zeer ijverig be
toonde. Reeds in Januari van 1598 werd Ds
Franciscus Schurkman van Deventer naar
Twente gezonden om hier een maand lang
te prediken. En een tijd laiter deed Ds
Michaël Keckius met een ouderling een
iv»-''-"is door de Twentsche gemeenten
ook maand lang. Te Ootmarsum kreeg
men Adolf van Besten tot leeraar; die
Dr. MAARTEN LUTHER
vroeger in Friesland dienst gedaan had en
'te Oldenzaal bad men Luderus Vogelsang
tot predikant Aan deze beiden met Ds.
Pybo Ovitius werd opgedragen om tevens
in d© omliggende dorpen in de week te
gaan prediken. (Besloten 12 Juni 1598).
Had de Provinciale Synode reeds in 1598
naast de Classis Deventer ook een Classis
Oldenzaal geïnstitueerd, bet bleek op de
Een classicale vergadering.
Synode van 1601, dus drie jaar later, dat
de classis Oldenzaal veel te zwak was,
waarom deze weder met die van Deventer
werd samengevoegd.
Deze gecombineerde classis vergaderde
den 13den en Hden October van hetzelfde
jaar 1601 te OdenEanl, alleen om de zaak
der reformatie op het platteland ernstig
te bespreken en krachtig ter hand te
nemen. Uit d.e gedane handelingen blijkt
tevens, dat sinds de vrijmaking van 1597
de reformatie nog zeer weinig gevorderd
was.
Op deze Classicale vergadering versche
nen de volgende heeren. Allereerst, de Drost
van Twente, Jonker Ernst van Ittersum,
vervolgens Ds. Michaël Keckuis met den
burgemeester, tevens ouderling Marten
Luderus Vogelsang met zijn ouderlingen
Jonker Johan Reyneraz en Doctor Arnol-
dus Limbergen. Ds. Keckius was praeses
en Ds. Vogelsang scriba der vergadering.
Aldus slechts twee gemeenten vertegen
woordigd met den Staatsdienaar, den
Drost. De gemeente Enschede was toen
vacant, daar Ds, Oviltius in 1599 reeds
vertrokken was, uit vrees voor het gerucht,
dat de vijand wederom over den Rijn ge
komen was. Bijzonder heldhaftig kunnen
wij dat niet noemen.
Op deze genoemde Classisve'-gadering
werden enkele antikelen vastgesteld, waar
naar gehandeld zou worden.
1. Pastoors of Papen, die geen wettelijk
bewijs hebben of weten te toonen van hun
suceesieve zending of beroep, hetzij uit het
pausdom of andere kerken, behooren dade
lijk van den dienst gesuspendeerd (ge
schorst) te worden.
2. Die het vorige bewijs hebben en in het
pauselijk beroep en leer willen volharden,
behooren insgelijks uit het ambt ontzet
worden en moeten vertrekken, hetzij het
landzaten zijn en zij in loco ministerie of
elders middelen bezitten. Alsdan zal hen
ernstig bij bepaalde straf opgelegd worden,
zich stil 1e houden.
3. Voor oude papen en wie geen middelen
hebben om te leven, zal aan de heeren der
Landschap alimentatie (onderhoud) ver
zocht worden.
4. Wie niet beslist hij het Pausdom blij
ven. maar zich een tijdlang willen beden
ken, zal gevraagd worden over welke pun
ten der religie zij zich bezwaard vinden:
dan zal men aan hen uit Gods Woord een
korte oplossing geven. Zij zullen dan be
denktijd krijgen tot de volgende classis,
maar intusschen moeten zij in hun diensi
het volgende nakomen:
a. Wie geen echte vrouwen hebben,
maar nochtans met dezelve verloofd en kin
deren daarbij gewonnen hebben, moeten
openlijk na voorgaande afkondiging, in de
kerk trouwen.
b. Zij moeten alleen op Zondagen en, in
plaats van op de Pauselijke heilige dagen,
op een dag in de week prediken en de vast
en bededagen onderhouden.
c. Zij moeten hun hoorders alleen wijzen
op en God en Christus, niet op heiligen
en verdienstelijke werken.
d. Zij zullen die hoofdstukken der religie,
als de tiengeboden (in zulk een volgorde
als ze in den Bijbel, Exodus 20 staan) de
artikelen des apostolischen geloofs. de in
zetting der twee sacramenten van H. Doop
en Avondmaal en het gebed van Christus,
na de predikatie het volk voorstellen.
e. Vóór de predikatie en daarna zullen
zij iets in het Nederlandsch zingen, als het
Onze Vader, de Artikelen des geloofs, de
Tien Geboden en de Lofzang van den H.
Geest en wait men door hulp van anderen
uit het psalmboek zingen mocht.
f. Dergelijks vóór en na de predikatie de
gebeden gebruiken welke achter in onzen
Catechismus staan.
g. Zij moeten voor geen dooden bidden,
geen lijkpredikaties houden, noch bij he:
gebed van Christus, de groettnis Ave
Maria toevoegen.
h. het zegenen des Kruises met de hand
nalaten, maar den zegen uit Numeri 6
spreken.
i. Den doop bedienen na de predikatie
en vóór het gebod en de volle gemeente en
niet in de huizen en daarbij zullen zij het
doopformulier achter den Catechismus ge
bruiken.
f. Kranke kinderen eullen zij, zoo noodig,
bij provisie in de week mogen doopen.
maar in de kerk, en bijwezen van ouders
en getuigen, met een korte vermaning over
den doop.
k. het Sacrament des Avondmaals zullen
zij nalaten, ot zij geheel met de Gerefor
meerde Kerk vereenigd zijn, lidmaten der
kerk geworden en geëxamineerd zijn.
I. De Huwelijksafkondiging moet op 3
achtereenvolgende Zondagen geschieden en
de Huwelijksverbinding (copulatie) in geen
huizen, maar in de Kerk. na de predikatie
en doopsbediening, volgens het formulier
achter den Catechismus.
m. De potfistisch* schoolmeesters, 'zor zj>
die hebben, moeten zij tot éénzelfden zin
en verstand helpen brengen. Deze moeten
de kinderen de hoofdstukken der religie,
de avond- en morgengebeden en die vóór
en na het eten van buiten laten leere-i:
ook moeten de papistische kosters worden
vermaand.
n. Zij hebben zich en hun schoolmeesters
eerlijk en stichtelijk te gedragen in leven
en wandel en alzoo hun leer met hun voor
beeld ibetoonen en uitdrukken.
Nog werden de volgende artikelen vast
gesteld:
Aanvullende bepalingen.
5. Aangaande de pastoors, die zich mei
de Gereformeerde kerken dadelijk willen
vereenigen, zal men handelen, volgens het
geen in art. XI en XII der laatste Synode
van Deventer besloten is. terwijl do pas
toors van Almelo en Borne zullen worden
aangesproken tot nakoming van wat zij 1h>
loofd en bekend hebben.
6. De gemeenten zullen, die geen die-
naar hebben maar er een begeeivn, vrij
heid hebben' er zelf een te beroepen en
hem aan de classis voorstellen. Dies nnMi.i-
vende zal de classis doen. naar inhoud van
het 10de artikel. Synode Deventer. (To m
ten, dan zoude de Classis iemand zenden
en de Drost hem invoeren en den huislie
den voorstellen, opdat de inwoners hooien
mochten, of zij van hem gediend konden
worden. Indien bevonden mocht worden,
dat de huislieden „blauwe uitvluchten"
zochten tegen zoodanigen gezonden predi
kant. zoo zal de Drost en Classis voort
varen in de zaak.)
7. De Drost zal verzocht worden toe te
zien of er ergens opnieuw beelden, afgo
den en altaren zijn opgericht en die te la
ten verwijderen volgens do resolutie \nn
Ridderschap en Steden in 1598 genomen
8. Dat verboden zal worden kinderen
naar Jesuiten-scholen te zenden, terwijl
door middel van eenige inkomsten van
vicariën het onderwijs hezoldicd zal worden.
9. Dat de Drost zorge \onr he* bijeen
houden van het kerkencoed in zijn
ambt. opdat het onderhoud der nieuw be
roepen dienaars verzekerd worde en dezo
den diena» daardoc'-te Lrewilliger rurrhten
aanname»' (Wordt vr-volgd.)
