N.V. HANDELMAATU„DE VELUWE
Cboe
C&c&U&cfL,!
Godesia
Geysers
vul vnae/t
Een mijlpaal
in ons
Bedrijf.
^lectriciteit in de Huishouding
Qe preventieve Geneeskunde
SELDEN beschikbaar
LEIPZIGER MESSE
SCHEEPMAKERSSTRAAT, DEN HAAG.
BOUWBLAD PAO. 4 No. S3.
MAANDAO 3 FPFWIAPI 1930
N.V. Rotterdamsche Fijnhouthandel
LINKER ROTTEKADE 101-102, OTTERDAM - TEL 12474-4035*
Eiken - Teak - Mahonie - Beuken - Triplex, enz.
Het zou verkeerd zijn, wanneer men de
fiüectrificatie van de huishouding eenvoudig
als een mechaniseering van de huiselijke
bezigheden zou betitelen. Zooals vroeger de
wastechniek de olielamp alsmede den kolen-
baard ging vervangen en aanvankelijk als
•vreemdeling in de huishouding gold, is het
nu de electriciteit, die de huishouding
de vooruitgang van de moderne techniek
deelachtig maakt. Is het electrische licht
reeds sedert lang ook het licht vL
„kleinen man" en tot iets vanzelfsprekends
geworden, men weert zich echter nog tegen
de invasie van electrische apparaten in de
huishouding. Naar het heet zijn deze over
bodig of alleen voor bemiddelde kringen be
stemd. De industrie bewijst echter met een
groot aantal uitstekende voortbrengselen de
doelmatigheid van de electrische energie,
die zoowel in haar gebruik als in haar uit
werking veel universeeler is dan eenige an
dere vorm, die tot dusver aan de huishou
ding dienstbaar werd gemaakt. De beste
demonstratie van de vele toepassingeu, die
«net electrische apparaten voor de huishou
ding mogelijk zijn, wordt gegeven op de
Technische Messe. Daar toch zijn alle fir
ma's van naam in het „Huis der Eiectro-
techniek" en de hallen 5 en 6 tot een af-
eonderlijke groep vereenigd, zoodat de bezoe
ker op gemakkelijke wijze met de nieuwste
•vindingen in kennis kan komen. Dit zal ook
tijdens de eerstvolgende Technische Messe,
die van 2 tot 12 Maart gehouden wordt, het
geval zijn.
Niet alleen de industrieën, maar ook de
electriciteitsbedrijven trachten het gebruik
Sran electrische apparaten te bevorderen door
SO liter, een electrischen kookhaard en een
voldoend aantal stopcontacten bestaat,
woningen zonder centrale verwarming zijn
bovendien voor de badkamer twee straal-
kachels aanwezig.
De electrische huishouding zal meer op
haar plaats zijn, naarmate de industrieën
billijker fabriceeren en de koopkracht van
de stroomverbruikers toeneemt. Doch het is
reeds nu niet meer voor tegenspraak vat
baar, dat de electrische huishouding bij een
gezonde tariefpolitiek van de electriciteits-
bedrijven financieel althans niet nadeeliger
is dan andere methoden. Dit is ook bewezen
door een proef, genomen door het „Elcktri-
citats-Verband-Gröba", - dat in - Königsbruck
een nederzetting van-350 huishoudingen elee
trisch heeft ingericht Elke woning heeft
een electrischen kookhaard, met en ook
der braad- en bakoven,, terwijl bovendien
1/3 gedeelte dér huishoudingen met wi
water-reservoirs is voorzien. Men bevestigt
ook hier, dat de tot nu toe opgedane onder
binding geheel bevredigend is. Hetzelfde
geldt voor onderzoekingen, door Oscar von
Miller in München en in Schwandorf, doch
boor een definitieve beoordeeling moet hier
nog het eindresultaat afgewacht worden.
In verband met het bovenstaande* is licht
begrijpelijk, dat aan de vervaardiging van
electrische apparaten voor de huishouding
bijzondere zorg wordt besteed. Het spiegel
beeld van deze productie is de Technische
Messe te Leipzig, want alleen zij geeft een
erzicht van alle nieuwe vindingen en ver
beteringen uit den laatsten tijd.
Vraagt men zich af, welke electrische ar
tikelen voor de huishouding het belangrijkst
Bloemenvaas en fruitschalen, vervaardigd in de „Porzellanfabrlk F. Thomas", Marktred-
wits, behoorende tot het concern van „Porzellanfabrik Ph. Rosenthal Co. Akt. Ges."
zullen worden, dan is allereerst de kook
haard te noemen en vervolgeus het warm
water-reservoir, dat in verschillende soorten
in den handel wordt gebracht. Hiervan is
drukautomaat de duurste, omdat deze,
daar aan den normalen waterdruk blootge-
zwaarder van uitvoering moet zijn.
Ook voor alle andere apparaten als stofzui
gers, boenders, koffie- en theemachines,
i-erwarmingskussens, naaimachine-motoren
m electrische strijkijzers groeit de belang
stelling en is er steeds iets nieuws te zien
e Technische Messe in Leipzig.
r r
3e instelling van speciale tarieven. Bij een
enkelvoudig tarief voor verlichting en an
dere doeleinden ontstond natuurlijk het be
swaar, dat de electriciteitsrekening te hoog
werd, daar juist die andere doeleinden een
groot stroomverbruik veroorzaken.
De electrische huishouding is thans niet
langer een waagstuk, want zij berust op
practische ervaring en niet op theoretische
[bespiegelingen. Aanvankelijk had men de in
lAmerika bereikte resultaten ten voorbeeld,
die echter niet zonder meer voor Europee-
sche toestanden in aanmerking kwamen. In
Duitschland hechtte men daarom veel v
de aan de in Schweinfurt gedane beproevin
gen, waarbij al spoedig bleek, dat het
trouwen tegen de electrische keuken geheel
misplaatst was.
Zeer gunstig is het resultaat der onderzoe-
fciugen in de nederzetting „Römerstadt" te
Frankfurt a/Main, welker uitslag in het be
gin van het vorige jaar bekend was. In
^Römerstadt" zijn totaal 1220 woningen,
waarvan de electrische inrichting over het
algemeen uit een warm-water-reservoir van
Porselein op de
Leipziger Messe
door Dr. A. Zoellner, Marktredwitz.
U wenscht te vernemen, wat Nederland-
gche bezoekers van de Leipziger Messe voor
belangrijks kunnen zien op het gebied van
porselein.
Ik meen dat juist Nederland, door zijn
fconorairen vertegenwoordiger van de Leip
ziger Messe, den heer H. J. van der Borg,
Amsterdam, met de Messe ten nauwste ver
bonden, bijna nog beter weet dan ik wat
.daar te koop is.
De geheele Duitsche porseleinindustrie,
die gebruiks- en luxe-porselein vervaardigt,
bijna de geheele porscleinindustrie uit Tsje
cho-Slowakije, in lateren tijd ook porselein-
iabrieken uit Japan, Frankrijk en Zwitser
land, zij allen exposeeren op de Leipziger
Messe en de Nederlandsche zakenman vindt
daar feitelijk al hetgeen aan porselein ge
maakt wordt
Zooals Goethe zegt, is het iets kenmer
kends van een tentoonstelling, dat zij op
één plaats bijeenbrengt hetgeen vlijtige han
den van een geheel land, meermalen zelfs
!van de geheele wereld, tot in de verstgele-
gen werkplaatsen vervaardigen. In dit op
zicht valt ook geheel in het bijzonder de
Leipziger Messe te waardeeren
Niet slechts de reeds ingeburgerde artike
jen kunnen hier in ordelijke rangschikking
bezichtigd en vergeleken worden, maar bo-
penal ook de nouveauté's, die hier in groote
hoeveelheden haar intrede doen. Dit schijnt
mij voor de Hollandsche markt het belang
rijkste.
Gelijk zelden een ander volk, is Neder
land met één koenen nik naar de moderne
begrippen omtrent vormgeving en versiering
overgegaan, in tegenstelling met België.
Frankrijk, Italië, Spanje cn andere landen
Juist de Leipziger Messe is de plaats, waar
al hetgeen aan moderne dingen gemaakt
wordt, het eerst heenkomt, om zich een
plaats op de markt te veroveren.
Een vooruitstrevend volk als het Neder
landsche zal daar een keur van artikelen
pinden, die aan zijn smaak en wenschen
toldoen.
De toeneming der bemoeiingen van de
overheid op sociaal-hygiënisch gebied heeft
velerlei oonzaken. Hoe samcngestelder de
maatschappelijke verhoudingen worden, hoe
grooter de bevolkingsdichtheid, des te meer
zullen nieuwe behoeften zich naar voren
dringen, welke door de overheid, voorgelicht
door hygiënisten en andere deskundigen, op
juiste wij'ze moeten worden bevredigd in het
welbegrepen belang der Volksgezondheid.
Deze te dienen, beteekent vergrooting van
volkskracht, volksgeluk, verbreiding van cul-
tureele begrippen.
Samenwerking van overheidsbemoeiingen
en particulier-initiatief is thans wel de meest
gezochte vorm voor het gestelde doel: Voor
komen van ziekten, te bereiken. De preven
'eve geneeskunde wordt hier vooropgesteld.
Wanneer men de strekking nagaat van de
geschriften en boeken, die de persoonlijke,
de individueele gezondheidszorg behandelen,
dan treft den opmerkzamen lezer, dat de
schrijvers stilzwijgend veronderstellen, dat
de-genen, voor wie de raadgevingen bestemd
de beschikking hebben over een
VOLDOENDE WOONRUIMTE
eenvoudig voedsel, friseh water, goede lig
ging enz. Zonder deze meest eenvoudige
'hulpmiddelen, zonder een zekere mate vaii
welstand achten zij al wordt dit veelal
niet onder woorden gebracht de toepas
sing van deze maatregelen onmogelijk. De
voorschriften om lang in goede gezondheid
te leven kunnen samengevat worden
enkele regels: goede woning, juiste voeding,
gezonde arbeid, reinheid van lichaam
zeden.
De eerst genoemde twee kunnen gekocht
worden. Een hygiënisch ingericht huis kan
ongezond worden door onverstandig bewo-
worden de ramen steeds gesloten ge
houden, het licht afgesloten door dikke gór
dijner., kamers met inventaris niet vrijgehou
den 'van stof, schimmels, insecten; worden
slecht trekkende kachels gebruikt, hokken te
veel personen in de woning samen dan
blijft in korten tijd van het naar de eischen
der gezondheidsleer ingericht perceel niet
•eel meer over.
Dan staat men versteld, hoe het mogelijk
s, van een frisch huis in korten tijd een
muf riekend, uitgewoond, vervuild cn be
rookt „krot" te maken.
Men moet een deel van het proletariaat
i e e r e n te leven. Wie nooit met mes en
'ork gegeten heeft,begrijpt niet, dat de „be
schaafde" met eenigen afschuw naar de van
vet druipende vingera kijkt De voorschril
ten van de persoonlijke gezondheidszorg
kunnen echter pas opgevolgd worden,
wanneer de middelen daartoe aanwezig zijn:
ontbreekt het servies, dan kan de tafel niet
gedekt worden; en eerst indien het aanwezig
is, kan geleerd worden, hoe vork en mes
moeten worden vastgehouden en gebruikt
Zoo gaat het over de geheele lijn ook met
de woning.
Ofschoon dus de beteekenis van de indi
vidueele zorg niet onderschat mag worden,
is toch het primaire, dat van haar toepas
sing eerst sprake kan zijn, indien de hulp
middelen ter beschikking staan. Het is noo
dig om deze eenvoudige waarheid nog in
deze tijden neer te schrijven, omdat nog niel
ieder inziet, dat bij de tegenwoordige samen
gestelde maatschappelijke verhoudingen de
eenling betrekkelijk zelden in staat is, zich
in de omstandigheden te plaatsen om hygië
nisch te kunnen leven.
Het is de gemeenschap, welke te hulp moei
komen in de zor„ voor goede woningen, wa
OORZAAK EN GEVOLG.
Neem twee zaden van een zelfde plant,
van dezelfde grootte en vorm plaats het
eene in goede aarde, in het licht, geef op
tijd water zaai het tweede exemplaar in
schralen grond, in een donkeren hoek van
de kamer dan zal uit de eene kiem een
forsrhe groene plant zich ontwikkelen, ter
wijl uit de andere, volkomen gelijksoortige
en gelijkwaardige, een geel dwergproduct
groeien zal, zoo weinig op het eerste voort
brengsel gelijkend, dat men nauwelijks ge
looven kan, dat zij uit gelijkwaardige zaad
korrels ontstonden.
Dit alles is veroorzaakt, niet door verschil
in erfelijken aanleg, doch door verschil
levensvoorwaarden, die beider deel werden,
door verschil dus in uitwendige
vloeden.
Niemand vermag de beteekenis van de om
geving, waarin de mensch van jongsaf ge
plaatst is, te peilen, De opvatting, dat bij
het proletariaat meer geestelijk en lichame
lijk minderwaardigen worden geboren, is een
aanmatigende, en in strijd met geschiedenis
wetenschappelijke waarneming. De stam-
hoornen van tal van patriciërs zijn er om
het tegendeel te bewijzen. Uit de worstelende
..ondermassa" worden strijd staalt
krachtige figuren geboren, en omgekeerd
ziet men vaak de nakomelingen der bemid
delden te gronde-gaan. Met vol vertrouwen
kan men te dien opzichte alle sociaal-hygië
nische maatregelen nemen, mits men tevens
den strijd aanbindt om_ den ontaardenden
armoede-invloed te weren en te velde trekt
tegen onbehoorlijke woningtoestanden.
Dit besef is aanleiding geweest dat ons
blad wekelijks zijn lezers tracht voor
lichten op het gebied van den woningbou'
Bescheiden in den aanvang, is het ons m
gen gelukken wekelijks 4 5 pagina's te
geven over dit zoo gewichtige vraagstuk.
Ons is verweten dat wij alle woning-bouw
„goed" en „mooi" vonden cn dat commer-
cieele belangen den doorslag gaven bij een
beoordeeling.
We verwijzen dit verwijt verre van ons.
Niets is minder waar; een blik in onze af-
deeling „De Bouwwereld" toont een stapel
binnengekomen teekeningen den woning
bouw betreffende, met verzoek deze te wil
len opnemen, waaraan we evenwel om vele
redenen geen gevolg kunnen en willen geven.
Wat tot dusver door ons geplaatst is ge
worden, kan de toets der critiek doorstaan.
Dat er wel eens enkele complexen zijn ge
publiceerd die uit aesthetisch oogpunt zelfs
„leelijk" „onlogisch" of hoe ook genoemd
kunnen worden wij zijn de laatsten die
dit willen ontkennen. Maar, de woningen als
zoodanig voldeden in allo opzichten aan de
gestelde en te stellen eischen en was er
voor ons dus geen enkel motief om opname
van ..behoorlijke" woningen in onze rubriek
,J)e Bouwwereld" te weigeren.
Integendeel, we deden dit gaarne, over
tuigd daarmede een algemeen belang te die
nen. We zullen op dezen weg blijven door
gaan, in het belang van de volkshuisvesting
Met .dit persoonlijk feit willen wij dit in
leidend artikel besluiten. De volgende maal
zullen wij de hygiënische grondslagen van
den stedebouw en dat naar aanleiding
van het bekende werk van Dr. L. Heyermans
„Gemeentelijke gezondheidszorg in Neder-
tervoorziening, rioleering, stedenbouw, stra- land in deze kolommen behandelen.
Vuil Hardgrauw
Een automobielhandelaar in eén onzer
provinciesteden, die den bouw van een ga
rage had aanbesteed, wenschte geen ge
noegen te nemen met de door den aanne
mer geleverde fundeeringsbteen. Het be
stek schreef n.l. voor „miskleurig hard
grauw waalsteen", terwij] volgens annbe
steder in deze vuil hardgrauw gekocht en
geleverd zou zijn, wat volgens hem een
mindere kwaliteit was.
De Commissie, die de partij te keurep
had, kwam tot de conclusie dat deze moest
beschouwd worden als miskleurig hard
grauw, bestemd voor fundeering, en vol
doende aan de eischen, die aan zoodanig
steen gesteld mogen worden. Minderwaar
dige steenen, die na lossing aanwezig
raoch.en blijken, zou de aannemer vóór het
opbrengen moeten uitschieten, (aannemer
had zich daartoe trouwens bereid ver
klaard) doch dit achtte de Commissie nor
maal.
Juist was, dat de fabrikant de partij had
naschreven al6 „vuil hardgrauw", doch de
Commissie was van oordeel dat dit be
schouwd moest worden als een afkorting
van „miskleurig hardgrauw, bestemd voor
vuil werk" in casu fundeeringswerk); dat
„vuil" hier een aanduiding zou zijn van
minderwaardige kwaliteit, was volgens
haar een onjuiste opvatting.
Aanbesteder had er zich ook nog over be
klaagd dat de aannemer niet, zooa!& voor
geschreven was, een monster had geleverd
De Commissie oordeelde, dat dit niet aan
onwil of nalatigheid van den aannemer
was toe te schrijven, doch een gevolg was
van den wensch van den steenleverancier
dat, overeenkomstig de laatstelijk door bij
na alle steenfabrikanten gevolgde gedrags
lijn, de keuring aan de fabriek zou geschie
den.
Het vasthouden aan den eisoh van leve
ring van steenmonsters, waar dit zoodoen
de feitelijk-niet mogelijk was, achtte del
Commissie onredelijk, terwij] zulks niter I
aard geen grond opleverde tot afkeuring
der aan de eischen voldoende partij.
Aanbesteder kreeg mitsdien de kosten
op de keuring gevallen ten bedrage van
f 225 te zijner laste. I
Bouwkundig Bureau
J. C. Henri 'van Ingen
Rottere, am, Vlietstr. Sb. Tel. 117 4S
Verzorging van In- en Exterieur
Hinderwet, Drankwet en:
-Alles tot het vak behoorena-
leHypotheken. Rente huizen
5 landerijen 4S«
öouwcredieten - Flnancieerlng -
Voorschotten.
B. SEVINGA Co.
Essenburgstraat 71a Tal. 36566
ROTTER DAIt'.
TE SCHIEDAM
TEKOOPenTEHUUR:
VRIJE BENEOEN- in BOVENNOIIIItCEX
Alberdlnk Thijmstr., h. Mesoag-
laan, waarvan de bovenwonin
gen eveneens rr.ettuin, f 35.
per maand. Koopprijs f 8700.—
per pand.
VRIJE HEERENHUIZEN a.d. Mesdag-
laan te koop voor f 9000.—
Te bevragen-
W. ALEMAN
Christ Huygensstraat 10
SCHIEDAM - Tolef. 68404
en op het werk.
Zie geïllustreerde beschrijving In
dit blad d.d. 23 Sept 1929.
Koopt nevenstaande ar
tikelen bij het vakkundig
Installatiebureau
S.C.DE HAAN
Rotterdam, Taborstr. 26
Telefoon 13237
Voorjaar 1930
Algemeena Vakgroepen van 2 tot 8 Maart
Techniek an Bouwbedrijf2 12
Textielgoederen2 6
Sportartikelenn 2 6
Uitnoodigingen, met volledige gegevens omtrent de goedkoops
relsgelegenheden, enz., zijn verzonden en tevens op aan
vraag verkrijgbaar bij de kantoren van het LEIPZI8ER
MESSAMT te:
AMSTER0AM, Singel 116, Telef. 42365
ROTTERDAM, Schiekade 181, Telef. 11466
Wijd open de kroon, Godetio G«y»
lers hebben een groote-eopoeitoit
Op onze monsterzolen zijn ze fa
werking te zien, moor een brochure
die wij U groog zenden - brengt
U ook volkomen op de hoogte»
N.V Hondelmeoticheppi)
R. S. STOKVIS Z?
Rotferdom Westzeedijk 502
Amsterdom Keizersgracht 313
Oen Hoog - Alosandertlraa' 8
Groningen Hoornschedijb 3 I
Bovenstaande Badinstallaties
verkrijgbaar bij
H. J. TOUW Jr., Nieuwe Haven Z.Z. 20a-b
Lood- en Zinkwerker Aanleg voor Gas- en Waterleiding
- Gement-Mastlek Dakbedekking mat 10 Jaar garantla
TELEFOON 63719
Bovenstaande Waschtafels, Baden, Badkachels, enz.
verkrijgbaar bij
A. HOGEDOORN
Zaagmolenstraat 93 a-b, R'dam, tel. 41616
M. VAN REIüN A.Pz., Rotterdam
Eleetro-Technlsch Bureau - Loodgieter - Gasfitter
It zich beleefd aan voor dc levering en olaatslng van
Waschtafels, Baden, Geljsers, Douches,
Koud- en Warm waterleidingen.
Hugo de Grootstraat 85 van Cittersstraat 8-11
TELEFOON 67062 TELEFOON 34470
J'J. JMW—
Geopend 23 Januari
Zie hier. ons nieuw hoofdkantoor te Den Haag, bij avondverlichting
Het resultaat van onze bekende kwaliteit Boter, Margarine, Koffie en Thee
HOOFDKANTOOR:
ui
on
