WOENSDAG 12 NOVEMBER 1930
VIERDE BLAD PAG. 11
Kerknieuws.
GEREF. KERKEN.
Beroepen: Te Amsterdam-Noord (2de
pred.pl.), B. Hagenaar te Meppel.
Aangenomen: Naar Schiedam (vac.-
C van der Woude), J. van der Meulen te
Soest,
NED. HERV. KERK.
Beroepen: Te Hollandsche Veld (Zuid-
Oost), W. Reus te Westkapelle. Te Idse-
gahuizen (toez.), cand. P. G. Verweys te
Breukelcn.
GEREF. GEMEENTEN.
BEROEPINGSWERK.
Uit Leiderdorp meldt men ons, dat
het ons toegezonden en door ons opgenomen
bericht van een tweetal ter beroeping van
een predikant bij de Ned. Hervormde Ge
meente aldaar valsoh is. Volgens den Ker-
keraad is daarvan geen sprake.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE.
Cand. N. Brandsma, van Arnhem, verd,
naar we reeds meldden, Zondag j.l. als i redi-
kant aan de Chr. Geref. Kerk van bunschoten
verbonden. Thans wcrdt ons nog gemel 1, dat
de bevestiger, Ds. J. Reesink, van Noordeloos,
die Matth. 13 52 tot tekst koos, als thema
haa „dc rechte Schriftgeleerde" en echteree..-
volgens stilstond bij: 1. het kenmerk, waar
door hy onderscheiden wordt; 2. de plaats, die
hem aangewezen wordt; en 3. de uiideeiing.
die hem toebetrouwd wordt. Ds. Brandsma, die,
gelijk we eveneens reeds meldden, met een
predikatie over Psalm 32 8 des middags zijn
intrede deed. had daarbij tot thema: „Godde
lijke levensleiding toegezegd aan 's Hoeren
dienstknecht waarbij gewezen werd cp: 1. de
noodzakelijkheid, 2. den Gever en 3. den aard
van die leiding.
Ds. C. A. de Bruin heeft, wegers
aan hem verleend eervol emeritaat. Zon
dag jj. als predikant der Ned. Hervormde
Gemeente van Pynacker, die hy 36 jaren ge
diend heeft, afscheid genomen met e3n
predikatie over Matth. 11 28. Aan het (inde
richtte Spr. zich tot Gemeente, Kerkvoogden,
Keikeraad, vereenigingen, autoriteiten, enz.
met hartelyke woorden en zegenbeae Os. J.
F. Ph. Loeff, van Nootdorp, die als consulent
optreedt, sprak namens de Gemeente eenige
woorden ten afscheid, waarna Ds. de Bruin
werd toegezongen Psalm 121 4. Ds. de Bruin
gaat zich metterwoon te 's-Gravenhage vesti
gen. Uit de Gemeente bleek de belangstelling
en hartelijkheid in dc laatste dagen in ml van
afscheidsbijeenkomsten buitengewoon groot.
Ds. C J. Lasschuit, van Hall, deed
Zondag j.l., na door Ds. P. Groot, van Win-
desheim, bevestigd te zijn, intrede als predi
kant der Ncd. Hervormde Gemeente van
Glanerbrug met een predikatie over Mar
kus 9 23b, aan het einde waarvan hij zich
tot onderscheiden Kerkelijke colleges, de Ge
naeente en de jeugd richtte. Enkele afge
vaardigden spraken hartelijke woorden van
welkom.
Ds. K. H. Miskotte, van Meppel,
•werd Zondagmorgen j.l. bevestigd als predi
kant bij de Ned. Hervormde Gemeente van
Haarlem door Dr. S. F. H. J. Berkelbach
van der Sprenkel, van Rotterdam, die Gal.
4 26 tot tekst had. Na de bevestiging weid
Gezang 215 4 toegezongen. Ds. Miskotte
deed des avonds intrede met een predikatie
over Efeze 3 18. Aan het einde zong de Ge
meente hem Ps. 134 3 toe.
Ds. W. FOKKENS.
Ds. W. Fokkens, em.-predikant der Gcret.
Kerk van Tweede-Exloërmond, wonende te
Barncveld, hoopt 21 November a.s. te her
denken, dat hij 50 jaar geleden te Veenwoud-
sterwal het ambt aanvaardde. Voorts stond
hij te Minnertsga, Stadskanaal, Hollandsche
Veld en Tweede Exloërmond. In 1.922 ver
kreeg hij eervol emeritaat na 42-jarigen
diensttijd.
Ds. A. F. KEUCHENIÜS
Ds. A. F. Keuohenius, beroepen miss. predi
kant te Pcerwaredjo, bediende Maandagavond
voor het laatst in ons land het Woord vóór
zyn vertrek naar Indië, en wel in de Geref.
Kerk van Aalten sprekende over Matth. 9 37
en 38: ,,De bede om arbeiders in den oogst
des II2aren". Hy behandelde achtereenvolgens:
1. den zegen, 2. den nood, en 3. de toekomst
van dien oogst.
Ds. Keuchenius, die Donderdag naar Genua
vertrekt en zich daar Vrydag inscheept op
de Chr. Huygens, werd aan hei slot toegespro
ken door Ds. Th. Delleman, die hem de voor
bede van Aaltens' Gemeente verzekerde en
verzocht haar op de hoogte te houden met
den toestand op het Zendincsterrein. Ten slot
te werd toegezongen Psalm 134 3.
KERKELIJK JUBILEUM.
Te Rotterdam zal de Nederlandsche
Gereformeerde Gemeente, Goudschestraat
100 aldaar, die van 12 November 1870 be
staat, D.V. Maandag 17 November a.s., des
avonds tc half acht, in haar kerkgebouw
haar 00-jarig bestaan herdenken. Elr zal
dan door haar predikant, Ds. D. C. van
Stcmpvoort, een gedachtenisrede worden
g«h inden. Als Classis-deputaten zullen
achtereenvolgens nog spreken Ds. H. Sie
gers, van Oosterbeek, en Ds. K. P. de Groot,
van Delft.
VERKIEZINGEN
In de Ned. I-Ierv. Kerk:
A k k r u m. Voor 3 leden van het Kiescol
lege. Aftredend waren drie vrijzinnige leden.
Uitgebracht werden 304 stemmen, waarvan
4 blanco; volstrekte meerderheid dus 151. De
candidaten der Vrijzinnigen behaalden 14S,
147 en 145 stemmen, terwijl die der Recht-
zinnigen 151, 151 en 145 stemmen op zich
veroenigden. Twee Rechtzinnigen zijn dus ge-
kozen, terwijl er voor den derden zetel een I
herstemming moet plaats hebben tusschcn
twee Vrijzinnigen. Het kiescollege zal nu met
Januari samengesteld zijn uit 11 vrijzinnigen
en 9 rechtzinnigen.
Enkbuizen. Voor 13 leden van het
Kiescollege en 4 Notabelen. Aantal kksge
rechliiigden (mannen en vrouwen te zamer.)
ruim 2000 Öp de candidaten der Vrijzinni
gen voor het Kiescollege werden 770 tot 777
stemmen uitgebracht; op de reohteinmge
candidaten 740 tot 748. Voor het College van
Notabelen verkregen dc Vrijzinnigen 716 tol
748 ©temmer.. De candidaten der tegenpartij
verkregen 703 tot 719 ©temmen. Alle candi
daten der Vrijzinnigen voor het Kiescollege
on 3 van de 4 voor Notabel werden gekozen
Er zal herelemming moeten plaat© hebben
voor 1 zetel in het College var Notabelen,
welk college ui 10 pensonen bestaat en waar
in thans 9 personen van vrijzinnige richting
zitting hebben. Het Kiescollege bestaat
met inbegrip van de 3 predikanten uit 63
personen. Hét laatste lid van rechtzinnige
richting heeft than6 zijn zetel verloren. Uit
de stemmencijfers van gisteren vergeleken
met die van de laatste jaren, blijkt, dat de
rechtzinnige richting terrein wint
RECHTS EN LINKS
In Drachten en in Dokkum, twee overwe
gend vrijzinnige gemeenten, besloot de Ker-
Ucraad aan de rechtzinnige minderheden in
November en in Dec mbe'r een preekbeurt ai
te staan, successievelijk voor Doop en Avond
maal.
ACHTERUITGANG.
Te Petten (N.-H.) en Callantsoog
zijn momenteel de Ned. Hervormde Gemeen
ten voor het instandhouden van een pre-
diknntsplaats gecombineerd. Aan de „Nod."
mnidt men, dat de combinatie wordt ont
bonden. Petten wordt gecombineerd mei
Eenigcnburg en Callantsoog met Huisdui
nen. De Ned. Herv. Gemeenten tc Petten
en Callantsoog zijn in zóó groot verval, dat
er slechts éénsinde vier we ken meer
dienst wordt gehouden!
KERKORGELS.
Te Maasland is de restauratie en ver
nieuwing van het orgel in de Geref. kerk,
zoomede de plaatsing van een electrische
windinstallatie, opgedragen aan de N. V.
Standaarts Orgelfabrieken te Schiedam.
MARANATHA-CONFERENTIE.
Te Rotterdam werd gistermiddag in
het gebouw „De Eendracht" de Maranatha-
Conferentie geopend. Ds. C. J. H o e k e n-
d ij k, van Bussum, opende met het opgeven
van een lied uit den budel van Joh. de Heer
waarna de heer J. van Wijk, van Kortrijlc,
voorging in gebed.
Ds. Hoekendijk zeide, dat het hem aange
naam was deze conferentie te mogen leiden,
nadat hij 10 maanden van hier weg was.
God was in dien tijd met hem geweest en
had zijn leven rijk en gezegend gemaakt
Wat nu van deze Conferentie terecht zal ko
men, zal voor een heel groot deel afhangen
van de houding, die de kinderen Gods zul
len aannemen tegenover de boodschap, die
God hun zal laten brengen.
Daarna kreeg Ds. A. W. F. Waarden-
burg, mn Laren (N.-H.), het woord en las
enkele verzen voor uit Lukas 18. Hij zei
dan: De Bijbel begint met een sombere blad
zijde „En duisternis was op de aarde". De
schepping zou eohter nooit de schepping zijn
geweest, wanneer die duisternis er niet ge
weest was. God heeft duisternis noodig om
Zijn licht te laten schijnen. God werkt altijd
in den nacht In den nacht der schepping,
in den nacht van Bethlehem, in den nacht
j van onzen tijd.
j De kinderen Gods zijn in slaap gevallen
en weten haast niet meer, wat er rondom
hen gebeurt
Ja, wel is het heden een nacht.
De nacht is de tijd van de misdaad en
nooit was er ook zooveel misdaad als nu.
In Amerika kunnen de gevangenissen de
misdadigere niet meer bevatten. Ze liggen
zoo maar in de open lucht, bewaakt door
hun bewakers.
De nacht is de tijd van geesten en spoken
Zoo hoort men ook nu van allerlei demo
nisch gedoe. In Berlijn wordt het spiritis
tisoh klooster gebouwd, van waar uit straks
de openbaringen de wereld ingezonden wor-
Allerlei nacht is het dus. Maar het is de
laatste nachtwake. Wij zien reeds de eerste
stralen van
Dan stond spr. stil bij den nacht van Abi-
me-leoh, Laban, Jakob en anderen en sloot
clan met den wensch, dat in deze Conferen
tie niet een fakkeloptocht van Maranatha-
menschen zal worden gehouden, doch dat
leder onzer zijm kaars brandende mooht hob
ben in eigen leven.
Na het zingen van lied 671 kreeg Ds. C. J.
Hoekeiidijk het woord. Hij stelae dc
vraag waarom deze Conferentie is belegd.
Bij het helpen van een zieke gaat het altijd
om drie dingen, nl. wat is de diagnose? wat
is de therapie? en hoe zal het afloopen?
Welnu, wij willen heden, aldus spr., de
diagnose van onzen tijd stellen, morgen de
therapie en overmorgen de prognose.
Wij zijn met het Christendom van onzen
tijd niet tevreden. Het is niet genoeg om
gered te zijn, wij moeten komen tot al de
volheid Gods. In Israël gaf God een paasch-
lam en dat moest geheel worden opgebruikt
niet allen het bloed, maar ook het vleesch.
Welnu, dat is symbolisch. Als God ons het
Lam Gods geeft, dan moeten wij dat geheel
gebruiken. Hij is ons gegeven tot kennis, ge
rechtigheid, heiligheid en volkomen verlos
sing. Zoolang wij dezen viervoudigen- zegen
nog niet bezitten, is cxns leven nog niet op
peil gekomen.
Doch wij zijn niet allen ontevreden,
maar ook beangst. Alles is tegenwoordig
ontwricht: het huwelijksleven, het huiselijk
leven, het vereenigingsleven, het maatschap
pelijke leven en ook in vele gevallen het
kerkelijke leven.
Hoe staat nu het Christendom in deze
ontwrichting? Is het een rots, waartegen
de golven breken? een licht in den donke
nacht? een wegwijzer uit den doolhof?
it zou het moeten zijn, maar dat is het
niet. Vele Ghristenea zijn als Simson, die
geroepen werd om Israël tc verlossen en
er ook de kracht toe kreeg, maar die
zijn Nazireërschap had verbroken en zijn
kracht had verspeeld. En wat wol het
ergste was hij wist niet eens, dat de
Heere van hem geweken was. Zoo zijn ook
vele Christenen als deze Simson. Zij heb
ben hun Nazireërschap verbroken en kun
nen niet doen wat zij doen moeten.
Vele Christenen zijn als die man, die hoo
rnen ging hakken aan den Jordaan en die
toen zijn bijl verloor. Bleef hij nu mot den
steel doorhakken, dan was dit wel veel
gemakkelijker en maakte - ook wel veel
lawaai, maar er vielen geen hoornen
Zoo hebben ook vele Christenen hun bijl
verloren en werken wel door, maar het
draagt geen vrucht meer.
Is dit dc diagnose, dan kunnen wij mor
gen zeggen wat moet geschieden om den
weg tot een nieuwe opwekking te banen.
Ds. Waardenburg ging hierna voor
in dankzegging. Daarna werd meegedeeld,
dat des morgens ora 10 uur bidstond zal
worden gehouden, om 3 uur samcnkomsl
en dat Donderdagavond de sluitingssamen
komst zal gehouden worden, niet in „De
Eendracht', maar in de „Samaritaan"',
Linker Rottekade 100.
VERSPREIDING DER H. SCHRIFT.
Te Amsterdam in het Oranjehuis werd
Maandagmiddag jl. de jaarlijksche leden
vergadering gehouden van de Vereenigmg
tot verspreiding der Heilige Schrift, Kei
zersgracht 328, te Amsterdam, onder voor
zitterschap van Ds. J. H. F. Rcirime, Ned.
Hervormd predikant aldaar.
De aftredende Bestuursleden, Ds. S. G.
de Graaff en de. heer M. J. Heule, werden
herkozen.
Het door den penningmeester uitgebrach
te verslag werd goedgekeurd. Uit het ver
slag van den secretaris bleek, dat over het
afgeioopen boekjaar werd verstrekt: 3663
Bijbels, 358 Nieuwe Testamenten, 12 Oude
Testamenten, waarvan geheel gratis: 196»
Bijbels, 282 Nieuwe Testamenten, 1 Oud
Testament; verder werd geheel gratis ver
strekt: 70.968 Evangeliën, 41.832 Evang.
boekjes, 77.107 kalenders, 6386 uitgekozen
Schriftgedeelten, 155.600 Bijbelbladen en
Belooningkaartjes, 360.000 ex. Maandblad
„De Kindervriend", 22.855 Psalmboekjes,
467.119 wandteksten, 2294 Bijb. Prenten
boeken.
EVANGELISATIE.
Ds. H. J. Hak te Alkmaar heeft bedankt
als lid van de Vereeniging voor Inwendige
Zending in Noord-Holland. Als voor
zitter is thans benoemd Jhr. Mr. L. A. van
den Brandeler te Alkmaar, terwijl in diens
plaats secretaris is geworden Ds. J. G. Steen
beek Jr. te Zunderdorp. Als vice-voorzitter
is opgetreden Ds. A. A. Dönszelmann te
Amsterdam.
LEGER DES HEILS
Een conferentie der voornaamste officieren
van het Leger des Heils uit alle deelen van
de wereld is onder leiding van generaal Hig-
sens te Newington Green in Engeland aange
vangen. De conferentie is belegd om de con
stitutie van het Leger te herzien in den geest
van de gezichtspunten, die 2 jaar geleden, toen
de Hooge Raad bijeen was, naar voren
den gebracht O.m. worden besproken: het
beheer van de eigendommen van het Legei,
de benoeming van den generaal en de leef
tijd waarop hij moet heengaan als zoodanig
en de zeer vitale aangelegenheid der autocra
tische controle.
te conferentie beraadslaagt slechts en
heeft geen enkele machtshevoegdhcid, in te
genstelling met de bijeenkomsten van den
Hoogen Raad.
De conferentie is privé, maar er zullen com*
munique's worden uitgegeven.
ZENDING.
:n belangrijk legaat. Advocaat
Jan Kevter, oud-lid van den Volksraad in de
Kaap voor Ficksburg, heeft een som vnn
150.090 dollar voor het Zendingswerk van de
Ned. Geref. Kerk in de Kaapprovincie (Zuid-
Afrika) gelegateerd. Dc Ned. Geref. Kerk in
de Knap heeft per jaar 52 000 dollar voor
haar Zendingswerk in het buitenland noo
dig, d. i. Nyassaland, Mashonaland, Soedan,
enz. Voor de werkzaamheden in het binnen
land heeft men 6000 dollar noodig, zoodat
het legaat een welkome aanvulling is.
HOOGER ONDERWIJS
Prof. Dr. F. ROELS.
Aan Prof. Dr. F. Roels is op zijn verzoek
eervol ontslag verleend als buitengewoon
hoogleeraar aan de R.-K. Universiteit te
Nijmegen.
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN.
Prof. Dr. P. H. G. van G i 1 se, nieuw
benoemd hoogleeraar als opvolger van
Prof. Kan voor het onderwijs in de Keel-,
Neus- en Oorheelkunde, heeft hedenmid
dag in het Groot-auditorium, zijn ambt aan
vaard met een rede over: „Ontleedkundige
vajiaties cn hun ziektekundige beteekenis
op het gebied der Keel-, Neus- gn Oorheel
kunde".
Spr. besloot zijn rede met gebruikelijke
toespraken.
MEDISCHE HOOGESCHOOL TE BATAVIA.
Toen, vier jaren geleden, de organisato
ren van de Medische Hoogeschool te Ba
tavia gewaagden van 30 a 40 studenten,
waarop in 1930 te rekenen zou zijn, werden
zij voor onverbeterlijke optimisten aange
zien, naar de „Banier", Chr. weekblad vooi
Ned.-Indië, herinnert
En hoe is de zaak nu geloopen?
In het eerste jaar lieten zich 27 studen
ten inschrijven, in het 2de jaar 33, in het
3de jaar steeg dit tot 74 en het juist be
gonnen 4de jaar boekte niet minder dan
1)7 nieuwe studenten.
Er zijn nu totaal 216 ingeschreven en
men nadert nu reeds het op taxatie berus
tende aantal van 250 voor de volgroeide
Geneeskundige Hoogeschool een aantai,
dat vijf jaar geledén belachelij-k werd ge
vonden.
Sinds de oprichting bedraagt het aantal
afvallers slechts 16, waarvan één overleed,
3 naar de Rechten overgingen en 5 hun
studies in Nederland voortzetten.
Het aantal werkelijke mislukkingen be
draagt dus slechts 7, een cijfer dat stellig
gunstig afsteekt bij die van de Rechts
Hoogeschool.
Het over^roote deel der nieuw ingeschre
venen (58) behoort tot de Inheemsohen, 27
Chineezen en 9 Europeanen. Er zijn vijf
vrouwelijke studenten, drie van Inheemsohe
en twee van Ghineesche landaard.
N. D. D. D. TE AMSTERDAM.
Het adres van den ab-actis van het Stu
dentencorps „Nil Desperandum Deo Dule"
aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, is.
R. C Harder, Hugo de Grootplein 16III te
Amsterdam.
MIDDELBAAR ONDERWIJS
ONDERWIJSRAAD IN NED. INDIfi
De Onderwijsraad in Ned. Indië, in pleno
vergadprd, heeft de volgende beslissingen
genomen:
lo. Verworpen werd heit voorstel, waarin
werd uitgesproken, dat het ongewenscht
de volksschool en de etandaardschool in een
onderbouw onder te brengen.
2o. Met groote meerderheid werd de ooi*
derbouw met het Nederlandsch als leervak
aanvaard. Men meende daarin aa
zwaren der inlandsche groepen tegemoet te
moeten komen, hoewel ook nu weer op pae-
dagogische gronden sympathie werd uitge
sproken voor de verdrijving van het Neder
landsch uit den onderbouw. Aangedrongen
werd op zoo gering mogelijke uitbreiding
ven het aantal onderbouwen.
3o. Voor alle Nederlandsche onderdanen
—i niet-Nederlanders werd het geheele
systeem, dus ook de onderbouw a. zonder
het Nederlandsch aanvaard.
4o. Verworpen werd een aparte Neder
landsche school voor niet-Ned er landers. Hij
die is geassimileerd, krijgt toegang tot de
Nederlandsche school voor Nederlanders.
Getracht werd neder te formuleeren wie
geassimileerd moeten worden geacht
5o. De splising na drie jaar werd
vaard, evenals de schakel-klasse, die van
verschillend karakter moet zijn, al naar zij
voldoende leerlingen van den onderbouw b.
dan wel geselecteerde leerlingen van den
onderbouw a. ontvangt
6o. Voor goede leerlingen, afkomstig van
den onderbouw b., blijft de mogelijkheid be
slaan van een zevenjarige opleiding.
7o. Aangenomen werd het verzoek om in
de gebouwencomplexen schoolgemeenschap
pen te vormen, die onder een bekwaam lei
der, goede waarborgen voor een juiste e>caif-
tinc van bet leerlingen-materiaal hiedern
8o. Ook voor de Nederlandsche school
werd de behoefte gevoeld, een deel der
vraagstukken, die "bij de herordening ter
sprake kwamen, aan de orde te stellen.
CHR. M. O. EN V. H. O. IN ZEELAND.
Te Middelburg is, naar de „Zeeuw
meldt, in een vergadering van voorstanders
van Chr. Middelb. en Voorber. Hooger Ou
derwijs opgericht een vereeniging tot be
vordering van Chr. Middelb. en Voorber.
Hooger Onderwijs voor Zeeland, gevestigd
te Middelburg.
De statuten werden met algemeene stem
men vastgesteld. Een voorloopig comité is
gekozen, betaande uit de heeren Ds D.
Scheele en Dr. K. Huizinga te Middelburg
en Burgemeester A. Bakker tc Koudekemo
Binnenkort zal een algemeene ledenverga
dering worden gehouden, waarin een defi
nitief bestuur zal worden gekozen.
LEERAREN IN PLANT- EN DIERKUNDE
Amsterdam hield Zaterdagavond
de Vereeniging van Leeraren in de Plant- en
Dierkunde een drukbezochte ledenvergadering
het Gem. Lyceum voor meisjes. Na bespre
kingen over plannen voor een eigen tijd
schrift, hield Dr. J. Hofker een voordracht
„Dierpsychologie in de Middelbare
School'". Er volgde een uitvoerige discussie.
Hierna demonstreerde Dr. W. H. v. Seters
zyn microprojectie-apparaat.
LAGER ONDERWIJS
HOOFDBENOEMINGEU.
Sloten (N.-H.), C. Schipper, hoofd te
Dinteloord.
Noordwijkerhout (Herv. School), P.
J. Arends, 1ste uad. te IJmuiden (Insin-
gerschool).
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN.
Poerbolinggo (Java), H. J. Steensma,
leeraar Chr. Kweekschool te Leeuwarden
Vertrek 2 Jan. a.s. van Marseille per s.s.
^u.len, U (Chr.-Nat- School), mej. C. C.
van de Plassche te 's Heer Abtskerke (Z.).
Ing. 1 Fehr.
Schaesberg (L.), A. van Woudenberg
te Amersfoort
ONDERWIJZERSVERGADERINGEN.
De afd. Schoonhoven der Vereen,
an Chr. Onderwijzers en Onderwijzeressen
in Nederland en de Overzeesche Bezittingen
houdt Zaterdagmorgen 15 November a.s. in
liet Weeshuis aldaar een vergadering, waar
in de heer W. Oova een inleiding zal hou
den over „Pascal" en de heer F. Bouw
meester het Bijbelsch onderwerp „De En
gelen" zal behandelen.
Te Enschedé heeft het Opcni*ire-
Sohoolhoofd Houwen, die zijn arbeid neer
legt, in een 6pecialen ouderavond afscheid
genomen. In het blad „Tubaoïtia" lezen we,
dat de heer H. bij deze gelegenheid een rede
hield om te verklaren: „waarom de Open
bare School dó School is en moet zijn".
We kunnen ons wel begrijpen, dat er voor*
standers van de Openbare School zijn, die
uit overtuiging (hut standpunt innemen.
Maar de redeneering, die de heer Houwen
liet volgen om dat standpunt te verdedigen,
kunnen we moeilijk vatten. Hij sprak o.m.
aldus: „Niet de ouders alléén hebben recht
op bun kinderen, ook de staat, de samenle
ving, waarvan de kinderen later leden zul
len zijn. En de samenleving moet gebouwd
zijn op waardeering en medeleven".
Dezelfde redeneering 20U o.i. gevolgd kun
nen worden om de Bijzondere School aan te
prijzen, de School die van de ouders uitgaat
en die door gezinnen, de kernen van de
maatschappelijke samenleving, in het leven
worden geroepen en onderhouden.
De heer Houwen zei verder: „Geen kunst
matige scheiding mag duwen aan die grond
vesten van een juiste saamhoorigheid. En
zeker mag men de kinderen niet opvoeden
tot zulke verderfelijke ideeën. Scheiding en
onderscheiding naar abstracte verschillen
liggen het kind niet. Het kent geen verschil
tueschen orthodox en modern, noch üus-
schen kapitalisme en socialisme".
We willen aannemen, dat" „abstracte ver
sdhillcn" niet door het kind in hun volle
breedte en diepte verstaan worden. Maar
door de opvoeding van-huis-uit verstaan zij
reeds heel wat meer dan de heer Houwen
ons wil doen gelooven. De Christen-oudere,
die de roeping verstaan hufi kinderen op tn
voeden in de vreeze des Heeren, zijn er van
doordrongen, dat het „abstracte" niet uit
opvoedingesfeer van het kind geweerd kan
en mag worden. En wat te zeggen van de
openbare onderwijzers, die kinderen laten
meeloopen in 1 Mei-betoogingen voor een
politiek-economisch stelsel als T socialisme
is, steunend op hot historisch materialisme,
den klassenstrijd en de meerwaarde-theorie?
De spreker ging aidus voort: „Dat, wat het
kind werkelijk trekt, dat wat alle kinderen
londer onderscheid trekt, maakte de houw
rail bijzondere scholen niet noodzakelijk".
We vragen: zou de Openbare School pre
cies geven wat alle kindoren trekt? Of het
onderwijs „trekken" zal, hangt niet enkel
aan het leerplan, maar ook aan den leer-
trank Maar 't gaat bij de opvoeding niet.
om wat de kinderen trekt, maar om wat ze
oor het later leven noodig hebben. En daar*
bij beslist wat de ouders als roeping voor
het leven zien.
Dan kom er iets héél fraais. De heer Hou
wen zei verder: „Juist de oprnbare school
kan dat geven, omdat ze de school is. niet
gebonden aan fossielen van wal eens levend
Christendom was, maar omdat ze uit dat
Christendom het concrete, het tastbare, de
Christelijke deugden leert. De schooi, waa-«u
onderwijzeis staan, die een meening mogen
hebben over alles wat in de wereld leeft,
maar die hun eigen will-n en handelen ge
leid zien en wenschen door wet en weten
schap wat des kinds is en wn-t de maat
schappij er later van wensclit. De school
waar de onderwijzers niet om behoeven te
zien naar kerk of voogd, waar de onderwij
zers werken in vrijheid, toch gebonden; met
vurig streven, -toch beheersdht. De openbare
school, de eenige school, ónze school met U
propagandisten".
7e zien en hooren in deze laatste bewe
ringen heel wat knallend vuurwerk. I)e
Scholen met den Bijbel worden blijkbaar be
schouwd als „gebonden aan fossielen van
wat een© levend Christendom was". Zoo iets
hebben we meer gehoord. Ook dat de Open
bare School eigenlijk „de Chrislelijke
School" hij uitnemendheid is. Maar daar is
dikwijls onzerzijds op gereageerd, dat
nu maar geen inkt meer aan verspil
len zullen. Alleen willen we toch met droef
heid er op wijzen, dat er altijd nog enkelen
gevonden worden, die aan zulke beweringen
geloof hechten, terwijl za toch kunnen we
ten, dat op de Openbare School, waarvan
dan door den heer Houwen gezegd wordt,
dat ze „uit het Chrietendom het concrete
leert", de naam van Jezu6 Christus els
Zaligmaker zelfs niet genoemd en aangebe
den raag worden!
De voorzitter van de Oudercommiesie of
freerde het scheidende Openbare-School-
hoofdde werken vazi Mr. P. J. Troelstra,
Meer zullen we van en over dezen af
scheidsavond maar niet zeggen
ONDERWIJS IN DE FRIESCHE TAAL.
Op 15 November a.s. zal vanwege „It Boun
fen Fr. Selskippen büten Fryslan'' des avonds
om 8 uur in het American hotel te Amsterdam
een openbare vergadering worden gehouden
voor het onderwijs in de Friesehe taal. Het
woord zal worden gevoerd door de heeren Prof
Dr. T. Brandsma, O. Carm, hoogleeraar aan de
R. K. Universiteit te Nijmegen en lid van den
Prov. Frieschen Onderwijsraad; en D. Kalma.
letterkundige- te Leeuwarden.
Door de welwillende medewerking van den
heer C. Dokkum en eenige zijner leerlingen zal
op dezen avond kunnen worden uitgevoerd een
nieuwe compositie van het Friesehe volkslied
van den heer C. Dokkum, onder leiding van
den componist; de dames A. Jonker en Fr.
Winkelman zullen Friesehe liederen zingen
(eedichten van Dr. Postma, F. Schurer, Pitere
Jelles e.a., muziek van C. Dokkum, Joh. en J.
H. de Rook e.a.)
ACADEMISCHE EXAMENS.
Tg. Gesl.prop.e:
de heer R. Vissers i
>nt, de heeren N. C.
mej. A. J. Erd-
Gesl Gcuig-eleerdheld: prop e
nln^en (met lof).
ersltelt t
Taal: doct.e
slaand: Godgeleerdheid:
Pliester en V E. f
Apothekersassleent,
Heorlerba&n. Afgcv
Rijksuniversiteit te Groningen.
Gesl.: Wis- en Natuurkunde: cand.ex., mej C. J.
H. Pekel der.
EXAMENS-MECHANICA
Den Haag. 11 Nov MO. Akte K6. Hoogere
EXAMENS-LOGOPAEDIE
Den Haag, 11 Nov. Gesl. voor het diploi
Spreekonderwljs der Vorec
P.
M. Kloet. C. M
EXAMENS-STUURMAN
AMALIA VAN SOLMS
EN
HET HUIS TEN BOSCH
Frederik V, van moederszijde een klein
zoon van Prins Willem van Oranje, keur
vorst van de Palts, de ongelukkige koning
van Bohemen, bijgenaamd de Winter
koning, had in het jaar 1621 de wijk ge
nomen naar Holland, waar hij door de
Algemeene Staten vriendelijk en gastvrij
was ontvangen. Hem werden zelfs in den
Haag ter woning afgestaan de groote huizen,
die aan van Oldenbarnevelt en zijn schoon
zoon van der Mijle hadden toebehoord, ter
wijl de Staten van Utrecht hem te Rhenen
een stuk grond aanboden, om daar een
paleis te stichten.
In het gevolg van zijn gemalin Eliza
beth van Engeland bevond zich een hof
dame, Amalia van Solms geheeten, de
dochter van 's konings opperhofmeester
Joan Albrecht, graaf van SoLme
Braunfels en Agnes de Wittgen
stein.
Amalia was geboren in den Haag op den
31en Augustus 1602, dus op denzeifden da
tum, waarop 278 jaar later haar afstamme
linge in het achtste geslacht, de tegenwoor
dige Koningin der Nederlanden, het levens
licht zou aanschouwen.
Or> deze toen 23-jarige dame vestigde
Prins Maurits in 't jaar 1625 de aandacht
van zijn broeder Frederik Hendrik
met den raad haar ten huwelijk te nemen.
Maurits' gezondheidstoestand ging er in den
laatsten tijd niet op vooruit, hij lag ziek te
bed en hij voelde wel, dat de leverkwaal,
Honthorst 1634).
hij leed, hem geen lang leven meer
gunnen zou, en als Frederik Hendrik niet
huwde, zou met diens dood het geslacht
Nassau-Oranje in de manlijke linie zijn uit
gestorven.
Maurits moest erkennen hoe ongeregeld
en verkeerd zijn leven was geweest en hij
raadde zijn broeder ten sterkste af zijn
voorbeeld te volgen. Bovendien was Frede
rik Hendrik toen al 41 jaar oud, dus als
hij trouwen wilde, moest hij daarmede niet
lang meer wachten.
Frederik Hendrik gaf gehoor aan den
raad van zijn broeder; het huwelijk werd
den 4en April 1625 voltrokken, en weinige
dagen daarna, den 23en April, blies Prins
Maurits den laatsten adem uit in het paleis
„het Oude Hof" in het Noordeinde in den
Haag. Eerst den 26en September d.a.v. werd
zijn stoffelijk overschot bijgezet in den vor-
slelijken grafkelder te Delft.
Amalia van Solms ontving als huwelijks
gift van de Staten van Holland een som
van 20.000 gld., terwijl de Staten van
Utrecht haar een schilderij van Roeland
Savery en het volgende jaar een van Paul
Moreelse ten geschenke gaven, voorstellende
een herder en een herderin.
De prinses wordt ons beschreven als een
vrouw van meer dan buitengewone schoon
heid, bedeeld met een uitnemend veratand,
een schranderen geest, een helder oordeel
en een eerbaren levenswandel. Maar aan den
anderen kant was zij niet vrij van eergie
righeid en wordt haar ten laste gelegd, dat
zij niet van baatzuchtigheid was vrij te
pleiten, daar zij al te zeer gezind was om
zich in de staatszaken te mengen.
Overigens was zij een vrouw van fijne
beschaving en vorstelijke manieren, die het
hofleven op hooger peil bracht dan het tot
nu toe hier te lande was geweest, ja, die
haar hof maakte tot een van de schitterend
ste van Europa. Of zij de grootscbheid des
levens, die zij zocht, hooger achtte don de
eenvoudigheid des geloofs, die ook voreten
en voretinnen noodig hebben om getroost
te leven en eenmaal zalig te sterven, daar
van zwijgt de geschiedenis.
Dit is zeker, dat de Haagsche predikanten
het niet op haar begrepen- hadden. Met het
oog op haar eenvoudige afkomst en haar
spoedige verheffing tot prinses van Oranje
werd zij op niet zeer hoffelijke en kiesche
wijze in prieken, waarbij zij zelf tegen
woordig was, vergeleken met Esther, de
arme nicht van Mordeohaï, die tot koningin
was verheven. Zij zelve gaf van fijner gevoel
blijk door na haar verheffing tot lijfspreuk
te kiezen: Quid reddam Domino? d.i.
„Wat zal ik den Heere vergelden?"
Frederik Hendrik had zich niet veel tijd
gegund voor de zaken van zijn huwelijk.
Veertien dagen vóór zijn trouwdag was hij
eerst uit het veldleger te 's-Gravenhage
aangekomen en acht dagen na zijn huwelijk
zat hij alweer bij zijn troepen, die Breda
Het huwelijksleven van deze vorstelijke
personen werd geadeld door wederzijdsche
liefde en was gezegend met een negental
kinderen, waarvan vier jong overleden zijn.
Zoo werd er den 4en Augustus 1630 een doch
tertje Elisabeth geboren, dat dadelijk na
de geboorte stierf. En den 30 November 1639
een zoontje. Hendrik Lode wijk ge
heeten. dat den 29 December weer werd weg
genomen. Het eerste kind was een zoon, de
latere Prins Willem II, bij wiens geboorte
de Algemeene Staten, die zich tot gevaders
van den jongen prins hadden aangeboden,
hem een lijfrente vereerden van 8000 gul
den, waarvan de rentebrief in een gouden
doos was gesloten. De Staten van Holland
schonken hem een jaargeld van 5000 en dc
stad Delft een van 600 gulden.
En verder werden aan het vorstelijk echt
paar vier dochters geschonken: Louise Hcn-
riëtte, Albertine Agnes, Henriëtte Catharine
en Maria, van wier lotgevallen en lustpa
leizen ik vroeger reeds allerlei mededcelin-
gen heb gedaan.
Meer dan eens heb ik gelegenheid gehad
te wijzen op de liefde voor de kunst, die
dit echtpaar bezielde, cn die zich open
baarde in de waarlijk vorstelijke verblijven,
die zij bezaten of lieten bouwen. Geen moeite
of kosten werden gespaard om die te doen
versieren en vèrfraaien door de beste kun
stenaars, die het land opleverde, van wie
ik alleen wil noemen den in de kunst van
het vervaardigen van goudleeren behang
sels vermaarden Hans le Maire to Am
sterdam.
Ook werden deze paleizen verrijkt met een
keur van schilderijen, die het prinselijk
echtpaar met een zekeren hartstocht ver
zamelde. Zoo gaf de Prins aan den grooten
schilder Rembrandt opdracht tot het
schilderen van een reeks tafereelen uit het
leven van Christus, die de kunstenaar van
1633 tot 1646 vervaardigde. Met uitzondering
van „de Besnijdenis", die verloren gegaan
is, bevinden deze stukken zich thans in de
„Alte Pinakothek" te Mtlnchon. Ook aan
andere schilders werden herhaaldelijk be
stellingen gedaan, zoo aan Gerard van
Honthorst, die verscheidene portretten
van de prinselijke familie maakte, o.a. een
portret van Frederik Hendrik in zijn ouder
dom, dat zich thans in het Mauritshuis
bevindt In 1643 kreeg hij voor het schilde
ren van verscheidene conterfeitsels 3285 gld,
Aan Hercules Sanders, die ook
's Prinsen portret schilderde. Aan den Ant-
werpschen schilder Gonzales Coques,
wien het prinselijk paar een reeks van tien
schilderstukken uit de geschiedenis van
Amor en Psyche bestelde, welke kunstwer
ken nu helaas! verdwenen zijn. Aan den
eveneens te Antwerpen wonenden bloem
schilder Daniel Seghers. die door
Frederik Hendrik en later door zijn weduwe
met eerbewijzen en kostbare geschenken
overladen werd. De prinses zond hem o.a.
in 1652 een schilderstok, ene palet en zes
penseelen van goud, alles vervaardigd door
den beroemden Haagschen goudsmid Hans
Coenraet Brechtel; wederkeerig ver
eerde deze schilder den Prins eenige schil
derijen. Aan Thomas Willeboirts,
wien de Prins in 1642 voor twee schilderijen
(waarvan er nu nog een in het Mauritshuis'
berust) 1200 guldon betaalde, en die nog
verscheidene andere opdrachten van hem
ontving. Nog talrijke schilders van naam, te
veel om op te noemen, waren voor hem
werkzaam en schatten gelds besteedde hij
voor al die kunstwerken.
Behalve door Gerard van Honthorst liel
de Prins ook door andere schilders portret
ten van zich zelf en zijn huisgenooten ma
ken. Zoo door A n t h o n i e van D ij c k, die
een schilderij maakte van den Prins, rijn
gemalin en zijn zoon; door Mich iel
Jonsz. van Mierevelt, Adriaen
van Nieulandt, Jan Anthonisz.
van Ravesteyn en anderen. Voorts
heeft de beroemde Q u e 11 i n u s en hebb n
nog tal van andere beeldhouwers beelden
gemaakt voor zijn paleizen en parken, ter
wijl Rombout Verhulst een geheel 1-
houwd marmeren borstbeeld van Frederik
Hendrik vervaardigd heeft en Francisco
Dieussart in 1646 marmeren beelden van
vier Oranjeprinsen moest vervaardigen,
waarvoor hij 4000 gulden ontving.
Al deze kunstschatten dienden tot opluis
tering van de paleizen en lustverblijven, die
het kunstlievend echtpaar bezat, als: het
Stadhouderlijk Kwartier op het Binnenhof
en het Oude Hof, beide in den Haag, het
Kasteel te Buren, het Huis ter .Nieuwburg
te Rijswijk, het Huis Honselaarsdijk bij
Naaldwijk, het Hof (e Dieren, het Kasteel
Zuvlestein bij Amerongen en andere.
Hoe druk Frederik Hendrik het ook had
met de krijgsbedrijven, die hij ondernam, zoo
liet hij zicli toch dagelijks op de hoogte
brongen vnn de werkzaamheden aan en do
vorderingen van de werken, die onder han
den waren en hij toonde daArin de grootste
belangstelling. Van deze zaken, die de kunst
betroffen, was zijn secretaris Con6tan-
t ij n Huygens, die zelf zooveel liefde voor
de kunst bezat, zijn trouwe raadsman; doze
vergezelde zijn vorstelijkcn meester op zijn
tochten en in het leger en hield op zijn
beurt Amalia trouw op de hoogte van het
geen er met haar prinselijken gemaal voor
viel en van wat er belangrijks in het leger
gebeurde.
Als „eonstbewaerdcr" van al zijn schilde
rijen stelde do Prins in 1646 aan een zekeren
Dirck Craey, die ook zelf schilder was,
op een jaarwedde van 1000 gulden, „mits
sijn goede oxperientie ondc bequamheyt".
E. D. J. DE JONGH Jr,
