WOENSDAG 18 FEBRUAR11931
Gemengd Nieuws.
BSj Griep
Ingezonden Stukken.
Radio Nieuws.
u
geeft
EEN HOLLANDSCH ORGEL-GEDICHT
EEN REMBRANDT IN HET RIJKS
MUSEUM BESCHADIGD
Hedenmiddag omstreeks half drie heelt
'emand in het Rijksmuseum te Amsterdam
een aanslag gepleegd op de beroemde schii-
deij van Rembrandt: De Anatomische les
De dader heeft met een bijltje vijf slagen
op het kostbare doek aangebracht, waai
door dit ernstig is beschadigd. De man werd
door een der suppoosten gegrepen en aan
de politie overgeleverd.
Nadere bijzonderheden.
Omtrent deze beschadiging vernemen wij
Sihder, dat de dader als gewoon persoon Is bin
nengekomen en door niets de aandacht trok.
Bij het Rembrandtschildery gekomen, haalde
hjj een bijl van onder zijn jas te voorschijn en
gaf, vóór een der suppoosten kon ingrijpen,
zes hakken naar het doek. Er waren dan ook
vijf sneden in het doek gekomen, waarvan de
grootte ongeveer 30 c.M. is. Zij zijn aan de lin
kerzijde van het schilderij gemaakt, een zesde
slag raakte nog de rechterzijde van de lijst. De
man werd toen gegrepen. Weldra was ook de
politie aanwezig, die hem overbracht naar het
Leidscheplein. Er is op den 38 a 40-Jarigen
Wan, die den indruk van een werkman maakt,
bij fouilleering niets gevonden. Hij had zelfs
geen enkel stukje papier bij zich. Op alle
vragen blijft hij het antwoord schuldig. Men
heeft nog geen woord uit hem kunnen krijgen.
Toch kan hij spreken, want tijdens zijn arresta
tie heeft hij een enkel woord gezegd.
Zoo weet men dat hij geen vreemdeling is.
He' schilderstuk is uit het Museum verwijderd.
Op het oogenblik, waarop de man met zijn
werk begon, was de zaal verlaten. Doch juist,
toen hy de vijfde en laatste slag aan het schil
derij toebracht, traden er een heer en een da
me binnen, die hem onmiddellijk in het oog
kregen en aldus ooggetuigen van de schand
daad werden. Wel slaagde de man erin, profi-
teerende van de schrik en de verwarring, waar
in de beide bezoekers geraakten, weg te ko
men: zijn toeleg echter er voor te zorgen, dat
iedere overtuigende bewijsvoering tegen hem
onmogelijk zou zijn, mislukte. Hy werd gezien
en nauwelijks had hij zich een paar zalen ver
verwijderd, of op aanwijzing van dezen heer
en dame, kon de suppoost hem aanhouden.
De papien en het adres van deze beide be
zoekers, wier verklaringen voor de justitie
natuurlijk van de grootste waarde zullen zyn,
zijn de politie bekend. Hun verhoor kon gister
middag echter niet meer plaats hebben, daar
ze in Den Haag wonen, waarheen ze weer wa
ren vertrokken.
De hoofddirecteur van het Rijksmuseum, de
heer Schmidt Degener, bevond zich buiten de
stad. In allerijl heeft men hem gewaarschuwd.
De flader is, nadat de commissaris van het
bureau Leidscheplein hem het eerste verhoor
had afgenomen, naar het hoofdbureau overge
bracht, waar hij gefotografeerd is en men rin-
gera' drukken van hem heeft genomen. Daarna
is hit. naar het bureau Leidscheplein terugge-
transporteerd om verder verhoord te worden.
Dit. verheer heeft wederom niets opgeleverd,
daar hij zich blijft houden, alsof hij stom is.
De schade, die aan het doek is toegebracht
is onberekenbaar groot. Links naast het beeld
van den hoogleeraar is een lange snede, de
tweede snede is toegebracht onder de kin van
den professor; bjj het gelaat is het doek geheel
ingescheurd. De eerste slag is aangekomen
dwars ever het oog van het lyk. Verder zyn
nog twee sneden ontstaan midden op het doek
in donkere gedeelten. Zij zijn ook ernstig, doch
vrij gemakkelijk by te werken.
De slagen, die met een splinternieuwe bijl
zijn toegebracht, waren zoo herig, dat van het
schot, waartegen het schilderij hing, de splin
ters zijn afgeslagen.
De dader zou den nacht doorbrengen op het
bureau Leidscheplein, waar hij in zijn cel on
der voortdurende bewaking stond. Hij weiger
de het voedsel, dat men hem verstrekte, tot
zich te nemen.
EEN DOODELIJKE AANRIJDING.
De 7-jarige H. van Meuren, wonende aan
den Sloterweg te Hoofddorp (N.-H.), liep met
zyn zusje al spelende het erf af den weg op.
Het meisje bemerkte tijdig een uit de richting
van den Kruisweg komenden vrachtauto en
waarschuwde haar broertje, den weg niet
over te steken. Maar deze hoorde blijkbaar de
waarschuwing niet es- liep tegen den pa spee
renden vrachtauto op, met het gevolg, dat
hy aan het hoofd een ernstige verwonding
opliep, terwyl een zijner armen ook deerlijk
gekwetst werd. Het ventje werd opgenomen
en is kort daarop overleden. Geneeskundige
hulp mocht niet meer baten.
DE AUTOBUSRAMP TE BLERIK
DE WAGHTERES VAN DEN OVERWEG
Aan wien dc schuld van dit ongeluk, h'jt
welk zooveel droefheid in menig Noord-
Limburgsch gezin teweeg bracht vraagt dc
„Nieuwe Veruosche Courant".
In hot algemeen zijn de wachtposten, di'3
vroeger bewaakt werden door vrouwen, op
geheven en zijn dus onbewaakte overwegen
geworden, terwijl de bewaking van die,
welke voorheen aan mannen was toever
trouwd, thans in zeer vele gevallen opge
dragen is aan vrouwen.
Zulks is ook het geval met wachtpost 66,
waar het ongeluk gobJurde.
Is het geen onverantwoordelijke daad van
de zijde dor Nederlandsclie Spoorwegen, om
de bewaking van dezen drukken overweg
toe te vertrouwen aan een moedur van 12
kinderen?
Stel voor dat een der kinderen een on
geval overkomt binnenshuis, moeder is altijd
alleen thuis en een tredn nadert. Wat. zal
de wachteres dan doen? Zal zij haar kind
in den steek laten of haar post?
Uit meerdere stemmen van het publiek
sprak verontwaardiging over een dergelijke
bewakl ngsmaatregel.
Een bezoek aan de wachteres
Wij b radii ten een bezoek aan de 49-jarige
wach teres, mej. Ebben in haar woning aan
wachtpost 66.
In haar legerstede troffen wij aan een
doodsbleeke vrouw, droef weenend.
Dc toch reeds ziekelijke vrouw, die sedert
gerulmen tijd onder dokters behandeling
was, is thans totaal jzebroken.
Reeds 28 jaren is zij in dienst bij de Ned.
Spoorwegen. Achtereenvolgens rt'eed zij dienst
als Wachteres te Gennep, St. Oerlenrode en
Veghel. In haar huwelijk schonk zij aan
niet meer dan 15 kinderen het leven; waar
van er nog 12 in leven zijn en de jongste
pas een jaar oud is.
Haar dienst vangt iederen morgen aan te
5.02 uur en eindigt des avonds 5.02 uur,
zoodat zij dus dagelijks 12 uur onafgebroken
dienst verricht zonder rust.
I-Iaar vergoeding daarvoor bedraagt f578,
waarvan zij 8.5 pet moet storten voor pen
sioen-premie en ziekenfonds, terwijl zij per
week f 1 toeslag ontvangt, aangezien er
meer dan 15 treinen per halve etmaal in één
richting loopen, en deze als oen drukke
overweg wordt beschouwd.
De zieke vrouw vertelt.
WaChteres Ebben vertelt dan:
Volgens dienstregeling loopen van 12—
12.57 geen treinen, tenzij een vac.-trein wordt
gesignaleerd op een der voorgaande treinen
Ik maakte van deze gelegenheid gebruik
om het middagmaal te nuttigen en zette,
zooals steeds, alhoewel geon trein te ver
wachten was, mijn dochter buiten op den
uitkijk.
Ik had weinig eetlust, aangezien ik mij
niet,erg Wel gevoelde en keerde spoedig
naar mijn wachthuisje terug.
Of ik duizelig ben geweest en geen bel-
signaal heb gehoord, Ik weet het niet, maar
plotseling hoordo ik voor mij den trein, die
met een hevigen knal tegen een voorwerp
aanbotste. Ik begreep, dat er eon ongeluk
moet. zijn gebeurd. Ik ben daarna vermoe
delijk op mijn post in zwijm gevallen, want
tk vond mij later op b.ed terug, waarheen
Ik moet zijn gedragen door Iemand van het
spoorwegpersoneel.
De post te zwaar
Het blad kan verdür nog mededeelen, dat
door <lten echtgenoot van de wachteres, die
spoorwegarbeider is, reeds meermalen aan
den betrokken ingenieur om verandering
van wachtpost is verzocht, aangezien de con-
troleerende geneesheer de bediening van
dezen drukken post te zwaar vond voor z'n
echtgenoot©, waartoe de heer Ebben zelfs
persoonlijk een bezoek bij den Ingenieur
hevft afgelegd.
Een nieuwe wachtpost te Ravenstein werd
in het afgeloopen najaar aangeboden, doch
in verband met het geringe aajital vertrek
ken, beneden twee vertrekjes en boven drie
slaapkamertjes, rmest terwille van het tal
rijke gezin van dat aanbod worden afgezien
Wonderlijk bewaard
In een gesprek met den chauffeur J. Wie-
ferink, deelde deze het volgende mede:
De boomen waren open ik heb geen trein
gezien en ik hob nog een sein gegeven, dat
ik cfen overweg in wilde slaan.
Ik bon altijd erg voorzichtig bij overwegen
ook bij bewaakte, omdat me acht jaar ge
leden ook bijna een ongeluk bij een bewaak
ten overweg was overkomen. Ik was toen
chauffeur bij een dokter; ik kon toen ge
lukkig zoo remmen, dat ik plotseling stil
EEN BOEK. WAAR VRAAG NAAR ZAL ZIJN
Grootebroek heeft zoo pos een nieuw Raadhui* In gebruik genomen. Dit werd ontwor
pen doof Burgemeester Schrijnder, die bovendien ook persoonlijk als gaardenier, beeld
houwer en kunstschilder aan de werkzaanlheden heeft deelgenomen. Zouden wellicht
ook Burgemeesters van andere gemeenten zich op dit gebied verdienstelijk kunnen
maken? Ah Burgemeester Schrijnder zijn ervaringen eens te boek stelde we gelooven
stelligdat vele burgervaderlljkc handen er naar zouden grijpen.
stond: de trein passeerde op een decimeter
afstand.
Op de vraag, hoe hij gered was, deelde hij
mede. aanstonds er aan gedacht te hebben
zich te grijpen aan de lamp, wat hem ook
lukte. Zoo is hij er alleen met een geweldige
schok afgekomen.
De 14-jarige H. Vollenberg uit Venray.een
der gewonden, die er nog wel het beste is
afgekomen, vertelde:
Ik werd, nadat de bus door de trein werd
gegrepen, boven op de. machine geslingerd,
alwaar ik bleef liggen. Hieraan hob lk
hoogstwaarschijnlijk mijn leven te danken.
Toen de trein tot stilstand werd gebracht,
werd ik vrij spoedig door omstanders van
deze ongewone plaats vap vervoer bevrijd.
H.M. de Koningin en de commissaris dor
Koningin in Limburg betuigden hun deel
neming. Laatstgenoemde bezocht het zieken
huis te Venlo, waar de gewonden verpleegd
worden.
ERNSTIG ONGEVAL OP
ONBEWAAKTEN OVERWEG
TWEE PERSONEN GDDOOD.
Met denzelfden trein, waarmede In dan
avond van Maandag 26 Januari 1.1. het
spoorwegongeval bij Groningen heeft plaats
gehad, heeft gisteravond wederom een droe
vig ongeluk plaats gevonden, dat aan twee
personen, inzittenden van een luxe auio,
het leven heeft gekost.
De personentrein van Nieuwenschans
naar Groningen, die om 19.09 te Groningen
moet aankomen, heeft op den onbewaak en
overweg bij Waterhuizen, alwaar de baan
geheel vrij is, en het uitzicht nengons wordt
belemmerd, een luxe auto gegrepen en on
geveer 80 meter meegesleurd. De inzitten
den van den.trein hoorden plotseling eon
geweldigen knal. De machinist stopte zoo
snel mogelijk. Bij onderzoek bleek, dat van
de auto niet veel over was gebleven.
De chauffeur werd deerlijk gewond te
voorschijn giehaald. De tweede inzittende
werd eveneens zwaar gewond. Beide ge
wonden werden per Groene Kruisziekcn-
auto naar het Academisch Ziekenhuis te
Groningen overgebracht. Ze zijn eenigen
tijd later aan de bekomen verwondingen
overleden. De trein had ongeveer een half
uur vertraging, De veldwachters uit Haren
stellen een onderzoek in. Het parket uit.
Groningen is gewaarschuwd. De overblijf
selen van de auto zijn in beslas: genomen
en naar het gemeentehuis van Haren ver
voerd.
Nader vernemen wij, dat de overleden
chauffeur Knorringa, wonende te Ass,*n,
gehuwd is en vader van een kind. Voorts is
het andere slachtoffer, Cousyn, 22 jaar oud
en woonachtig te Amsterdam, reiziger van
beroep.
De auto behoorde toe aan de firma Noord-
bergen, garagehouder te Assen.
Dr. Blonk uit Hoogezand verleende bij
het ongeval de eerste hulp.
Er zaten twee personen in do auto.
TRAGISCH.
Men meldt ons uit Den Bosch:
Een bijzonder tragische gebeurtenis had Za
terdagavond plaats in de bestuursvergadering
onzer kiesvereemging'.
Er zou nl. des avonds half negen een korte
vergadering gehouden worden in het kantoor
van den heer C. B. van de Wal. Alle bestuurs
leden waren aanwezig en de behandeling der
agenda liep bijna ten einde, toen de penning
meester, de heer J. A. de Voest, in zyn stoel
opzy zakte.
Men schoot snel ter hulp, doch toen de in
middels telefonisch ontboden geneesheer na
enkele oogenblikken binnentrad, kon deze
slechts den dood oonstateeren.
Aangrijpender gebeurtenis op een bestuurs
vergadering is wel niet denkbaar. Vooral als
men bedenkt, dat de heer De Voest een jonge
man van nog geen 35 jaren ls en nalaat een
echtgenoot© met vier jeugdige kinderen.
Slechts korten tyd had hy in het bestuur der
ldesver. zitting, doch zyn innemende, zachte
natuur en groot© yver hadden hem ook daar
een band aan zyn medeleden doen verwerven.
Op Evangolisatiegebied was hy een by zonder
yverig werker en nooit was hom eerdge ar
beid teveel.
AUTO TEGEN EF,N BOOM GERAMD.
Pater Vrymoed uit Delft bracht in gezel
schap van twee andere geestelyken, per auto
een bezoek aan het Groot-Seminarie te
Warmond.
Door onoplettendheid van den chauffeur
reed de wagen in het dorp tegen een langs
den weg staanden boom. Pater Vrymoed
werd door glasscherven ernstig aan het gelaat
gewond. De auto werd zwaar beschadigd.
DOODELÏJK AUTO-ONGELUK.
De heer H. Sch., die Donderdag j.l. naby
Hengelo by een auto-ongeluk ernstig werd ge
wond, is Dinsdag in het Alg. Ziekenhuis te
Enschedé overleden.
BLOEDVERGIFTIGING.
De echtgenoot© van M. Roko te Sp rundel
(N.-Br.), die eenige dagen geleden zich aan
het been verwondde, is aan bloedvergiftiging
overleden.
en ziek door gevatte koude, alsmede bij
pijnon van velerlei aard, zullen een van de
hieronder genoemde
Mijnhardt's Poeders
U spoedig helpen: Mijnhardt's Griep poeders
-T- Hoofdpijnpoeders Ycrkoudheidspoeders
Kiespijn poeders Hoestpoeders Maag
poeders Rheumatiekpoeders. Op poeders
en doos staat de naam MijnhardL Let bij
het koopen hierop! Prijs per poeder 8 ct. en
per doos 45 ct. Verkrijgbaar bij Uw drogist.
NOODLANDING.
Een vliegtuig van de lucht vaart of deel ing
Soesterberg moest te Vriezenveen (Ov.) een
noodlanding maken. De machine kwam in een
sloot terecht en werd ernstig beschadigd,
zoüdat ay ter plaatse zal moeten worden gede
monteerd om naar het vliegkamp te worden
teruggebracht. De inzittenden, een sergeant
vlieger en een korporaal-vlieger, bleven on
gedeerd.
(Bullen vernntwoordeltJkhold der Redact!©»
STAATSPENSIOEN.
Z under t, 6 Fobraari 1981.
Aan Dr. J. SeveriJn.
Naar aanleiding van het hoofdartikel „Staats
pensioen" van LTw hand, voorkomende in het
nummer van 4 Febf. sou lk gaarne één en an
der willen opmerken.
In genoemd artikel vertelt Ge dat U nSet be
hoort tot de bezitters van oen groot vermogen
noch tot degenen, die uitzicht hebben op 'n pen-
Bloen tot 70 pto. Ik heb de Indruk gekregen,
dat er nog meer groepen bijstaan waftrtoe V
niet behoort, nl noemt U dlo niet.
Blikbaar behoort U ook nle-t tot die men
schen. waarvoor de heer E. Weeterhof te Zaam-
dan: een lans breekt: anders zoudt u anders
over zün brochure oordeelen dan U nu deed. U
maakt er den schrijver een verwjjt van, dat
hy niet nuchter oordeelt Ik eou U den raad
willen geven, de oogen eens goed uit te wrijven
alvorens de toestand, waarin de arbeiders lo
ven, te besion.
Wanneer Ik over arbeiders spreek, dan be
doel ik daar niet mee de communistische arbei
ders, de arbeiders, die geen verantwoordelijk
heidsgevoel kennen, maar die arbeiders, dlo mee
de Chrietelöke pers helpen grootmnken. do
christelijke arbeiders dus, de menschon die van
's morgens vroeg tot 't avonds laat hun best
doen om eerltlk „door de wereld" te komen. We
kunnen veronderstellen dat deze menschon ln
alle opzichten eerzame leden van de maatschap
p(J Z0D.
Weet U Dr. Severtln wat het «eggen wil voor
een oppassend werkman die ztjn heele leven
„ploetert" om ,,de eindjes aan elkaar te knoo-
pen" om op zttn ouden dag naar „den arme"
te moeten strompelen om een aalmoes? Weet U
wat er omgaat in de zlef ran zoo'n grösaor^
als hjj bjj de diaconie moet aanbellen om on
dersteuning? En weet u ook, dat dit voor de
moesten hongerleden boteekent, omdat aan de
armen, bfl het collectoeren ln de kerk, niet
gedacht wordt?
Gelooft U niet, dat zijn hart ln opstand komt
als h(f ervaart dat honger lftden de belooning
In voor «I1n trouwe diensten? Én lk vrano- T_T.
heeft zoo'n arbeider geen recht op een pensioen
U©. dat hem van den honger redt: heeft hö
geon recht op staatspensioen, nu de maatschap
pij te kort schiet? Moet nvt de staat de econo
misch machtigen niet dwingen voor do econo
misch onmachtlgen te zorgen?
U bent zoo (jeelb'k bang voor „Vadertje Staat"
maar waarom helpen de anti-revolutionairen
dnn mee aan de totstnndko-mlng van soHnle
wetten7 Het antl-rev. beginselprogram verhin
dert toch niet meo te werken aan de bestrij
ding van het onrecht? Het verhindert toch niet
tussohenbelde te komen, daar waar de maat
schappij te kort schiet? V wilt die menschon
zelf laten zorgen, ze aan hun lot overlaten:
wel Ja, waarom ook niet. Het bevreemdt mlt
dat U nog niet vertelt, dat God voor de armen
zo-ft.
Weet u wol Dr. SeverHn, dat er In het dage-
lflkache Jeven weinig of niets te merken is
van de doorwerking der anti.rev. beginselen
ook bij uw volgelingen? Weet u nog niet. dat
ook bjj hen „winst maken" hot eenige doel
schijnt? Weet li niet, dat ook de Anti-rev.
werkgevere een arbeldor geen IS gulden be.
talen als ze hem voor 10 geilden kunnen krtf.
gen en terwijl z© weten dat hö er 20 noodlg
heeft? Ik wil er die menachen geen verwtJt
van maken, dat ze in hun leven andere begin
selen toeposseu dan welko zet met hun mond
belijden, maar vraag mt) af: „Wat ls hier.
door het lot van de arbeider?"
U zult ook de stolling niet willen aanvaar
den. dat arbold koopwaar ls, maar als Ge zelf
met uw handen uw brood moest verdienen,
zoudt U hot wol uan don HJve vooten. Go
zoudt bet beamen, als ge ook in de r{J moest
staan en zaagt hoe men u als oudere voor
bijging. omdat er jongere en goedkoopere
krachten voor handen waren. Het Is heel ge
makkelijk zich eon meening omtrent bet ar
beidsvraagstuk te vormon, als men ln oen goed
verwarmde kamer achter oon modern schrijf,
bureau zit.
Doch gaat u maar door en laat de An tl.rev.
Partt) ln dezen do „oude padon" tnaar blflvon
betreden. De stroom van arbeiders, die getrok
ken wordt door de zuigkracht van het socia
lisme zwelt al meer en moer. En ook do door
U gewraakte brochure bewijst wol, dat moor
en meer geloovlge leden der kerk, deze en de
Antl-Rev. parttj vaarwel zoggen om plaats to
nemen In het groote arbeldorslegor der mo.
derne arbeidersbeweging. U suit dlo menschon
DoMrntsg 1» Psbraurl.
HUIZEN (Ï98.R M.) NCRV. 10 Tijdsein; Ib—
10,80 door Dameekoor; 10,3011 Korte Zie
kendlenst, te lolden door Ds. J. W. Geels. Chr.
Geef. Fred. t« Hilversum; 2 Tijdsein2ï.lö
Oramofoonmuzlek; 2.15S.15 Cureus fraaie hand
weken. S.153.15 Vrouwenhalfnurtjo. 3.454
Verzorging van don zender. 4 Tijdsein: 4—5 Zie
kenuurtje, te lelden door Ds. J. F. Berkei. Ned
Horv. Pred te Apeldoorn; 6 Ttfdeeln: 56.45
Concert. 8.457 Cureus knippen en etofversleren
7 TUdaoln; 7— 7.80 Lezing. 7.308 Vragenhalf-
uurtje. 8 Tödseln; 819.30 Concert door Henge:
10 s Mannenkoor Medewerking verleenen: E E
Weissenborft. eoUp: mej. M Salomons pianobege
leiding. Spr. Da. j. C. Rooee. Ned Herv. pred. tc
Groningen. 10.3010.40 Posberlchten VaB Dias:
10.4011 30 OrRmofoonplatenconcert.
KRO. 89.16 Gramefoenmuzlek: 11tl.SO
Duetten voor twee plano's. 11.3013 Godsdien
stig halfuurtje: 12 Tijdsein; 12—1.30 Lunchmu-
zlek; 1,303 Gramofoonmuelek.
HTLVERKtTM f1875 M.) AVRO. 8 TBdeeln9,81
9.50 Gramofoonnruziek: 10 Tödseln: 10.01—
10.15 Morgenwijding; 10.3012 Concert: 12.30
2 Concert; 22.30 Halfuur voor dc vrouw; 2,30—
J Verzorging van den zender; 31 Naaicursus:
43 Ztekenuur. 56 Concert; 66.80 Sport-
praatje; 6.307 Radio volk9unlvosltelt77,88
Ensrelsche les: 8 Tfldsetn; 8.01—S,l5 Gramofoon-
muzlek; 8-159 Concert; 9—9.20 Lezing: 9.20
11 Concert; 10 Nieuwsberichten Vaa Dlas; 10.15
Orkest. 1113 Gramofoonmualek.
misschien onchristelijk noemen, haters van
het Koningshuis, revolutionair tnaar zonder
recht. Het nUn slechts menschon, die oog hob-
hebben voor dc koude werkeltJkheld van hot
loven.
A. VAN BRUGGEN
Het ligt voor d« hand. dat lk op het persoon
lijke In dezen brief niet Inga. Ket la mij om
het beginsel en om de zaak te doen.
Daarom laat lk «Yenzecr voor rekening van
den schrijver, wat hij schrijft omtrent ver
schillende groepen van arbeiders, zooals hij die
onderscheiden 011 kenmerken wil.
Misschien schaart de schrijver slch onder de
Christelijke arbeider*, hoewel dit uit zijn brlof
overigens niet zoor duidelijk blijkt. En Indien
niet. zoo zou Ik willen raden: Laat aan dè
Christelijke arbeiders gerust over voor hun
zaak op te komen. Ongetwijfeld zullen zij in
doorsnede beter lozen en begrljpeu dan gij
blijkbaar.hebt gedaan.
Onze antirevolutionaire mannen tellen er ge
lukkig nog, dlo bij „de koude werkelijkheid
van het levon" niet blijven staaD. docii ©er»
boogere levensroeping voretoon en hun aard-
sdhen arbeid verrichten ln het liebt dier hoo.
gore roeping.
Op dezulken heoft de zuigkracht van het so
cialisme. waarin de schrijver zich schijnt te
verheugen, weinig vat. en zij lijn het met" zijn
redeneerlTug ook niet eens.
Integendeel, zij weten nog materieel© belan
gen van de koude werkelijkheid achter te Stel
ten bij don elsch der beginselen. ZIJ weten, dat
net een gave Gods is. dat de mensch trlt zijn
arbeid leeft De zorg voor den ouden dag ver
geten zij daarom niot Voor een regeling, dl»
met het beginsel en de persoonlijke verantwoor
delijkheid .rekening houdt, zullen alj te vin
den zijn. Doch een premievrlj staatspensioen
verlangen zij niet Er zijn andere middelen en
wegen, welke zij aangrijpen en nastreven om
te doen wat mogelijk is om bewaard te blijven
voor den kommer op den ouden dag Een rege
ling ln het bedrijf, waarop wij wenon. is daar
van g-anschelijk niet uitgesloten en geeft den
Christen-arbeider de gelegenheid om ook zelf
wat te doen. gelijk hij 2lch tot recht en plicht
Mocht hij onverhoopt ln moeilijke omstan
digheden komen, dan zal de Christen-arbeider
zonder schaamte of blaam de ondersteuning
zijner kerkelijke gemeenschap kunnen en mo
gen genieten.
Zonder schaamte of blaam, omdat de Koning
der Kerk de zorg voor de nooddruftigen aan de
Kerk heeft opgedragen
De Christen-arbeider verdraagt ook niet den
smnad door den schrijver aan de diaconie ge.
daan. Immers hij draagt zelf lederen Zondag
hij tot de verzorging der nooddruftigen' en
acht dat een voorrecht
De heer Weeterhof heeft ln de door ons ge
noemde broohur® eveneens blijk gegeven van
het hooge gewicht weinig of niets te verstaan,
dat een Christenhart toekent aan d« Instand
houding der kerkelijke gemeenschap en do on
derhouding dor Christelijke handreiking. Hij
toch raadt do menechen aan om een en ander
nn te laten terwille van d« bevordering van
staatspensioen.
Weel de hoer Weeterhof niet dat zelffl da
a.rme weduwe nog haar penning komt offeren,
en hoe zou dan de Christen-arbeider «ich laten
overreden ore de geestelijke belangen en de
roeping des geloofs t« laten varen en aan Kerk
en diaconie zijn gaven te onthouden terwille
van een beginsel, dat In strijd is met de le-
venrboschotiwlne des geloofs?
Indien men de antirevolutionaire partij ver
laat. omdat zij aan dergelijke onchristelijk©
beginselen niet meedoet, kunnen wij besluiten:
zij zijn van onB uitgegaan, maar zij waren van
Dr. J. SEVBRIJN.
Dordrecht, Februari 1981.
zoudt natuurlijk in elk gezin het
CH RISTEL1JK DAGBLAD wenschen!
i U ons eens een gezin op, waar het
nog niet gelezen wordt.
Door JAN ZWART
II Slot
Wie niet onbekend ie in de geschiedenis,
heeft wel eens gehoord van de beweging, het
meest sterk ingeluid door C. Huygens met
zijn geschrift Gebruik en Ongebruik der
Orgels (164J,, om, waar dit voorheen niet
gebeurde, het psalmgezang in de godsdienst
oefeningen d:r Hervormden, door het orgel
te laten „vergesel6Chappen".
Deden de orgels overal reeds dienst als,
wat we zouden kunnen noemen publieke
vermakelijkheid met het begeleidend
psalm org els pel werden aan den bouw in
dispositie en klanketerkte, elschen gesteld,
waaraan, de meeste uit den Room6chen tijd
resteerende orgeltjes bij lange na niet kon
den voldoen.
Vandaar is het niet onwaarschynlijk dat
Rotterdams Groote Kerk een zoo groot en
uitgebreid klanketuk rijker werd, dat ten-
volle toereikend was om io de vermeerderde
behoeften, die dit nieuw gebruik meebracht,
te vod rZien-
Ten overvloede zij nog verduidelijkt dat
der zich meer en meer ontwikkelende in-
ook ln den orgelbouw zelf a's een gevolg
stru men taal muziek, belangrijke veranderin
gen en speelmoigelijkheid waren opgekomen,
die op de uitvoeringepractljk der orgelspeel
kunst betrekking hadden en voornamelijk
golden den omvang van klavieren en pedaal,
uitbreiding van registers en mechanische
hulpmiddelen.
Crabbe had dan ook wel een dusdanig
speeltuig noodig, gezien wat er toen ajzoo
van hem verlangd werd en van zijn collegae
in 't algemeen. In dat opzicht kunnen we.
hier tuesohen twee haakjes, wel zeggen, dat
ons dienstwerk een heerebaantje is, verge
leken met den vaak moetzamen arbeid onzer
17e eeuwsche slads-orgelieten. van alle k©e-
ren zoovele malen als er „godsdienst ge
pleegd" werd te öpelen. Want zulke was
geen klein beetje van Rotterdam weten
I-ïet eerste gedeelte 6tond in ons blad
(Van 17 Februari.
we het niet nauwkeurig, maar ln de meeste
kerken van dien tijd, zooals in 's-Hertogen-
bo6Ch, werd bijna lederen avond behalve
nog den gewonen Zondagsdienst, gepreekt
en als er een of twee avonden geen kerk
werd gehouden, kwam daar een orgelbespe
ling van 67 uur voor in de plaats. Boven
dien werd van de orgelisten geöiecbt^ behal
ve don de leiding van het gemeentegezang,
ook nog zoovele melen als er dienst was,
een goed haJf uur nii spelen.
Ter verklaring van dat half uur gespeel
no de godsdienstoefening, dlene men te be
denken, dat onze vroegere kerken stadsbezit
zijnde, ook algemeen eigendom waren,
eigenlijk zoo Iets als de publieke straat.
Deze eigenaardige toestand dagteekent al
van ver vóór de Reformatie. Van Rotterdam
lezen we tenminste, dat er al vroeg keuren
werden gemaakt, bijvoorbeeld tegen het
spannen van zeilen in de kerken door de
zeilmakers en verder tegen allerlei gehan-
del en gevent van koopwaar in deze ruimten
Of er godsdlen6tofenlng gehouden werd of
niet, e.ltyd was er circulatie van volk en
vooral bij ongunstige weersgesteldheid, ver-
toefde men by voorkeur in deze beschutte
j gebouwen- Niet zocdra was er dan ook een
kerkdienst afgeloopen en de meesten van
die er aan deelgenomen hadden, hadden
zich verwijderd of de gewone dagelijkscbe
wandelaars bleven nog wat ronddolen en
omdat zij daarbij niet ongaarne het onder
ling gepraat en geschuifel door wat orgel
muziek hoorden overstemd en ook wel ge
noegen en vermaak schepten ln wat „door
de pypen quam gedrongen", waren de orgel
spelers verplidbt nog een half uurtje na te
blijven om aan dit soort volksgenoegen te
voldoen.
'Natuuriyk ging deze instructie-bepaling
niet uft van Kcrkeraads- of kerkelijke ge
meentewege, maar werd geordineerd door
Burgemeesteren en Regeerders, die sedert
de Reformatie beheerders waren geworden
van kerk en ameublement waaronder ook
het orgel behoorde en waarvan zij in de koe
ten bijdroegen uit de algemeene stadskas.
Uit hoofde van deze verhouding was het
dat men tevens ten gerieve der burgerU
dagelijksche orgelbespelingen liet gevon,
om. zooals men het te Leiden noemde, daar
door „de gemeente temeeT uyt herbergen
onde taveernen to houden". BU voorkeur
geschiedde dit in den wintertijd, wanneer
de burgers „bij ongestuymigheid des lochts"
niet buiten konden wandelen, in tegenetel
ling met den zomer, waarin meestal wind
en weder wèl dienende waren-
Voor Rotterdam zien we in Dullaert'e ge
dicht dit gebruik geboekstaafd, als hij er
van zegt.:
Wie wonscht dees droeve Wintertijd
Dan stil te krochchen bij den haard?
Of daarme onnut zijn tijd versiyt
My d'eene of andre dronke waart
Er werd dan ook zooals uit het volgende
blijkt, althans in 't begin van Crabbe's
diensttijd een dankbaar en druk gebruik
gemaakt van deze winteravond-ontspan
ning:
Ik zie 't Gestoelt, en Koor, en Plein,
Eerlang met menschen zoo vervult,
Dat zelf' de Kerk zal zyn te klein,
Voor haar, die gy daar trekken zult,
Huygens had weliswaar, toen hy zyn be
kend vlugschrift schreef, niet veel op met
dit soort avondconcerten in half duistere
Uenken.
..Des Avonds om zes uren roept men le
dige en onledigen ter kereken met een statig
gheschall van Orgelpijpen. De ledighe weten
haere hoeckén van ontmoeting©, ende stel
lende zich ter trede. God weet, veel meer
als in de verga der inghe der spotteren, dan,
ale in de plaetae van heyljge aandaöbt. Wat
daer wijders omgaet, tueschen jonger bloed,
onder de gunst van donckere hoecken ende
een ghestadigh geluydt, is na er te dencken.
Het orghel ondertusschen epreect alle hey
liftheyd daer onder. HeylLgheld? Jae, daer
d' orgelist, de Toehoorders en 't orgel 't
samen evenveel ghevoelens van hebben.
D' onledige loopende mede toe: namentlick
als tot haer Handelborse: yeder nner zyn
bedrijf. Welgekozen marktveld in 't midden
van de kerek! Wat ffhebreeckt er meer dan
boncken en kramen? Als er of niet te duch
ten zU, dat eich de Heer van 't heylig Hryfi
nog eens werpe in des Roovers-kuyl, ende
wat deel wij Jn de straffe verdienen, die
middels genoegt hebben om de Gemeente,
des noods svnde. met 6oodaniehe tyd ver
drijf in andere gemeene pla jtse te vermae-
cken, ons niet eigen huys daertoo leerton
sta et niet «onder ernst te bedonoken".
In Rotterdam daarentegen scheen men er
zooveel kwaad niet in te zien: onze dichter
althans koesterde zich bij het vuur der
vlam en den brand waarin hes! de kerk
scheen te staan ook al werd hij er stom en
stijf als marmer van.
Op de vraag waarmee Crabbe tan toch
wel el die menschen hun „dompige berten"
wist te „verquiken" geeft Dullaort ons geen
onduidelijk antwoord-
Voor we hem echter aan t woord laten,
dlene men te begrijpen dat do toenmalige
Orgelisten nog geen „concerten" gaven .n
onzen zin. met een vaetgeeeid en vooruit
aangekondigd program, kosteloos of voor
enkele stuivers te verkrijgen. Nog minder
stelle men zich voor, dat deze 17e eeuwscbe
concerte-erende orgelspelers beschikten
over een uitgebreid repertoire, uitgegeven
en gedrukt, waaruit ze per bespeling, zoo
als wij, een keuze konden doen.
Niets van dat alles!
Het publiek dat kwam en ging al naar het
verkoos ont het „statig gheschall van Orgel-
pypen". propte zich in de enkele gestoelten
rond de pilaren of nesteirl? zich in een of
andere hoek op wat losse banken en wat
niet zoo gelukkig was oen rustig plaatsje
machtig te worden, stond of slenterde in 1
rond. Boven dat alles uit was onze stads-
orgelist yverig bezig, met wat hem aan be
kende voyeeu of melodioón Inviel, te be-
fantaseeren, -varieeran of te beparophrasee-
ren, deels voor de vuist, weg deels van
zangpartijen afgespeeld, of vermaakte zich
zelf en zijn auditorium met wat wij wel
een6 noemen: geluidjes te loten hooren.
Onder dat alles door zal ook wel menig
„goet geset stuck" geklonken hebben, dot
door het maat- en zangkundig volk werd
gekend en beoefend, waarmee wij bedoelen
de leden der zich os-eral in de steden ge
vestigd hebbende muziekcollege'©.
Van dit allee te samen vinden wij dan ook
in Dullaert'6 poözle sporen te over:
„Dan hoort men Harp. en Veel, en Lult,
Bazuin, Scbolmej en Veld-trompet,
En Lier. en Holpijp, Ctjtter, FUilt,
ttn Nagtegaal, Cimbaal. Kornet,
En noch veel andre tooneu meer".
Zoo men ziet, reeds in 1659 de later zich
gaandeweg meer uitbreidende registratie
kunst die berust op nabootsing van allerlei
effecten in de kunst- en volksmuziek van
tokkel-, strijk-, en blaasinstrumenten om
orkest. Maar ook dat soort van kunst en
kunstjes, dat uit zou loopen op do in onzen
tyd nog niet vergeten, programmamuziek
met haar excessen van vogelengezang, ha
nengekraai, storm en donder, kanongebul
der en veld6lag-gekerm in „pittoreske" en
bataille-stukkeu (Fremeraberg, Slag bij
Waterloo).
Het zou hier te ver voeren een uiteenzet
ting te geven van de ontwikkeling in den
orgelbouw, die de. aanvankelijk kleine
draag- en verzetbare orgeltjes, portatieven
en positieven genoemd, bestaande uit en
kele koren aan preetaaiit- cn fluitg luiden,
voorzeg van allerlei tongetemmen wier
klanken en namen overzettingen waren
van houten en koperen blaasinstrumenten.
Voor onze geschiedenis volstaan wij al
leen met te wijzen bp de ons uit deze rege
len duidelijk geworden speel-practijk der
17e eeuwsche orgelisten, die berustte op de
mutatie der lnetnimenten-muzlek uit hunne
dagen van pijpers, trompers, echaJmeyens,
tromslagers (want ook in de diepositie van
Crabbe's orgel kwam een „Trom voor!) en
die der binnenhuizen waarbij Harp, Viool,
Luit en Cither te pas kwamen.
Maar behalve dit zuiver instrumentaal
effect-spel komen we ook te weten wat
„keurige ooren" verbaasd deed staan
waaronder we te begrijpen hebben, dót deel
van het publiek, de kenner* dus, dot door
ontwikkeling en beoefening zich byzonder
aangetrokken geroeide tot de meer ernstige,
ingewikkelde varieerkunst van het orgel
koraal. „Gij breekt varieert op Zweliugs
edle zwier (manier) uw Psalmen geestig in
der haast en op zoo veelderlei manier" zegt
Dullaert en hij vertelt ons er gelijktijdig
mee, lioe 40 jaar na Sweelinck's heengaan
(1621) diens invloed en voorbeeld nog onver
zwakt levendig en leidend was; hoe het
waar 16 dat de Amsterdamsche Anthoni van
Noordt, die in denzelfden tyd als van Crab
be. 1659 zijn Tabulatiere-Boeck van Psalmen
en Fantasieën uitgaf, kon schrijven dat het
„in dese consto" aan tref/elicke geesten
niet had ontbróken- We leeren er ook uit
hoe Sweelinck's orgelechool in ons land, niet
lager getaxeerd werd dan die hij erbuiten,
ln Noord-Dult6Chlervd had gesticht. „Hoe
6teekt gij Scheidman na de kroon" compli
menteert Dullaert den „Jonge Krab". Geen
kleinigheid voorwaar els we weten hoe be
roemd Sclieldemann een der meest geliefde
discipelen van Sweeünck, daar ln Duiteck-
lnnd geworden was!
Ja, Sweellnck zal nog wel een goed be
kende geweest zijn voor de Botterdammen)
Waren zij niet een van de eerste Hollawl-
sc.he steden geweest die huu „jonge orge-
iist" in 1602 en 1605 naar Amsterdam stuur
den om daar bij Sweeünck de kunst van
orgelspelen te leeren? zyn naam is ons
tot nog toe onbekend gebleven, helaas 1
Verstaan wU al lezend en bespiegelend
zoo langzamerhand een en ender waarmee
Crabbe by zijn kerk- en concertspel „de
droefheid uit het hart" joeg en de smart
heelde „van 't alderdroefeto en treurigst
mensch" in het Rotterdam der 17e eeuw,
ook uit Fresco ba kli d«n Italiaan, en Hen
drik Libert den van Groningen geboren Ne
derlander en in Antwerpen werkzaam zijn
de componist, en orgelist, putte hij „de
gpest, de kunst en wetenschap" met het
voordragen hunner zangcomposltles, welbe
kend bij de leden der verschillende muzlek-
en zanggezelschappen, evenals de wereM-
lyke en geestelijke motetten en madriealen
van Marenzlo en Oriando di Lasso, dde op
het Amsterdamsche speel programma van
Dirk Sweelinck stonden en waarover Von
del bti den dood van den laatste in 1653 nog
had gejammerd:
„Hoe koud en kil zijn deze henden
Doer lesscs snaer me komt te stranden,
Met zyn Mareneon on Orlanden".
Hoe of het verder gegaan ie met Crabbe.
of ztjn aanvankelijk succes ook bestendigd
is gebleven en dat lijkt op dat waarmee
Corn. Helmbreecker in 1619 te Haarlem was
begonnen en waaAwan de Gereformeerd©
Predikant Ds. Samuel Ampzlng nog zong
ln 1628'
„Ik kan voor al dijn roem, Korneüe, niet
vers wij gen,
Dien gy ven dag tol dag stoet meer en meer
te krvgen.
Want so men hier van dij 't gemeijn eerucht
geloofd.
T Ja wonder wat gij ons nog met der tijd
beloofd".
01 inderdaad zijn zon op don Middag
van zijn loven zoo geglinsterd heeft als
Dullaert verwachttewtj weten bet niet!
Maar wel is hel ons duidelijk geworden,
dat er half-1600 In Rotlerdam eon groote be-
orgel6oeler6 en dat dat alles een rijke
langstelling was voor orgel, orgelspel en
plaats Innam in bet volksleven dezer Hol-
landsche stad.
