TWEEDE KAMER
Uit het volle leven
WOENSDAG 12 MAART 1930
DERDE BLAD PAG. 9
DE WINKELSLUITINGSWET
DE WETGEVEB MOET NIET BUITEN
HET LEVEN GAAN STAAN
8 UUR SLUITING EN ZONDAGS-
SLUITING MET 73--9 STEMMEN
AANVAARD
DE UITZONDERINGEN Z. H. S. GOED-
GEKEURD
Vergadering van 11 Maart 1930.
OVERZICHT
„Een theologisch bacchanaal" n-oemde D-
v. d. Heide gistermiddag het urenlang debat
over art, 3 dor voorgestelde Winkelsluitings
wet En inderdaad het had er iets van.
An. I, dat de S uur avondsluiting en de Zon-
dagsluiting bevatte, stuitte op geen noe
menswaard verzet. Alleen enkele liberalen,
geflankeerd door de heeren Wijnkoop en
Braai verklaarden er zich tegen. Maar bij
art. 3, waarin de uitzonderingen staan aan
gegeven, bralt hot los.
Voornamelijk kwam de vraag In geding
hoever het met de Zondagssluiting mo;t
gaan. Van liberale zijde kwam de dira.ng om
het minimum te hebben; zoo weinig moge
lijk sluiting. Van de zijde der S.G.P. was
pen voorstel gedaan, waarbij op Zondag nog
slechts alleen genees en verbandmiddelen
zouden mogen worden afgeleverd. Zelfs ijs
voor zieken was uit den booze.
Zonder zulks te bewijzen, beweerde de heer
v. Dis. dat de voorgestelde uitzonderingen in
strijd wanen met Gods gebod. We zullen het
geenszins voor aille uitzonderingen opnemen,
maar de stelling van den heer v. Dis ie zon
der meer evenmin algemeen te aanvaarden.
Zij is ook niet im overeenstemming met de
Pordtsche regelen van 1618, waarin zelf
ontspanningen waren toegestaan, die niet
den godsdienst verhinderden. Wol heeft de
heer Kersten, die zijn fractiegenoot te hulp
snelde, nadat diens amendement van alle
kanten was aangevallen en stukgecritiseerd,
aan de Dordtsche regelen herinnerd, maai
hij verzuimde zioh op het standpunt dei
Dordtsche vaderen te stelden en eischte wat
zelfs voor 300 jaar ten onzent niet geêischi
werd onder de belijders der Gereformeerd''
religie. Later kwam de heer Zandt nog vfr
klaren, dat de S.G.P. het standpunt der Ge
reformeerde vaderen niet nanvaardd*
maar koos voor de enge piëtistische Engel-
sche Zon dage viering. Niet Dordrecht, m
Schotland's Puriteinen richtten hun weg
Dat Engelsche standpunt is door onze
deren nimmer aanvaard. Integendeel kozen
zij positie tegen due stroomimg ter synode.
Zij waren heel wat ruimer dan de Engel
sche theologen, cliie begonnen met hun b*
kla.g "te doen, dat in hot Geref. Dordt d<
Dag des Heeren bijna niet van andere dagen
te onderscheiden is.
't Was ook heel erg, veel enger dan nu. Dc
kerken hebben vele meestal vereeef
sche pogingen gedaan om het kwaad dei
Zondagsontheiliging tegen te gaan. En tal
van getrouwe leeraare, maar die zich niet
op het standpunt der S.G.P. stelden, hebben
er hun stem tegen verheven. Dank zij art 36
der Nederlandsche Geloofsbelijdenis is dat
zelfs wel eens zoo gegaan, dat zij door de
overheid, die z.g. „professie deed van de ge
reformeerde religie" werden bestraft omdat
zij tegen den zin der autoriteiten het kwaad
bestreden, dat in de oogen van zelfs de meeste
predikanten geen groot kwaad was. De sab
bathstwisten kwamen noodt tot een einde en
het volk stoorde zich eenvoudig niet aan de
plakkaten, waar ze nog werden uitgevaar
dlgd, maar zonder de hand er aa.n te houden.
De heeren van de S.G.P slaan deze histo
rische ervaring in het aangezicht. Daarom
deed Minister Verschuur goed, toen hij in
het begin van zijn rede het verstandige, wij
ze woord sprak, dat wetgever en overheid
zich op den grondslag dar werkelijkheid
moeten stellen en geen wetten maken, rlin
buiten het leven staan. Zulk een wet is
li iet te handhaven.
Bovendien men vergete niet, dat wat
/oor 300 jaar hfer en daar in kleinen kring
mogelijk moge zijn geweest, daarom ook
thans nog zou zijn door te voeren. In Schot
land is van dien ouden Zondag weinig meer
over. Te onzent kennen we die viering ook
niet, tenzij men hot wettisch doen hier en
daar er voor verslijten will. Maai dat ware
slechte sohijn, terwijl men daarmee ook niet
te doen heeft met iets. dat iin Schrift en
List curie rechtvaardiging vindt.
Intusschen, de heer Kersten verklaarde te
begrijpen, dat Zondagvust slechts relatief
kan zijn. Hij en de zijnen prof teeren alom
van Zondagsarbeid en hij zai jok wel niet
beweren, dal onder zijn volgelingen alleen
en nergens elders de waarachtige Zondags-
heillitgiing gevonden wordt. Heel wat rust op
den dag des Heeren heeft ook daar met hei-
iiuilig van diicn dag niets va.n doen.
Hoe dit alles zij resultaat van het debat
was, dait de principieel schijnende ame
menten van den heer v. Dis werden vul
pen. Alleen de voorstellers waren er
Overigens onderging het regeoringsartlkei
met de uitzonderingen weinig verandering.
Het werd ten slotte z.h.s., dus zonder oen
protesteerendc tegenstem van S.G.P.-zijde,
•meJ/ekeurd
VERSLAG
Vrijdagmiddag was de stemming aaage
houden over airt. 2 der Winkelsluitingswet,
waarin verboden wordt een winkel voor het
Dubliek geopend te hebben:
a. gedurende den Zondag;
b. tusschen 8 uur des namiddags cn 5
des voor middags.
'k Moet van winkelsluiting op Zondag
niets hebben, verklaarde de heer W ij n-
k o o p (Comm.) nu.
De heer Kersten (S.G.P.) legde de ver
klaring af, dat hij ovor zijn bezwaren zou
heenstappen evenals bij het veldprediker-
schap en voor het artikel zou stemmen,
ondanks de later voorgestelde uitzonde
ringen.
Het artlkeJ werd aangenomen met
73 tegen 9 stemmen.
Tegen stemden de liberalen en de heeron
Wijnkoop en Braat. n Keurige flaukeering
"berale elite1
«rde art. 3, het airti-
uitzondoringen.
Het luidt ails volgt:
De bepalingen dezer wet zijn niet toepas
selijk op:
a. apotheken, uitsluitend voor zoover be
treft den verkoop van genees- en verband
middelen;
b. inrichtingen, waar uitsluitend of in
hoofdzaak spijzen of dranken voor verbruik
ter plaatse worden bereid of verkocht;
c. den verkoop van brandstof of smeermid
delen voor en cmderdeelen voor spoed-
eischende herstellingen aan motorvoertui
gen en voertuigen en rijwielen;
d. den verkoop van drukwerken in sta
tions
e. den verkoop van dag- en weekbladen,
1. den verkoop van ijs;
2. In de inrichtingen, genoemd in het eer
ste lid onder b, mogen gedurende den tijd,
dat die inrichtingen volgens de bepalingen
dezer wet of krachtens een op deze wet steu
nende verordehing vnor het publiek geslo
ten zou Jen moeten zijn, Indien daar geen Spij
zen of dranken voor verbruik ter plaatse
werden verkocht, alleen spijzen of dranken
worden verkocht, en wel uitsluitend voor
verbruik ter plaatse.
3. Het bepaalde in het tweede lid is niet
van toepassing op hotels, voor zoover betreft
leveringen aan logeergasten
De heer v. Rappard (Lib.) verdedigde
een amendement om den verkoop van ta
baks-artikelen in koffiehuizen, restaurants
en andere inrichtingen na 8 uur te herstel
len. De wet zal anders toch ontdoken wor
den. meende hij.
De heer Hellenberg Hubar (R.K.)
verdedigde amendementen, welke bedoelden
o.m. den verkoop van drukwerken in sta
tions te binden aan de bepalingen der wet
en te voorkomen, dat verkoop ondier slui
tingstijd plaats heeft dooi1 middel van auto
maten.
De heer v. D i s (S.G.P;) lichtte een amen
dement toe om op Zondag alleen apotheken
open te laten uitsluitend voor de aflevering
van genees- en verband-middelen.
Hij betoogde, dat de uitzonderingen in art
3 in strijd waren met Gods wet. Zij n opvat
ting van die wet gaf hij weer, maar vergat
in zijn resumtie, ontleend aan de conclusies
der Dordtsche synode, baar „gepaste ont
spanning" en verzuimde overigens de elasti
sche begrippen te concretiseeren.
De heer S m e e n k
(A.R.) bestreed het
i men dement-v. Rap
pard. De verkoop op
Zondag in café's zou
een zoodanig verzet
van winkeliers kun
nen uitlokken, dat
het verkregen resul
taat weer in gevaar
werd gebracht. Te
ren de amendemen
ten-v. Hellenberg
fubar bestond geen
bezwaar. Ze liggen
in de lijn.
Wat de amondc-
menten-v. Dis betreft, werd er op gewt
dat „werken van noodzakelijkheid" geen
precies begrensd begrip is. De heen1 v. Dis
w il allerlei verbieden, dat onder omstandig
heden als „werk van noodzakelijkheid" 16
te besohouwen.
Dr. Kortenhorst (R.K.) verklaarde
zich voor het amendement-v. Rappard en
tegen het automaten-a,mende-ment.
Bij dit standpunt sloot zich Later de heer
v. d. B e r g h (S.D.) aan.
Dr. S e v e r ij n (A.R.) merkte op, aat so I
ciaite en religieus® beginselen voor de Zon j
dagsrusrt beslissend zijn en bestreed im dit
verband de rode nee ring van den heer Oud
van verleden week Vrijdag.
De heer v. Dis verzuimde te conorefciseeren
wat de eisohen van Gods wet zijn en ook
was hij inconsekwent: hij laat aari de hotels
een zekere vrijheid. Gods Woord kent ook
het relatieve criterium. In Hand. 15:13 ver
maant Petrus de broederen om geen juk op
te leggen,, dat te zwaar is om te dragen.
Prof. V i 8 s c h e r
(A.R.) begon met de
opmerking, dat bij
clit wetsontwerp ge
zocht moet naar wat
vereeni-gt en niet de
/erschiilleai op de
spits moeten worden
gedreven.
Wat men in eigen
tuis kan doorvoeren,
;am niet altijd in het
penbare leven ge-
chieden. De heer v.
>is maakte het zich
erg gemakkelijk en
zsveeg over den ge
weldigen strijd onzer vaderen over de Zon
dagsviering. Godzalige mannon waren in
den bloei tijd van het Gereformeerde kerke
lijk leven heel wat ruimer van ha-rt en op
vatting dan de heer v. Dis met zijn amende
menten blijkt te zijn.
Deze wet is geen Zondagswet, en d-e Zon-
d-agsshntimg, die nu wordt voorgesteld, mag
men ter wille van de belangen des volks,
zi-ch niet laten ontgaan.
Onbegrijpelijk is. waarom de heer v. Dis
geen ijs voor zieken wil laten verkoopen.
Wat voor kwaad schuilt er ook in om een
fiets, waarmee men op Zondag naar de kerk
rijdt, te doen herstellen.
Ten slotte verklaarde Prof. Visecher, dat
neet alleen drukwerken, maar ook dag- en
weekbladen op Zondag niet verkocht mof
ten mogen worden in de 6ta-tionsboekhandels
Dl heer Oud (V.D.) was voor het amen
dernent-v. Rappard, maar gaf een redactie
wijziging in overweging. Het automaten-
arn en dement werd bestreden, omdat hef uit
gaat van de gedachte va-n egalisatie de»1
concurrentiewaarden. De amendementen-v.
Dis verliezen absoluut uit het oog, dat deze
wet een compromis moet zijn wegens de
ze-er ulteenloopende godsdienstige opvattin;
gen in Nederland. -
Rechts is er geen algemeen geldende Zon-
dagsopvatfeg.
Dr. Schokking
(C.H.) betoogde, dat
|HMÉ| het amendement-v.
Dis te ver gaat; het
gaa-t buiten d-e reali
teit oro en vergeet,
da.t d-e Sabbath er is
om den mensch en
niet de mensch om
den Sabbath. Het
goede, dat gemeen
schappelijk te berei
ken valt, wordt door
len heer v. Dis in
gevaar gebracht en
bovendien lokt hij
overtredingen uit
Het punt uit het amendement-v. Rappard
ka-n aan plaatselijke regeling worden over
gelaten; hot amendement-v Hellenberg Hu-
bar gaat te ver in de richting va-n egalisatie
d-er concur ren tic-voorwa arden.
Prof. Visschcr (A.R.) c.s. diiende een
amendement in, dat bedoelde den verkoop
van dag- en weekbladen op Zondag te doen
vervallen.
De 'heer L i n g b e e k (H.G.S.) bestreed den
heer v. Dis, die Gods wet en het wetsont
werp miskende.
DE JAPANSCHE VERKIEZINGEN
TT-
Donderdag 1.1 -Huurt.
HUIZEN' (298 M. na 6 uur 1071 M.) (Uitat,
NCRV.-Ultz.) 8.15 Tijdsein. 8.15—9 Morgeucon-
1010.30 Zang door liot DamesKoortJe dei;
Uhr. Geref. Predlkai
U.«—12.30 Uurtje
sein. 12.30—2 Middagconcert:
Scheffer zang. De heer H. Hei
Heer H. v. d. Horst Jr„ cello;
d. Horst—BI eek r-,..pinna T.
Op reusachtige plakkaten wordt de uitslag der parlementsverkiezingen bekend gemaakt
Over den socialen kamt van de viering van
den Zondag is 9teeds groot verschil geweest;
nl-et over d-e godsdienstige viering. Colvijn
on Luther waren niet rigoureus ten aanzien
vara het verrichten vara ©enigen arbeid op
Zondag. Zelfs op de ruimstd-enkenden op duit
punt is nimmer de tucht toegepast.
De heer v. Dis wil van den Zondag een
dag van kwelling voor den men30b maken.
Hij schrikt hem daarmee van a-LIen gods
dienst af, maar komt aan de waarachtige
viering van den dag des Heeren geen stap
na-der. Het is met het gebod des Heeiren
maroliaradeeren en niets anders.
De heer Duymaervau Twist (A.R.)
merkte den heer v. Dis op, dat bij het hotel-
bedirijf va-n de gast.en kalm laat doorgaan op
Zon-dag en dus koks en allerlei personeel
aan heit werk houdt. Maar waarom dan niet
voor mensch en, die gewend zijn hun mid
dagmaal van koks of restaurants te betrek
ken?
En hoe zal het b.v. gaan als in een kerk
van den heer Kersten bet electriscb licht
uitgaat? Zal de dienst dan worden afgebro
ken of hel defect hersteld?
De heer v. Wijnbergen (R.K.) was te
gen am.-v. Rappard en voor ami. v. H. Huba-r.
De heer v. Hellenberg Hubar (R.K.)
was van oordeel, dat het publiek zich snel
zal aanpassen aan den toestand ten aanzien
van rookartikelen. Daarom ie het am.-v.
Rappard niet nooddg.
De heer Kersten
(S. G. P.), die den
zwaar gehavenden
heer v. Dis te hulo
kwam, verklaarde
zich tegen het am.-v.
Rappard en voor dat
van Prof. Visscher.
De amendementen-
v Dis pogende te
verdedigen, gewaag
de hij van zijn stra
ven om Gods gebod
te gehoorzamen. Dat
gebod is nooit te
zwaar. Ontkend werd
dat van een Jood-
sdhe sabbathsopvattfag w or rit uitgegaan
Voetius en Teelirack werden genoemd en g°
rneend werd, dat de Dordtsche synode zich
duidelijk had uitgesproken.
Als 't licht uitgaat, moet meD maaT in 't
donker preeken.
Inderdaad is over de Zondagsviering groo
te strijd gevoerd. Het synode-besluit werd
voorgelezen, maar de geoorloofde recreation
1 ontspanningen) Werden genegeerd. Wel
•.verd Voetius nog eens geciteerd, maar va-n
zoo iets begrijpt het meerendeel der Kamer
niets.
Tenslotte werd nogmaals de waarde dor
ZondogheiiIgi-ng betoogd, maar in zoodanig»
onverstaanbare taal, dat een deel dei1 Kamei
herhaaldelijk teekenen van vroolijkheid ver
toonde.
De heer v. d. H e i d e (S.D.) stelde de vraag
hoe God voorgeschreven heeft den Zondag
te vieren. Daar ia geen woord over te vin
den in den Bijbel. Ook in het Nieuwe Testa
ment is er geen bevel. Waarom reist de heer
Korsten ni-et op den zevenden dag? De eerste
Christenen leefden niet als d-e heer Kersten
op Zondag. Paulus reisde op Zondag.
De sabbath was voor de Joden en de
Christenen in de mi-dd-eleeuwen een da-g var
ontspanning al werden op dien dag wat. mee;
offers gebracht. Zware, süafelijke arbeid
werd nagelaten. De Hen-vormers dachten er
evenzoo over. Calvijm hi-eld zich op Zondag
met het balspel bezig. Vindt de heer Kersten
dat ook geoorloofd?
In de 17e eeuw hadden we ook op Zondag
het kleurrijke leven onzer vaderen, zonder
Kerstiaansche benepenheid. Later i6 de puri-
teirasche geest ingedrongen,, die va-n het
Christendom een carricaluur maakte
Dr. B e u m e r (a.r.) keerde weer tot de
zaak terug en merkte op dat het amende-
ment-Visscher niet in artikel 3 past, maar
bij art. I hoort-
De heer Zandt (s-g.p.) ging uiteenzetten
waarom de christelijke kerk den Zondag
viert als des Heeren dag.
Hier te lande zijn steeds voorstanders van
een strenge Zondagviering geweest Hij ver
dedigde de Engelsche sabbathsviering.
Prof. Visscher gaf aan den wenk van
Dr. Beumer gevolg en transporteerde zijn
amendement naar art. 4.
Eindelijk kwam
de minister aan het woord.
Hij achtte het niet juist, hier te spreken
over de juiste wijze van Zondagsheiliging.
De wet dient alleen om de Zondagsviering
te regelen. Do theologische Zondagsrust
staat er buiten. Hij wil ook van deze wet
niet iets maken, dat menigeen van don
Godsdienst zou afschrikken. De overheid
heeft rekennig te houden met de realiteit en
geen wetten maken, die buiten het leven
staan-
Afwijkingen van het ontwerp moest de
Minister ontraden. Met het amendoment-v.
Dis is de wet niet uit te voeren. Zij zou dan
nog verder gaan dan de Zondagswet.
Het amendement-v. Rappard zou slechte
gevolsen hebben voor de sigarenwinkeliers.
Hun debiet zou zich vcrplaatseu. Dit vreezen
zij althans, blijkens door hen ingezonden
adressen. Het publiek kan zich door middel
van automaten overal van sigaren voorzien.
Dé spoorwegen zouden geen bezwaar heb
ben tegen sluiting der kiosken. Tegen het
amendement dienaangaande is dus geen be
zwaar. Wel had de minister bezwaar tegen
het verbod van verkoop door automaten. Een
groot bezwaar is, dat men de ontwikkeling
van de automaat tegen zou houden en het
bestaande ook zou verbieden- Hier is ook
een goede gelegenheid, te denken aan de
belangen van den consument.
Ook de aanneming van het amendement-
Visscher werd ontraden.
Daarna werd gestemd.
Stemming.
Het amendement-v. Dis werd verwor-
p e n met 79 tegep 2 stemmen (v. Dis en
Zandt).
Het amendement-v. Rappard viel met
44 tegen 36 stcmnieu.
Het arnenderaent-v. Hellenberg Hu
bar (verkoop van drukwerken in stations
gebonden aan de bepalingen der wet) werd
aangenomen met 46 tegen 35 stemmen.
Het automaten-amendement viel met 51 te
gen 27 stemmen.
Het amendement van Prof- Visscher,
werd eveneens verworpen en wel met
63 tegen 17 stemmen.
Art. 3 werd daarna z.h.st. goedgekeurd.
Heden gaan wc vroolijk verder.
Radio Nieuws.
Hr. Ma. K.O-
lolding. 6 TÜdsf
6.107.10 Vervolg Orgelconcert. 7.10—7.10 Spre-
do Nedcrl. Chrl
7.10—7.25 Dr. P. Sten
Ath. Predlkaut te J
p M.T.S. -
i Jelce
6!i II. 8.10—10.45 Uitzending vanuit de Ned. Hera.
[]a. Sprekers: Da. J H H van Benin.
Pred. te Breda. Onderwerp: „Wio
om to hooren, die hoore!" Ds. B.
Telder, Geref. Predikant te Breda. Onderwerp:
.Zekerheid". De heer Joh. J. S
i het Chr. Radio-Comité t
zang. 10.45—11 Persberichte;
Jroda. Muziel-
■an Vaz Dia;
mofoon. 13 Folitle-
richten. 12.15—2 Mlddagmuzlek. 2—3 Gramn-
3—3.30 Halfui
al. 6 Tijdsein. 6.U
cltal. 6.30—6.45 Grc
iziek. 6.45—7.15
De firma Sluis te Deventer heeft het aai*
dige idee opgevat, een tweetal radio-uitzen
dingen te geven, waarbij de directeur, de
heer P. Sluis Jr. 't een cn ander zal mede
deel en over de werking der fabriek en de
fabricage der verschillende biscuits o.d.
Er wordt een rondgang door de fabriek,
gemaakt met een verplaatsbare microfoon
en terwijl het bedrijf in gang is, worden
allerlei bijzonderheden verteld, welke onge
twfjfeld door velen met belangstelling be
luisterd zullen worden-
Ter afwisseling zullen voor de microfoon
optreden het „Koekstadkindcrkoor" en de
bekende hofgoochelaar prof. Ben Ali Libi
met cenige goocheltoeren. Woensdagavond
12 Maart (N. C. K. V. 8-10 uur) en op Dins
dagavond 18 Maart (K. R. O. 7-S uur)
Zooals misschien bekend is, hebben ook
tal van Duitsche industrieelen op ongeveer
dezelfde wij-ze de werking van hun resp.
ondernemingen uiteengezet.
DE RADIO-OMROEP IN DENEMARKEN.
De Christelijke organisatie het grootst.
Blijkens dezer dagen door de Deensche re
geering gepubliceerde cijfers neemt in Dene
marken de Christelijke radio-luisteraren-
vereeniging met meer dan 26.000 leden on a er
de daar te lande bestaande organisaties op
dit gebied de eerste plaats in.
Uit het Sociale Leven.
DE LOONEN DER ZUIVELBEWERKERS.
den Bond van coöp. zuivelfabrieken in Fri *V
iatiu neelt net vuigenue tumes uuiuom do
loonregeling 1930-1031 aan de fabrieken uit
gebracht
Met instemming van rle arbeidersbonden
wordt voor het volgende seizoen geadvi
seerd het minimum weekloon van een vol
slagen arbeider te stellen op f 23.50 tot
f25.50 met dc voorwaarde dat de verzeke
ring overeenkomstig dc daarvoor vastge
stelde regelingen geregeld is.
Het is de commissie bekend, dat tenge
volge van de omstandigheden de vraag
naar voren komt, of verlaging van loonen
niet overwogen moet worden. Ook omdat
de Commissie zooveel mogelijk stabiliteit
in de loonen var, groot, belang acht, advi
seert de commissie voor dit jaar dezelfde
loonen van het vorig jaar.
GENERAL MOTORS
CONTINENTAL S.A.
II*)-
VAN LIJNTREKKERS
DIE GEEN LIJNTREKKERS ZIJN.
Het woord „lijntrekker" heeft een typisch
onaangename klarak gekregen, het is de be
titeling voor dat ras van menschen, dia/t tot
hun levens- (maar vooral tot hun wèrk-
dsvies hebben gekozen: „lever lui don moe".
Toch wil ddit niet zeggen, dat alle lijn
trekkers nu ook „lijntrekkers" zijn; die spoor
wegarbeider, die aan de lijn werkt of de
monteur der telefonie, die krachtens zijn
ambt voortdurend de lijn trekt, ze zouden
verontwaardigd opstuiven, ails we ze „lijn-
trekkers" im dé ongunstige beteekenls noem-
Nu. zoo zijn er ook bij de General Motorrs
Cy. vele te goeder naam en faam bekend
staande arbeiders, die een lijn hebben zonder
een „lijn" te hebben. In de fabriek 'te Eecke*
ren wei-ken zeer velen aan een lijn, n.L de
m o n t a g e 1 ij n.
Dat is een wonderlijk instrument, een
eoort mechanische lintworm, die door het ge
heel e bedrijf loopt in allerlei zonderlinge
bochten en die lusteloos voortschuitelt totdat
de fabrieksfiuit bet eitn.de vara den arbeid
aarak-ondigt.
Het is een band. döe mechanlsdh wordt
voortbewogen en di.e voorbijtrekt mot- een
snelheid dc'e dies morgens door de directie
wordt aangegeven. Het geheele tempo van
den arbeid wordt er door aangegeven en nie
mand zou riiit tempo straffeloos kunnen bre
ken Wordt- d©s morgens de montagelijn in
gesteld op een productie van 200 wagons per
dag. dan kom cm deze 200 wagens ook klaar,
of alles loopt in de war cn diaar past natuur
lijk de direct a wel voor op
Laat mij dit svsteem van montagelijnen
•ven mder toelichten:
In mijn eerste artikeltje gaf ik al een kijk
je on de eerste bewerking van de caros&e-
rieën, de vervaardiging van het houten ge
raamte.
DM geraamte wordt op een wagentje ge-
De montagelijn maakt een kromming en de carosserieën die nu al heel wat verder zijn
i gevorderd schuiven in een beschermde af deeling, waar de grondkleur er op wordt
gespoten.
plaatst, dat dadelijk in contact komt met de gelijn sdhuiifelt de carosserie naar èen vol-
montagelijn en dus langzaam wegschuif alt.
Het wordt het eenst opgevangen door den
creosoot-oven, waarvan we in een vorig num-
mer reeds een afbeelding gaven.
Onder hoogen druk wordt het hout bes/po
ten met creosoot, om het togen de invloeden
I van vocht te vrijwaren. De arbeiders, die in
deze afdeeliang werkzaam zijn staan a;l klaar
om het houten geraamte op te vangen, met
sproeiers wordt ieder hoekje bespoten en
juist aJ® men daar mee klaar is, hoeft, de
montagelijn, die voortdurend in beweging
blijft bet wagentje al weer verder gerold cn
valt het in anderer handen.
Men staat, reeds gereed met blank-metalen
platen, dia op d-e houten ca rosse ria wor len
bevestigd. Deze platen zijn in een andere af
deel img gelaschit en worden hier in vier mi
nuten op het chassis bevestigd. Maar dun be
gint een zeer minutieuze en ook gewichtige
behandeling van dc metaaldeelen: de monta-
gertide afdeeling, waar dc metaaldeelen ma-
f.hiaxaal worden gepolijst. Dit is de eerste be-
werkng, die direct wordt gevolgd door een
zeer nauwkeurige na.-polijsbmg met. de hand.
Het is n.l. van het grootste belang, dat de
metaaldeelen absoluut glad zijn, will men
voorkomen, dat later de ca rasserie gaat roes
ten. Moe nauwkeurig hierop griet wordt,
bleek me uit dc volgende bewerkingen.
Na bet polijsten met. dc machine en met
de hand volgt een bewerking mot schoon
droog zand, dat ei1 ipöt groote krap-ht wordt
op gespoten, dam maakt dc montagelijn, een
bocht en dc rarosseric schuift in weer een
■-inderre afdeeling, waar arbeiders gereed
staan oro alle metaaldeelen te wasschen met
«en bijtende stof, dcoxidiuc, met het doe) ook
het geringste vuil deeltje uit te zuiveren, öm
het hoogst mogelijke rendement van schoon*
beid te verkrijgen zijn de arbeiders van deze
afdeeling voorzien van rubberdiandschoenen
zoodat er geen vingerafdruk op het blanke
metaal kan achterblijven.
Zou men zich niet in dc operatiekamer van
een ziekenhuis wanen in plaats van in een
auto-fabriek? Nog zijn dc scbocnheidsexperts
niet tevreden, waant na dc deoxidine-behan-
dcling wordt de carosserie nog eens afge-
wasschen raet gewoon warm water om daar
na te worden gedroogd in een oven.
We zijn nog steed® bezig met de reiniging
van de blanke metaaldeelen.
Nu moet U nog weten, dat aan het hier be
schreven ppoees nog een grondige voorbe
handeling van de uit Amerika aangevoerde
onderdeelen in een andere afdeeling is voor
afgegaan.
Daar komen we later nog wel op terug.
Als een kraakhelder overhemd komt de
carosserie blank en droog uit de wasscherij
en strijkerij te voorschijn.
Nog steeds schuifelt de montagelijn verder
en we komen in een gelijksoortig oventje als
dc Greosootinrichting, waarboven met groote
lettere staat te lezen: Primer.
Een Hohandsali woord is daar nu werke
lijk niet voor te vinden.
„Grondverver" zou misschien iets zijn, 'k
heb het mij'" Leidsman voorgesteld den „Pri
mer" daarin to verdoopen, maar het bleek
niet te gaan, want eigenlijk in dc grondverf
wordt dc carosserie nog niet gezet. Er wordt
een soort verf opgespoten, maar uitsluitend
om een gelijk vak te verkrijgen, waarop de
grondverf een basis kan vinden: ails de mon
tagelijn de c ai rosser ie weer een paar Meter
verder heeft geschoven, staan daar weer
mannen klaar om nog eens met zand te
spuiten en ook dan is de carosserie nog niet
aan de grondverf toe.
Het mastiqueeren is nog ween1 een® een be
werking om eventueele oneffenheden weg te
werken, dan komt de carosserie in een
droogoven,, wordt gewasschen mot nat zand,
bespoten met droog zand en als er wéér een
diroagproces is gevolgd dan pas komt de
gronidklcur aan de orde van behandeling.
Met MuLtatuM mag ik wel zeggen, dat mijn
verhaal eentonig dreigt te worden maar ik
hoop er een beeld door te geven, met hoe
groote zorgvuldigheid er trots alle werk-
drang in een Amerikaansolie fabriek wordt
gewerkt. Van dc werkelijk ontallijke con
troles heb ik nog met geen woord gerept.
Ieder oogenblik verschijnt er een chef, die
elk onderdeel aan een strenge controle on
derwerpt. Zooals de kleermaker werkt mat
zijn krijtstrepen zoo ziet men ook deze con
troleurs hun aanteekeniogen geven en elke
machinale bewerking krijgt dan ook in de
meeste gevallen nog een likje met de hand
om er de finishing touch aan toe te bren
gen.
Maar ,ik dwaal af: we waren aan de
grondkleur toe. Ik behoef nauwelijks te
zeggen, dat deze eir machinaal op gespoten
wordt. Dit duco-proces heeft veel voor bij
het haradschilden-en, want behalve dat het
veel sneller gaat, dringt de verf ook veel
beter on veel gelijkmatiger door tot in alle
hoeken en naden. Veel hangt natuurlijk af
van de routine dor spuiters, maar dit zijn
ervaren werklieden en bovendienda
comtróle! In de dubo-afdeelingen wordt ge
werkt met een blauw-witte eleotriechc ver
lichting, die een zuiver daglicht-effect te
weeg brengt en de contr&le heeft hier veel
eteun aan.
Dat er na de grond -ducobekamdoling een
droogoven komt is bijna een vanzelfspre
kendheid. Aairdlig is dc volgende bewerking
Do „tweede kleur", die aan de nieuwere
auto's zulk een fraai effect geeft wordt er
op een origine el e wijze opgebracht.
Men plakt eenvoudig papieren strooken
over de gedeelten, flic niet met deze tweede
kleur bespelen moeten worden en na dc be
werking worden de papieren weer weggeno
men en prachtig regelmatig staan de hel
kleurige banden op de carosserie.
-Er volgt hoe kan het anders: een droog
oven.
Nóg is alle verf dof, maar nu schuifelt de
montagelijn de carosserie naar een volgen
de groep mannen, die gereed staan om er
door den eersten polijstaanval aanvankelijk
reeds glans cup te brengen. Het is een koorts
achtig en nauwgezet werk, iets wat liter
opval t meer dan in andere afdeeliingen, om
dat elk plekje dat nog niet gepolijst is cwn-i
middellijk fa het oog loopt
En dc meedoogenlooze montagelijn kruipt
maar steeds ven-dernaar de volgende
droogoven!
(Wordt vervolgd), j
Op deze foto ziet men, hoe op de grondkleur een tweede kleur wordt aangebracht. DéI
gedeelten, die met bespoten moeten worden xijn met papieren stróoken bedekt.
