Godesia
D
Stalen meubels
vJEYSERS
N.V. Houthandel vi Firma J. 1G. ALBLAS
GELDEN beschikbaai
Zwaanshals No. 203-205
BOUWBLAD No. El
i^teutoe ïnbsclje Courant
VOOR VOORBURG
ALLEEN
WONINGBUREAU
„VRONESTEYN"
Bnnill!!!lin!iii[ll!.!!ll!iilllllll!lllllili!!lll!BLIilIRilUIISlllSlIIDIIIillllIIII!ffllliil!!!^ll
MAANDAG MEI 1930
E BOUWKUNST
DER MIDDELEEUWEN
DE GOTHIEK
Niet ceri plotselinge ommekeer, maar een
gestaag zich ontwikkelen van een schep
pende! i menscheliikcn geest, doet de Ro-
maansche kunst tegen het midden der 12e
eeuw in Frankrijk (in andere landen 1200
a 1250) geleidelijk plaats maken voor de
Gothische kunst; het Romaansch was als
het ware een prelud'um van de Gothiek.
liet tijdperk strekt zich uit van 1150 (1200
a 1250 tot 1120 (Italië) of 1500 h 1320 in
de noordelijke landen.
De naam Gothiek is sinds de 16e eeuw
bedoeld als scheldnaam (Gothen in don zin
van barbaren). Deze beschimping kwam
vooral van de Italianen, bij wie de Gothiek
niet zeer gewild was.
De Gothen zelf hebben er nooit iets mee
te maken gehad, want zij waren reeds
vóór de 6e eeuw uit Europa verdwenen. De
Italianen beschouwden de noordervolken
echter als hun afstammelingen. Raphael,
die dweepte met alles wat Grieksch was,
sprak in een brief aan den paus zijn afkeu
ring uit over de Gothiek, en Vassari, die,
als bij ons Karei van Mandere, de levens
van kunstenaars beschreef, zeide ergens:
„God beware ons voor de kunst der
Gothen!"
Drie eeuwen larjg, tot op de helft der 10e
eeuw, is de Gothiek in geen enkel land als
een ernstige kunstuiting beschouwd.
Molière schreef hij gelegenheid van de in
wijding van het koninklijk paleis te Ver
sailles: „Nu is Frankrijk eindelijk van de
beroerde manier der Gothiekers verlost".
Een Duitsch bouwmeester noemde haar la
ter „das grandiose Elend des Mittelalters",
en bij ons werd in een boekje van Fokke
Simons die een bekend paedagoog was
en naar wien in Amsterdam een straat is
genoemd dat de toen gangbare meening
vertolkte, gezegd, dat bouwkunst was het
bouwen met kolommen. Zonder kolommen
wsa bouwen geen kunst
Op een vraag, of er dan tusschen de
klassieken en de 16e eeuw geen bouwkunst
was, antwoordde hij: „Neen, tenzij de
Gothiek ook als bouwkunst in aanmerking
komt."
De Franschen waren de eersten, die in de
'Gothiek weer iets zagen. De Fransche
schrijver Huysmans o.a. van ooi-sprong
een Nederlander noemde de Gothiek: de
ontvouwing van de ziel des Christens.
De Gothiek, zegt Prof. van der Pluym, is
'de eenige kunst, die geen verval heeft ge
kend: ook zij is gestorven, maar op het
toppunt van haar bloei, toen niets hoogers
te bereiken viel.
Na de herlevende bewondering Is de Neo-
1 'Gothiek ontstaan, die echter geen reden
van bestaan had. Zij werd beoefend door
bouwmeesters, die geen eigen aard of
spraak meer hadden en naar wensch ook
in andere stijlen bouwden.
Het is niet geheel waar, dat, zooals in
veol boeken staat geschreven, de spitsboog
het hoofdkenmerk is van de Gothiek, want,
zooals hierboven reeds is gezegd, de spits
boog stamt uit Afrika en is van Arabischen
oorsprong. De kunst zelf vindt haar oor
sprong deels in het verstand, deels in het
gevoel, die elkaar in de kunstwerken tel
kens kruisen. De oorsprong der Gothiek is
te zoeken bij de Franschen, en wel te Sois-
sons, in Noord-Frankrijk. Heftig hebben de
Duitschers de eer voor zich opgeëischt,
maar zij werden, zelfs door hun eigen we
tenschappelijke menschen, o.a. Krause, uit
Freiburg, in het ongelijk gesteld.
Nu eens spreekt het constructieve,dan
weer meer het decoratieve element. Vóór al
les komt het er op aan. dat de mensch de
materie beheerscht. De functie van hot ge
welf kruisgewelf op ribben moest wor
den doorgrond en wel speciaal in verband
met den spitsboog. Door toepassing van rib
ben, die langzamerhand ook werden gepro
fileerd. konden de tusschenvakken minder
zwaar worden. Deze nieuwe ideeën hebben
tot gevolg de toepassing van steunbeeren
contreforten waardoor druk en tegen
druk elkaar oplossen, en in verband hier
mee de z.g.n. luchtbogen, welke als grijp
armen het geheele gebouw omvatten en een
aesthetisch, vibreerend element scheppen.
Bij de groote spanning van den midden-
beuk werd het vraagstuk moeilijker dan in
het Romaansch en zien we de toepassing
van het zesdeclig gewelf opkomen, bijv. in
Normandië, terwijl daarna een rechthoe
kige grondslag voor het gewelf, inplaats
van dit zesdeclig op vierkant plan, alge
meen wordt aanvaard. Met deze evolutie
zien we het muurwerk aanmerkelijk lichter
worden, terwijl grootcre raamopeningen
daarin voorkomen.
Zeer karakteristiek is in de Gothiek ook
het verhoudingsstelsel. Was bij de klas
sieke bouwkunst de dikte van de zuil de
eenheid, en regelde zich hiernaar haar
hoogte en dc verdere architectonische op
bouw, z'oodat bij een tweemaal breeder plan
ook de tweemaal hoogere tempel kwam; m
de Gothiek daarentegen is dit geheel ver
dwenen. Hier is de grootte van den mensch
het uitgangspunt, waarnaar de verhoudin
gen van deur, borstwering, portaal, enz.
worden bepaald.
Naarmate de Gothiek voortleeft, verfijnt
zij zich hoe langer hoe meer van het mas
sieve naar het ijle. van het vlak naar dc
lijn van het gcslotcne naar het openge
werkte, wat vooral uitkomt in torenspitsen,
wimbergen en tracceringen in de vensters
(staaf- cn maaswerk). Overal willen zich
haar vormen de lucht inboren met fijne
pinakels, kogels, kruisbloemen, enz.
Ook in den plattegrond der kerk zien wc
het lichtere voor het zwaardere in de plaats
komen. Drie, vijf cn zeven beuken of sche
pen door rijen bundelzuilen onderling go-
scheiden, vormen met dwarsbeuk cn koor
in plan een halve veelhoek dc lioofd-
indceling. In Frankrijk sluiten zich bij het
koor vaak afzonderlijke kapellen aan, die
als een krans den kooromgang omsluiten.
De krypt wordt nu zelden meer gebouwd,
zoodat' dc vloer van het koor slechts eenige
treden verhoogd komt te liggen.
Werden bij dc Romaanscho kerken dik-
wij Is vijf, soms zeven torens gebouwd, in
de Gothiek zal de voorgevel een of twee
torens krijgen, die heel veel hooger rijzen,
terwijl zich boven het kruis nu eens een
Hoofdstuk I cn II zijn opgenomen in
de Bouwwereld van 5 en 12 Mei jJ,
jne dunne spits, dan weer een
in verheft.
Tot de ontwikkeling der Gothiek, waarin
ien tot steeds gewaagder uitingen kwam,
die technisch niet altijd waren te verant
woorden menig bouwwerk is dan ook
gestort droeg zeer veol bij het geeste
lijk overhellen naar de mystiek en het stre-
van den bouwmeester, om de materie
te overhcerschen en ze als het
geestelijken. Daar kwam nog bij de onder
linge naijver der steden, die elkander zoch-
tcig te overtreffen, een naijver, die zich ook
n nog wel, als is het in veel mindere
mate, doet gelden.
Viollet-le-Duc heeft gezegd, dat in geen
enkele kunst alles constructief zoo goed
verantwoord als in de Gothiek. Dit is
mooi gezegd, maar toch zeker niet van
toepassing op gebouwen als de kathedraal
Rheims, waaraan men altijd moet re
staureeren om ze te kunnen behouden.
?t raam, dat in het Romaansch klein en
ir was, ontwikkelde zich in de Gothiek
en lijnenspel, dat bijv. in de kathedraal
van Amiens over hét constructieve heen
en een decoratieve illusie* schijnt in
haar ongemeen prachtig licht- en kleuren
spel.
Was eertijds het portaal een ovenhuiving
tegen de stralen der zon, zooals aan de Ita
liaansche kerken, in het portaal van de ka
thedraal te Rheims, dat een vertelling is in
steen, ziet niemand meer een bescherming
tegen de zon of den regen.
it in den beginne wel verantwoord rib
gewelf, dat een uitstekend middel was om
tot lichtere constructie te komen, werd ten
slotte alleen doel. Men vond de ribben zoo
mooi, dat men de constructie uit het oog
verloor. In plaats dat de ribben droegen,
moesten ze bij bet stergewelf o.a. in rle
SL Jacobskerk te Luik en het netgewelf
o.m. te Annaberg in Saksen door het
gewelf zelf worden vastgehouden. In ver
band met dit laatste moet nog worden aan
gestipt, dat er bij de Duitschers, wanneer
ze iets overnemen, altijd gevaar voor over
drijving is te vreezen.
Het decoratieve van dit element vindt
zijn einde in het overdadige van het waaier
en het trompetgewelf Westminster Ah
bey te Londen, waarbij men tusschen dc
ribben en het gewelf kan doorzien.
De eerst zoo noodzakelijke sluitsteen
werd later in zijn toepassing een paskwil
cn had, evenals hot gewelf in de bovenge
noemde kerk te Luik, veel overeenkomst
met een druipsteenformatio.
Evenzoo ging het met de zuil in een kerlt
te Bninswijk, die den vorm van een kurke-
trekker kreeg, en met het kapiteel, dat zijn
gestyleerde plantmotieven langzamerhand
en ï-ealistische verschijning zag omwer
ken.
Sinds de twaalfde eeuw was het geestelijk
leven sterk aan het opbloeien. Door de
kruistochten was het contact met het Oos
ten hechter geworden. Het is een tijd, waar-
zich een nieuwe levensdrang openbaart.
Door de troubadours reizende zangers
m er een literatuur met een geheel
eigen visie. Ook het geestelijke leven kwam
heftige beroering, waartoe de strijd der
secten van Albigcnzen en Waldenzen veel
bijdroeg. Het burgerlijk leven onderging
eens een groote verandering door de
krachtige ontwikkeling van den z.g.n. der
den stand, den vrijen burger, die in de am
bachtsgilden, een weermiddel zocht
Sinds het midden der 12e eeuw is er in
bouwkunst een groote bedrijvigheid
waar te nemen, en het zijn vooral de bis
schoppelijke steden, die de aandacht vra-
voor 'de weadscho scheppingen. Welis
waar hielp het volk toon gaarne mee zon
der geldelijke verdiensten, maar prof. van
der Pluym gelooft, dat de bouwmeesters
het liever zagen gaan daan komen. Het
volk, dat in kunstzinnigheid zelf niet zoo
bijster hoog gestaan zal hebben, liep bij de
erkzaamheden eerder in den weg, dan dat
het deze verlichtte. In zijn geheel echter
voelde het volk spontaan en bracht zijn
offers met liefde. De evolutie dezer kunst
kan het beste worden waargenomen aan de
kathedralen van Laon, Chartres, Parijs,
Rouoan, Amiens, Rheims en Beauvais.
In nog geen anderhalve eeuw had de
Gothiek in al haar grootheid zich gedemon
streerd van af een moeizaam streven naar
een bereiken en overschrijden. De sterke
middelccuwschc tendens, waarbij de nega
tie van de materie vooropstaat, manifesteert
zich evenzeer in de bouwkunst. Vanaf do
suggestieve zwaarte van den Romaanschen
bouw zal de evolutie gaan naar het on tie-
van het muurvlak, waartegen o.a. Ber
nard van Clairvaux zijn waarschuwende
stem verhief. Want ook toen waren er, even
BovenDe beroemde Mainzer Dom en het Marktplein te Zwcibrücken met zijne
belanqwekkende gebouwen.
Onder: De den geheclen omtrek beheerschenden oude burcht Cochem aan de
Moesel en de wereldvermaarde Porta Nigra te Trier.
als nu, behoudende naturen en vooruitstre
vende.
In de kathedralen van Rheims en Beau
vais is het hoogtepunt der Gothiek bereikt
In Beauvais, waar men slechts een frag
ment heeft van een bouwwonder, nl. het
43 M. hooge koort, was de greep reeds te
zwaar. Men heeft de kerk slechts voor een
klein gedeelte kunnen voltooien. Bij dezen
bouw kwamen herhaaldelijk instortingen
Langen tijd stond Prof. van der Pluym stil
bij de kathedraal van Rheims, waarin de
Fransche koningen werden gedoopt. De ver
nieling dezer kathedraal, door het laatste
oorlogsgeweld, moet het Fransche volk tot
in de ziel hebben gewond. De restauratie
vordert snel, maar zal wel niet in alle op
zichten voortreffelijk zijn. De beeldhouw
kunst wist zich steëds meer van .de archi
tectuur los te maken. Haar uitvoering na
dert het realisme en draagt reeds sympto
men van de Renaissance in zich. Het cul
minatiepunt was zoo volkomen bereikt, dat
de 14e eeuw bijna niets meer wist voort te
brengen.
Is Frankrijk het geboorteland der Gothiek.
waar deze spoedig tot een geweldige ontwik
keling komt, iets later zouden zich de nieuwe
denkbeelden ook baan breken, naar het noor
den en oosten, maar evenzeer naar het zui
den en het westen.
Als overgangstype kan men den Dom van
Straatsburg (afwisselend in Duitsch en
Fransch bezit) beschouwen, en daarna dien
van Keulen, waar de invloed van Noord-
Frankrijk sterk te voelen is.
(Wordt vervolgd.)
Een bezwaar is natuurlijk, dat men te doen heeft met massa
productie. Anders veel te duur.
Het stalen meubel heeft zoo langzamerhand
over de geheele wereld zijn intrede gedaan
en heeft reeds geestdriftige voorstanders en
dus ook felle bestrijders gekregen. Een on
partijdige beschouwing is dus ook wel noo
dig.
De fabricage in massa van stalen voorwer
pen is door het volmaakt worden van de
persen, het eenvoudige en snelle lasschen en
de eenvoudige wijze van afwerken (als geen
houtimitatie wordt verlangd) vrij goedkoop
geworden. Dit werkt dus de concurrentie
met het houten meubel sterk in do hand.
Ook dit wordt tegenwoordig echter ook in
massa-productie klaar gemaakt en dikwij.s
heeft het 't groote voordeel, dat het „knock
ed down" (d.w.z. in de onderdeelcn ver
deeld voor het lijmen) verzonden kan wor
den; voor groote afstanden kan dit in vracht
zepr veel schelen.
In sommige warme streken heeft het sta
Lm meubel bijzonder groote voordeden bo
ven liet houten (of rieten) omdat dit laatsli
steeds bloot staat aan insectenvraat. Deze
komt in dc warme landen op zoodanige wij
ze voor dat wij er ons hier geen idéé van
kunnen vormen. Speciaal de termieten rich
ten verwoestingen aan, die aan het onge
looflijke grenzen. Als nioi speciale voorzor
gen worden genomen, hollen ze de palen,
waarop huizen staan geheel uit Meermalen
is het gebeurd, dat iemand door een
nieuwen stoel heen zakte, omdat van den
vloer uit de witte mieren binnengedron
waren, zoodat alleen het buitenste deel
het hout was achtergebleven cn dus de
sterkte volstrekt was weggenomen. Men kan
dit voorkomen door het gebruiken van spe-
N.V. KON. VEREENIGDE
TAPIJTFA BRIEKEN
ROTTERDAM
Heerenmodemagazijn ..NOVELTY
POMPENBURGSINGEL 11 (naast Grand Theater)
GOUDSCHERIJWEG 19 ROTTERDAM
Samenspel. '<=Vl0"stst^hbesch,k:
baar voor Samenspel
PRIMA REFERENTIES.
Brieven adressecren: VAN ARKEL
Parkstraat 87 - Den Haa%
I BETIMMERINGEN
1 Ró7TERDAiM.TEL:5I7/a
ciale houtsoorten, of door zeer bijzondere
voorzorgsmaatregelen. Het ijzeren (of alu
minium) meübel ondervindt die bezwaren
natuurlijk niet cn heeft dus in die streken
een voorsprong wegens de mindere zorg
die er aan besteed behoeft te worden en den
veel langeren gebruiksduur.
Tot nu toe wordt het meest gebruik ge
maakt van stalen kasten en wel in hoofd
zaak van archiefkasten, bestaando uit vier
laden boven elkaar of van grooter aantal,
in totaal gelijke ruimte innemend. Deze
kasten zijn vrijwel genormaliseerd op de
normaliseerde papierformaten en hebben T
groote voordeel van een zeer geringe scha
delijke ruimte. Het dunwandige staal laat
nl. zorgvuldig passen toe en neemt zelf
bijna geen ruimte in, vergeleken met hout
Be mogelijkheid om dergelijke kasten tol
batterijen op te bouwen, is bij uitbreidend
werk van zeer groot belang. Het precies af
sluiten weert allerlei insecten en stof; glij
ders op kogels maken het openen en sluiten
der laden altijd zeer gemakkeliijk; bij een
matigen brand zijn de er in bewaarde do
cumenten vrij veilig, terwijl dergelijke kas
ten ook leverbaar zijn met geisoleerde wan
den en voorstukken, zoodat nog grootcre
brandveiligheid gewaarborgd is.
Ze worden op vele kantoren in toenemen
de mate gebruikt, zooals ook andere model
len van stalen kasten; in normale wonin
gen zullen ze wel nooit ingevoerd worden,
daar ze niet aanpassen aan de huisvrouwe
lijke eischen.
Ook groote bureaux worden uit staal ge
maakt en munten dan uit door degelijkheid
en alzijdige bruikbaarheid, daar de gebre
ken van hout er niet aan kleven. Ze zijn
steeds zeer eenvoudig van vorm en streng
van lijn, zoodat alweer het kantoor de aan
gewezen plaats er voor is, of een eenvou
dig gehouden studeerkamer.
De stalen stool (of die uit aluminium)
\erdient in de eerste plaats de aandacht
voor de tropen en verder voor allerlei werk
plaatsen, in den meest algemeenen zin,
zoodat ook kantoren, laboratoria, groote
cantines, etc. er toe gerekend kunnen wor
den. Er bestaan modellen, die een voerende
rugleuning hebben .hetgeen het gemak sterk
bevordert; de sterkte cn het bestand zijn
tegen vrij ruwe behandeling doet ze voor
velerlei gevallen de voorkeur verdienen.
Er worden ook mooi afgewerkte stalen
meubels gemaakt, die bij streven naar
„neue Sachlichkeit" (d.w.z. het streng let
ten op bruikbaarheid met terzijde stellen
van oude conventies) in ultramoderne kan
toren, studeerkamers, etc., hun plaats vin
den. Zoo worden er stoelen gemankt van
bijna 6 vormig gebogen huizen van zooda
nigen vorm, dat ze eonigszins voeren en
<lie onderling zoo zijn verbonden, dat zit
ting cn rug gevormd kunnen worden dooi
lappen leder, lyinnen, etc. Ze zitten nnnge
naam, maar men moet aan den vorm en de
glimmend vernikkelde buizen wennen. Ook
tafels en tafeltjes worden uit vernikkelde
«lazen buizen gemankt, terwijl als dek dan
meestal glazen platen dienen. Ze doen na"
onze conservatieve geesten wat erg koud pc
'.iekenhuisachtig aan, maar dat ze pra<-
lisch zijn, kan niet ontkend worden.
Ie Hypotheken. Rente huizen
5°/o, landerijen
Bouwcredieten - Finenciesring-
Voorscho.ten.
B. SEVINGA Co.
Essenburgstrast 71a - Tel 36566
ROTTERDAM
BohangeriJ Stoffeerderij
D.DEGRAAFF&Z00N
DC LA REYSTRAAT^ZÖ j|||£
Modern* Collectie».
Billijke Prllzen.
O* Beste Referentiën.
LOODGIETERS- EN
SANITAIREWERKEN
J. F. GALL Jr.
ROTTERDAM
00STEINDE 96 TELEFOON 6S190
Kent U niet de weelde van een
heerlijk warm bad Wacht dan niet
langer; nu is het tijd! Maar let li
vooral op bij het aanschaffen van
een geyser. Kiest een Godesia
geyser, een merk met een naam
en een reputatie. NGodesia geysers
kunnen door eiken goeden instal
lateur geleverd worden. Komt ze
op onze toonzalen bezichtigen ot
vraagt een gratis brochure.
N.V. Handelmaatschappij
R. S. STOKVIS ZONEN
Rotterdam, Westzeedijk 507
Amsterdam, Keizersgracht 313
Groningen, Patersw^che weg
Den Haag, Alexanderstraat 8
Bovenstaande Waschtafels, Baden, Badkachels, enz.
verkrijgbaar bij
A. HOGEDOORN
Zaagmolenstraat 93 a-b, R'dam, tel. 41916
De
bericht hiermede dat zij haar Opslagplaats te
Rotterdam belangrijk heelt uitgebreid en
II VERPLAATST van Tochtstraat naar
Telefoon 40891
Door deze uitbreiding zijn wij in slaat U de courante
en meest voorkomende artikelen direct uit voorraad Ie
kunnen leveren, als: Droog VUREN- en GRENEN-
KOZIJN-, RAAM- en DEURHOUT. Vuren BALK- en
DEELHOUT, geschaafd en ongeschaafd. Geschaafde
cn geploegde DEELEN in diverse dikten en breedlen.
JUFFERS, SPARREN, lange STEIGERPALEN, RADIO-
MASTEN, enz. Groote voorraad TRIPLEXPLATEN in
Berken, Elzen, Okoumé en Oreon Pine, alles in dikten
van 3 lot en met 10 mM. Aanbevelend,
N.V. Houthandel „ALBLAS".
gemeu hHecril
"ZrX
Een bezwaar is natuurlijk, altlus Eff. K
in „Het Vad.", dat men bij deze meubels
steeds te doen heeft met massaproductie
daar ze anders vee! te duur zullen komen,
in vele gevallen zal ook dit afschrikken
werken, daar men nu eenmaal er op gesteld
is, om het eigen huis anders
ie weten dan dat van te hu
meubels zelf begint het staal di
gen. Het is nl. bij den bouw van zittingen
van spoorwegwagens cn andere voertuigen
gebleken, dat het zeer wel mogelijk is om
7,1 te maken van naast elknnr gelegen sta
len handen, die aan de einden 7.00 zijn be
vestigd, dat ze daartusschen voeren. Men
kan een rij dier platte voeren dan bedekken
met een dikke bovenlaag uit wocfstels of
kunstleder en krijgt dan een zitting, «lie
zich gemakkelijk voegt naar den lichaams
vorm. Met tic houten bonken moet liet
lichaam in vele gevallen op verkeerde wijze
•deun krijgen, znodnt het lar.g er op ritten
•nunngenaam en vermoeiend is. Dit is bij
Ie stalen v eereede fittingen niet h*t geval,
zoodat \elo di.-ecties van spoor- en tram
wegen de toepassi-ig er *an beginnen, liet
dikke dek kan zoo bevestigd worden, dal
hot in zijn geheel weg te nemen is. door een
l>aar schroeven los te maken; dit maakt
weer mogelijk om het fluweel, dat speciaal
•schikt is voor don winter, in den zomer
te vervangen door iunstledcr, dat dan koe
ler aandoet
Ook voor stoelen zouden dcrgelijko tit
tuigen bruikbaar zijn. Tot nu .too zijn voor
stoelen slechts in enkele gevallen spiraal
■n ingevoerd, in plaats van de h. kende
ndat
een passend kussen motvrijheid veel ge-
makkelijker verkregen kan worden. t)ok dit
is nog pas 111 zijn begin en de fnbrikantgii
moeten nog meer loeren om den stoelvorm
ook voor langer gebruik gemakkelijk t*
maken.
Gaat men de positie op het oogenhlik ns
dan moet gezegd worden, dat voor «Ie huit
houding hot stalen meubel nog slecht*
zwakke kansen heef., terwijl het voor kan
toor cn bureau vermoedelijk reed* veel veld
heeft gewonnen <-n nog meer toegepast zal
v orden, wegens hierboven opgesomde voor-
