MLstrsrriuu
IEDEREEN WEET
NIET IEDEREEN WEET
ïfHnu
VRIJDAG 16 JANUARI 1931
TWEEDE BLAD PAG. 6
STADSNIEUWS
VAN HET STADHUIS
HINDERWET.
Burgemeester en Wethouders ven Leiden
brengen ter alge<meene kennis, dat door hen
aan de N.V. Petroleum-Mij. „The Texas
Company" en rech'verkrijgenden vergun
ning is verleend tot het oprichten van een
ondergrondsche bewaarplaats voor benzine
met bovenprondsche af.appomp, op het per
ceel aan de Van Oldenbarneveltstraat, kn-
das'raai bekend Géyaeente Leiden, Sectie P.
No. 1187.
Leiden, 16 Januari 1931.
A. VAN DE SANDE BAKHUIJZEN.
Burgemeester.
VAN STRYEN, Secretaris.
DE WONINGBOUWVEREEN. EN
DE HUURNiVELLEERING
DE KWESTIE VAN HET
BEWAARRSCHOOL-ONDERWIJS
HET LIBERAAL STANDPUNT
Voor de afd. Leiden van Volksonderwijs
heeft Mr. A. J. Romijn, lid van den ge
meenteraad alhier, een lezing gehouden
over de kwestie van het Bewaarschool-on
derwijs. Spr. wees er op, dat in de raads
vergadering van 20 Juni 1927 de voorstellen
van B. W. in behandeling zijn gekomen
De strekking daarvan was, den gemeen
teraad te doen uitspreken, dat stichting van
nieuwe openbare bewaarscholen niet op den
weg der gemeente lag en dat dit bewaar
schoolonderwijs uitsluitend moest overgela
ten worden aan het particulier initiatief,
waarvoor een subsidieregeling werd aange
geven, die aanmerkelijk verder ging dan de
toen bestaande, doch die aan den anderen
kant weer een beperking meebracht, door
dat de toelatingsleeftijd werd gebracht van
3 op 3y2 jaar.
Door een toevallige afwezigheid was de
linkerzijde in die verga'"»-ing met één stem
in de meerderheid en niet 16 tegen lf
stemmen werd in afwijking van het prac
advies het principieel besluit genomen wèl
gemeentelijke bewaarscholen te doen stich
ten. Met een aanmerkelijk grootere meer
derheid (18 tegen 12) werd de verhooging
van den toegangsleeftijd verworpen. B. en
W. vroegen hierop schorsing van de beraad
slaging aan om hun houding nader te be
palen.
Nu, drie en een half jaar later zien wij
het resultaat van dit nader beraad voor ons
in een reeks meerderheids- en minderheids-
voorstellen, alle tot in details uitgewerkt,
principieel van elkaar verschillend, met
daarbij een subsidie-regeling volgens geheel
eigen maatstaf. Op meerdere punten is
dientengevojge een onderlinge vergelijking
onmogelijk en dit geeft tot gevolg, dat elke
reeks van voorstellen afzonderlijk besciiouwl
moet vyirden.
Er is alle reden, aldus spr., om hierbij tc
beginnen met de voorstellen van de min
derheid, daar deze de meeste kans van
slagen hebben. Immers tot deze minderheid
behoort ook de r.-k. wethouder van onder
wijs, mr. Tepe, die naar wij mogen aanne
men, daarbij zijn fractie wel achter zich zal
hebben, terwij! deze voorstellen ongetwij
feld mede den steun van de linkerzijde
zullen krijgen, omdat zij beoogen de stich
ting van drie nieuwe gemeentelijke bewaar
scholen en dus voor de voorstanders van
het openbaar onderwijs buitengewoon aan
lokkelijk zijn.
Na dan tot een verhouding van 21 tegen
12 stemmen voor de minderheidsvoorstellei-
gekomen te zijn, vervolgde spreker:
Het standpunt van mr. Tepe is, gelijk hij
dit ook zelf nadrukkelijk te kennen geeft een
slaafsche navolging van het denkbeeld van
de. onderwijs-pacificatie, neergelegd in de
wet van het 1. o. Uitvoerig stond spr. ver
volgens stil bij de wrange vruchten, die naar
zijn meening, deze pacificatie heeft gebracht
Als de voorstellen van de minderheid zullen
zijn aanvaard, zal bij de uitwerking reke
ning moeten worden gehouden met de er
varing, die de practijk van de l.o.-wet heeft
geleerd.
De gelijkstelling zonder meer, zou te groo-
te financieele offers van de gemeente ge
vergd hebben, waardoor ingrijpende bezui
nigingen worden voorgesteld, o.a. de leef-
tijdsverhooging van drie tot drie en een
half jaar. Na een overzicht van deze be
zuinigingen te hebben gegeven, deelde spr.
als zijn meening mede, dat het vooruitzicht
dat bij aanvaarding der minderheidsvoor-
stellen drie nieuw'e scholen zullen worden
opgericht, veel vergoodt.
Ook voor de eerlijke voorstanders van het
bij ponder onderwijs zijn deze minderheids-
voorstellen alleszins aanvaardbaar, -daar
zooals spr. nader aantoonde, het bijzonder
nnH<wwijs buitengewoon vrijgevig wordt be
handeld.
Echter voor de meerderheid van het col
lege van B. en W. was dit niet voldoende
Wel nemen zij de houding aan of zij het
teveel vinden en vragen een subsidie-rege
ling van het bijzonder bewaarschoolonder-
wijs. die meer ter verzorging aan particulie
re bijdrage overlaat dan in de minderheids-
voorstellen het geval is, doch dit is slechts
een mooie houding in schijn. Immers als
compensatie cischen zij daartegenover een
verbod van het openbaar bcwnarschoolon-
denvijs. Hun bedoeling is dus blijkbaar om
door wat meer voor liet bijzonder bewaar-
schoolonderwijs te betalen zich de fuiken te
koopen. waarin de toekomstige leerlineren
voor hun bijzonder lager onderwijs moeten
wordpn gevangen. Hier zit niet meer voor.
behartiging van het ondenvijsbelang, maar
een ontoelaatbare bevoordeeling van hun
sertarisrhe verlangens, waaraan het onder
wijs ondergeschikt wordt gemankt.
Spr. besloot zijn inleiding met er op te
wijzen, dat deze voorstellen van de meer
derheid geen schijn van kans hehhen. het
goon, aldus «nr.. zij ook niet verdienen.
Op deze inleiding is eonig debat gevolgd
waarna men tenslo'to een door prof. E.*rd-
mans gestelde conclude heeft aangenomen
n.l. «I op tc kom-n voor het openbaar tir
waarschool onderwijs.
NIEUWE NED. HERV. KERK
IN HET KCOIPARK
Mooie gilten
Reeds langen tijd werd de noodzakelijk
heid gevoeld voor den bouw van een Kerk
voor den Ned. Herv. gemeente in de z.g.
Kooibuurt. Do nrlie daarvoor is thans begon
nen door het wijkbestuur van Wijk VIII
j o ors to gift on voor den bouw van een
kapel zijn reeds ingekomen. Ds. Groot En-
zer nk, voorzitter van bovengenoemde wijk,
mocht daarvoor ontvangen drie prachtige
giften, van 5000, 1000 en 700.
yoorwaar een moedgevend beginl
HUURVERI-AGING DER DUURSTE
WONINGEN VOORGESTELD
Zooals bekend is, strekte een gedeelte van
de 4y2% geldlecning 1928, aangegaan krach
tens raadsbesluit van 5 Maart van dat jaar
tot aflossing van de door het Rijk aan de
gemeente op den voet van de woningwet
verleende 6 pet woningbouwvoorschotten,
teneinde, gelijk B. en W. in de toelichting
tot hun voorstel schreven, een verlaging
van huurprijzen bij de daarvoor in aanmer
king komende bouwplannen, in de rich-
t'ng van huumivelleering, mogelijk te ma
ken.
Met inachtneming van disagio en kosten,
kon de rentabiliteit van de leening worden
gesteld op 42/3 pet Het verschil tussohen
de annuïteiten naar een rentevoet van 6
pet en 42/3 pet, in totaal 17.628.— per
jaar bedragende, vertegenwoordigt de ren
tewinst. In afwachting van de inviering
van de huumivelleering werd de inmiddels
reeds verkregen rentewinst, tot en met 1930
bedragende 41.142.op den kapitaaldienst
van de gemeentehegrooting gereserveerd.
Na een uiteenzetting van de verhouding,
waarin de desbetreffende lichamen het
Rijk, de gemeente en de bouwvereenigingen
tot elkander staan, vragen B. en W. de
aandacht voor de hij de woningbouwver-
Pf>v,in-iTvrf>n frpMpffrfe buren.
Tusschen de huurprijzen' van de onder
scheidene bouwplannen bestaan grmte ver
schillen, die niet altijd door de kwaliteit
van de woningen worden gemoifiveerd.
De huurprijzen varieeren van 60 pet. tot
125 pet. van de hurwaarde. Deze hoogst on
eewensrhte topstand is vooral veroorzaakt
door de sti'ging van den rentevoet en van
de nriizen der bouwnjaterialen jn en na den
oorlog.
Het het bedrag van 17.628.zouden
slechts de alerhoogste toopen kunnen wor
den weggenomen; er blijven ook dan nog
groote, niet ctoor de hoedanigheid van de
woningen gewettigde verschillen bestaan
en daarom vatte het College van B. en W.
bet plan op van een huurnivplleering over
de geheele linie: alle huurprijzen, zoowel de
booge als de lage, op het peil van 100 pet
der hurwaarde te brengen, was het doel,
dat zooveel mogelijk imest worden bena
derd. Dit zou een afdoende en h.i. teven"!
billiike onlossing ziin geweest, want alle of
gijn verdwenen. Een dergelijke maatregel
was practisch ock megeliik, aangezi'pn de
■mbrengst van de verhooging van de lage
buren en de rentewinst tezamen ruim vol
doende waren voor de verlaging van de
booge buren. Uiteraard was in deze de me
de betrokken bouwvereeni
vereischt.
Het lag in het voornemen van B en W
«pr voorbereidine van een en ander de huur
waarde van a"e met steun van de overheid
"Vho»wde woningen onnienw te doen schat
ten. thans door twpe deskundigen, waarvan
een aan te wiizen door de gemeente en een
door de Federatie van te Leiden en Omstre
ken gevestigde bouwvereenigingen.
De Federatie echter bleek zelfs niet be
reid om door benoeming harerzijds van een
oh-tter aan de van de bpurw
de der woningen mede te werken, zulks
■niettegenstaande haar, ir'^'mkeljik was
zekei-d, dat zij d-ior die aanwijzing zich in
niets ten aanzien van de voornemens
gemeente zou binden. Ook stond B. en
niet voor oogen opvoering in eens van de
lage huren, maar een geleidelu'ke verboo-
eing, waarvan liet ei"'bedrag nog beneden
de huurwaarde zou blijven.
Het plan van een algemeene hurnïvellee-
ring m^est. nu niet on de medewerking van
de desbetreffende vereenigingen viel te re
kenen. althans vporloonig worden losgela
ton. Toén bovendien bleek, dat omtrent een
zoodanige uitgebreide huumivelleering nog
nader overleg met de Regeering noodig zou
zijn, in het biizonder wat betreft de bijdra
gen genietende plannen, die voor verhoo
ging van hunrni.iizen in aanmerking kwa
men. heloten R. en \V. allereerst de huur-
nivelleering in engeren zin, met behulp
alleen van de rentewinst derhalve, voort
gang te doen hebben, om na afdoening daar
van de mogelijkheid van een algemeene
huumivelleering nader onder oogen te zii
Aanvankelijk stond het College van B.
W. een verdeeling van de rentewinst over
de plannen met de absoluut hoogste hun
voor oogen, aangezien deze huren het meest
de betaal-kracht van de bewoners te boven
gaan; hier wordt in het algemeen het meest
hurverlies geleden en de woningen van deze
plannen zijn derhalve het moeilijkst ver
huurbaar.
Volgens deze, in overeenstemming met het
gevoelen van de Commissie van Fabricage
opgemaakte verdeeling, zou de volgende
verlaging van huren kunnen plaats vinden:
Eensgezindheid 2e plan van 6.48 tol
6.2i (taxatie 6.09).
De Goede Woning 2e plan van G.4D tot
G.1S (taxatie 5.92).
Ons Doel le plan van 6.95 tot 6.59 (ta
xatie 6.59).
Tuinstadwijk le plan 7.96 tot 6.98 (ta
xatie 6.98).
Bij haar tot den raad gericht adres van
17 Januari 10,'iO maakte de Federatie tegen
dit plan bezwaar. Zij was van oordeel, dat
de rentewinst uitsluitend ten goede moest
komen aan de bouwplannen, met de 6 pet
voorschotten gebouwd en veizocht den raad
daartoe de rente voor die bouwplannen na
der te bepalen op 4 2/3 pet. en ten behoeve
•an de verlaging van de huren van de
duurste woningen uit de gemeentekas gel
den beschikbaar te stellen.
Een onjuist uitgangspunt ligt aan het
ires ten grondslag. Evenals het lid van de
Commissie van Fabricage, bedoeld in de
oorlaatste alinea van haar nader rapport
d.d. 15 December 1930, meent de Federatie
blijkbaar, dat de gemeente verplicht is de
rentewinst te besteden voor dezelfde plan
non, als waarop de afgeloste voorschotten
betrekking hebben. Dit is onjuist, want de
gemeente heeft zelfstandig np de particu-
kapitaalmarkt een geldlecning geslo-
en daa miede de voorschotten bij het
Rijk afgelost
Kan dus, wat de Federatie in haren ge-
daohtengang ten aanzien van dit punt aan
roert. niet worden aanvaard zooals b.v.
de bewering, dat de huurders der 6 pet. plan
nen de gelden van de huurvorlaging opbren-
in de bij hot adres belinorende toe
lichting troffen zij niettemin een argument
aan. dat een kern van juistheid bevat. De
Federatie wiist n.l. op het feit, ook reeds
door B. en W. gereleveerde feit. dat ten-
evnlgp van de beperkende bepalingen van
et Rijk bet fvne der huizen, gebouwd met
6 pet. voorschotten, achterstaat bij dat van
de duurdere plannen, die zij voor huurver-
e in aanmerking hadden willen bren
gen. Torwij] o.a. de huren van het 2e plan
van Eensgezindheid, bet 2e plan van de
Goede Woning, het 1e plan van Ons Doel
dat „WAALS' VERB0UWINGS-UITVERK00P" de eenige
gelegenheid is, om voor het minste geld het meeste goed
te ontvangen.
dat onze grootste reclame er juist in gelegen is, dat de
kwaliteiten veel en veel verbeterd, terwijl de prijzen enorm
veel verlaagd zijn.
VERLANG in ONZE MAGAZIJNEN het ONDERSTAANDE TE ZIEN:
Hoeren Borstrokken
Heeren Broeken
Jeager tricot
61 cent
Jongens
Borstrokken
Jongens Broeken
p-^nltonneerd
50 cent
Meisjes onderjurken
Jeager tricot
stijging 5 cent
maat
45 cent
Grijze stoljassen
prima pasvorm
sterke stof
1.49
Bedlakens prima
Belgisch linnen
met ajour
98 cent
Dames
Slobkousen
Extra reclame
f»*n tricot
99 cent
Kamerlampen
Geëtst Glas
zeer modern
4.90
Eiken tafel llinke
huiskamermaat
10.75
Gravures
uitgebreide keuze
1.70
2 Fauteuils
4 Stoelen
fraaie moquette
stoff earing
37.50
Balatum
Vloerzeil
Linoleum
Goedkoope
Coupons
Gestikte dekens
1 persoons
goede kwaliteit
3.35
Kinderledikanten
Wit gelakt solide
5.90
Eiken ledikanten
2 persoons
Extra Reclame
16.50
China Matten
per "l W/2
prima Blokmat
140 y 180
1.38
Cocosloopers
50 cM. breed 37V2
70 cM. breed 57%
Koopt bij WAALS het is Uw voordeel
en het le plan van Tuinstadwijk resp. 6
pet, 13 pet., 5 pet en 14 pet boven de ge
taxeerde hurwaarde uitgaan (huurprijzen
resp. 6.4S, 6.69, 6.95 en 7-96), geven
latere plannen een ander beeld; dit percen
tage is b.v. 21 en 25 voor het 3e en 4e plan
van Eensgezindheid (huurprijzen 5.88 en
5.77) en 15 voor plan IVa cn Vla de Een
dracht (huurprijs 5.64).
Bij nader inzien leek het B. en W. daar
om beter de hoedanigheid van het woning
type meer van invloed tc doen zijn, dan Bij
een verdeel ing van de rentewinst naar de
absolute verhouding van de huurprijzen het
geval zou zijn. Zij ontwierpen nu een huur-
nivelleering, waarbij allereerst de relatief
hoogste huren werden verlaagd tot pl.m. 108
pet. van de geschatte huurwaarde. Dit vor
derde een bedrag van 17.130.Vermits
de huurverlaging eerst kan ingaan op 1 Jan.
1931 moet aan het tot dien datum gereser
veerde bedrag ad 41,142.mede een be
stemming worden gegeven. Dit bedrag zou
den zij wenschen aan té wenden tot verde
re verlaging van de huurprijzen, die in ab-
siluten zin het hoogst zijn. Op annuïteits
basis is, bij verbruik van het kapitaal ad
f 41.142-in 40 jaren, een jaarlijks bedrag
van het 2 235.voor dat doel beschikbaar,
waarbij nog kan wordpn gevoegd hpt over
schot van de rentewinst ad. 17.628.
17.130.— 498.—. Het le plan van Tuin
stadwijk en het le plan van Ons Doel
(geldende huurprijzen resp. 7.96 en 6.95)
kunnen daarmede worden gebracht op resp.
105 pet. en 102 pet. van de geschatte huur-
Met inachtneming van een en ander werd
het vvlgend plan van buurverlaging opge
maakt;
o 'x o §s S? 3
oorloofd hebben, dan nog moest hiertegen
ernstige bedenking worden gemaakt, zoo
wel met het oog op de onzekerheid omtrent
het tijdstip en de wijze van onlossing van
het algemeene hurenvraagstuk d.ior het1
Rijk, als in verband met de consequenties.
die het betreden van een dergelijken weg
voor de gemeente kunnen meebrengen.
DE BEVORDERRING VAN DE
LEIDSCHE HANDEL EN
INDUSTRIE
Rapport vnn de commissi'.
Naar aanleiding van een r otie van den
Ut. Manders in de raadszitting van 20 De-
icnboh '928 is e>n ommissie in het leven
leroepen die oniczoek r zo*.' d>- wijze
waarop c plaa selke harde' en maustae het
best bevorderen zou zijn.
Deze commissie, die best i at uit de heeren
Mr. A. van de Sande Bakhuyzen, voorzitter,
P, Root Jr., Ir. A. G. Bosman, N. C. F van
Ginkel, P. A. van der Heide, B. J. Huur-
j man Pzn., B. F. Krantz, J. H. A. Manders,
J. F. X. Sanders, Jac. Wilbrink en Mr. S. J
I Fockema Andrec.e, secretaris, is thans met
het onderzoek gereed gekomen en heeft een
rapport samengesteld, waarvan we gisteren
de conclusies opnamen en waaraan we thans
nog het volgende ontleenen:
(We waren niet in de gelegenheid het
I rapport eerder te publiceeren, omdat het een-
j vcudig op het postkantoor was .,blyven lig-
I gen" en eerst ontdekt werd, toen we ver-
I zochten er eens naar te zoeken).
Bij de bepaling van haar werkwijze is de
commissie uitgegaan van de volgende vragen:
j 1. Wordt de bestaande industrie in haar
ontwikkeling belemmerd, en zoo ja, door
welke omstandigheden
2. Heeft Leiden behoefte aan vestiging
van meer industrieën en moet die worden
aangemoedigd
3. Welke soorten industrie komen vóór Lei
den het meest in aanmerking met het oog op
arbeidskrachten en aanvoer van grondstoffen
4. Biedt Leiden voldoende en geschikte in-
dustrietereinen
5. Wordt de bestaande handel in zijn ont
wikkeling belemmerd, en zoo ja, door welke
omstandigheden
6. Beschikt Leiden over voldoende en ge
schikte verbindingswegen te land (weigen,
spoor- en tramwegen) en zijn de tarieven
redelijk
7. Beschikt Leiden over voldoende en ge
schikte verbindingswegen te water en zijn
de tarieven redelijk?
Algemeene beschouwingen.
De welvaart van Leiden heeft tot dezen
tijd berust en zal naar de meening der Com
missie ook voor de afzienbare toekomst blij
ven berusten op de werking van deze drie
factoren:
Leiden als verkeers- en distributiecentrum
voor de omgeving;
Leiden als industriestad;
Leiden als zetel der Rijksuniversiteit.
Verleden.
i deze
Voornaamste Nieuws.
BINNENLAND
(blz. 1)
Regeling door dc Minister van Binuenl.
Zaken van de rijksbijdrage aan gemeenten
voor werklooze arbeiders.
Heden had te Hoek van Holland de plech
tige onthulling plaats van het monument
voor de omgekomenen bij de schipbreuk
van de Valka.
(blz
verklaring
inzake de Nieuwe
Overleden is J. A. Wortman, leeraar aan
een Kweekschool met den Bijbel te Rotter
dam.
BUITENLAND
(blz 2.)
De Ronde Tafel-Conferentie Is hot princi
pieel eens over de nieuwe constitutie voor
Rritsch-Indië. Het vraagstuk der Hindoes
en Moslems is nog onopgelost.
De naderende behandeling van de Duitsoh
Poolsche tegenstelling inzake de minderhe-
denkwes^e in Opper-Silezië, in den Volken-
bondsraad.
i het kolenconflict in
Het Italiannsche Oceaan-eskader te Rlo do
Janeiro aangekomen, waarmee de reis is
volbracht Vreugde te Rome.
(Blz. 5)
De Europeesche Commissie te Genéve bij
een. Dr. Col ij n houdt een indrukwekkende
rede, waarin hij de mislukking van hét ge
heele economische Volkenbondswerk open
lijk erkent en hetreurt en vrees voor een al
gemeene tarievenoorlog en daarmee ge
naard gaande ontreddering van Europa uit
spreekt
van uitbreidings- en ontwikkelingsp^nnen
tijdig het oordeel der genoemde kringen in to
innen en gelegenheid te geven tet o- er'eg.
Met name worden genoemd de behandeling
van bouwvergunningen, de aanwijzing van
terreinen voor handel en industrie
WETHOUDER GOSLINGA DOOR
EEN WERKLOOZE MET
STOELEN GEGOOID
EEN ONDANKBAAR SUJET
De
ll'llll ill 1
erklooze I. v. d. Post alhier was
werk geholpen aan de gemeentelijke gas
fabriek. Hij wilde dit echter niet aanvaar
den en werd dientengevolge uilgesloten van
dé gemeentelijke 6teunverleening. Hij pro
beerde eenige malen toch steun tc krijgen,
maar dit mislukte.
De Wethouder van Sociale Zaken, de heer
T. S. Goslinga heeft intusschen pogingen
aangewend om den man toch aan een i-aan-
tje te helpen en dit gelukte hem bij de
firma Splinter te Oegstgeest. De man ver
voegde zich eenige dagen nadien weer bij
den wethouder en vertelde dat hij geen geld
had voor hii aan het einde van de wee,'
zijn loon zou ontvangen, waarop de heo
Goslinga hem wat geld verstrekte.
Zeer verwonderd was de wethouder echter
toen hij dezer dagen de man weer op zijn
spreekuur zag. Weer eiachte v. d. I'. geld,
maar natuurlijk werd hem onder het oog
gebracht dat dit thans niet meer uoodig
was omdat hij zijn loon had ontvangen.
De man wond zich echter op verweet den
wethouder, dat hij hem iets voorgelogen had
en uitte allerlei dreigementen. Tenslotte
trok de man zijn jas uit, nam een paar
zware eikenhouten stoelen die in het ver
trek stonden op en slingerde ze in de rich
ting van de wethouder. Deze kon zich niet
uit de voeten maken en werd pijniijk ge
troffen aan de arm en de knie. Óp het la
waai kwamen eenige ambtenaren toege
sneld. Op dit oogenblik kreeg v. cl. P. een
flauwte, in ellc geval deed hij alsof. Hij is
Inaar het politiebureau overgebracht en op-
gosloten.
Een kleine wijziging zou wellicht nog in
deze bedragen kunnen komen, indien en
zoover van de rentewinst een gedeelte
ten bate van de bijdragen moet komen; dat
gedeelte is slechts een zoodanige percentage
als de bijdrage van dc exploitatiekosten
vormt.
De rentewinst uitsluitend, als stelsel, ten
goede tc doen komen aan de plannen, die
met 6 pet. voorschotten werden gebouwd,
gelijk dc Federatie wenscht, zou de meest
willekeurige bevoorrechting van een be
paalde groep huurders zijn.
Wat voorts betreft bet verzoek der Fede
ratie. om uit het Finds voor Stadsverbele
ring en Sociale Doeleinden voor ie veria
ging" van de duurste woningen, in afwuch
ting van bet verschijnen van het rapport
der Commiecie-V'to^on. gelden te nnfte/-
herinneren R. en W. er aan. dat dit. Fom'i
uitgeput is. Doch al ware zulks niet hot
•al geweest en zou ook overigens de fi
nandeele toestand der gémeente de be
schikbaarstelling Van zulke aanzienlijke
sommen al9 voor dit doel noodig zijn, ver-
EEN VERLIES VOOR ONZE
GEMEENTE
Met algemeene stommen is in de gisteren
gehouden Gemeenteraadszitting van Roti er-
dam de heer L. A. Mennes, directeur van
den Markt- en Havendienst alhier, benoemd
tot directeur van de markten en beurzen
Rotterdam. De heer Mennes werd in 1885
te Rotterdam geboren. Aanvankelijk be
stemd voor het leger heeft hij in 1911 de mi
litaire opleiding verlaten om als markt
meester bij de gemeente Rotterdam in be
trekking te komen. In 1915 werd hij aldaar
belast met de opzet der administratie van
de gem. levensmiddelenvoorziening en in
1917 werd hij aangewezen als chef van hei
Rantsoeneeringsbureau. In 1920 werd hij be
vorderd tot hoofdmarktmeester, waarna hij
in 1923 werd benoemd tot directeur van
Markt- cn Havendienst hier ter stede. On
der zijn leiding zijn hier vele belangrijke
verbeteringen in den dienst tot stand geko
■men, ozodat de gemeente in hem een voor
treffelijk ambtenaar verliest
ZIJN AARDAPPELSCHILLEN
ATVALSTOrFEN?
Naar wij vernemen, heeft de Officier van
Justitie bij de Ilaagsche Rechtbank cassa
tie aangeteekend tegen het in liooger be
roep uitgesproken vonnis, waarbij G. C. S.,
melkhandel te Leiden, is ontslagen van
rechtsvervolging ter zake van het op zijn
met melk beladen wagen tegelijkertijd ver
leren van schill-sn.
Mr. L. Weyl, t< Leiden, die S. in de bei
de eerste instanth s heeft verdedigd, zal ook
voor S. voor den Hoogen Rnad optrede».
ERNSTIG ONGELUK.
Op dc Kalvermarkt is dc 8-jarige W. v. d
M. gistermiddag spelenderwijs onder een
auto geraakt. Met een lichte horgensohud
ding en een gebroken sleutelbeen is de jon
gen door de E. H. D. naar het Acad. Zieken
huis gebracht.
Bleef onze stad onder den invloed t
factoren zich zelf gedurende de laatste j uitbreidingsplan, de tarieven der beffincrei
eeuwen merkwaardig gelijk, de betrekkelijke 1 en retributies. Bij al deze zaken behoort het
beteekenis van Leiden is zeer gedaald, ten- gemeentebestuur rekening te bonden met de
gevolge van de emancipatie van het platte
land en door de opkomst van nieuwe wel-
va.irts-factoren elders: de wereldhandel;
nieuwe soorten grootindustrie; Den Haag als
bestuurs- en wooncentrum.
De verhouding tusschen Leiden en het
omliggende platteland (hier genomen met
inbegrip der gemeenten Hillegom, Haarlem-
mrmeer voor de helft, Zevenhoven, Zwam-
merdam, Benthuizen, Wassenaar) is uitge
drukt in de volgende cijfers, waarbjj de ver
mindering van Leidens betrekkelijke grootte
o'uidelijk uitkomt:
Leiden m. omg.
Leiden alleen;
1514 1632 1732 1829 1929
100 100 100 100 100
56 55 56 37% 29
Hierbij zijn alleen de verhoudingscijfers
gegeven, daar de absolute cijfers niet ver
gelijkbaar zijn* in het jaar 1514 ziin de haard
steden geteld, in 1632 en 1732 de huizen,
eerst na het jaar 1795 zyn er nauwkeurige
volkstellingen gehouden.
In het begin der zestiende eeuw was Lei
den, met een zeer kleinen voorsprong, de j
grootste stad van Holland. Kort daarna raakte
Amstèrdam Leiden voor; maar nog zeer lang
bleef Leiden nummer twee. In 't midden der
achttiende eeuw had Leiden ongeveer
tigduizend inwoners, doch dit getal daalde
vervolgens, zoodat Leiden achter kwam te
staan by Rotterdam, Den Haag, Utrecht,
Haarlem en zich in de rij der Hollandsch-
Utrechtsche steden thans met de zesde plaats
moet vergenoegen.
De maatregelen, die de Leidsche overheid
voor de omwenteling van 1795 heeft geno
men om de werking der genoemde welvaarts
factoren te versterken, zyn bijna alle van
beschermenden aard. Men verbood vrijwel
alle nyverheid en handel op het platteland;
belette de ontwikkeling van voorsteden; ging
het ontstaan van nieuwe steden ook op groo
teren afstand tegen; onderwierp de nijverheid
aan strenge, diep ingrijpende regelingen;
monopoliseerde een groot deel van het ver
keer, hetgeen zyn invloed op den handel niet
kon missen. Zelfs de Universiteit, die een
monopolie bezat voor Holland en Zeeland,
deelde in de bescherming.
Heden.
Volgens de laatste gegevens telt Leiden 139
industrieele arbeiders per 1000 inwoners.
Van de totale bevolking van Leiden en
Woerden (de by de vorige bedryfstelling als
één groep waren beschouwd) behoorde 61.2
tot de beroepsloozen38.8 was op de eeu
of nadere wyze in een beroep werkzaam, en
aldus onderverdeeld: werkzaam in primaire
bedrijven 12.7 9c. werkzaam in verzorgende
bedrijven 22 werkzaam in huiselijke dien
sten 4.1
Tot de primaire bedrijven worden in hoofd
zaak de fabrieksnijverheid en 't grondgebruik
gerekend; tot de verzorgende bedrijven win
kels, kantoren, openbare diensten e. d. Als
welvaartsfactor is de eerste greep natuurlijk
rweg de belangrijkste,
i een opsomming der bedrijven, welke
hier ter stede het sterkst zijn vertegenwooi*-
ügd, zegt het rapport, dat ook is onderzocht,
welke factoren de plaatsing dier bedrijven
hebben bepaald.
Toekomst.
bel an ven en wenschen van handel en industrie
Het havengeld behoort, volvens de meening'
van de meerderheid der Oomm's°ie, te wor
den afgeschaft. Bij het vaststelden van de
tarieven der gemeentelijke bedrijven moet
niet in de eerste plaats naar winst voor de
hedryven worden gestreefd. De tarieven voor
gas, electr "rit en water acht de commissie
echter niet te hoog.
Voorts wyst zy op de behoefte aan een
doelmatige en vooral spoedige grenswijziging
waarhy met het belang der industrieterreinen
wordt rekening gehouden.
De ligging der thans bestaande fabrieken
in de gemeente is grootendeels willekeurig.
De oudste fabrieken hebben zich in de bin
nenstad gevestigd, wat eerst later hinderlijk
werd voor de omgeving. Verplaatsing dier
bedrijven voorziet de commissie in de naaste
toekomst niet.
Men zou echter al veel kunnen doen door
De commissie is van oordeel, dat verbete
ring der verkeersvoorwaarden zoowel handel
als industrie ten goede komt en het gemeen
tebestuur daarnaar dus moet streven.
De commissie acht Leiden om verschil
lende redehen (ligging, aard der bevolking,
enz.) zeer geschikt voor verdere ontplooiing
economischen zin.
Bijzondere punten.
Het geringe contact tusschen gemeente
bestuur ep. bedrijfsleven is naar de meening
der commissie oorzaak, dat eerstgenoemd
college soms maatregelen treft, die het eco-
belang der betrokkenen onnoodig j
partieele stadsverbetering,
waarbij de bestaande onpractische indeeling
slechte bebouwing zouden worden vervon-
i door betere woningen, doorsneden met
betere verkeerswegen.
Het iantal woningen in de binnenstad is.
hoewel langzaam, achteruitgaande. Het ver
minderde van 9439 in het jaar 1899 tot 7458
op het eind van 't jaar 1927, dus met ruim
20 Op het laatstgenoemde, tijdstip bevatte
de gemeente totaal 16-523 woningen, waarvan
de binnenstad dus de kleinste helft uitmaak
te. Het verschil in karakter tusschen d,-
beide stadsdeelen komt vooral ook uit in de
volgende cijfers. In de binnenstad bevatte
23.9 van het aantal woningen bedrijfs
ruimte; in de binnenstad slechts 5.3 Van
de in totaal 179 openbare gebouwen (niet
voor bewoning bestemde perceelen) bevatte
de binnenstad er 143, en de buitenstad 36.
De bedrijven, die aan het Galgewater ten
Westen der bebouwde kom liggen, ondervin
den de bezwaren van die ligging vooral dooi
de hooaere kósten van vervoer te water,
dat van den zeer hezwaarliiken vaarweg dooi
de stad moet gebruik maken. Het verschil
in prys tusschen een vracht naar het Oosten
en een vracht naar het Westen der stad be
droeg enkele maanden geleden ongevoer
f 0.50 per ton. Een nader onderzoek zou
moeten uitmaken of het voor de gemeente
gewenscht is, de verplaatsing dier bedrijven
dan wel de verbetering van den vaarweg to
bevorderen.
Vele fabrieken ondevinden een tekort aan
geschoolde arbeidskrachten; de oarzakon daar
van zyn gemis aan doelmatig voortgezet
onderwijs en de Universiteit, die met haar
laboratoria enz., vele jongelui aan het be
drijfsleven onttrekt.
Algemeen vormend voortgezet ond.envy's
voor toekomstige fabrieksarbeiders en een
goede beroepskeuze-voorlichting zou hierin
verbetering kunnen brengen.
De Leidsche industrie heeft belang by een j
ruimere woningmarkt; het is daarom ge- 1
wenscht, dat het gemeentebestuur aanbouw
van arbeiderswoningen bevordert.
Een zeer belangrijk middel, om de vesti
ging van nieuwe, bedrijven te bevorderen,
door de gemeente. De c&mnvssie acht het
gewenscht, dat de gemeente zich de beschik
king verwerft over een behoorlijken voorraad
goede industrieterreinen, die ooic op het uii-
breidingsmlan als zoodanig zijn aangewezen;
deze gronden moeten althans behoorlijk toe
gankelijk worden gemaakt; wat er verder aan
verricht moet worden, dient afhankelijk te
worden gesteld van nader overlug.
Men zal zich by dit werk kunnen laten
leiden door de ervaringen, die andere ge
beenten op dit gebied repds hebben ver
regen. Hoewel de ruim 100 gempenten, die
gronden in eigen exploitatie hebben, na
tuurlijk lang niet alle met Leiden te vc- -
gelyken zyn, blijven er genoo" over wa-r-
nomweh belang der betrokkenen onnondig mee dat wel het geval is. Om enkele vn<T-
schaden en dus by betrokkenen gevoelens beelden te noemen: het grondbedriif der
teleurstelling en van wrevel moeten j gemeente Schiedam, waarop een schuld van
ruim f 5 millioen rust en waarvan de vtost
vaste Commissie van J voor 1929 op f 70.000 is geraamd; de n-
net gemeen- j ilustrieterreincn der gemeente Dordrecht,
een belangrijke welvaartsfactor voor
stad zijn geworden (schuld
veroorzaken.
Het instellen
overleg tot dat doel wordtRPP|88Pfi888
tebestunr in overweging gegeven. die
Wat in het bijzónder de publieke werken de zyn- geworcien (scfiuldRon a
en het bouwtoezicht betreft meent de Com- f 4.000.000, exploitatietekort 1929 f 114.000)
missie, dat het gemeentebestuur veel goeds het gemeente-grondbedrijf van Arnhem
j het ontwerpen (schuldenlast bijna f 7.000.000, cxploitatic-
:ou kunnen bereiken door 1
