B5Ö
KAMPEN WORDT GEUS!
RADSO
DINSDAG 18 MAART 1930
TWEEDE BLAD PAG. 5
DOOR E. D. J. DE JONGH JR.
Wat 28 Maart a.s. drie en een halve
eeuw geleden is!
DE ACHTERGROND WAARTEGEN
DIT GEBEUREN AFSTAK
EERSTE SYMPTOMEN VAN NADERENDE
ONHEILEN
I
Op den 28cn Maart vam ddit jaar zal bat
350 jaar geleden zijn, dja«t de kerkgebouwen
van de stad Kaan pen, diie Lot dusver gebruikt
waren voor den ltoumscnen eered'ionsl, in
bei beziit kwamen van de Gereformeerden;
dat (i<e Roomsoh-Katholieke godsdienst, die
tot nog toe de heerschende was geweest,
plaats moest rnaken voor de Gereformeerde
reldgüe, kortom, dat Kampen ,„Geus" werd.
ik weet wel, dail deze ui'tdruUkmg wal te
rti.m genomen ie, omdat reeds twee paar te
voren d<e stad voor den Prins van urauje
was gewonnen, en een dor kleimeit kerken
voor da Gereformeerden was ingeruimd
Maar, omdat hierdoor aam de ov^rbeer
sch'iing vam den Hoomsclien godsd.eiist geen
einde waa gekomen en d.iit eerst plaats vond
op boven gemeklen datum, toen ook de ui-
dore kerken den Gereformeerden ten deel
vielen, meen ik te mogen zeggen, dal hier
mede eerst het „Geus" worden vum rle stad
zijn beslag kreeg en tot een voldongen fed
werd.
Daar dii>e dag voor het kerkelijk en gods
dienstig leven vam de stad Kampen dus vin
het grootste gewicht ie, wil ik trachten de
gebeurtenissen, welke due „aJleratle" v«rgo-
telden en de omstandigheden, waaromdeT zij
plads had, voor oogen te stellen. Zal men ech
ter deze omwenteling im het rechte lirbt be
zien. dat dient vooral een blik geworpen te
worden or>
gelijk drie zich rn den loop van de XVla eeuw
hadden ontwikkeld.
Op den 24cn Madmt 1528 on volgende Jagen
wae het een heele drukte In Kampen. t>p
eerstge noemden dag toch kwam uaac aan
George Schenk V rij heer vunTou-
tenburg, die stadhouder van Friesland
was vanwege Karei V.
Hij trok de stad binnen met een
aanzienlijke krijgsmacht, wel een bewijs dat
gijn komst een gewichtige zaak gold. Inder
daad was dat ook zoo. Tot nog toe was Over
ijssel onderworpen geweest aan het were; J
Ujk gezag vam da bisschoppen van Utrecht,
drie vijf eeuwen lang d-e lamdsheeron vam dit
gewest ivaren geweest, maar nu was daarin
verandering gekomen. Door omstandigheden,
drie we nu met zullen uiteenzetten, had
Hendrik van Bcyeren de 57e bisschop
van Utrecht, den 12on Febr. 1528. afstand ge
daan vam het wereldlijk bewind van Over
ijssel," d<e sta-tcn ontslagen van den eed aan
liem gedaan en er im bewilligd, dat zij
zouden. Den 7en Januari vam dat jaar had
er te Kampen reeds een samenkomst plaats
gehad van gezanten van den keizer eenerzijds
en gedeputeerden van Ridderschap en Ste
den anderzijd®, waarin vastgesteld waren de
voorwaarden, onder welke het gewest zich
onder het gezag van den Keizer zou stellen,
en waarin het tractaat was opgemaakt, dit
tussohen beide partijen was gesloten. Nadat
diit door don Keizer was goedgekeurd, wer
den don 21en Februari wederzijds de eeden
tot nakoming ervan gezworen.
En nu kwam Schenck van Tou ten burg,
drie ook tot stadhouder van Overijssel was
benoemd, naam Kampen, om zich als zoodanig
door de burgerij te laten huldrigen, den eed
van trouw aan den nieuwen landsheer Karei
V af te nemen en zijnerzijds in naam des
Keizers don eed te doen tol nakoming van
het gesloten tracbanL
Met veel gejuich en giroote plechtigheid
werd Schenck door de burgerij ingehaald.
Intusschen waren schepenen en raad en de
gezworen gemeenten op het raadhuis verga
derd, waar ook do afgevaardJgden van ede
len en sleden bijeengekomen waren, en waar
de uitwisseling van eeden plaats had, ter
wijl de burgers en inwoners bij klokgelui
werden opgeroepen om des andoren daags
voor het raadhuis te verschijnen om aaD
George Sohenck den eed van trouw aan den
Keizer als heer van Overijssel te zweren.
Den volgenden dag, dus den 25en Maart,
ging de stadhouder al in do vroegte naar
de Boven- of St. Nicolnaskerk, waar een
heerlijke mis gezongen en prachtig op het
orgel gespeeld werd, waarna hij zich door de
Oude Straat weer naar het raadhuis begaf.
Hij nam daar plaats in do z.g. „lorive", d. i.
het ijzeren traliewerk (dat nog bestaat), van
waar uit de afkondigingen geschiedden, en
Het door een keizerlijken beambte aan het
saaimgestroomde volk den eed voorlezen van
Irouw aan den nieuwen landsheer. Ver
volgens las een van de stads-secretarissen
den eed voor. dien de Stadhouder in naam
van zijn keizerlijke majestet aan de burgers
van. Kampen zwoer, na afloop waarvan do
burgemeester den Stadhouder toevoegde:
„Zoo moet u God helpen en al Zijn heiligen".
Meteen werden onder het volk, dat op de
s-broat verzameld was, van de joive" al
Toen de plechtigheid was geëindigd wan
delde de Stadhouder met den geheelcn raad
weer door do Oude Straat naar de Boven
kerk waar, terwijl de Stadihouder voor het
hoogaltaar lag neergekield, een Te Deum
Lau dam us gezongen en het orged bespeel d
werd.
Don volgenden dag hadden nog andere
feestelijkheden plaats, terwijl de imhuldri-
gringspeebtigheden besloten werden met een
luisterrijk gastmaal, dat de stad Kampen
den Stadhouder, den gezanten van den Kei
zer en den gedeputeerden van ridderschap
en steden van Overijssel aanbood. Daarna
vcrtrok Schenck naar Deventer en Zwolle,
waar de inhuldiging op dezelfde wijze plaats
had.
Hadden d>e burgers van Kampen reden om
sóó feest te vieren? Zou de nieuwe lands
heer d>e eeden en beloften nakomen, drie in
zijn naam zoo ptoohtig w a iron afgelegd?
Waren zij er zoo zeker van, dot Keizer Ka-
rel V de privilegiën Zou handihaven, waartoe
hij zioh verbonden had en dat hij zou eerbie
digen de vrijheid van consciëntie, waarop
zijn onderzaten recht hadden? Zou hij zich
betoonen te zijn een reohtvaardrig vorst, een
vader voor zijn nieuwe onderdanen, een be
schermer van weduwen en weezen. gelijk
hij onder aanroepen van God en „al Zijn
heiligen" op zoo ernstige en plechtige wijze
had toegezegd?
He tijd zou antwoord geven op al deze vra-
gunstig waren de voorteekenen niet.
Hadden nriet. nog geen vijf jaren geleden, .de
eerste twee martelaren te Brussel den dood
gevonden op den brandstapel, als slachtoffers
van hel geloof, dat zij beleden, en waren
niet twee jaar daarna Willem D i rc k s z
te Utrecht, en Jan de Bakker van Woer
den, als „arme slachtschaepkens der kudde
Christi' aan den marteldood prijsgegeven om
hun (rouwe belijdenis van 't Evangelie? Er
was dus wel reden om bezorgd te zijn over
het lot, det den inwoners te wachten
stond.maar de burgers van Kampen bra
ken zioh daar thans het hoofd niet mee; zij
juichten en jubel-den over den nieuwen
•landsheer dien zii ontvangen hadden, van
wien zij alles goeds verwaobttcn, en drie
naar zij hoopten het slappe bewind van
d'6 Utrechtsche kerkvorsten zou doen plaats
maken voor een krachtig bestuur, dat 6tad
cn gewest tot zegen zou zijn.
Reeds onder het vorig bewind was er nu
en dan door den Bisschop een verordening
uitgevaardigd tegen degenon, die
met „Luthorsche dwaling"
beshiet waren. Den 21en December 1524
kwam er een gebod om alle Lut.hersche boe-
ken vóór Kerstmis aan burgemeesters in t-e
j leveren op een boete van 80 pond, welke ver-
i ordening den 3en December 1525 herhaald en
verscherpt werd. Zeven weken later werd
j J o h an S 1 a c h e,c k, proost van St. Marie te
Utreoht, door den bisschop naar Kampen ge
zonden om een onderzoek in te stellen.nnar
diegenen, die met „Lutheriaansche dwaling"
besmet waren, welke leer, zooals de bhssohop
het uitdrukte, zeer toegenomen was in alle
deelen vam het Sticht; tevens verzocht de
kerkvorst om de imquisitorem behulpzaam
te zijn in het' „corrigeeren der dwaienden".
En nunauwelijks waren er eenige
maanden verloopen sinds keizer Karei den
schepter over dit gewest had overgenomen,
of er verschenen
nieuwe plakkaten
tegen de „Lutherij" en tegen het houden
van heimelijke vergaderingen en sermoenen
en tegen het verkondigen van leeringen, die
met do nieuwe religie waren besmet Veror
dend werd, dat alle verloopen monniken
nonnen, bagijnen en wereldlijke priesters
zich binnen drie dagen uit de stad hadden
te begeven en naar hun conventen of woon
steden moesten terugkeeren, terwijl met een
boete van 50 carolusgulden bedreigd werd
ieder, die hun herbergzaamheid verleenen
zou.
Van persoonlijke geloofsvervolging in Kam
pen vinden wij het eerst gewag gemaakt in
1529 en wel tegen een zekeren J o h a n
Paal, bij wien kettersche boeken gevonden
waren, en die zelf van ketterij beschuldigd
werd. Opgeroepen om voor het gerecht te
verschijnen had hij de vlucht genomen en
werd nu vervallen verklaard van lijf en
goed. Den 22 Maart 1533 werd hem op zijn
verzoek om gratie en moderatie een boete
van 100 oude schilden opgelegd. Ook werden
j er in ditzelfde jaar nieuwe publicaties uit
i gevaardigd tegen heimelijke vergaderingen,
i verboden boeken, Duitsche missen, vesperen
en liederen, waardoor de heilige kerk of do
'geestelijkheid zou worden bespot, alsmede
I tegen het verstoren van den dienst in ker
ken en kloosters.
I In 1539 was er een zekere Albert us
Pighius of Pigge, een geboren Kampe-
naar, proost of eerste waardigheidsbekleder
bij het kapittel van St. Jan te Utrecht cn
tevens belast met het ambt van pastoor te
Kampen. Dit ambt liet hij echter bedienen
door zijn vicaris of plaatsvervanger, den
I pastoor Arent Graet. Deze was een ge-
liefd prediker, wiens sermoenen zeer in den
1 smaak vielen van de burgers eh vooral van
hen, die
waren. Nu was Pighius een zeer bekwaam
man, die later zelfs aan Paus Paulus IV
onderwijs in de Wiskunde heeft gegeven,
maar hij was een heftig tegenstander van
de nieuwe leer en schreef vertoogen tegen
hervormers als Luther en Calvijn. Het is
dus niet te verwonderen, dat hij zijn vicaris
Arent Graet van ketterij beschuldigde en
hem dagvaardde om naar Utrecht te komen
om zich over zijn gedragingen te verant
woorden.
Hiertegen rees een ernstig verzet van de
zijde van de burgerij, de schutterij en de
gilden, die van meening waren, dat als
iemand iets op Arent Graet aan te merken
had, die dan maar naar Kampen moest
komen om hem te verhooren. Zij zonden een
deputatie naar Burgemeesters, Schepenen en
Raad, die op het raadhuis vergaderd waren,
om dezen hun gevoelen mee te deelen en
hun te zeggen, dat de burgers besloten
waren om hun pastoor niet naar Utrecht te
laten gaan. Naar aanleiding hiervan schre
ven Schepenen en Raad aan Albert Pigge.
dat zij het niet raadzaam achtten om Graet
naar Utrecht te zenden, daar zij vreesden
dat er dan oproer zou ontstaan. Overeen
komstig dezen wenk besloot
de Stadhouder naar Kampen
te trekken met afgevaardigden van Ridder-
schap en Steden van Overijssel en Arent
Graet aan een verhoor te onderwerpen.
Alzoo geschiedde en op deze samenkomst,
die op het raadhuis gehouden werd, beschul-
digde Pigge pastoor Graet van ketterii, be
strafte hem over zijn leer, zeide dat hij niet
I gezind was hem als zijn vicaris te handha
ven en achtte het noodig, dat hij Kampen
zou verlaten. Hij voegde er bij dat hij zeer
goed wist, dat er te Kampen verboden ver-
1 gaderingen werden gehouden, waarvan hij
I de voornaamste aanleggers wel kende en
dat hierdoor wel eens gevaar voor de stad
zou kunnen ontstaan. Het baatte niet, dat
Arent Graet zich verantwoordde, hij werd als
een ketter en rebel tegen zijn overheid ge-
vonnist en veroordeeld om de sleutels van
kerk cn pastorie over te geven en verder
om „bij schijnender zonne" de stad te verla
ten. en verbannen te worden uit de stad en
de provincie alsmede uit Friesland en Gro
ningen op verbeurte van lijf en goed als hij
weer daar binnen kwam.
De burgerij, in haar verbolgenheid over
dit vonnis, die zoo hoog lie-p, dat de proost
op straat nageroepen werd, eisohte van dezen
dat hij de namen zou noemen van de burgers.
RUSLAND
NIEUWE
CHR. SCHOOL
TE NIEUWERKERK
AAN DEN IJSSEL
Vrijdag jl. had de officieele
opening plaats van d«
nieuwe Chr. School aan
den 's-Gravenweg te Nieu
werkenk a d. IJssel. Zii
tend v. 1. n. r. de heeren
W. L. Anker, P. Valken
burg, architect; A. J. Ver
hoef, vice-voonz.; J. Sterk
voorz.; A. Vente, secr.; K
Stolk; J. Hoogendoorri
Staand v. 1. n. r. A. Maa-
kant; mej. A. Swart, ondei
wijzeres; A. v. Leeuwen
ondenv.; A. P. Koole, .1
Boersma, onderw.; J. Reym
K. de Rooy, hoofd.
die volgens hem schuldig waren aan het
houden van verboden vergaderingen, en
zond
een depatatio naar den stadhonder
om van hem te begeeren, dat hij den proost
de vermeende schuldigen zou doen aan
wijzen.
De stadhouder Schenck belegde daama
wederom op het Raadhuis een vergadering,
waarop vertegenwoordigd waren Ridder
schap en Steden van Overijssel, de Raad, de deling" van mociiteiouzeu lezen,
Gezworen Gemeenten en de gilden van dealles in mij in opsiund komt. Sedert de
stad Kampen, en waarop ook de proost Al dagen van den oorlog teguii ue üoeron en
bertus Pigge tegenwoordig was. Laatstge van de gruwelijke rechtsverkrachting legen-
noemde begon nu een anderen toon aan te over Dreyfus ben ik met zuo innemjk ver
slaan, zeide dat hij hel zoo' kwaad niet ge- ontwaardigd geweest als in deze dagen. De
meend had, en dat hij als geboren en ge- twee brochures, diie ik van Dr. Krop heb
togen Kamper de stad een goed hart toe- gekregen, maakten mij werkelijk ziek van
droeg. De burgerij liet zich echter door deze ontzetting en van maolitelooze woede
praatjes van den proost niet afschepen en I Maar tochligt er in die Russische hel
bleef eischen, dat hij, die de burgers valsche-niet een schrikkelijke aanklacht tegen de
lijk beschuldigd had, de namen zou noemen j Christelijke Kerk, die nu 2UUU jaren predik-
van degenen, die hij op het oog had. ster is geweest van het Evangelie des v re-
Het einde van de zaak was, dat de Stad des cn der verzoening? Hebben wij
houder, Ridderschap en Steden besloten, dat veel geleerd in den loop der eeuwen? Als
Pigge afstand moest doen van zijn ambt van men eens oplet hoe de versahillende afdee-
pastoor van Kampen, en dat burgemeesteren, I üngen van het Protestantisme met haar
schepenen en raad aangewezen werden om belijdenissen en haar verklaringen van den
voortaan dit ambt te begeven. Dit gebeurde Bijbel, uitéénioopen en malkander bestrij
den 13en October 1539. Intusschen bleef t den, verketteren en haten, is hei dan wel
het vonnis, dat over Arent Graet was uit- een wonder dat er een geslacht opgroeit,
gesproken, gehandhaafd. dat van al zulke vromigheid niets hebben
Graet verstoutte zich echter om zich weermoet? Heeft de Kerkelijke belijdenis, het
in de nabijheid van de stad, waaruit hij ver- j Kerkelijke dogma, het Kerkelijk instituut
bannen was, op te houden cn zich met ver- voor de meerderheid van hen, die ze aan-
schillendc burgers ih betrekking te stellen. I hangen, een reinigende, heiligende macht?
Den 8en Juli 1540 wees de stadhouder M a x i j Wordt de ongeloovige wereld haars on-
m i 1 i a a n van Egmond, die inmiddels danks gedwongen van al deze kerk-men-
den in ditzelfde jaar overleden stadhouder sohen uit te roepen: „Ziet, hoe lief zij elkan-
Sohenck van Toutenburg was opgevolgd, de der hebben! Zullen ook wij niet beproeven
Dr. J. H. Gunning J.Hzn., van Bilthovcn,
schrijft ons het volgende;
De vervolging deir Christenen brengt ve
ler bloed aan not koken. Uok hel mijne, iki
van geen uwuug, van geen inquisitie,
geen misbruik van geweid
INGEZONDEN MEDErEELING.
stedelijke overheid hierop met den last
zulke overtredingen tegen te gaan en te ver
bieden.
Dat het de overheid
dienzeifden zegen deelachtig te worden?"
Ik heb met aandoening naar verschillen
de protestvergaderingen tegen de inderdaad
satanische vervolging uer Sovjets ge
luisterd, maar moet toch eigenlijk het beste
ernst met de geloofsvervolging I protest niet nog komen? Zou dit niet zijn
I de kracht der beleving van het Christelijk
was ziet men ook aan hetgeen een inwoneres gelooi? Friedrieh Nietzsche zegt ergens met
van Kampen, genaamd N i e 1 e, de huis- toepassing op de Christenen: „Eure Ge-
vrouw van een zekeren Peter J an s s e n, si oh ter sind immer eurem Glauben schiid-
overkwam. Van ketterij beschuldigd werd licher gewesen als unsere Angriffe". M.a w.
zij tot het betalen van een boete van 20 car l gijzel ven, o Christenen, zijt door uw liefde-
gld. veroordeeld en zoolang die niet betaald I loos, hooghartig, onwaarachtig leven de
was moest zij in de gevangenis zuchten, grootste tegenstanders van uw eigen ge-
Verder werd zij op een schavot geplaatst, j loof! Komt er een diep en echt schuldbesef
óór dc kerk was opgericht; zóólang tot; uit alles, wat wij tegenwoordig over de
een processie, die gehouden zou worden, zich
in beweging zou stellen. Toen de stoet zich
in beweging zette werd zij gedwongen vóór
de processie uit te gaan hekleed met een
linnen kleed en met een brandende kaars
van een half pond was in de hand. Na af
loop van den rondgang moest zij, geknield
liggende voor het H. Sacrament, de mis
aanhooren en de kaars offeren.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
Radlo-toeste! geheel con
luidspreker, geheel wis o
F.175..
met ingebouwden
iroom, directe aan-
Vraagt demonstratie, inlichtingen en cond.
Van Oldenbamevol.straa' 112 Rot'erdam
Wmwmm-
Russische vervolging lezen ons tegemoet?
De anti-godsdienstige actie der Sovjets is
inderdaad satanisch. Ik wensclite wel dat
er een woord was, nog duizendmaal afschu
welijker dan dit om mijn afgrijzen over dit
onmenscihelijk, beestelijk, veraohtelijk moor
den en treiteren, dit geraffineerde tot-wan-
hoojj-drijven door deze dieven en tyrannen,
eendgszins naar behooren uit te drukken.
Maar is dit gedrag in den grond anders
dan wat de zoogenaamde „Orthodoxe Kerk"
in Rusland vóór den oorlog tegen Pro
testanteh en Joden bestaan heeft? Indien
het Kerken-Christcndom eens werkelijk
Christendom ware geweest, zou dan in deze
tweeduizend jaren Israël niet uit den dooa
zijn verrezen en aan het hoofd der volke
ren de wereld voor den Koning Israels heb
ben veroverd? En indien de gansche Chris
tenheid de vurige activiteit, waarmede zij
thans tegen deze gruwelijke misdadigers in
woorden te velde trekt, eens betoonde in de
Evangeliseering, allereerst der eigen diep
gezonken Christenheid en dan der ongeloo-
vigen huiten haar erf, zou dan de toestand
■liet grondiger veranderen, dan men van
■en boycot van Russische waren (hoe ge
rechtvaardigd wellicht) en van een vlam-
WAT EENS OP
18 Maart
GEBEURDE
aren de toestanden alles
iruiieiu, uiei ie suyu-n
lij weusente voorui ja
ie uuiwiKKeimg vau het ianu en
e principes van nel mereanRl.suie
ij ue giooiste practicus vverü. rtij
begunsugue uaaiom uüe muusme en hanuuL
i Colueri uu gal met alleen een zeer groot
oainui. verufucuiugen voor de versehmeude
plaatsen, maar organiseerde ook de geneelo
lextielmuustne in ueu zin van een eenheid
■•oor hei geheele land.
Up den l öe u ivi aart 1571 ging Co.bert nog
veruer. Hij gal eui verordening uit in ver
band met de textielindustrie. Deze verorde»
mug, vve.ke uit. niet minder dan 317 artike.en
bestond was inuerdaad em wetboek voor da
textielindustrie en tegelijk een handboek
voor den wever en den verver.
De invoering ervan was met gemakkelijk,
maar Colbert zette door.
Zoo werd bepaald, dat wie een verkeerd®
atof had gemaakt, voor de eerste maal ge
straft moest worden nut het in liet openbaar
ophangen van de verkeerde stof op een
staketsel van 9 voet hoog en bij de stof muest
rvaardiger worden ver-
nmiL
Wie voor de tweede maal zondigde moest
in het openbaar door het bestuur van de eil-
den worden berispt en wie voor de derde
maal zich aan de verordeningen vergreep,
I moest te pronk worden gesteld met wat door
hem was vervaardigd.
I De invloed van deze maatregelen, waarbij
j andere kwamen, op de geheele industrie nes
lands, was buitengewoon. Het behoeft dan
ook niet te verwonderen, dat Co.bert de stich
ter der Fransche grootindustrie werd ge
noemd.
mend protest van „alle verlichte en welden
kende menschen" verwachten mag?
O, God geve ons, die Zijnen Naam belij
den, den geest der verootmoediging en der
gebeden!
Uit het voüe leven
om de eerste draden voor de electrische ver
lichting aan te brengen, hoewel er nog géén
lamp te zien is; dat. komt later weer, alles
op izijn tij-d. De onderdeelen van het dash
board liggen wat verdér al weer te wachten
een paar minuutjes: alles is hecht en
sterk bevestigd. Weer draagt men andere
on derdeelen van de bekleed ing aan.
In de vlucht zien we nog, hoe de radiator-
kap wordt gedueo'd, gebiesd en van hand
vaten voorzien. Dat laatste gaat weer heel
ingenieus: en speciale maohirie boort er met
één slag schroefdraad en schroef in.
De carosserie nadert zijn voltooiing: nog
een laatste inspectie wordt gehouden, met
de hand wordt nog hier en daar een veegje
bijgeschilderd, bij het schelle lioht van een
looplamp staat de inspecteur ieder onder
deeltje nog eens na te zien en eerst wanneer
het ronde inspectiebriefje op den voorruit is
aangebracht mag'de carosserie de montage
lijn verlaten. Met een groote loopkraan, die
over. de goheele breedte van de fabriek loopt.
wordt het gevaarte opgetild en overgebracht
naar de motormontagelijn.
Terwijl wij den opbouw van de carosserie
hebben bewonderd, is men in een ander deel
van de fabriek, waar we nu zijn aangeland,
even hard aan het werk geweest mot het
chassis.
Ook hier is het weer het zelfde liedje: met
stipte nauwgezetheid moet elk onderdeeltje
van het werk in vlug tempo worden uitge
voerd, wil het geheele bedrijf niet in het
honderd loopen.
Er is hier uiteraard veel meer machinerie
dan bij de ca rosse riemen tagel ij n in 't geding.
Boormachines bewerken de zware chassis-
balken, in gloeiende gasoventjes worden de
bouten witheet verhit en onder druk inge
perst, de vooras komt op het ruwe raam,
«Ie veeren, de achteras, alles volgt' regelma
lig op zijn beurt en met verbazing merken
we twee stappen verder op, dat ook de rem
trommel al weer is aancebracht: het smc
ren gaat onder de bedrijven door, de cardan
os wordt bevestigd daar zijn we al bij
den eigenlijken motor.
Mier wordt nu eens niets aangedaan: die
komt kant en klaar uit Amerika, maar we
weten, dat' ook dóar de motor is vervaar
digd volgens hetzelfde efficiente en dege
lijke systeem, dat hier met carosserie en
chassis wordt toegepast, dat deze motor tot
in het oneindige is uitgeprobeerd en de Gh-
neral Motors-fabrieken niet heeft verlaten,
voor men de absolute garantie had, dat er
niets aan ontbrak.
De motor is al bevestigd terwijl we er
even over staan te praten, de versnellings
bak volgt en zoo waar: daar stuiten we
weer eens op oen verfspuitinrichting en
een noodzakelijk daarbij behoorende droog
oven.
Ook het chassis moet er goed uitzien en
het moet tegen vochtinvloeden zijn bevei-
>d. waarvoor een speciaal procédé word'
toegepast.
Na de bewerking komen we bij een olie-
pomp, zooals die in iedere garage wordt
gevonden en de carter wordt gevuld, of dc
auto zoo-metéén al zal wegrijden. Maar
zoover zijn we nog niet...
De uitlaatlciding ivordt bevestigd, en pas
sant. oven een bagagerek voor 'n koffer
aangebracht, het stuurwiel gemonteerd, de
vvielen, die kant en klaar met de lift van
de benedenverdieping naar boven zijn ge
komen, aangebracht en d e reserveweilen
zitten er al achter op, als de accu batterij,
de spatborden en treeplanken nog moeten
worden beVestigd.
Hnrd-gaat-ie: achterlichtje en ladintour
ze worden als spelendenvijs even aange
dragen
Dan komt er een groot oogenblik: de
carosserie, die U kort geleden met mij heeft
zien vervaardigen, wordt met een takel naar
henrdrn gelaten. Daarvoor moet de mntor-
GENERAL MOTORS
CONTINENTAL S.A.
in/)
Hebt U er wel eons opgelet, uit hoeveel
onderdeelen een auto bestaat? j
Tja, je hebt dc motor en dan de carosserie, j
het stuur en nog een paar van die dingen, i
maar dan heb je ook 'het voornaamste a'.
gehad.
Dacht U!
Na mijn bezoek aan General Motors weet
Ik meer dan ooit, dat een auto eigenlijk weer
is een fabriekje in het klein een uit
gebreide Mcchnodoos, een ingenieus samen
stel van allerlei onderdeelen, waarvan
er niet een gemist kan worden en die allen
samen geven het comfort van de moderne
auto.
Het was heel overzichtelijk, de wijze,
waarop ieder deeltje van het bouwschema
in 't groote geheel werd aangebracht. Ik gaf
reeds een beschrijving, hoe het ging met den
opbouw van de carosserie, hoe de metalen
deelen van de eene oven in de andere rolden
iot ze er temsotte glanzend als een fonkelend
geheel uitkwamen
Op dat oogenblik begon de afwerking eerst
recht: glas werd ingezet, heele rijen naai
machines waren in touw om de bekleeding
volgons gereed liggende patronen op te stik
ken, stoffeerders waren binnen in de caros
serie al koortsachtig bezig de deelen, clie
klaar lagen te bevestigen.
Time is money dat is in deze Ameri
kaansohe fabriek wel het groote wachtwoord
Telkens een spijkertje uit den zak halen,
dat vergt voor ioder spijkertje een paar sc
eonden en de montagelijn loopt door
daarom het moet anders, het moet vlugger:
de mannen staan met een mond vol spijker
te werken, de hamer, waarmee zij in rato
lend tempo in de ca rosser iewand timmere;
hebben zij magnetisch gemaakt, deze word'
maar even naar den mond gebracht en ei
vliegt vanzelf een spijkertje op, vlug. vlup
voort voort
Twee meter verder staan monteurs gereed
De twee voorgaande artike'en zijn ge-1 Ka yruotsche inrictdiny, de uit Amerika auuyeoueide ijzerdeelen aan de inwei ..en kijkje in een der schaftlokalen van de General Motorsfabriek te Eeckeren. Onae-
plaatst in de nummers van Dinsuas H en I fcing van verdampte alcohol worden blootgesteld. Het vet waarmee alle onderdeelen dik veer 3Ó00 menschen verdienen in deze auto-ondememina hun brood.
lijn ingesmeerd, wordt er door verwijderd. 1
Woensdag 12 Maart jL
montagelijn nu toch wérkelijk even stil
staan, want het is een precies werkjo, en
't gaat niet als de montagelijn dóór zou
loopen.
Maar nauwelijks is het signaal: kladr ge
geven, of met dubbele energie ivordt ge
werkt om de laatste hand aan dè auto te
leggen.
De zitplaatsen, waarvoor men de ruimte
heeft opengelaten, worden aangebracht de
planken vloer gelegd, de motorkap dekt nu
den motor af, de bumpers volgen en de kop
lampennu komt het er toch werkelijk
van: benzine en water worden uit een pomp
in de tanks overgeheveld: klódr is de auto:
gereed om zóó maar weg te rijden.
Het. zou echter geen General Motors-pro
duct zijn, wanneer nog niet eerst een gron-
diae inspectie volgde.
Ook in de machinerieafdeeling is het toe
zicht op de onderdeelen van het werk niet
van de lucht geweest, maar vóór de auto
de fabriek mag verlaten, moet ook nog eeu.
generale inspectie volgen. De auto wordt
van de montagelijn afgeduwd en in een stil
hoekje wordt de gansche- Chevrolet, of
Buick of Marquete, wét het ook is, nog eens
„a faire" genomen door een critisch aange
legd menschenkind, die niet at te spoedig
tevreden is
Al ontbreekt er maar één schroefje aan:
het komt er op en eindelijk, als het laatste
eontrölebriefje op de nieuwe auto is genlakt
eaat de groote deur naar de proefbaaa
open en van een -hellinkje rolt de auto naar
beneden om tienduizenden kilometers ia
dienst van zijn toekomstigen eigenaar te
gaan afleggen.
Er zijn al duizenden van die auto's de hel
ling van de fabriekspoort uitgereden en het
is daarom niet zooals bij de stapelloop van
een schip d<at het geheele personeel van de
werf bij de stelling staat te juichenhet
wordt hier niet eens öpgemerkt: de deuren
gaan per dag zoo vaak open om een nieuwe
auto uit te laten!
Maar ik, die als vreemdeling misschien
wat scherper zag de schoonheid, die er ook
in de moderne industrie schuilt, heb even
in gedachten m'n pet afgenomen voor de
energie en de denkkracht, die noodig waren
om zulk een systeem uit te denken, waarbij
in luttel aantal uren een zoo geraffineerd
samenstel van schroeven, plaatijzer en ra
deren werd opgebouwd to' een comfortabele
auto, die de tegenwoordige wereld niet meer
zou kunnen missen.
