Van vreemde plaatsen,
voor Nederland van belang
MAANDAG 2 FEBRUARI 1931
VIERDE BLAD PAG. 12
Schoolnieuws.
HOOGER ONDERWIJS
INAUGUREELE ORATIE VAN
PROF. DR. A. H. DE HARTOG
Hedun aanvaardde Trof. Dr. A. II. Dc Har-
tog het hoogloeraarschap in de Wijsbegeerte
van don godsdienst en dc Ethiek aan «le
Universiteit van Amsterdam met evn ivdc
over ..De theologie en haar plaats in het ka
der der wetenschappen'.
Aan deio rede ontl;enen wij het vol
gende:
J' Het object der theologie
hot principe h*»t
object der theologie
tot dc moeilijkste
vraagstukken op dit
gebied l»ehoort. Ver
schillend zijn dan
ook do ..ntwoorden,
die men op deze
vraag lueft trachten
te geven. De „Sacra
^eriptura" wordt als
„principium unicum
et proximum" ge
noemd (Kuyper. En-
l'pof Dr A. H. dc Hiirtos cycl. dei' H. Godgel..
Scheeben. Hamlbuch
der Kathol. Dogm.), al of niet in verband
met de onderscheiding logos en ratio en t
schema subject-wet (VollerJioven's en Dooye-
weerd's inaugureele oraties): anderen ant
woorden: „Deus Ipse" (Polvander c.s., Sj-
nopsis pur. thool.) of: de overweging van
„de Godsdienst als zielkundig verschijnsel
in den menseh en als historisch feit in do
menschheid" (Groenewegen, De Theologie en
haar Wijsbegeertevooral sinds Kant zijn
allerlei psvchologische. subjectieve, "thische
phaenomenologisehe, irrationeel.1 momenten
ook het munineüse en 't tremendum (Otto,
das Heilige) naar voren gekomen.
Protestantsche en Roomsche
Een der bezwaren, die de Gereformeerde
of Protestantsche Theologie drukt, is de een
zijdigheid" naarvorenkeering van den Bijbel
als historisch geworden boek, dat, als zoo
danig, als historisch geworden, nimmer het
axioma kan zijn. Dit kan alleen een eeuwig
heidsbeginscl wezen, zooals de H. Schrift
zelve Gois logos of woerd als zoodanig be
u-roei bijzonderlijk in den prolog van het
Johannes-Evangel ie. De R.-Kath. Wijsbegeer
te (vgl. Prof. De Groot) en Theologie houdt
dan ook nog diepten en rijkdommen in
waarvan de Protestantsche kar leeren, aan
gezien gene kentheorethische, logische en
philosofischc overwegingen voert, die ten
onzent vaak bitterlijk worden gemist. Merk
waardig is in dit verband, dat ook hcelen
ten dage weder allerlei begrippon in de
Aristotelisch-Thomistische en .Scholastieke
beschouwingen begrepen of aangeduid', al
gemeen wetenschappelijk naar voren komen:
entelechie Driesch,Ariëns Kappers plan
(Von Uexküll), vorm (Schaxel, Bolk) tota
liteit, eenheid, geheel (Jordan;, het inten-
fiouecle (Husserl). Daarom moet het pro
bleem aangaande de Theologie en haar
wetcnschaopelijke waarde bij vernieuwing
;ym de orde worden gesteld, mede in ver
band met de stem, die opgaat om haar als
faculteit oil te mimen.
Wetenschappelijke eisch
Zal de Theologie wetenschap zijn,
moet ze allereerst beantwoorden aan den
eisch, die aan alle ware wetenschap behoort
te worden gesteld, nl., dat zij onbevoor-
oordeel d open staat voor de wer
kelijkheid zooals deze zich, aanvankelijk
zonder nadere overweging of bepaaldheid
(uit een of ander: zij 't onbewust voorop ge
zet waardeeringsoonteel geboren) voordoet
aan icderen objectievei onpartijdigen be
schouwer. Echter geen slappe neutraliteit,
maar een vrijzinnig openstaan om zich
rechtzinnig te laten leiden, en leeren door
genoemde werkelijkheid als object.
Wetenschap In engeren
Indien men aan dezen eisch voldoet, zoo
ontdekt men, <ïat er is wetenschap in enge
ren zin, die formeel en <-xact de verschijn
selen constateert en registreert, maar ook
wetenschap in ruimeren zin, die bezonnen
speculeert Het wetenschappelijk wijsgeerig
denken heeft in de nieuwere philosofie sinds
Kant aangegeven, dat er ook is „Wissen vom
Wissen" (Fichte) en „Wissenschaft der
Logik" in hoogeren zin (Hegel). terwijl Von
Hartmann's „Spekulative Resultatc nach in-
rfuktiv-wissenschaftlicher Methode" op zich
zelf reeds bewijzen, dat Kant niet aan alle
metaphysica den weg heeft afgesneden, wel
aan de voorbarige, maar niet aan degene,
die zich grondt op de ervaring (Schopen
hauer, Von Hartmann, Drcxvs, Heymans
en anderen).
Waar nu het verstand slechts uiterlijk
tegenstelde gegevens analytisch, mechanisch
abstract, kent en erkent, daar gaat de red'»
voort tot hooger, Synthetisch, organisch,
concreet inzicht, terwijl de „zwevende" wer
kelijkheid zelve ons het statische en het
dynamische samen doet erkennen en over
wegen (vgl. o.a. de strikt wetenschappelijke
benaderingen uit de phaenomelogische
school, zie Pos' onderzoekingen o.a. over de
syntaxis: de strijd tusschen intuitionisten
eii formalisten op wiskundig terrein, vgl.
o.a. Weijl, Brouwer, Vollenhoven; de diolek-
tiek op logisch gebied). Zoo blijken ton
slotte kenthcorio en wereldbeschouwing
achter allerlei theologische prefciemen ver
borgen te zijn zoo ook dc vr*ag naar alle
gorie en symboliek, die niet slechts verband
houden met exegese, maar tevens met hot
onderzoek naar de verhouding tusschen be
wustzijn en wereldorde dus mede naar de
bet vkenis van hot achter- of onbewuste,
zooals o.a. de psychologische school van
Erend (vgl. Silberer, Problem» der Mystik
und ili re Symbol ik.)Drews over Wagner,
Idceëngelialt, enz. toonen.
Actualiteit en Idealiteit
Bij de overweging aangaande de werke
lijkheid, zooals deze aan en in het inen-
schelijk bewustzijn verschijnt, hebben w«;
allereerst stil te staan bij de kontheoroti-
sr.he ervaring, dat het menschel ijk bewust
zijn zelf (niet zijn konyormen apriorisch
al dan niet) en zijn inhoud niet slechts zijn
.gegeven" maar „gewekt". Deze erva
ring dwingt tot realistische kon-
houding (Kuyper, Woltjer, 5 an Motirik
Broekman, Von Hartmann, Weiiunann, Hes
sen, v?.a.), die in onze dagen weder veld
■int (zie Von Solmehen's exposé van Von
Hartmann's systeem) en tegenover Kants
critic isme en C.opernikaansohc onxkeering
(zie Marburg. Bnrth, Ilaitjema, SneUilage,
o.a.) weer meer tot het grondprobleem aan
gaande hvst transcendente naast liet imma
nente waarheids-begrip inkeert.
De werkelijkheid, voor het mcnschclijk
bewustzijn gegeven, blijkt dan tweeledig:
aanwijsbaar en over weegbaar,
nader actueel gerealiseerd en idccël gere
guleerd. A c t ii a 1 i te i t en idealiteit
zijn daarom de twee „attributen ,die, zij t
ook op andere wijze, parallel gaan aan Spi
noza's „Extentio" en „Cogitatio". Hier blijkt
het eroot belang van Schelling s „positive
philosofie (die de negatieve, idealistische,
zonder welke de werkelijkheid al evenmin
benaderbaar en ovwweegbaar is, niet ont
kent, maar insluit), welke het „Was der
Welt" terugleidt tot dc goddelijke idee of
•wijsheid, het „Dass der Welt" tot den god-
delijken wil (vgl. de scholastieke onder-
sclieiding „quodoitas" en „quidditas", voorts
mede Schopenhauer en Von Hartmann),
Voor de theologische bezinning is deze be
schouwing van het uiterst belang want ook
hier -wordt (mede op grond der bijbeluit
spraken en van art. 8 der conf. belgica) de
kracht of actualiteit herleid tot Gods Wil of
Geest, de orde of idealiteit tot Gods Wijs
heid of Woord. Daarom moet alle ware,
objectieve theologie, die werkelijkheid en
denk-noodzakelijkheid mede laat gelden, ko
men tot de confessioneele overtuiging, dat
God en Zijn Logos of "Woord primair is aan
alle creatuurlijk zijn of bewustzijn, maar te
vens tot de „ethische" houding die 't Al
ethisch-religieus waardeert, aangezien Gods
Wil dit Al actualiseert.
Gelooven en kennen
Zoo ontdekken wij ook dc wam .geloofs
houding", die. niet kan bestaan in het .stop
zetten" van het iuensehelijk kennen of
denken, maar veeleer in het „openstellen"
van den gansohen mensch. bovenal naar 't
willen. Geen ware theologie is derhalve
mogelijk, indien de intellectuele bezinning
(leer) niet gepaard gaat met de ethisch-
relicieuse gezindheid (leven). Geen waar
theoloog zonder geestelijke wedergeboorte
en leven (hoe men deze ook beschouwen
mono, zie mede Kuyper's. Epcyclop.). Van
hoe groote betec-kenis dus ook de logische
en redelijke intellectueels bezinning voor de
theologie moge wezen (men denke o.a aan
het optreden van Bolland hier te lande,
aan de Lassons in lHiitschland, 't Bolland-
genootschap en de Hcgelvereeniging). het
voluntaristisch, etliiscJi-religieus aceent mag
daarbij niet worden veronachtzaaunK Hier
ligt 't oude probleem van „pistis en gnosis"
hier kan men ook de vraag naar het irra-
tioneele en rationcele nader onder dc oogen
en.
Theologie en Weienschap
Hebben wij tot zooverre de overweging
aangaande werkelijkheid, denknoodzakelijk-
heid, geloof, leven (in verband met de theo
logie en de houding van den theoloog) ge
voerd, thans komt de kernvraag: „is er
nog plaats voor de theologie in het kader
der wetenschappen en waar is deze haar
plaats aan te wijzen?" Een principieel ant
woord op deze vraag is slechts te vinden,
indien wij ons rekenschap geven aangaande
den drang van bet menschelijk kennen en
denken om „het Al tot op den grond na te
gaan". De mcnschelijke geest kan nl.
niet rusten tot hij den „grond" of
„oorsprong" (vgl. de Oorsprongs-philosofie
eu theologie. Natorp, Bartli, e.a.) van zijn
en bewustzijn, van bestaan, bekennen eu
bedenken heeft gevonden. En waar nu de
philosofie Albezinning heeten mag, daar
keert de theologie in tot den grond of oor
sprong van het Al, uit, door en tot welken
het Al zich beweegt, die dus tevens liet Al
uit,- door-, vol draagt. Dus blijkt (en hierbij
wordt in de oratie uitvoerig encyclopae-
disch stil gestaan en mede de wijsbegeerte
van den godsdienst en dc ethiek genoemd),
dat dc empirische wetenschappen de ver
schijnselen, de phaenomena constateercn en
registreeren, de philosofie tot albezinning
voortgaat, <ie metaphysica de grondbegin
selen of principia van het Al overweegt en
en do theologie deze beginselen hoedt,
ethisch-religieus en nochtans intellectueel
tevens.
En of men nu deductief van Gods open
baring uitgaat, of dat men inductief naar
ken- of (lenktH-MMJzakolijkhnid „gehoor
zaam Gods Werkelijkheid" laat gelden, bei
de malen moet men tot dezelfde principia" ko
men, omdat hier inductief Wi deductief el
kander wederom „kruist". Dus zouden wij
do theologio de betrekkingswetenschap
(al is hier weten" mede geltoren uit „ge
loof') kunnen noemen, die het relatieve Al
(naar goddelijke zelf mededeel ing in schep
ping en herschepping) betrekt op zijn Ab-
soluten Grond. Drager en Voleinder, zoo
dwingt ons mede de openbaring der „wer
kelijkheid" en „denknoodzakeliikhciiK' tot
triniteitsbelijdonis. En zoo blijkt de theolo
gie nr-'t schimmenjacht maar schatgraafster
eu torenwachtster, die de. diepste en de
hoogste aangelegenheid des Goestes, Gods en
der mensehen, blijkt tc dienen. Wij staan
aan het keerpunt van nieuwe tijdon. Indien
dc theologie zich niet aldus bezint op haar
waarde on univorseelo beteckenis, zoo
zal zij niet kunnen zijn op de hoogte van
den tijd eu de toekomst. Moge hvst ons ge
geven zijn in deze richting, x rijziiiuig-reoht-
r.iimig, werkelijkheid waarheid cn wezen
heid te dienen.
Hierna volgden de officieel© toespraken,
waarbij spreker o.a. zijn voorganger prof.
Groenewegen. herdacht.
Uit de Antirev. Partij.
HOOG WATER.
Zaterdag wérd gemeld:
Do Maas is nog 6 c.M. gewassen. Allo dor
pen en plaatsen langs de Maas, die den vo-
rigen keer van het water geleden hebban,
zijn nu voor de vijfde maal overstroomd.
België seint overal laugzainen val.
Later wérd meegedeeld, dat de Maas drie
c.M. is gezakt. Overal is vul merkbaar.
IN OVERSTROOMD LAND VERDRONKEN.
Men meldt ons uit Maastricht:
De 20-jarige G. Michaels van Maastricht
reed Zaterdagmiddag langs de overstroomd!)
Maas bij Maastricht, en begaf zich met zijn
rijwiel op een door de gemeente afgesloten
gedeeltelijk overstroomden weg. Dc wielrij
der is toen in het diepe gedeelte geraakt en
erdronken. Zijn lijk is Zaterdagavond ge
dregd.
ONTAARDE OUDERS.
Erger dan beesten.
Men meldt ons uit Geleen (L.):
Een arbeider te Geleen (L.) was door zijn
v>uw verlaten. Deze had hem hun eeuig
kind achtergelaten. De man beschouwde het
kind eveneens als een last, cn gaf het. aan
woonwagenbewoner, die vier kinderen
had. De politic kreeg er na cen-ige weken dn
lucht van, omdat dc nieuwe ouders met het
gekregen wicht het medelijden van de men-
schen trachtten op to wekken. Het kind is
opgespoord en in een gesticht geplaatst.
Tegen den vader en den woonwagenbewo
ner is proces-verbaal opgemaakt.
In de Zaterdag te Zwolle gehouden vergade
ring van liet Prov. Comité van A. R. Kiesvei
eenigingen in Overysel, zijn de candidatenljj:
oor de a-s. Statenverkiezingen, zooals de
ze door de centrales in de provincie waren vast
gesteld, definitief gehandhaafd.
Gemengd Nieuws.
Luchtvaart
De raad der gemeente Zierikzeo heeft met
algemeene stemmen besloten om met een
bedrag van f 500, voorloopig voor een jaar,
deel te nemen in het garantie-fonds voor de
luchtverbinding Rotterdam en het eiland
SchouwenDuiveland.
VREESELIJKE VONDST OP DE HEIDE.
Een vtouw van koude omgekomen.
Men meldt ons uit Beilen (Dr.):
Gistermiddag is op de heide bij Wijster
(Dr.) het lijk gevonden van ecu vrouw, die
sinds 21 Januari werd vermist De vrouw
afkomstig uit Pesse bij Hoogeveen,
niet geheel normaal. Zij heeft op de
heido rondgezworven, totdat zij van koude
cn uitputting is bezweken.
FELLE BRAND TE HELMOND.
Hoatloodsen in vlammen.
Men meldt ons uit Helmond:
Zondagmorgen omstreeks 7 uur werd de
brandweer gealarmeerd voor een brand in
de houtloodsen der aannemersfirma v./h. G.
Schampers op den HeqveJ. Toen dc brand
weer arriveerde had het vuur reeds een par
tij hout aangetast, doch door energiek ingrij
pen werd groot onheil voorkomen. De bran
dende looiis grensde namelijk aan de Siga-
renvormenfabriek der fa. L. Bezomer ci
ion, waarin veel brandbaar materiaal aan-
vezig is. Na een paar uur werd het vuur
gebluscht De schade bedraagt ongev
f 3000. De oorzaak van den brand is onbe
kend. Verzekering dekt de schade.
Nader meldt men ons, dat in de belenden
de fabriek van de fa. L. Bezemer eu Zonen
de zuigmachinc voor zaagsel cn spaanders
zwaar beschadigd is. Van de fa. Schampers
ging een groote partij timmer- en stcigerhout
verloren, terwijl de machines in de timmer
manswerkplaats ernstig beschadigd werden.
Tengevolge waarschijnlijk van den vonken
regen ontstond kort na de blussching van
deze brand een brandje in het huis van D
in het nabije Groenewoud. Hier moest de
blussching worden verricht door een zolder
vloer open te hakken, daar het vuur in de
zoldering smeulde.
DE SPOORWEGRAMP TE GRONINGEN.
Op de Zuiderbegraafplaat? te' Groningen is
Zaterdag ter aarde besteld het stoffelijk
overschot van den heer D. S. Diddens, in le
ven aannemer, een der slachtoffers van bet
spoorwegongeluk te Groningen.
Aan het graf werd het woord gevoerd door
den Ned. Herv. predikant Dr. J. C. Koose en
daarna door verschillende collega's van den
overledene. Een groot aantal kransen dekte
de baar.
ZWENDEL MET KUNSTMEST
De vertegenwoordiger van een Nederland
sche firma te Antwerpen heeft een aan
klacht ingediend tegen den vertegenwoordi
ger van een Engelsche fabriek wegens ver-
valschingen van zendingen kunstmest, aan
gezien de zendingen niet beantwoordden
aan de gezonden monsters. Dc vervalschin-
gen zouden te Antwerpen hebben plaats
gehad. De Nederlandsche firma werd hier
door voor ongeveer 100.000 franken bena
deeld.
DE DIJKDOORBRAAK TE MEYEL.
De dam in de Noordervaart te Meyel is ge
reed gekomen. Het water in het overstroom
de gebied begint langzamerhand terug b
loopen. In alle richtingen gegraven slooten
bespoedigen den afvoer en enkele huizen
zijn hierdoor thans reeds van het water be
LICHAMELIJKE OEFENING
VOETBAL
UITSLAGEN VAN ZATERDAG
Chr. Nat. Voetbalbond. District Zwolle:
Tweede klasse:
Be Quick III—Sparta II 0—7
District Utrecht:
Tweede klassel
M.V.V. II—M.F.C. II: 0-3
(regl.)
Zwaluwen I—Groen Witafgekeurd.
Rott. Chr. Voetbalbond.
Eerste klasse:
D.V.V. I—Excelsior I: 4—3
Zwarfc-WitPro Patria li 03
Eendracht I—R.C.K.: 0—3
Unicum IK.D.O. I: 31
Tweede klasse:
V.V.O. I—V.V.S.: 2—1
OdiveoOranje-Wit I: 25
Stormvogels IH.B.S. I: 23
Res. Eerste klasse:
OJD.K.B.V.A. I: 1—7
Excelsior IIUnicum II: 23
Olympia IIStormvogels II: uitgest.
It es. Tweede klasse:
S.S.S.—V.V.O. II: 2—8
H.B.S. IIEendracht II: 02
W.I.A. IIPro Patria II| 21
K.D.O. IIZwaluwe II: 00
B.V.A. IIUnicum lila 72
KORFBAL
UITSLAGEN VAN ZATERDAG.
Competitie van Rotterdam:
Hollandia II—T. H. O. R. I1-:
AUTOMOBILISME
STEEDS GROOTERE SNELHEID.
Zaterdag heeft de Engelsche coureur Mal
colm Campbell op het strand te Daytoi
Florida zijn eerste proef genopien met de
renwageu Blue Bird. Hij bereikte een snel
heid van bijna 200 mijl. De gesteldheid van
het terrein was volgens den coureur beter
dan het vorige jaar.
SCHAKEN
INTERN. WEDSTRIJD TE NIZZA.
Te Nizza zal van 11 tot 20 Maart een klei
ne internationale schaakwedstrijd gehouden
wörden. waaraan Sultan Khan en vijf in
Frankrijk wonende internationale meesters
zullen deelnemen.
Van het aantal spelers van den Neder-
landschen Dambond, dat voor het persoon
lijk kampioenschap, hetwelk in de maand
Februari zal aanvangen, hebben ingeschre
ven, zijn de volgende heeren toegelaten: J.
H. Vos (titelhouder), B. Ris, P. J. v. Darte
len, Rustenburg, W. C. J. Polman, J. v.
Mill (kampioen van Zuid-Holland), F. Ra-
ma» (kampioen van Amsterdam), A. de
Graag, terwijl hieraan zeer waarschijnlijk
nog zullen worden toegevoegd do hoeren 1>.
II. Möllenkamp, Ku.vit of do liaan.
Er zal niet meer uitsluitend te Amsterdam
worden gespeeld, doch ook te Rotterdam en
Den Haag.
GYMNASTIEK
KON. NED. GYMNASTIEK VERBOND.
Mr. Groenewegen bedankt als voorzitter.
Mr. Groenewegen, voorzitter van het Kon.
Ned. Gymnastiek Verbond, heeft in „Het
Turnblad". officieel orgaan \an dezen Bond.
medegedeeld, dat hij per 15 Maart a.s. als
zoodanig zal aftreden. Hij schrijft in ge
noemd blad o. m. bet volgende:
„Toen de bondsvergadering van Maart 1930
mij ten vijfden malo benoemde tot bonds
\oorzitter, heb ik bij dc aanvaarding dier be
noeming moeten raedcdeelon, dat ik zulks
niet kon doen voor den roglementairen ter
mijn van drie jaren, wijl mijn eigen werk
zaamheden wellicht niet zouden toelaten dat
ik langer dan één jaar in functie zou zijn.
Hot sfgeloopen jaar heeft mij getoond, hoo
ik toen juist gezien had.
De taak van don bondsvoorzitter want
het voorzitterschap is inderdaad meer een
taak dan oen functie is veelomvattend,
mocht ik mij hierin vergissen dan zou ik
uiezelf moeten verwijten dat ik het tnij te
nooilijk gemankt hob en met een engere op-
atting van mijn taak had kunnen volstaan.
Hoe dan ook voor mij was het voorzitter
schap steeds slechts aanvaardbaar als ik mij
verplichten kon al het werk te doen, dat tot
de functie behoorde. Slechts hij kan eerste,
dienaar van uw verbond zijn, die tot dienen
bereid en in staat is.
Maar nu ik dan niet de verzekering kan
•ven dat ik voldoenden tijd ter bescliikkinc
zal hebben om de taak van bondsvoorzitter
wederom gedurende een jaar op dezelfde
wijze te vervullen zooals ik die mij nuttig
eu noodig voorstel, nu smart het mij u te
moeten vragen een ander in mijn plaats aan
te wijzen en afscheid van u te moeten nemen
Immers, het werk dat mij lief geworden
•as, zal ik voortaan moeten missen; een min
..f meer regelmatig contact met bondskamc-
raden zal ik moeten opgeven, de weldoende
vriendschap van trouwe makkere, leden van
het boodshostuur, zal ik wel is waar niet
verliezen maar slechts, die de hartelijke
sfeer van bondshestuursvergadcringen kent.
kan beseffen hoe het mij pijn doet dien om
gang met zulke vrienden te moeten prijs
b<Zoo'zal dan mijn taak op 15 Maart a.s. een
einde nemen cn zullen zich onze wegen
scheiden. Maar op mijn weg zal ik dan toch
als een kostliaar bezit meedragen al datgene,
wat uw verbond in mij wakker riep en tot
leven bracht; ook de herinnering aan de
trouwe kameraadschap en hartelijke vriend
schap. welke ik mocht ondervinden. In die
kameraadschap cn vriendschap blijf ik mi
aanbevelen".
ECONOMIE EN FINANCIEN
BINNENLAND
NED. CREDIET. EN VOORSCHOTBANK
Dlv. 12 (als. v. j.).
8 obligaties 1928 Lung
■weg co voorts <lo vordorlnp
ut.schappij op do N V. Ver,
Soernbaju aan hen Is gc-
leulijlc aal vrrnilnderwi.
hof. dan ook wunrsi-hljplljk,
v., ,111. i, i .1. i,l. t m.Jan
n dor NV. Construe!welk-
,1 to vorwaohlon hebben.
KOLONIËN
KON. PAKETVAART MIJ.
Sneldienst Batavia—Padang wordt
opgeheven.
r.-idnr.tr. 3l^Jan. (Aneta). De^K.P.M. heft rn«st
BeUhcnst" vcrtr'cïtt °18 l'cbn^^uH°°Botavi
HOLLAND—SIAM MIJNBOUW MIJ.
Wat de moeilijkheden zijn,
Esndo^ng. 31 Jon. (Anata). Hot b<sso.her-
BESPREKINGEN OVER DEN TIN-
VERKOOP.
ttriYla, 31 Jan. (Aneta). Naar wij Tornom
ia! de heer J. II. van Kctwlch. hoofd van J
-op-kant,,nr van 's Lands MIJnbouwp:
irgd verlof nai
re van do ben
BUITENLAND
NIPPON ELECTRIC POWER CO. LTD.
Ondershands geplaatst 900.000
trnstcertificeten.
Harris Forbr-s Co. Ltd. of London en J.
lenry Schroeder Co. of Londen hebben ca-
erhands geplaatst 900.000 7 trustcoiUflcs-
Joji. 1932 voor rekentuE van
;eft
1«<
waarvan de
Ltd.
ng op Kol
Nippon Ele,
dc vijf groo
schojlpIJ'-n, d
rpt. 1930 eon
l.r.oO.OOO.
DE SUIKEROVEREENKOMST
De aanhang van de Ned. lntL
ÏÏK"
regeering t
r 1930 vast te s
.„.echotbank
lorgesteld het dlvldeni
op 12 tats v. J.)
NATIONALE VOORSCHOTBANK
Hot Jaar 1930 had ,v^°/r1^n daT°b°lJ-
i or 8lch
chotbank
ondei
...standlghedm v
i. Na goedker
,ldo *ijn van
NED. DUITSCHE DIAMANT HANDEL MIJ.
Opgericht met 1MJM kap.
Te Amsterdam !s opgericht de N.V. N«d*r-
schap heeft
diamant, zoo?
rekening van
folges
zijn geplaatst
DU CROO EN BRAUNS
De verillcatievergadering.
Te Amsterdam he-ft de verificatlevcrgadarlng
Plaats cohad In het falUlsscment der N.V. C.on-
structiewerkplaatscn vh. Du Croo en Brauns.
•furatoren deelden mode. aldus het Hbl., dat
door hen werd ontvangen:
Uit clgcn bedrijf dr"
■erkCK
fabriek Du Crc
i do 7
pmMmMi f xo.o
Machinefabrieken Du Crc
i Soerabaja nihil: uit 1
andere haten f 73.377. totaal f 290.714.
Het geverlficcerdo passief bestaat uit:
verpe crodlteuxcn ten bedrage van f 15:
obllgatiohouders ten bedrage van Inclusief
rento tot den dag van faillietverklaring e
banken, ten bedrage van (op dit oogen blik)
f 231.612. Behalve de vordering voor betaalde
Iconen f 88C6.
Van het totale passief van f 1.570.561
f 14.220 algeheel preferent de bijzondere
ferenti»a beloopeo In totaal g 11.126. terwijl
hot totaal der opbrengsten, waarop deze pre
ferenties berusten, slechts f2083 bedraagt.
Op 16 Juli 1930 bedroeg de gezamenlijke 1
A,. f857.000. Daar-
komen: verkoop
J5.0Ö0; hypotheek
door de N.V. V
ïja f 130.000; o
op isE -
ordering Wc-«p f3:
Amsterdam f 75.374: ren J
Machinefabrieken te S<
rig. gecodeerde vorderingen ca. i so.uuu.
Te verwachten is. dfit de vorderingen dor be
de banken, die krnentens de credletovcreei
komst In geen geval tot minder dan tot
concurrente vordering van f 40.000 voor elk dl,
banken kunnen dalen, uiteindelijk tengevolge
van het feit. dat zij pandrecht hebben op
MEXICAANSCHE STAATSSCHULD
leuter seint uit New-York dat do Mexacaai
e staatsschuld Zaterdag getockend Is. Vo
is de-zo overeenkomst wordt betaling in gei
opgeschort gedurende twee Jaren wegens de I
daling van den zllvnrprljs. Dc overige bcpnJln-
on van de overeenkomst van 25 Juli 1930 blij-
OOSTENRIJKSCHE NATIONALE BANK
Uit Wecnen wordt gemeld, dnt asn do alge-
leene vergadering van aandeelhouders dei
i.'stenrijkeche Nationale Bank zal worden voor-
csfld een dividend van 11J (v. J. 121) uil
keeren.
MIDDLE WEST UTILITIES COMP.
Het afgeloopen Jaar bracht voor do Middle
>rtdui
nde
Wcyt Utilities Comp.
derln van afzet van electrlclteif.
e steden als op hot platteland. 1
n verkocht 2.987.043.672 K.W.U„
dering van 6s/in °'o-
Ing van 6»/to >n den g<-
,r huishoudelijk gebruik.,
remlddelde maend-illjkevh-»
middelder
afzet
37*/io K.V
IS'/ie I
i het M. W. U. i
150.000 1C.W.,
krachtstatlc
Het aant:
.1 aandeelhouder
WATERSTANDEN
RIVIEREN Uf
Kabl
Mannheim
Hingen
CohFenz
Duisburg
Vila.
DECIMA
Belioorende tot de thans zoo belangrijke
Japansche. havenstad Nagasaki, ligt liet
voormalige eiland Decima. Het is eon kunst
eiland. door de Nederlanders in de Baai
voor Nagasaki opgeworpen, dat in vroeger
eeuwen alleen door een steenen brug met
het eiland Iüusiu verbonden was. Dat De
cima heeft in dc handelsbetrekkingen tus
schen Nederland en Japan een wel uiterst
gewichtige rol gespeeld.
Men kan niet anders zeggen, dan a at tte
Ncderlandschc handelslieden er vertoefden
wel niet volslagen als gevangenen, maar
toch als niet veel meer dan dat Hun fac
torij was er gevestigd; hun schepen landden
er onder du zorgzame bewaking der Japan
ners, die tot aan het midden der negentien
de eeuw eeen vreemdeling op hun grond
gebied duldden. De Hollanders mochten blij
zijn, dat hun dit recht werd toegestaan, want
de 'portugéezen werden geheel verdreven.
Deze hadden door hun godsdienstijver de
handelsmarkt bedorven en d<- Hollanders
hielden zich wel uiterst zorgvuldig aan het
.voorschrift, dat zij slechts als kooplieden
r Hot zesde artikel stond in ons Wad
$an 20 Januari:
optraden. Vanaf Decima mocht niemand in
Nagasaki komen, tenzij daartoe uitdrukke
lijk ontboden. Gelijk aanvankelijk te Firan-
do, waar de factorij werd opgeheven, moest
ook te Decima een zware huur of pachtgeld
betaald worden, moest de Oost-Indische
Compagnie dulden, dat van haar schepen na
de lossing liet geschut en ammunitie aan
wal gebracht, de zeilen opgeborgen, ja zelfs
't roer van de achterplecht afgenomen werd
opdat geen vertrok zonder Japansche toe
stemming kon plaats hebben. En vrouwen
mochten geheel niet in Nagasaki komen;
verzoeken om de eentonigheid van het da-
gelijksch leven te mogen afwisselen met
varen of wandelen buiten het eiland, wer
den telkens geweigerd. Niet eens aan dc
dooden -wilde men zes voet Jajianschen
grond afstaan; gelijk in volle zee. moesten
zij in zee begraven worden. Het gebruik
van de heilige uitoefening van den gods
dienst, het vieren van den sabbath, werd
verboden, want de Japanners duldden niet,
dat God in het bijwezen van een Japanner
zou worden aangeroepen; integendeel, zij
i.'ischten, d.at men zich naar de Japansche
wetten en gebruiken zou regelen. Maar de
Compagnie verdiende tonnen gouds met den
handel in goud, zijde, porcelein cn kamfer,
brons en lakwerk, verfstoffen en vooral
koper; naast do Compagnie voerden tallooze
barer beambten een particulieren handel,
die, mag men Nicolaas de Graaf in zijp
„Oost-Indische Compagnie" gelooven, nog
grooter profijt opleverde dan de handel van
dé Compagnie zelf.
Het is bekend, dat rechtzinnige predikan
ten als Francois Valcntijn er een was. zich
ergerden aan het toegeven aan den Japan
schen tegenzin tegen den Christelijker.
godsdienst; maar bij de Oost-Indi
sche Compagnie waren zij daar
mede niet aan het rechte adres. Niets wat
eenig kerkelijk karakter droeg, penningen,
beelden, boeken of prenten, mocht men
onder zich houden; elke godsdienstoefening
was verboden; maar ter wille van de nego-
tiy liet men het toe. Men moclit klagen bij
den Raad van Zeventien van het Oost-
Indische Huis. het laatst in 1650 hebben de
heeren Zeventienen doen blijken, dat handel
alleen onze betrekkingen tot Japan zou
hebben te beheerschen. Men moest, zoo
heette h'et in dat schrijven, die moedige,
superbe, precise natie naar dc oogen zien,
om haar iii alles tc believen; dc vertegen
woordigers van de Compagnie moesten
vooral gewapend gaan met modestie, nede
righeid, beleefdheid cn vriendschap. En
daarbij is het gebleven, twee eeuwen achter
een, totdat de Japanners gedwongen wer
den om buitenlandsche betrekkingen te aan
vaarden, die zij zelf aanvankelijk niet
wilden!
Decima was een eiland van 600 voet lang
en 200 voet breed; wil men het eiland loe
ren kennen, dan kan men in het Rijks
museum te Amsterdam een model ervan
zien, zooals het zich in het begin der negen
tiende eeuw vertoonde, hoewel thans de
beide waterarmen terzijde van d'i. steenen
brug zijn dichtgewofpen en liet eiland ge
heel met den vasten wal is verbonden. Er
lagen twee rijen houten huizen, een soort
van middenstraat vormend; liet eenige ver
blijf, dat zich daarin ecnigszins onder
schei 1de., was dat van het opperhoofd. Maar
toen men daarin een ietwat ruime gehoor
zaal maakte, trok dat de aandacht van de
Japansche grooten; toon men brandvrije'
pakhuizen wilde oprichten, werden deze
verboden. De Japanners hielden wacht tot
op het eiland zelf; en naast het zware toe
zicht moest men zich de afpersingen van
tolken getroosten. Het heeft dan ook waar
lijk niet aan adviezen ontbroken om alle
betrekkingen af te breken met deze zoo wan
trouwende natie en het kantoor d<er Com
pagnie op te heffen, maar de tonnen wogen
te zwaar en de trotschc zeevaarders, düe den
Spanjool hadden bedwongen; de stoutmoe
dige handelsluiden, die tot in Agra waren
doorgedrongen, bogen hier het hoofd. Toen
de regent aan het Hollaaidscho opperhoofd
Caron een waarschuwing gaf over het bou
wen van een steenen pakhuis, moest deze
Wel tot afbraak besluiten; toen men van
Firando was weggetrokken, bespeurde men
al spoedig daarna, dat dc begraafplaats der
gestorven" Nederlanders niet was ontzien.
En uol' dankte men het aan zijn geluk, dat
men blijven mocht, nadat ook een smokkel-
zaak van bedenkelijke betcekcnis was ge
bleken.
Dat de Hollanders zoo langen tijd op
Decima. dus in Japan, verblijf hebben kun
nen houden, danken zij aan liet feit, dat zij
zioh zoo weinig mogelijk nieuwsgierig toon
den om het innerlijk van Japan, dat men
zorgvuldig voor eiken vreemdeling afgeslo
ten hield, te leiaren kennen. Maar aan het
verblijf dor Hollanders was één voorwaarde
verbonden, welker vervulling medebracht,
dat men een zekere kermis van Japan zich
zou verwerven. In Mikao zetelde de Mikado
of geestelijke heerschar, die niet meer voor
het volk was dan een heilige, te heilig om
het gezag over het land in werkelijkheid te
voeren. In Joddo daarentegen, met -Mikao.'
verbonden door den grooten rijksweg, eiken
dag begaan als ware het een drukke straat
in een drukke moderne stad, zetelde de
Sjoegoen, de wereldlijke heerécher, beschik
kende over leven en dood in geheel Japan,
wiens gunst moest worden afgebedeld, tel
ken vier jare opnieuw. Tot de verplichtin
gen, die op het opperhoofd te Decima
rustten, behoorde ook deze, dat hij eens per
vier jaren met voldoende staatsie om als
vertegenwoordiger van de machtige Oost-
Indische Compagnie uit te blinken, maar
met niet te veel static om geen wantrouwen
te wekken, zich zou opmaken, voor de
„liofreis naar Jccklo", die midden door het
hart van Japan zou voeren voor liet oog
van den machtigen wereldlijken heerschcr.
Dan moesten telkenmale kostbare geschen
ken worden aangeboden; moest gevolgd
worden een ceremonieel, waarbij de knie
buiging van dc Chincezen voor den Duit-
schen keizer maar kinderspel was, en
moest worden afgewacht of men zou worden
ontvangen en of zou worden toegestaan een
langer verblijf.
Die liofreis naar Jeddo, wij kennen haar
uit verschillende geschriften van Man tan us
en Valcntijn, maar wij kennen haar in het
bijzonder uit dc boeken, die Kaempfer, die
ntet minder dan vier malen in het gevolg
van het opperhoofd de reis naar Jeddo
ondernam, aan Japan heeft gewijd. Want
niet alleen was de weg naar Jeddo moeilijk,
vooral voordat men Mikao was genaderd,
maar het voortdurend wantrouwen, waar
mede men werd omgeven; het groote Japan
sche gevolg, dat meer als bewaking dan als
eerbewijs diende, deden zoo duidelijk gevoe
len, dat men onwelkom was, dat zelfs de
meest stoutmoedige kans had daardoor af»;
geschrikt te worden. Tot den Grooten Heer
te Constantinopel, tot den Groot Mogol, tot
den Soesoehoenan zijn de opperkooplieden
der Oost-Indische Compagnie doorgedrongen!
telkenmale met geschenken, die b.v. in Con
stantinopel een waarde van 13 ton gouds
vertegenwoordigden, en overal waren zij
verzekerd van vriendelijke ontvangst, had
den zij slechts af te wachten, welke gevolgen
aan die ontvangst zouden worden gegeven;
alleen in Jeddo waren zij zelfs niet zeker
ontvangen te worden, en is het meer dan
eens gebeurd, dat d'c afgezant der Oost-
Indische Compagnie, tot voor do poorten
van Jeddo gekomen, onverrich terzake moest
terugkeeren. En wanneer men eenmaal in
Jeddo gekomen was. en onderdak had ge
vonden, even goed bewaakt als verder op
de reis, was dc ontvangst dikwerf hoogst
beminnelijk, maar niet vrij van aanmati- j
ging en de zonderlingste invallen. Kaempfer
heeft ons enkele van die audiënties, die hij
zelf meemaakte, beschreven, en ons wel
doen gevoelen, dat, waar wi> ons het recht
aanmatigen, de Japanners met hun toch
eerbiedwaardig verleden als barbaren te
beschouwen, zij ons waarlijk niet veel
minder deden!
Tot den Mikado zou geen vreemdeling
kunnen doordringen; hij was de „Japansche
paus', voor 't oog van 't volk even onbe
kend als onbereikbaar, daardoor meer tot
machteloosheid gedoemd dan wanneer hij
in de nederigste positie zou zijn geplaatst.
Schuw gingen- zij Mikao met zijn groote
pateizen voorbij en richtten zich langs den
rijksstraatweg, langs den Tokaido, den
grooten keizerlijken heirbaan, naar Jeddo. 1
Wordt vervolgd)
