VLOEREN
V
LAS
ENCI-CEMENT
VREDESTEIN
\i„
WOON in uw EIGEN HUIS
A. VAN WIJNGAARDEN ZONEN
L. VAN DEN BERG
LOOSDUINEN (Holland)
TELEFOON 334128
BOUWBLAD Kt. Ill, Pag. I
DINSDAG li JULI 1931
i
.$2\. PIETE
KMAN
riiifex1' 1 ':.l
- «L iïi.I
riERDAM
l ff? mum
en gij BESPAART =fc 40 der huursom. Voor
spaarrekeninghouders 85 Hypotheek. Individueel
sparen met vaste rente en gegarandeerd eind
bedrag, (geen spaarkas, geen verzekering). Aan
vragen te richten aan NIEUW-EIGENHUIS, Jan
Pzn. Coenstraat 21, 's-Gravenhage. Overal actieve
vertegenwoordigers gevraagd, aangename werk
kring, ruime belooning.
Dudok's Raadhuis
Vervolg van pag. 1
Technische inrichtingen.
Het gebouw is voosden van een inrichting
voor centrale warmwaterverwarming met
meohanische circulatie. Het water wordt
verwarmd in 3 ketels, welke met olie worden
gestookt. De raadzaal, de burgerzaal, de
leeszaal en de koffiekamer worden bij ver
warmd, en tevens geventileerd, door middel
van verwarmde lucht. De verbruikte lucht
in deze zalen wordt afgezogen door ventila
toren. op de zolderverdieping geplaatst.
Een afstandtihermometerinstallatte maakt
het mogelijk, in het ketelhuis de tempera
turen der vertrokken af te lezen. Het gebouw
bezit voorts een electrisclie klokkeninstal-
latie, waarop 50 uurwerken en de torenklok
zijn aangesloten, benevens een sohelinstal-
latie met wachtkamersignalcn en beletlam
pen voor de vertrekken van burgemeester
en wethouders. De telefooninstallatie maakt
een geheel automatische communicatie voor
de verschillende bureaux onderling moge
lijk, tussohenkomst der telefoniste wordt
alleen voor gesprekken buiten het gebouw
vereischt.
Architectuur.
Er is getracht, de voor een raadhuis noo-
'dige monumentaliteit te bereiken, maar
daarbij toch ook een landelijk karakter te
behouden. Dit karakter komt hier tot uiting
door het langzaam oprijzen van het gebouw
uit zijn omgeving, ctoor het innig in elkaar
grijpen van tuin en bouwwerk, hetwelk in
zijn strakheid de tegenstelling tot den weel
derigen tuin behoeft. Het architectonisch
effect berust in hoofdzaak op de verhoud in
gen der verschillende bouwdeelen, op den
ouderlingen samenhang dezer bouwdeelen
met en de tegenstelling tot elkaar. Ramen en
deuren zijn daarbij de meest natuurlijke
sierende deelen van de muurvlakken. Bij
het moderne kantoorgelxmw wordt geen
b nimte van beteekenis geëiseht, de brand
a i archiefruimte en overige bergruimten
zijn veel beter ondergronds geplaatst. Daar
om zijn de moderne middelen tot het vlak
overklappen aanvaard. Deze „vlakbouw"
houdt bij alle zakelijkheid karakteristieke
mogelijkheden in zioh. welke in schoonheid
niet behoeven achter te sta aai bij een zicht
bare bfckapping, n.l. die van een praegnante
silhouetwerking. Direct bij den hoofdingang
wordt men getroffen door het sterke con
trast tussclien de lage ingangs-kolonnade en
den forschen daarachter oprijzenden toren.
Volgens oude traditie bezat de kerk en het
raadhuis een toren, men wenschte hier die
traditie te volgen. In dezen toren rijst niet
alleen de hoofdtrap op, maar tevens is hij
erop gebouwd om in de toekomst een caril
lon te bevatten. Ondanks de asymmetrische
opzet van het geheele plan beheenscht de
toren van alle zijden het geheele bouwwerk.
De wisseling der perspectieven, die bij ver
plaatsing van het standpunt voor den be-
'^fiouwer ontstaan, waarbij hoogere massa's
verrijzen boven lagere gevelpartijen en de
verschillende bouwdeelen voortdurend ten
opzichte van elkaar verschuiven, verrijkt het
aspect
Bij de verschillende geschenken ten be
hoeve van de binnenafwerking van het ge
bouw kan met voldoening worden geconsta
teerd, dut vóór de keuze der geschenken
6teeds contact werd gezocht met den ont
werper, waardoor de architecturale eenheid
volkomen bewaard kon blijven.
De bouw
Het werk is uitgevoerd In eigen beheer,
onder leiding van het gemeentepersoneel.
Verschillende onderdeelen, zooals natuur-
steenwerk, betimmeringen enz. werden af
zonderlijk aanbesteed. De geheele electrisohe
installatie werd uitgevoerd door de ge-
meente-lichtbedrij vein.
Voor de bijzondere lichteffecten in de
groot» zalen werd overleg gepleegd met het
advies-bureau van de N.V. Philips' Gloei
lampenfabrieken.
Bij de verschillende bestellingen en aan
bestedingen is zooveel mogelijk gelet op de
belangen der Nederlandsche industrie en
met vreugde hebben we kunnen constatee-
ren waartoe onze Hollandsohe firma's in
staat zijn. Laten we volledigheidshalve de
firma's noemen, die aan dezen bouw een
werkzaam aandeel hebben gehad.
De rubbervloeren werden geleverd door
de Rubberfabriek Vredestein te Loos
duinen; met zorg zijn de kleuren gekozen.
Dit nationale product bij uitnemendheid
wordt hoe langer hoe meer door onze bou
wers toegepast en met recht!
Welke fraaie resultaten te bereiken zijn
met Amstellin-Muurverf hebben we persoon
lijk kunnen constateeren. Het geheel ziet
er frisch uit en we kunnen niet nalaten be
langhebbenden te adviseeren zich bij voor
komende gelegenheden in verbinding te
stellen met de N.V. Ind. Mij. Amstellin
te Utrecht.
Het gekleurd gebrand glas, systeem Schell
en Vittali, waarmede de N.V. Schrötters
Glashandel te Amsterdam wederom heeft
bewezen tot welke verrassende resultaten
de toepassing van dit glas leidt, is op kwis
tige wijze aangebracht Deze firma leverde
tevens al het glas voor deze bouw.
Leerdams granivèr mogen we zoo lang
zamerhand bekend achten, evenals de pris
matische glastegels. De fa E m i 1 e San
ders te Amsterdam zal met voldoening op
dezen bouw terug kunnen zien.
De fa. Offerhaue te Rotterdam, met
natuursteen en traptreden, had eveneens
een werkzaam aandeel bij de totstandko
ming van het nieuwe raadhuis.
ONDERSCHEIDING
Bij Kon. besluit is benoemd tol officier
in de Oranje Nassau orde lr. W. M. DUDOK
architect te Hilversum.
Wij verheugen ons dat de Regeering hier
mede de verdiensten van dezen bekwamen
bouwmeester heeft erkend.
Het nieuwe Raadhuis
Bebouwing langs groote verkeerswegen
Wat de tuberculose en de kanker zijn op het gebied van de volksgezondheid
is de lintbebouwing ten aanzien van de volkswelvaart.
Men bouwt steeds voort aan den weg van bouw maar voort.
Er knaagt een ziekte aan onze interlocal»!
wegen, een parasitaire woekering, welke
liet best te vergelijken is met kanker. Hand
over hand neemt ze toe, natuurschoon ver
woestend, verkeer belemmerend, doodelijke
ongelukken veroorzakend, de Overheid dwin
gend tot uitvoering van kostbare werken.
Die ziekte is
de lintbebouwing:
het bouwen van huizen als een lint langs
de groote verkeerswegen.
Dat de lintbebouwing een ernstig ziekte
verschijnsel is, behoeft aan niemand uitge
legd te worden, die op hot-'gebied van we
genbouw, verkeer of volkshuisvesting be
kend is.
Hoewel bet eigenlijk water dragen naar
de zee is, heeft ir.-A. A. Mussert c.i. in
een bijdrage tot de kennis van het wegen-
vraagstuk: „Vrij baan voor dc toekomst
zeer in het kort de hoofdbezwuren uitepn-
gozet, welke de lintbebouwing met zich
brengt.
Op bet gebied van de bebouwing heersen»,
behalve in de bebouwde kommen van
enkele groote. goed geleide gemeenten,
anarchie. De leidende gedachte is. dat ie h'r
die in het bezit is van een stuk grond,
daarop bouwt, wat hij wil en hoe hij wil.
Dit svstcem is logisch in dc Konjgo, op
Borneo, in Nieuw-Guinea; licit is reeds min
der logisch in Amerika, in Rusland, in
Spanje; het is bezwarend In Denemarken
en in Frankrijk; het voert tot misstanden
in een zoo dicht bevolkt land als het onze
Hoe grooter de bevolkingsdichtheid is, des
te meer eischt liet algemeen belang de re
geling van liet bebouwingsvraagstuk. De
chaos, die op dit gdbied in ons land
heerschft, heeft ontzaglijke schade toege
bracht aan den welstand en de welvaarl
van het land en doet dit in steeds stij
gende mate.
Wij zijn nu tenminste zoover, dat vrij
wel algemeen wordt ingezien, dait het niet
kan worden toegelaten een lijmfabriek te
bouwen op het IJsclu'bterrein tegenover het
Concertgebouw te Amsterdam, ook al zou
dit bijzonder voordeelig' zijn voor den on-
nernemer van deze industrie, ook al lijdt
hij dan schade door het verbod. Maar erg
veel verder zijn wij toch niet, althans wan
neer men de bebouwde kommen van eenige
gemeenten buiten beschouwing laat.
Wat in de laatste 20 jaar noodeloos aan
natuurschoon vernield is, meer dan noo-
dig is wordt uitgegeten aan bestratingen,
gasleidingen, -waterleidingen, politie-toe-
zicht enz. als gevolg van de toenemende
chaotische bebouwing, onttrekt «rioh aan
elke raming. Er zijn gemeenten, welke
daardoor onbestuurbaar dreigen te worden.
Ecu van de schadelijkste uitingen van
deze anarchie is de lintbebouwing.
MAASTRICHT
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
Vertegenwoordigers voor MI1VC 8 On AEL3RECHTSKADE 147b
ROTTERDAM an OMSTREKEN: A. IVIUTO 01 UU. TELEFOON 30404-30233
men. Daarvan zijn. de voornaamste, ten
totale lengte van ongeveer 2000 K.M., op heit
Rijlvswegenplan geplaatst en ongeveer
4000 K.M. op de provinciale wegenplannen.
Dit zijn dus de wegen, welke tot taak heb
ben het intercommunale verkeer <e dienen.
Om aan dit doel -te kunnen beantwoorden
is het noodig, dat daarlangs geen of in
ieder geval zoo weinig mogelijk gebouwen
worden opgetrokken. Het is echter geens
zins verboden om dit te doen; integendeel
is de houding van de Overheid zoodanig,
dat daardoor het bouwen bevorderd wordt
en wel speciaal langs het bovenbedoelde
vierde deel van het wegennet, dat juist
voor het interlocaal verkeer bestemd is.
Wanneer men onze verkeerswegen langs
gaat, dan kan men practisch geen deelen
meer vinden, van waaruit men langs den
weg geen huis ziet staat. Vooral in de
laatste decenniën is deze bouwerij ontzag
lijk toegenomen, omdat eerst het rijwiel,
daarna de au-to en tenslotte de autobus een
toenemende verplaatsingsmogelijkheid heb
ben verschaft. Daar deze voertuigen zich
bij voorkeur bewegen langs de groote ver
keerswegen, ziet men het verschijnsel, dat
daar, waar zij het minst geduld kan wor
den, de toeneming van de bebouwing het
sterkst is. In verscheidene streken van het
land is het al zoover gekomen, dat men tus
sohen de bebouwde kommen niet meer
verkeers wegen aantreft, maar iverkeers-
s t ra-te n.
Uit een
welstandsoogpunt
brengt de lintbebouwing het bezwaar met
zich, dat de weggebruiker van de natuur
wordt afgesloten. De Rijksweg van Utrecht
naar Leiden b.v. is eigenlijk een straat, die
in Utrecht begint. Toegegeven moet worden
dat hier en daar nog gelegenheid bestaat
om tusschen de huizen door een stuk wei
land te zien met koeien en dat, dank zij den
Leidschen Rijn, soms wel over een lengte
van een paar honderd meter, althans aan
één zijde er geen huis te vinden is. Daarvan
is echter niemand een verwijt te maken,
want het is niet zoo eenvoudig, al heeft men
het wel gedaan, om in den Leidschen Rijn
huizen te bouwen, en overigens doet men
werkelijk, wat men kan, om die gaten te
dichten
Over dezen weg rijdend, krijgt men den
indruk, dat geheel Zuid-Holland één be
bouwde kom is. Geeft men zich de moeite
om uit te stappen en even een kijkje te ne
men op het achtererf van één van deze
huizen, dan ontwaart men, zoover het oog
reikt, weiland en bouwland, dezelfde open
vlakten, waarover men het oog kan laten
gaan als men per spoortrein reist. Er is
slechts ter weerskanten van den weg een
wal van huizen opgetrokken, welke het
landelijk schoon aan het oog onttrekt.
Zou men de macht hebben deze bestaan
de bebouwing op te nemen en te plaatsen
waar zij behoort, dan zou daaruit een half
of een heel dozijn aardige dorpjes zijn sa
men te stellen met daartusschen de open
landen met, op voldoenden afstand uit den
weg, de boerderijen en de landarbeide'rshut
zen, welke in de buurt van de boerderijen
noodig zijn.
Welk een verschil met den tegenwoordi-
gen toestand zou dat zijn!
Maar het is niemand gegeven zulk een
daad van barmhartigheid te verrichten. De
menschheid sluit zich ook daar van de na
tuur af, waar dit bij behoorlijke leiding
geenszins noodig was en ook niet geschied
eou zijn. Maar men bouwt voort, steeds
voort aan den iweg van bouw maar voort.
De bijdrage tot de kennis van het wegen-
vraagstuk van ir. A. A. Mussert heeft
haar uitwerking niet gemist Immers, de mi
nister van Waterstaat heeft, na overleg met
zijn ambtgenoot van Arbeid, Handel en Nij
verheid, maatregelen getroffen, om door
samenwerking met den Rijkswaterstaat met
den dienst der Volkshuisvesting opgewenscli
te bebouwing langs Rijkswegen zooveel mo
gelijk te voorkomen.
Die samenwerking moet strekken:
le. om bij nieuw aan te leggen Rijks
wegen een harmonisch verband te ver
krijgen van gemeentelijke uitbreidings
plannen en van Rijkswegen, welke die
plannen doorsnijden of daarmede in aan
raking komen, om bij bebouwde kommen
tot een sluitend geheel van den weg en be
bouwing te komen, waarbij het doorgaand
verkeer zoo wenig mogelijk hinder onder
vindt van de bebouwing langs den weg en
om buiten de bebouwde kommen aan de
langs den weg gelegen gronden een be
stemming te kunnen geven, waardoor even-
lueele bebouwing der gronden op voor het
wegverkeer zoo min mogelijk hinderlijke
wijze wordt jjeregeld;
2e. tot toepassing van het op de Wo
ningwet gegronde gemeentelijke bouwver
bod ten behoeve van Rijkswegen, welke niet
in een uitbreidingsplan zijn opgenomen, ten
einde voor de toekomst liet weggebied, voor
zoover daarop niet aanstonds door het Rijk
op andere wijze de hand kan worden ge
legd, vrij te houden van bebouwing;
3e. tot het vaststellen van gemeentelijke
rooilijnen langs Rijkswegen, wanneer niet
aanstonds met meer vrucht aankoop of ont
eigening kan worden toegepast, om den ten
behoeve van den weg benoodigden grond
in bezit te verkrijgen.
Voor pen en ander zal in de meeste ge
vallen medewerking der gemeentebesturen
niet kunnen worden gemist.
Zal hot beoogde doe! worden bereikt, dan
is het noodig, dat de Rijkswaterstaat steeds
zoo spoedigmogelijk op de hoogte wordl I
gebracht van de gemeentelijke uitbreidings
plannen, voorzoover deze met de Rijkswegen
middellijk of onmiddellijk verband houden
en van bij de gemeentebesturen ingediende
verzoeken of bij die besturen overigens be
kende voornemens, om langs een Rijksweg
in de gemeente te bouwen.
De Minister heeft voorts nog medegedeeld,
dat afdoende regeling van het vraagstuk
van de bebouwing langs Rijkswegen en wat
daarmede samenhangt wettelijke voorzie
ning noodig maakt, en dat daartoe bereids
voorbereidende arbeid is ter hand genomen.
geton-constructies
en acoustiek
Bij alle voordeelen, welke betonconstruc
ties hebben, bezitten zij het nadeel, dat zij
weinig geluiddempend zijn; een nadeel uat
echter door doelmatige constructieve maat
regelen geheel is op te heffen. Het geringe
geluidwerend vermogen van betonoppervlak
ken is een gevolg van de hardheid, waardoor
het geluid krachtig wordt terugekaatst. Bij
metingen is gebleken, dat het niet teri
kaatste geluid van een bepaalden toor
een betonoppervlak 0.015 bedroeg, terwijl dit
getal voor hout 0.061, voor een bepleistering
0.025 bij een zwaar tapijt 0.29 en bij harig
vilt 0.55 bedreig. Als eenheid gold daarbij
de door 1 M2^pen vensteroppervlait teweeg
gebrachte verzwakking van het goluid.
In een ruimte, omgeven door betonvliakken
wordt het geluid meerdere malen been en
weer geworpen, voordat het onhoorbaar is
Dit naklinken duurde bij proeven '-1 de kerk
van Raincy bij Parijs 4.3 seconden, ir» de
kerk van Montmagny 3.8 seconden, terwijl
in deze gebouwen, die een inhoud hebben
van 12.150 M3 en 3540 M3 voor dit naklinken
tijden van resp. 3.3 en 2.4 seconden toelaat
baar worden geacht
Ook het geluid van machines, motoren e.a.
die met betonoppervlakken in aanraking
zijn, plant zich door het beton voort
wordt dan door de wanden van het gebouw
teruggekaatst. Deze voortplantin0'ssnelheid
van het geluid bedraagt in dennenhout 5256
M. per sec., in ijzer 5000 M. per sec. e i in
beton en metselwerk 3652 M. per sec. Daar
de onderdeelen van betonconstructies onder
ling één stevig verbonden geheel vorrren,
worden daardoor een slag, stoot, é.d. die op
één bepaalde plaats worden uitgeoefend,
6nel door het geheele gebouw verspreid en
dus op meerdere plaatsen gehoord.
Gelukkig is het technisch mogel.jk ge
bleken om deze bezwaren geheel te onder
vangen, zoodat ook in dit opzdcht beton
constructies niet behoeven achter te staan
bij andere materialen. In de eerste plaats
geschiedt dit door de betonwanden te be-
kleeden met materialen, welke liet gthüid
opnemen. Dit is vooral noodig bij Dinnen-
muren in beton. Hiervcor zijn in den handel
verschillende soorten platen, tegels, stoffen,
waarmede bepleisteringen kunnen worden
gemaakt, enz.
Verder moeten machires, als motoien, ad.
natuurlijk worden gedoleerd. Om het voort
planten van 't geluid door het beton tegen te
gaan, is het aanbrengen van voegen ge.
wenscht, als dit zonder nadeel voor o.e con
structie mogelijk is. Het aanbreugen van
veerkrachtige isoleerenae lagen ve hoogt het
geluiddempend vermogen van betoncon
structies. Dit is in het bijzonder noodig bij
vloeren, waarvoor weder tal van materialen
in den handel zijn. In de practijk is ge
bleken, dat één enkele dikke 'sofecrende
laag op een betonvloer minder geluiddem
pend werkt dan enkeie dunne lagen nut een
verschillende samenstelling.
Nieuwe deurconstructie
De deur bestaat uit een plaat triplex,
waarop aan beide zijden spiegelklampen zijn
gelijmd en misschien ook doorgeschroeid
Het speciale van deze deuren is, aldus Vr
en Aanb., dat in de dagzijde van de spie
gelklampen het hout niet gelijmd is over
een bepaalde breedte. Men hoopt daaidoor
te vermijden, dat bij eventueel krimpen van
de klampen in de breedte dit zichtbaar
wordt. De vinding is natuurlijk gepatenteerd
Js hoog bouwen
economisch?
Deze principieele vraag 5s door de Ameri
kanen onderzocht en deze komen tot de
conclusie, die voor de hand ligt, dat deze
vraag geheel wordt beheerscht door den
kostprijs van den grond.
Bij de hooge grondprijzen in de Amerikaan
sche steden is becijferd, dat de hoogste op
brengst wordt bereikt bij 75 verdiepingen.
De verhoudingen zijn ongeveer als volgt:
en 75 verdiepingen i
VALKENBURG (L.) - Hotel Cremers
Telef. 51. Nieuwbouw 1930. Bondshotel,
Modernste hotel ter plaatse. Prijs ƒ3.75, in
hoofdseizoen 4.50 en 5.—. Garage vrij.
Schitterend gelegen veranda, terras en tuin.
VRAAGT UITVOERIG PROSPECTUS
Bouw- en
Verbouwingsplannen
Bur. A. H. VAN WIJNGAARDEN
Laede 179 - ROTTERDAM -Tel. 56380
Gewapend Beton- en Kunststeenwerken
Terrazzovloeren en Gootsteenen
Houtgranietvloeren
Kerstant v. d. Bergelaan 2a
HILLEGERSBERG
Telefoon 42587 Rotterdam
Een mooi huls. En goedkoop.
MOOIE °HEERENHUIZEN
tuin. Bev&tt. 2 kamera cn suite, keuken,
serre. 1ste Verdiep. 2 flinke frissche slaap
kamers. groote zijkamer en badkamer. Bal
kon. Over het geheele huls een vliering.
L>age belasting. Vlugge en geregelde ver
binding met Rotterdam.
Maatschappij tot Exploitatie van On
roerende Goederen „Scheepenwijck" N.V.
Achterweg 81 Schiebroek
hooger, dan daalt de opbrengst weer, om bij
130 verdiepingen ongeveer 0 pet. te worden,
Deze cijfers zeggen voor ons land niet veer,
doch" wel is, aldus Vr. en Aanb., daaruit
na te gaan, dat hoog bouwen verhoudings
gewijze niet duur behoeft te zijn, althans
niet oneconomisch.
