WOENSDAG 4 FEBRUARI 1931
VIERDE BLAD PAG. U
„LEVENSLANG"
te «tellen een daad van gerechtigheid, 1st
©r niet* meer goed te maken viel van <il dit
kwaad dat ln don grond waa begonnen m«t
de zonde der begeerte en ongebreide. Ie
zinncluet, of nog weer verder terug esn gt-
voltr was van het failliet-gaan van eon ge
zinsleven en te wijten aan het gems ran
een diepen indruk van Gode gerechtighei 1.
Goed te maken viel er niela moer, niet
slechte twee im-nsehenlovcna waren ver
nield, maar ook een ganache familie was
reeds door de zonde uit elkaar geslag n.
Alleen als een dreigende wolk van waar
schuwing kan dit gevnl mogelijk nog velen
terughouden van nóg meer kwaad, van nóg
meer ellende, dio niet direct gezien wo.-dt,
maar die zich later als wrange vrucht van
e< n onberaden zondige stap openbaart.
Tegenover de donkere achtergrond van
de zaak zelf stond hot lichtend symhool
van de verdediging. De verdediging van son
moordennnr: voor velen schijnt het wel iets
mindorwaarditra, en tóch.. 'Iet was
meencn we Prof. Diepenhorst die een en
andermaal met klem van redenen betoogde,
dat de verdediging zelfs van misdadigers
is een echoone taak in onze rechtspraak:
F.en Jongeman van 22 Jaar, vader van
twee kinderen heeft gisteimlddag voor
de Rotterdamsche Rcoj.itbank levens
lange gevangonlsêtral tegen zuh
hooren eischen wegens moord qp zijn
schoonzuster; reeds tijdens de voonoopue
hechtenis heeft hij getracht zelfmoord le
plegen en dag en nacht wordt hij nu ho-
watiKl om te voorkomen,' dat hij de hand
aan zien zelf slaat.... altijd-cluronde cel
straf of krankzinnigheid, dat is het peis
pee tl el voor iemand, d'le nog vrijwel alms
ven het leven te wachten moest hebben.
Én waarom?
Omdat hii te vroeg van het leven green.
wM hem nog niet toekwam, omdat mj
miste elke zedelijke en religieuse rem, om
dat hij een speelbal werd van zijn driften
en van de dingen van dezen tijd, die in
materieel opzicht geen zelfbeperking nucr
^pit'leve.n is vernietigd, evenals het teven
van het slachtoffer, of de man nu 15 of 20
jaar celstraf krijgt of levenslang en nlte-n
als een felle waarschuwing en aanklacmt
fcun al deze ellende dienon voor hen die
jong zijn <-n die zich op een tweesprong zien
gesteld van plicht en lust.
In een kort maar schorp openbaar onder-
joek onder de bekwame leiding van Mr II.
de Bie is dit leven opengelegd als een aun-
jilacht tegen den gee*t van den tijd, als een
fchrlkwekkend resultaat van wat de zonde
vermag te verwoesten.
„Verdachte", zoo zei Mr. de Bie, blijkbaar
niet zonder eenige ontroering. „Je bent nu
22 janr, hè? Maar je bont ai in 1928 ge
trouwdomdat je trouwen moest. Dit
is het begin van de ellende geworden, niet
waar? Voorjaar 1929 kwam het eerete klüdjv
en toen had je je al in te veel zorgen ge
stoken omdat je feitelijk finantieel niet .n
Staat was om te trouwen. Je kon er niet Eon karwei, zoonl# ik de vorige week tc
van komen, omdat je tracteraent niet groot verrichten had. kan mij gestolen worden,
genoeg was, helaas, om er van rond te I t Zou een mooie opdracht zijn voor een echt
komen. Daar begon de eilende, zoooto :n vrijzinnig journalist, liefst nog een bootje
too veel onberaden en gedwongen huwehj- vijandig ook tegenover Christelijke Kerk en
jtenl" I School, om schamper te schrijven over twee
Dof. échter w ezenloos knikte de verdachte Spau tusschen Hervormden cn Gereformcer
van ja. een geknakt roensch al, zooais hU j den op schoolgebied; maar voor mij. die ze-
daar gebogen stond in z'n bruin gevanao-1 de waarheid, doch vooral niet min
nisbuis. I der de vrede onder broeders liefheb, is het
Deze jongen, want dat was het toch nog, j gPen paan.
bekende aLles: hoe hij onder den Iwang *^u moet |j< intusschen direct opmerken,
van zijn zorgen nog maar één gedachte had dat nj(.niand te Loplk, waar zich thans
golvend: aan geld te komen, hoe hij «een n (jrama 0p schoolgebied afspeelt, mij ge-
andere uitweg w ist. den het bij zijn broer vraagi heeft om rechter tusschen broeders
te stelen, hoe hij daarbij z'n schoonzuster te 8|jn. dorll (jnt men aj|een verlangt een
als hinderpaal in den vveg wiet, boe bij ol)jectjpf vveeigeven van ieders subjective
daarom op het onzalige pion kwam om 'ia;,r niwn|n(f.
uit den weg te ruimen en hoe hij ton «tottc Natuurlijk, ook daarbij blijft het onaange-
op beestachtige wijze de vrouw lerniwrus gevoel, dat het tweespalt onder broe-
Als de president op t punt van den fjers betreft, en dut men feitelijk v;rhinderd
self kwam en de omstandigheden, wa r-jg au_jians fje vrijmoedigheid mist om duide
de zaak van den diént voor de Becti'bi.ik
in zoo gunstig mogelijk daglicht te steden.'
alles aan te voeren, wat tot verlichting
van den verdachte bij kan dragen, samen
te werken met den aanklager tot het ver
krijgen van een Juist en zoo volledig moge
lijk beeld van de daad en van de mo*..o«on
daartoe.
Deze verdediger, die voor een zoo bljzcn-
der moeilijke tank kwam te el.mn, heeft
zich daarvan gekweten op een wijze, die a -
gemeen bewondering afdwong, d'ie, ten spijt
van weinig welsprekendheid dia ten toon
werd gespreid, insloeg door de eenvoud,
wnnrmee het pleidooi werd voorgedragen.
Niet al Ie vorheven vvns daartegenover
het requisitoir, waarin de vertegenwoordi
ger van het O. M. het nog bestond e.urge
„Glossen" ie maken op het Inkomen van
den moordenaar. ..waarvan men wel geen
renstal of jacht kon houden" maar toch be
hoorlijk van rond kon komen en nog wel
schuld zou kunnen afbetalen ook.
Overigons zal wel ieder, ook de ver
dachte zelf. ook de verdediger het met het
O M. eens zijn geweest, dat deze gruwe
lijke moord streng zal moeten worden ge
straft. Wat dan ook wel zaJ geschieden.
PIJNLIJKE SCHOOLKWESTIES
OMZETTING
VAN EEN OPENBARE SCHOOL
EEN ONAANGENAME OPDRACHT
Hevea Product
Vraagt het Uw schoenmaker
stijf soamgepersto lippen staarde hij vo>t
zich uit, blijkbaar gefolterd door de wrue
ging von het geweten, vóór zich ziende het
vreeselUk visioen van de vrouw met het
kind von 10 maanden op den arm, die hij
neersloeg en nog eens en nog eens sloeg
en stok.
Neen, dit was geen beroepsmoordenaar,
geen man die uit pure moordlust handelde,
tnaar toch: een moordenaar.
Deze figuur komt te voorschijn uit eon
grauwe nevel van ellende: voder en m ieder
gescheiden, oen armoegezin met 7 kinderen,
waarvan de meeste later harde zwoegers
werden, maar hij de figuur was zonder
wilskracht, de knecht van zijn broer*, die
Er 1520 gulden verdient, en don al trouaen
moet. die dan weggejaagd wordt bij z'n
broers. 6 weken zonder een cent werkloos
is. Jan in de schuld zit en tegen 'n honderd
gulden a!e tegen een onverzettelijke berg
opziet
Hoe eenvoudig maar raak heeft de verde
diger, Mr. Eikelenboom, di-t alles geschetst,
tonder de daad ook maar in het minste te
v rgoelijken, zonder de familie ook maar
in het ramst aan te vallen of enderen ver
wijten te doen.
Scherp wer1 deze verdediger alleen, wan
neer hij in felle verontwaardiging opstoof
tegen „dat ongeluk van onzen moJerncn
tijd, dje vervloekte afbetaling, die arme
mcnschon voorspiegelt, dat alles voor wei-
nu of niets te krijgen is, maar die 50 cn
100 meer laat betelen dan gewoon cn
die aan letter alles verkoopt, zelfs onder
goed en sokken, op de meest gemakkelijke
voorwaarden"
Ook deze man was, volgens den verdedi
ger, weer een slachtoffer van dit etsteen,
dat de menschen ten slotte zoo in het nauw
brengt, dat ze er geen gat meer in zien.
Zoo was deze man gekomen tot de begnfs-
veranging, die de psychiaters hadden aan
geduid ais „mono-ideïsmeV het aan niets
anders meer denken dan om aan ge:d te
komen, om ééns uit de schuld te raken, om «.c
eens de eilende achter den rug te hebben. der
toch iets minder
Waarop de zaak neerkomt? Dat Is gauw
te zeggen.
Het dorp Loplk, waar ook het gemeente
huis van Loplk, Jaarsveld en Willige Lange
rak staat, heeft twee scholen: de christelijke
school aan de kade, (staande in de gemeente
Jaarsveld, doch üi alles dorpsschool voor
Lopik) en dj openbare school, schuin aan de
overkant van de weg.
De Chr. school staat niet als een andere
In de gemeente onder toezicht van de Geref.
Kerk; ze is wel door leden van die Kerk op
gericht. doch van meetaf is gerekend op
samenwerking met Hervormde broeders. Hot
reglement bepaalt uitdrukkelijk dat drie
van de zevep hestuursledion leden der Ned
Herv. Kerk kunnen fijn en dat naast het
hoofd, dat tot de Geref. Kerk moet behoóren.
Hervormd personeel kan aangesteld worden.
Er is ook steeds samenwerking geweest in
die zin, dat vele Hervormden hun kinderen
naar dpzc school zonden; dat een lid van
het personeel tot de Hervormde Kerk behoort
en dat leden van deze Kerk zelfs contribua-
belen waren. Op de ledenvergaderingen
kwamen ze echter niet, en het gevolg daar
van is, dat het bestuur uitsluitend uit Ge
reformeerden bestaat
groote schade zal doen aan die onderlinge
verhoudingen en de tot heden zoo hartelijke
samenwerking op politiek gebied.
De Hervormde zienswijze.
Hoe men van Hervormde zijde de kwestie
ziet. blijkt uit liet hier -olgend schrij
van hooggeachte zijde dat we reeds v
eenige dagen ontvingen, doch dat w» Itover
niet zonder meer wenschten te plaatsen.
Het luidt als volgt:
De Kerkeraad der Ned. Herv. Gemeente te
Lopik (U.) zond hij den gemeenteraad een
verzoek in om medewerking tot stichting
'van een hervormde school. Op de daarbij
gevoegde lijsten kwamen de handteekonin-
gen voor vnn bijna alle ouders der kinderen
die dc daar bestaando openbare school be
zoeken. Duarom werd er in een begeleidend
schrijven door den kerkeraad op gewezen,
dat zich nu een mooie gelegenheid voordejd
om de beslaande openbare school in een
hervormde om te zetten.
Waa: de gemeenteraad te Lopik zoo goed
als geheel rechts genoemd kan worden en
I onder leiding van een n.r. burgemeester
staat, mocht men stellig vrwnchten. dat aan
den Kerkeraad onmiddellijk de volle mede
werking werd toegezegd. Maar de rechtsche
Lopiksche raad was cvn andere gedachte
toegedaan. Want B. en W. (a.r -F r.k.) ad-
viseoren den raad na geheime zitting op
het verzoek van den kerkeraad afwijzend te
beschikken. De a.r. wethouder, die zegt zoo
wel door woorden als door daden getoond te
hebben voorstander var christelijk onder
wijs te zijn. stolt zich bij de motlvoering
van zijn stem de vraag of hij als lid van
d-en Baad en als we'houder cn op grond van
zijn a nbtseod verantwoord is, wanneer hij
tot inwilliging van het verzoek zou mee
werken. Hij meent volgens zijn geweten daf
niet te onogen doen.
En waarom niet? Omdat een schoolstrijd
de gemoederen In beweging brengt en mee
ningswijziglngen niet uitblijven. Omdat hij
de vrees koestert dat, wanneer de openbarp
school wordt opgoheven, het absoluut nief
uitgesloten is, lat zij in betrekkelijk korten
tijd weer moet worden opgericht. Omdat de
gemeente alle moeite heeft de gelden in
evenwicht te houden. Omdat er ruimschoots
gelegenheid is voor Chrif elijk onderwijs.
Bij de stemming blijkt, da de a.r. en r.k.
raadsleden zich verklaren tegen het verlec-
nen van medewerking, terwijl twee leden,
die niet tot de genoemde partijpn behooren
stemmen voor medewerking. Hierna wordt
dan het verzook van den kerkeraad door de
anti-revolutionairen en roomsch-katholieken
afgewezen.
Dit is al een zeer eigenaardige toepassing
van het beginsel: „de vrije school regel, de
openbare aanvulling".
Zoo vo rt men den schoolstrijd
in 1931 te Loplk.
de Baad in geheime zitting overgaat
Na heropening zegt de Voorzitter dat B
.1 W. voors'r'len op bovenc. noemd verzoek
afwijzend te beschikken, doch alvorens tof
stemming over te gaan, reft spr. over deze
zaak het woord aan wethouder Van Harden
broek.
Nadiat diens bestrijding van het verzoek ie
weergegeven, vervolgt het verslag:
De heer De With zeg), dat hij er van over
tutgd is. dat bij inwilliging van dit verzoek
er nooit meer ee.n openbare school zal
verrijzen. Zoer zeker is er Chr. onderwijs
genoeg in deze gemeente, maar waarom
mogen de Hervormdon ook geen Chr. onder
wijs?
Dc Voorzitter brengt daarna het verzoek
in stemming. Het wordt verworpen met 3
tegen 2 stemmen ((te heer Oskam heeft in
midddls de vergadering verlaten.)
Tot zoover het verslag. Ter toelichting mor
ken we ev?n op, dat er zeven raadsleden
z:jn. Drie van de zeven zijn roomsch-katho
liek, twee ziin anti-rev.: de wethouder baron
van Hardenbroek, lid der Ned. Herv. Kerk
en Oskam (voorzitter van hot Jx-stuur der
Christelijke school) hot zesde lid. de heer
Vink. Is Chr. historisch en bestuurslid van
een Herv. Schc ol ln een ander deel der ge
meente; terwijl van het zevende lid. de heer
de With, niet met zekerheid te zeggen is of
hij liberaal dan wel Chr. Hist. Is.
Omzetting der openbare school
De openbare dorpsschool telt nog 47 leer
lingen. Er zijn drie roomsch kath. kinderen
bij. die om gezondheidsredenen inder
tijd niet zijn overgegaan naar een Roomsche
school ln een andere gemeente.
Dezer dagen heeft het hoofd der openbare olulI11VM TW1 1Mua,uai^
school ontslag genomen. Van die gelegenheid de gehoon' venschs Crt." verscheen en
heeft de Ned. Herv. Kerkeraad gebruik ge
maakt om het Gemeentebestuur te verzoeken
de openbare school om te zetten in een
Christel ij ke onder het bestuur van den
Kerkeraad.
Het Gemeentebestuur heeft echter met
meerderheid van stemmen dit verzoek van
de hand gewezen op gronden, welke ik na-
't licht zal stellen en daarmee is de
loarmee het zakelijk geheel overeenstemt
Dit verslag begint als
Aan de orde is thans het verzoek van den
Kerkeraad der Ned. Herv. Gem. om mede
werking bij oprichting eener
Herv. Chr. School
te Loplk (dorp).
De Voorzitter wensrht dit verzoek eerst In
gesloten vergader' g te behandel jn, waartoe
UIT HET SOCIALE LEVEN
REGEERING
EN WERKLOOSEEIDSEASSEN
De Minister van Arbeid heeft de v<-rte
nog beschikken kuni
31 December l'J30 i
al grt
•erkloi
ge h<
In
niet knn
Minister
Minister
.edrUfst
Ion gesproken, werd door den
lurd. dat h[| zulks ook inet den
ülnnonlandschc Zaken en La-.d-
preken. Aunvankoltlk mo-nde do
,-oor de regeling reeds thans lo
jeten komen: landarbeiders, me.
textielarbeiders, een godeelte
sigaren Industrie,
•rkers
I vastgesteld, dat a
n beschouwd het be
einde 1930. zonder m
ntuecle oude schuld i
De andere zienswijze
Wat la nu het standpunt van hut Ge
meentebostuur? Om dit te kennen, wendden
wij ons o.a. tot burgemeester O 1 d e n h o f
die sedert ©en paar jaar deze functie be
kleedt
Naar zijn meening loopt hwt met de
nieuwe school spaak en wr" om de eenvou
dige reden, dat het verzoek tot omzetting
van de Openbare school niet u i t s I u i
tend voortkomt uit het verlangen naai
Christelijk onderwijs. Bij sommigen werken
ook minder nobele motieven. Ze zijn vol
hloed liberaal; hegeeren voor hun kinderen
openbaar onderwijs, doch hebben «r geen
bezwaar tegen als de openbare school een
christelijk tintje krijgt (zoo een uurtje per
weik Bijhelsrhe Geschiedenis!) als daardoor
de bestaande Christelijke school maar
deeltelijk ontvolkt wordt
Een deel der gezinnen Is vóór openbaar
onderwijs. Van'tear, dat „Volksonderwijs" er
in eerste instantie gemnkkelijk in slaagde
om velen de handteokening terug te doen
nemen, zoodat de Kerkeraad de ouders nog
maals moest oproepen om .e vragen, of ze
nu werkelijk geen bezwaar hadden tegen
Christelijk onderwijs?
Waar zoo de zaken staan, waar zes van
de 47 leerlingen niet overgaan en er dus
hoogstens voorloopig 40 h 41 overblijven
acht het gemeentebestuur de kans groot
dat binnenkort er weer vraag zal zijn naai
openbaar onderwijs er. dat zoodanig verzoek
de gemeente op niet te dragen lasten zal
jagen.
Wat zou dan bereikt zijn?
Dat de bloelende Chr. Sohool, waar nu
drie leerkrachten zijn, terugvalt tot een twee
mansschool; dat er een Herv. Sohool komt.
welke ook met twee leer! rachten moet vol
staan en dat er voorts nog een openbare
„paedagogische jammergostalte" bij komt
Waar het Gomeenteber'uur de zaken zon
ziet. meende het niet verantwoord te zijn
als het medewerking toezegde aan het ver
zoek van de Ned. Herv. Kerkeraad.
Vooral niet. omdat er in Jaarsveld, naast
de bloeiende Hervormde school een wog
kwijnende openbare school bestaat van am
per 20 leerlingen.
Deze school zou opgeheven kunnen wor
den. wat voor het zeer arme Jaarsveld een
uitkomst zou zijn; maar dan moet de school
in Lopik blijven om de Jaarsveidsche kin
deren. die niet naar die Chr. school gaan.
plaats te verleenen.
De Burgemeester en zijn medestanders
vreezen nog iets anders. Bij volkomen sa
menwerking op schoolgebied zal de kerke
lijke gedeeldheid der bevolking geen oorzaak
van minder-gunstigc verhoudingen zijn
komt er echter een Herv. school, dan zal d-
goede verstandhouding daaronder zeker
lijden.
Het is derhalve in 't belang van de ge
meente, in Jt belang van goed onderwijs, en
in 't belang van goede verhoudingen onder
de burgerij, wanneer er geen tweede Chr.
school bij komt, dooi. allen samenwerken
om de bestaand-B Chr. School tot nog grooter
bloei te brengen.
Zelt der Nolh
Is samenwerking onmogelijk?
Wc hebbon natuurlijk de vraag gesteld,
wAArom hier samenwerking onmogelijk zou
Ook in Willige Langerak en in Hillc-
gersberg en elders scheen het even spaak te
loopen, doch onderlinge, vriendschappelijke
besnreking bracht een bevredigende oplos
sing.
En een bevredigende oplossing bestaat
voor ons alleen daarin, Jat rr.cn in kleine
plaatsen geen scholen opricht voor Hervorm
den en Gereformeerden apart, doch gezamon
lijk. Zijn twee flinke scholen mogelijk, dan
hindert het niet; doch in alle andere geval
len zal men o.i. we zouden haast zeggen
3 t eiken prijs samenwerking zoeken
Dat schijnt in Lopik wel zeer moeilijk te
gaan. De Hervormden beweren: we willen
geen bijloopers zijn; naar getalsterkte be-'
hooren wij de meerderheid te hebben in het
schoolbestuur; de Gereformeerden meen-ïn.
dat zij niet verder kunnen gaan, dan de
statuten toelaten: 3 van de 7 of misschien
0 van dc 13 schoolbestuursleden lid der Herv.
Kerk; en hot hoofd steeds lid der Geref.
Kerk. Wij hebben, zoo zeggen zij, de hitte
van de dag gedragen.
Bovendien, er zijn Hervormden, die wel
Chr. onderwijs begeeren, doch persé niet op
een Geref. school (o.i. een verkeerd stand
punt) en deze winnen wij als cr een school
van de Herv. Kerk is; dan doen we tevens
evangeliseerend werkt; zeggen de Hervorm
den weer.
De Gereformeerden meencn, dat de Kerke
raad wel in staat is, dezulken te overtui
gen. dat de doopbelofte Chr. onderwijs
vordert.
Van Herv. zijde zegt men: als men vroe
ger wat toeschietelijker geweest was, zou
den we met de minderheid in 't schoolbe
stuur genoegen ge.nomen hebben, m<
overleg waren de Gereformeerden niet te
vinden; de laatsten antwoorden: waarom
hebt ge nooit de ledenvergaderingen be ^^te8ntede^^nomlnfl7nenande?e.',aZondlr aft*
zoent? derlng veet betere posities.
Zoo gaat het over en weer, en het schijnt
wel, of de klove thans niet meer te overbrug
gen is.
Wij betreuren dat ten zeerst?. Zet de Ker
keraad door, dan zal de Herv. School er,
naar wij meenen, komen. Indien er voor 40
leerlingen zulk onderwijs gevraagd wordt,
dan hebben de ouders er recht op en an
deren mogen de handteekeningen niet be-
oordeelen.
Maar daarmee zijn alle kwesties niet op
gelost. En de pijnlijke schoolstrijd in Lopik
ook niet
En daarom kan onze slotconclusie geen
andere zijn, dan deze: Broeders, zoekt el
kander op, bidt samen om den vrede van
Christelijk Lopik en tracht, misachten op de
basis van volkomen pariteit, tot overeen
stemming te komen.
Gunt onze tegenstanders niet, dat zij
juichen over d-e verdeeldheid en naijver in
onze kring.
„En er werd ook twisting onder hen, wie
van hen scheen de meeste te zijn.
Doch Jezus zei: d<j meeste onder u, die zij
gelijk de minste, en ilie voorganger is, als
een die dient"
of
I 1st die zeit der
op 5 Mnart 1930 Is begot
torpersoneel
NED. CHR. BOND VAN PERSONEEL
IN PUBLIEREN DIENST
Dezer dagen werd te Aalten een correspon-
DE CHR BOND VAN ARBEIDERS(STERS)
IN DE VOEDINGS- EN GENOTMIDDELEN.
BEDRIJVEN
tralen Bond van Chr. Arbeidei
bedrüven van Voedlngs- en
wordt Dinsdag 19 en Woensdag
Ntjmegen gehouden.
Msters) lp de
Genotmiddelen
20 Mei a.s. te
„WITTE DE WITH".
Hr. Ma. „Witte de With" vertrok gister
uit Napels met bestemming naar Port-Said.
„BANCKERT".
Hr. Ms. „Banckcrt", op uitreis naar Weet
Indië, is op 2 Februari te Trinidad aange
komen.
NIEUWE AVONTUREN VAN MIJNHEER PIMPELMANS
13. Gelukkig voor hem gaat de brug
Weer spoedig naar omhoog terug;
Maar ach, wat ziet de man cr uit!
Geruïneerd is heel zijn schuit
En 't eens zoo fraaie Baldakijn,
Vernietigd is het, kort en kleinl
14. Maar wat gebeurd is. is gebeurd,
Daarom dus langer niet getreurd!
Al wat er scheef zit of verkeerd,
Wordt over boord gedeponeerd;
Hij stuurt zijn bootje in het riet.
Om wat te visschen in den vliet.
(Wordt Vrijdag vervolgd.)'
MARIA VAN NASSAU
EN HET WEESHUIS TE BUREN
Na den dood van Prins Willem van Oranj'é,
Maria's vador. ontstonden er herhaaldelijk
ernstige geschillen tusschen haar en haar
halfbroeder M a u r i t s over het beheer van
de erfgoederen van haar broeder Philips
Willem, die neg altijd in Spanje gevangen
gehouden word, maar dien zij eindelijk in
1596 terug mocht zien. Die oneenighcid
bleef jaren lang voortduren en ze werd er
niet beter op, toen Maria plannen koesterde
tot een huwelijk met Philips graaf
van Hohenlohe. Maurits kon dien man
ni:t zetten cn zoo was een cn ander dan
oorzaak, dat Maurits zelfs niet tegenwoordig
wilde zijn bij het huwelijk van zijn zuster,
dat op Dinsdag 7 Februari 1595, juist op
haar 39en verjaardag, gesloten werd. Eerst
na den dood van Hohenlohe schijnt de goede
verstandhouding te zijn hersteld.
Deze krijgsman, -een Duitsch vorstenzoon,
was géborén den l?en Februari 1550 en
kwam in 1575 naar Holland om als luite
nant generaal in dienst der Staten te treden
en Prins Willem in zaken van oorlog tot
Uhulp te strekken, als hoedanig hij den lande
froote diensten bewezen heeft Hij was be
end om zijn onverschrokken moed, maar
het ontbrak hem dikwijls aan het noodige
beleid, terwijl hij veel bedierf döor zijn drift
cn zijn hoillooze neiging tot dronkenschap
Na den dood van Prins Willem, toen Mau
rits nog jong was, werd aan Hohenlohe het
opperbevel over 't krijgsvolk der Yereenigde
Gewesten opgedragen onder den titel van
Algemeen Veldoverste. Naderhand, toen
Maurits in leeftijd en aanzien was toegeno
men, zag Hohenlohe in, dat zijn invloed en
gezag verminderden. Ook kon hij zich niet
schikken in de meer wetenschappelijke
wijze van oorlogvoeren van Maurits, waar
van hij weinig begrip had. Ook met Leices
ter lag hij voortdurend overhoop, cn bij dii
alles gaf hij zijn neiging tot brassen en drin
ken en zijn ongebonden leven niet op.
Het huwelijk tusschen deze hooge perso-
nagce werd te Buren gesloten, en evenals
voor 44 jaren bij het huwelijk van de ouders
van de-bruid, was ook nu het slot in hef
Gvldcrsche stedeke het tooneel van groot
sche en luisterrijke bruiloftsfeesten. Ze wer
den bijgewoond door talrijke adellijke cn
voorname heeren uit Duitschland, terwijl de
Staten-Gencraal zoowel als de Staten van
Holland en die van Zeeland zic.h door afge
vaardigden lieten vertegenwoordigen.
De Staten van Holland vooral toonden veel
belangstelling in dit huwelijk, zoowel uit
achting en eerbied voor de oudste dochter
van wijlen zijn prinselijke Excellentie als uit
waardeering van de langdurige en trouwe
diensten, die Hohenlohe nu 20 jaar lang
den lande bewezen had.
Ook ontbrak het niet aan kostbare en rijke
geschenken, waarmede het bruidspaar werd
vereerd. De Staten van Holland boden den
jonggehuwden aan twee groote kunstig go-
dreven gouden koppen, benevens eenige kost
bare kleinoodiën, waaronder een „carkant"of
halssnoer met een „bague" (of parel in een
ring) en nog een „carkant om op den bloten
hals te draegen van diamanten cn paerlen".
een en ander tot een gezamenlijk bedrag
van 9272 gulden. En verder schonken zij een
in een vergulde doos gesloten rentebrief van
2500 gulden 's jaars ten laste van den lande
van Holland en Westfriesland, „zoo lange
als Zijn Genade en hare Excellentie zouden
leven, of eenige van hare luyden descenten."
Ook do Staten van Zeeland hielden zich
niet onbetuigd, maar schonken aan het
bruidspaar twee gouden koppen ter waarde
van 5000 gulden en óók oen lijfrentebrief
j van 600 gulden 's iaars. Deze jaargelden wa
ren een kiesclvs uiting van dankbaarheid
aan de dochter van den grooton Zwijger
die zeggen kon: „Lijf ende goed te samen
heb ick u niet gheschoont", en die door zijn
wie onteringen voor de zaak van het
verdrukte Vaderland zijn negen dochters in
ongunstige geldelijke omstandigheden had
achtergelaten.
En verder schonk de „Koninklijke Ma
jesteit van Vrankrijk" ten kop van agaat
met gouden voet en kristallen deksel ter
waarde van 6000 gulden en zonden die van
Breda een zilveren eetservies en die van
Buren, IJsclstcin, Leerdam en St. Maartens
dijk en de dorpen onder Buren -essorteeren-
de fraaie koppen en juweelen naar hun ver
mogen „tot botoninge van ha;?.r goed ge
noegen over deze alliantie en dit huwelijk"
eMt kinderen is deze echt niet gezegend
geworden en hij is ook niet van langen
duur geweest Na een naar het schijnt ge
lukkige echtverbintenis van slechts elf jaren
stierf Hohenlohe te Jselstein nog maar 50
jaar oud op den 6den Maart 1600.
Gedurende zijn laatste levensjaren werd
hij geplaagd door oen verlamming, misschien
wel een gevolg van zijn ongeregeld leven.
Maar zijn echtgenoote getuigde van hem,
dat hij zich tot God bekeerd had en vol
komen bereid was om te sterven. Met vor-
stolijken luister werd hij in April te IJsel-
stein begraven, maar daarna werd zijn stof
felijk overschot gelijk hij verlangd had. naar
Oehringcn in Wurtemborg overgebracht en
in de kapittelkerk aldaar bijgezet. Een prach
tig gedenkteeken is daar ter eere van hem
en van zijn gemalin opgericht, dat versierd
is met dc meer dan levenegroote albasten
heelden van dit vorstelijk echtpaar en met
een vijftal reliefs, die de voornaamste
krijgsbedrijven van den dporluchtigen doodc
afbeelden.
Zoowel tijdens als na haar huwelijk woon-1
de gravin Maria op haar kasteel te Buren.
Gedurende haar weduwstaat wijdde zij zich
aan haar naaste bloedverwanten en deed zij
al haar best om den vrede tusschen haar
broeders en zusters, die nog al eens te wen-
pchen overliet, te bewaren of te herstellen.
Zoo werden ook haar pogingen tot verzoe
ning van Maurits met zijn zuster Emilia,
tusschon wie ter oorzake van haar huwelijk
met Emanuel van Portugal verwijdering
was ontstaan, met een gunstiger, uitslag
bekroond. Een oorzaak van vreugde was
voor haar de terugkomst uit Spanje en de
nabijheid van haar vollen broeder Philips
Willem, en toen Maurits en Frederik Hen
drik bij haar kwamen om hun broeder
Philips Willem te begroeten stemde het haar
tot groote blijdschap die drie edele Oranje
telgen op haar kasteel te Buron bij elkaar te
zien.
In het laatst van he-r leven leed zij aan
doofheid en maagpijnen, waarvoor zij her
haaldelijk maar tevergeefs bekwame geneas
heeren te Utrecht raadpleegde. Na een we
duwschap van tien jaren is Maria van Nas
san den 30en September 1616 te Buren over.
leden.
Roeland Roghman (16SSX.
Den 20 Febr. 1618 stierf ook haar broeder
Philips Willem te Brussel zonder kinderen
na te laten en nu vervielen al da titels en
bezittingen van hem en zijn zuster aan
Prins Maurits en zijn opvolgers, zoodat ook
onze Koningin nog altijd den titel voert van
Gravin van Buren, en onder dezen naam ge
woonlijk reist als zij in hot buitenland ver
toeft
Prinses Maria van Nassau was dan over
leden en hiervan gaf Prins Maurits officiéél
kermis aan de Statcn-Generaal, die twe»i ge
committeerden P Ij c k en Zuylenstein
afvaardigden om hen te vertegenwoordigen
bij de begrafenis, die op Zondag den 13den
October 1016 plaats had. Het stoffelijk over
schot werd met groote plechtigheid bijge
zet in liet koor van de kerk te Buien. In
lateren tijd wist men echter niet meer dc
plaats aan te wijzen waar haar gebeente
rustte, zelfs was men er niet zeker van dal
Buren's kerk dit bevatte. In 1889 eclitcr
hracht een ijverig onderzoek aan het licht,
dat wel degelijk dit kerkgebouw de rust
plaats was van Maria's gebeente en wist
men ook op te diepen de kennisgeving van
Maurits aan de Staten-Gencraal van het
overlijden zijner zuster cn het besluit van
die Staten om zich hij de begrafenis te doen
vertegenwoordigen. Vervier schonk een nauw
keurig onderzoek aan do hand van cm
drietal kaarten de overtu'ging, dat zich on-
de,r het koor een rafkelder moest bevin
den, die allicht de overbljijfselen van Prinses
Maria zou bevatten. En inderdaad bleek
dit zoo te zijn. De grafkelder werd gc\ >den
en bij opening bleek die te beval ten vijf
looden doodkisten; boven een daarvan hangt
l aan ijzeren kettingen een looden plaat, .een
ander draagt ook een loden plaat, die aan-
wijzen dat de eerste van deze kisten het
stoffelijk overschot inhoudt van Maria van
Nassau en dv; andere dat van haar groot-
i vader Maximiliaan van Egmond. Van doze
merkwaardige ontdekking die in Mei 1895
plaats had, word kennis gegeven aan Ko
ningin Emma, aan haar schoonzuster de
hertogin van Saksen Weimar en aan haar
i nicht de Prinses von Wied.
Het opschrift van de. plaat boven de eerste
kist is van dein volgenden inhoud:
j „Maria, geboren Prince&se van Orangiën
gravinne van Nassau, Buren, Leerdam en
IJselstein enz., douairière van Hoohenlo, ge
storven den 30 Septembris 1616, Stilo VeteriV
Den 21 Mei 1912 heeft men in dc kerk vnn
Buron een monument onthuld ter nagedach
tenis van de gravin, die zoo nauw aan dit
stadje verbonden was, die er zoo gaarne
vertoefde en die zich door een stichting van
barmhartigheid zoo verdienste'ijk heeft ge
maakt j 0ens de stad en haar omgeving.
Door giften en bijdragen van de gemeenten
uit de graafschap Buren, van particulieren
en van dé Koningin, die daartoe een hedraa
van 100Ó gul<ten schonk, was men in staal
de kosten te bestrijden van dit monument.
Het bestaat uit een granieten sareophaag op
eetn marmeren voet en gedekt door een d -k-
plaat van wit marmer, waarop zijn gebeiteld
de wapens van Maria, van Hohenlohe en van
Maximiliaan van Egmon 1. Het is omringd
door tien paaltjes door kettingen verbon
den. Hét monument bevat het volgende op
schrift:
Maria, gravin van Hohenlohe
Geboren
Prinses van Oranje en Nassau
Overleden 30 Sept. 1616
Stichteres
van het Weeshuis alhier.
Maximiliaan van Egmond
Graaf van Buren enz.
Overleden 25 Dec. 1548
cn andere familieleden
dei G ii van Buren
