Virnnp RI An PAT H
Land- en Tuinbouw.
1#r MUNHARDT'S?^
MUNHARDT'S 7^0
r* MUNHARDT'S f}Qc
MUNHARDT'S qac
Staaltabletten
MUNHARDT'S cqc
Gemengd Nieuws.
WOENSDAG 22 JANUARI 1930
DE NIEUWE SCHOOLSTRIJD*)
HET ACHTERHOEDE GEVECHT
In 1920 was bet o-ntwerp-lager-onderwijs*
wet door Tweede en Eerste Kamer aange
nomen cn door de Koningin bekrachtigd. De
Redaktie van „Volksontwikkeling" schreef
mij toen, dat men in dait tijdschrift wel graag
de mening zou vernemen van een onderwijs
man, die in de politiek tot de rechterzijde
behoorde, over de nieuwe onderwijswet en
ze noodigde mij uit daar .een artikel over te
I schrijven.
Ik voldeed aan dat verzoek en schreef, dat
de politieke schoolstrijd nu beslist is,
maar dat de eigenlike sohoolkwostie daar
mee niet uit is. Die kwestie toch geldt niet
de politiek, maar de paedogogiek. Het gnat
over de vrnng, niet of we het kind moeten
geven wat des kinds is; dat spreekt toch wel
van zelf; doch over deze, of een godsdien
stige, een religieuee opvoeding overeenstemt
met de eisen van het kinderleven, dan wel
of een zogenaamd neutrale opvoeding daar
aan botor voldoet.
Als we de vraag op deze manier stellen,
krijgt Dr. H. Bnvinck gelijk, die reeds in
1904 schreef: „Veeleer hoop ik, dat ouders
en onderwijzers door aandachtige lezing van
dit boek de overtuiging zullen bekomen, of
in de overtuiging zullen versterkt word on,
dat wij met de Christelijke School niet aan
het einde, maar pas aan het begin staan
van den strijd". (Paedagogisohe Beginselen
J>1. 8).
De politieke schoolstrijd is beslist cn de
overwinning is aan de rechterzijde. Toch
heeft de linkerzijde zich nog niet geheel
overgegeven. Het leger trekt af, ongetwij
feld, maar de aohteihoede doet dit met de
wapens in de hand- Ze levert nog bijna da-
geliks gevechten, ja ze bereidt zich voor op
eon nieuwe aanval in het front. En ook
daarop moeten we letten. Wie de macht van
zijn tegenstander onderscha t, loopt groot ge-
vaaT een nederlaag te lijden.
Dagelikse gevechten.
Dat kan men lezen in onze dagbladen en
nog beter in de Mededeelingon van do
Schoolraad en in die van de organisatie dei-
Roomse Scholen. Er verschijnt vrijwel geen
nummer van deze periodieken, of er staat,
een K.B. in, waarin beslissing wordt geno
men over een geschilpunt, omdat vrijwel
overal, waar de meerderheid van de ge
meenteraad links georiënteerd is, gezocht
wordt naar uitvluohton om aan de gelijk
stelling tusschen openbaar en biezonder on
derwijs te ontkomen.
Soms gelukt het een maze te vinden in
het net, waardoor men ontkomen kan aan
de bedoeling en strekking der wet- Als b.v.
de wetgever zegt, dat de gemeenteraad ver
plicht is dezelfde financieels regeling toe to
passen op het biezonder vervolgonderwijs,
wanneer er vervolg openbaar onderwijs ge
geven wordt, dan geeft men eenvoudig een
andere naam aan dat openbaar vervolg
onderwijs en noemt bet een cursus voor hon,
dio de lagere school verlaten hebben: voor
cursussen geldt de gelijkstelling niet.
Telkens weer leest men, dat gemeente
raden medewerking weigeren voor de stich
ting van eon biezondere school, ook al is
aan alle wettelijke voorschriften voldaan;
een besluit van Gedeputeerde Staten of zelfs
ten Koninklijke beslissing irioet hen dwin
gen te doen, wat de wet van 1920 voor
schrijft- Zelfs gemeenteraden als die van
A/nsterdam en Groningen verklaren niet
verder te willen gaan dan waartoe de let
ter der wet ben noodzaakt; wat bewijst, dat
ze bet met de g o e 9t van die wet niet eens
zijn.
Dit zijn de achterhoedegevechten met
het terugtrekkende leger.
T Is een terugtrekken, geen wilde vlucht.
Dat. bewijst de werkzaamheid van „Volks
onderwijs", dat nog geregeld sprekers uit
zendt om de openbare school te verdedigen
en de biezondere te bestrijden. En nog meer
blijkt dit uit hetgeen voorvalt in de Boud
van Nederlandsohe onderwijzers, d.w.z. van
openbare onderwijzers, die ieder jaar in de
kerstweek jaarvergadering houdt.
Deze Bond is langzamerhand geheel rood
geworden. Eerst was Th. Ketelaar daar de
gevierdo man, maar die heeft afgedaan. Hij
kon het niet verder brengen dan tot Vrij
zinnig Demokraat on daarom schaarde de
Bond zich liever onder de vanen van Ossen-
dorp. Dio wordt echter wat ouder en is nu
onder dak gebracht in do Eerste Kamer, ter
wijl jongere krachten hem vervangen heb
ben in de leiding van de Bond.
Jaren achtereen is in die Bond gestreden
over de vraag, of men zich al dan niet zou
aansluiten bij het Nederlands Vakverbond
en de beslass-'ng is geweest dit wel te doen,
waardoor dus openlik verklaard werd, dat
men partij koos voor de Sociaaide-mokra ttese
beginselen. En als nu de politieke S.D.A.P.
uit nuttigheidsoverwegingen niet veCht to
gen rle geliikstelling op onderwijsgebied, dan
zal de Bond-dit doen en daardoor trachten
heel de partij te dwingen tot kleur beken
nen.
De laatste jaarvergadering van de Bond
was in dit opzicht merkwaardig. Het bestuur
voelde zich niet in staat te zijn de vooruit
strevende elementen te bedwingen en heeft
tenslotte berust in een jaar uitstel. Op die
vergadering werd ranport uitgebracht door
een commissie, waaraan was opgedragen
een onderzopk in te stellen naar de gevol
gen der pacificatie.
Deze oommissie was niet geheel tot over
eenstemming gekomen en daardoor kwamen
er twee rapporten: een meTterhte's- en
een minder.heidsrapport. 't Is ook voor ons
nodig te weten, wat men daar wil cn daar
om zullen we beide rannorten wat nader be
zien in de volgende artikelen.
J. C- WIRTZ Czn.
In vereenvoudigde schrijftaal.
KERKELIJKE OUDHEDEN
DE PROEFZUTVELBOERDERIJ TE HOORN
Verschenen is het jaarverslag van de ver
eeniging tot exploitatie eener proefzuivel-
boerderij te Hoorn over 1928.
Dt verslag bevtft o.a. de balans en ver
lies- en winstrekening, benevens mededee-
lingen over de verschillende werkzaamhe
den en opbrengsten. Door de vele aanvra
gen om proefnemingen, zoowel op het ge-
'bierl vnn zuivel, a.ls van veevoederproeven,
werd vooral in den nazomer meer dan ge
wone arbeid vereischt. Het aantal melk
koeien besch1 kbaar gesteld voor het nemen
van bovenbedoelde proefnemingen werd be
langrijk uitgebreid, waardoor deze proeven
in vlugger tempo zullen kunnen worden
Uitgevoerd. Ook voor de voederproeven mei
varkens ral uitbreiding van de gelegenheid
'hiertoe dienen te worden overwogen.
Het jaarverslag heeft verder eenige arti
kelen nd en afheeldirwen over
het ,.laat ontredend los" bij Goudsche kaas,
dp. betrouwbaarheid van voedernroeven met
melkvee, vetarm en vetrijk vischmeel bij
het mesten van varkens, eiwitveranderin-
ttn in vischmeel en karnemelksch'fting.
Voor de kennis van ons Kerkelijk leven in
de 16de18de oeuvven, zijn de tallooze blauw
boekjes, pamfletten, brieven enz. in die tij
den geschreven en verschenen, ongetwijfeld
de rijkste bron.
Onder soms zeer vreemde titels som
mige zelfs verscheidene regels lang be
vatten zij een schat van bijzonderheden voor
hen, die hun kennis dier dagen willen ver
meerderen.
Diepe inzichten in ons Kerkelijk leven
leveren zij ons op en de Godsdienstige donk-
wijze onzer Voorvaderen leggen zij onbe
wimpeld bloot.
Het was in het verleden, evenals in het
heden.
Een strijdschrift verscheen en dadelijk
grepen ook anderen naar de veder, om er
tegen op te komen cn één pamflet veroor
zaakte de verschijning van een aantal an
dere.
liet is mijn doel uit die blauwboekjes,
waarvan ik telkens de titels op zal geven
eens een bloemlezing saam to stellen,
onder bovenstaanden titel, waaruit men dan
naar ik hoop een helderen kijk krijgt in
oude Kerkelijke Historie. De titelopgave ie
hoog noodiig, want sommige zaken zouden
zonder gedocumenteerde bronvermelding on-
geioofbaar zijn.
EEN BEWOGEN BEDEDAG
Laait mij mogen beginnen in hot hooge
Noorden, en iets mededeelen uit een ge
schrift, dat tot titel draagt:
„Omstandig en Droefig Verhaal, van
hetgeen er binnen de Stad Leeuwar
den is voorgevallen, op Woensdag den
26sten Januari 1785 bij het houden van de
Eerste Bedeetonden in de Gereformeerde
Jacobinekerk; hoedanig er verscheidene
mensohon om het leven zijn geraakt en
doodgetrapt, alsmede verschelde die door
de Vensters zijn gesprongen, deerlijk ge
wond, andere armen en beenen hebben
gebroken. De akeligheid en naaibeid, we
gens het geschreeuw, gehuil en gekerm in
deze Ellende, is met geen penno te be-
Bohrijvon!"
U Spreekt vanzelf, dat zulk een breed
sprakige titel, wel de nieuwsgierigheid prik
kelt. Vier dooden en vele gewonden, dat zou
men bij een treinramp kunnen begrijpen,
maar bij een Gereformeerde Bedestond- 't
Lijkt wel ongeloofelijk.
En toch is het een officeiele gebeurtenis
geweest, het geschrift is een onwraakbaar
getuigenis.
De redenen dat velen op genoemden datum
tempelwaarts togen lag hierin, dat de Hoog
mogende Staten van Friesland bevolen had
den, dat men in het geheele land op den
'laatsten Woensdag van iedere maand een
ibedestond moest houden, met het oog op de
iverdeeldheid die er in het Vaderland
iheersohte.
Opgewekt ging men ter kerk om Da Theo*
idorus te Bokkel te gaan beluisteren, en het
duurde niet lang of de Kerk is propvol, ban-
ikeri, stoelen, gangpaden, alles is letterlijk
bezet.
Verwachtend ziet men uit naar den Voor
lezer, om dan met een gemeenschappelijk
gezang den dienst te beginnen.
Maar jawel, nog voor deze de voorlezers-
ibank is genaderd, hoort men plotseling in
(het Oostelijk deel der Kerk, een geraas, dat
al het geschuifel en gefluister het gegons en
gemompel der 6aamgedrongcn menigte in
de K erk'over stemt.
Volgens een kerkganger was het „zeer ge
lijk aan het geraas in het rijden van een
ikoets of wagen, of wel aan het afvallen van
in huisdak".
Wie het deed, is nooit bekend geworden,
aar plots riep een stem: „Brandt Brand 1"
welke kreet, dadelijk door een groot deel der
'Schare werd overgenomen."
Men kijkt, doch ziet niets, maarde
angst zat erin en in die angst zagen velen
-reeds het dak in volle laaie, dat ieder oogen-
■blik op hen neer kon storten.
Weg is ineens het verlangen om naar de
bezielende preek van Ds. te Bokkel te luis
teren. Uit de Kerk te geraken, is thans aller
begeerte.
,En zoo zegt 'n Leeuwarder Johan Winkler
„men klimt"over stoelen en banken". Men
■dringt, wringt om bij de Westelijke uitgan-
igen te komen- Vrouwen beginnen te gillen
«n te schreeuwen en in de
Als door een onzicbtbaTen vijand voort
gejaagd, drukken de menedhen elkaar plat.
tegen de deuren en intussdhon doen allerlei
'dwaze gerudhten de ronde, die gretig ge
loofd worden.
Deeen spreekt ervan dat men het volk in
'de kerk gelokt heeft om het daar te ver
moorden. De ander spreekt over „de verder
vende hand die nu over het volk wordt uit-
KUNST EN LETTEREN
LEIDING
P.'oord-Nederlandsc^e Poëzie na '80
NEDERLAND EN INDIE
Dr. P. N. van Eyck draagt aan het
eerste nummer een uitgebreide studie bij
over
Do Schrijver doet een poging „om de sinds
zooveel jaar gebruikelijke beschouwings
wijze dor poëzie op zij to schuiven en door
een andere te vervangen".
De dichters van „De Nieuwe Gids" wer
den bij den aanvang verbonden door enkele
hoofdtrekken van hun wezen. Allereerst een
intense levonsliofde. „Hot uit en door
en om zich zelf levende: dat was hun eer-
:ste ontdekking, en hun houding tegenover
lalle andere trekken, die hun omgeving be-
Ihecrscht hadden, hield zij reeds in zich om
slotenDie levende, door geen kerk of
I maatschappij meer gebonden of geschonden,
die vrije en onbevangen ervaring van ik en
de wereld was hun zóó zeer genot, dat zij
zich, en elk op zijn eigen wijze, als harts
tochtelijke levensliefde openbaarde".
Ten tweede een drang naar levensaan
vaarding, maar aanvaarding van een
schooner leven dan hetwelk zij rond zich
zagen.
„Zij die, tegen hun omgeving in opstand,
onmiddellijkheid van zelfervaring en wereld
ervaring, onmiddellijkheid van zelfuitdruk-
king een werelduitdrukking wildon, eerbie
digden of bewonderden onder hun voorgan
gers en oudere tijdgenootcn alleen, wie zich
door zijn „zinnelijke liefde voor de schoon
heid van uiterlijke vormen" en zijn „intol-
lectueole passie", wie zich door de zelfbe
vrijding van zijn geest, wie zich door een
hoogere, van .dieper gevoede gemeenschaps-
droom boven ons negentiende eeuwsche
volksleven verhieven, of het met koele, bij
tende spot veroordeelden, met hartstochte
lijke, stormende haat verwierpen. Zij aan
vaardden alles wat, op eenige wijze, niet van
uit iets anders, maar van uit zich zelf, uit
en naar de behoeften van eigen persoonlijk
heid: geleefd had. De rest negeerden zij.
striemden zij, of verscheurden zij".
Daarbij voegde zich onvermijdelijk de
verheffing van den kunstpna^A"
ten koste van de vertegenwoordiger van
het algemoene, do burger.
Na deze algemeene karakteristiek van de
grondtrekken der tachtigers, wat aangaat
hun levensbeginselen, bespreekt Dr. van
Eyck allereerst Jacques Perk en Willem
Kloos. Het is onmogelijk door enkele cita
ten een volledig beeld te geven van de rijk
dom dezer studie. Zij, die eenigermate met
do door Van Eyck besproken personen be
kend zijn, zullen zijn beschouwingen met
belangstelling volgen (Van Eyck behoort
niet tot de populaire auteurs!).
Een ander heeft gezien, dat vreemde man-
buskruit in de steven der vrouwen
Btirooidcn. In een woord, al het kerkvolk is
verbbijsterd en redeloos van angst. Dc wan
hoop en angst der menigte stijgt ten top.
(Men brult en gilt van den onredelijksten
angst.
Bij de deuren, waar hert gedrang het
grootste was, lagen de menschen bij zessen
achten hoog op elkaar, de ondersten be-
Gelukkig zijn er nog eon paar, die een in
val krijgen. Zij grepen eenige doodsbaren
ion zetten die tegen de muur om zoo het
am te bereiken.
Dit gelukt! Het raam inslaan was maar
een seconde werk en het zoo groot maken
een mensch doorkon, was ook fluks
gebeurd.
Nu gaat er een sterke kerel op de baar
staan, pakt kind voor kind aan, eveneens
vrouw voor vrouw, die op deze manier naar
buiten worden geloodst.
Me.nigeen rarkt ook hierdoor nog gekwetst
'door de glasscherven der ruiten.
Eindelijk zijn er al zooveel door de vamen
.gespuid", dat de menigte, die tot de deu
ren waren opgedrongen, terug konden wij
ken en de deuren zoodoende konden worden
Alsof de dood ben op de hielen zat, snel
den nu aJlen de Kerk uit.
Wat een toon eel 1
Als men een oogenblik later tot bezin
ing komt cn men de kerk binnen gaat,
imoest men heflaas
vier dooden alt de kerk dragen,
terwiil een aantal verwonden naar het nabu
rige Stad Weeshuis werd vervoerd!
De leege kerk leverte intusschen een beeld
van de grootst mogelijke verwarring op. Do
vloer was bezaaid met stoelen, do meeste
gebroken, benevens sieraden en kleding
stukken enz.
De Baljuw met de Stod'dieoaren namen
al hel „gevondene" in beslag en de lijst
van de goederen, die op het Stadhuis ge
bracht weiden z"g er aldus uit:
4 gouden oorijzers: 17 zilveren oorijzers;
1 verguld oorijzer; 9 Zonteedb-anden met
igouden haken; t19 mnn«choenen met zil*
weren gesoen; 59 losse zilveren gespen; 71
vrouwenschoenen met zilveren gespen; 161
•vrouwenschoenen zonder gesoen; 127 mui-
ilen: 28 Schoudermantels? 29 Voorschoten;
Prof. GERRETSON
op 12 December 1929 op uitnoodiging van
den Senaat der Keizer Karei Universiteit
in de aula dier hoogeschool gehouden. Deze
studie over
Het rijk en zijn aangelegenheden
handelt over de verhouding van Nederland
in Europa en Nederland in Azië.
„De zaak is, dat er, wat trouwens niets
ongewoons is, op het oogenblik een zekere
spanning bestaat tusschen theorie en prac-
tijk der Rijks verhoudingen; dat deze ver
houdingen zich nog niet gezet hebben, doch
een vlottend en groeiend karakter dragen,
't welk ik heb pogen uit te beelden met den
term „ondemovongeschiktheid".
„De gebieden, die de staatsregeling van
1798 beschreef als „de buitcnlandsche bezit
tingen der Republiek", zijn oen ontwikke
ling begonnen met als einddoel de zoo zui
ver mogelijke nevenschikking met het Rijk
in Europa ondpr het overstelpend eouve-
reine Koninkrijk".
Wij zullen nu maar hopen dat Prof. Ger-
retson het einddoel der bedoelde beweging
indertijd juist heeft bepaald en dat het in
de toekomst niet zal blijken het naaste
einddoel geweest te zijn.
Deze beweging, gaat de Schrijver voort,
an voor de samenhang van het Rijk In
zijn geheel noodlottig worden, doch dit
behoeft niet zoo te zijn.
Noodlottige gevolgen voorziet Z. Hoogge
leerde van de opzet der Herzieningscommis
sie, de Proove-Oppenheim, het ontwerp der
Indische Staatsregeling.
Het amendement-Feber heeft echter de
historische verhouding van Kroon en Land
voogd hersteld.
„In plaats van een Hyper-burgemeester is
2 regenkleeden; 24 Vrouwenhandsohoenen;
1 Zilveren naairing; 1 zilveren knipbeugel;
12 Kerkboeken met zilver haken; 81 kerk
boeken zonder holten; 146 zonhoeden: 79
onanehoeden: 12 pruiken; 4 vrouwerokken;
1 onderrok; 59 topmutsen; 14 zakdoeken: 6
waaiers; 39 sloven.
Uit dit lijstje kan men zich een beeld
vormen, wat een geweldige eonstemiitie er
geweest was.
En waarom? Niemand kon het verkla
ren
In de loop der daaron volgende week
werd ieder in de gelegenheid gesteld zijn
verloren voorwerp, op het Stadhuis terug
te halen.
De bededag te Leeuwarden, zal wol nooit
vergeten worden. En ofschoon het reecla U/2
eeuw gel eden "is, is het toch niet onaardig
dit stukje Friesche Kerk historie even
inaar voren te brengen.
INGEZONDEN MEDEDEELING.
Zenuwtabletten
Maagtabletten
W tD hoofdpijntabletten
Laxeertabletten
Verkrijgbaar bij Apoth.en Drogisten
Alles voorzien van den naam
A.MIJNHARDT
Pharm. Fabriek. ZEIST
EEN VAT HARING VOOR DEN OMROEPEB
VAN LONDEN.
Ben bestelwagen hield stil voor de bureaur
in de B. B. C. .te Londen en de koetsier
eldde zich aan bU den portier van het omroep-
do Landvoogd weer geworden tot wat hij
sedert meer dan een eeuw was: de Hooge
Commissaris des Konings in het Rijk in
Azië. De Landvoogd is weer ambtenaar, hij
heeft weer de instructies van zijn natuur
lijken chef af te wachten; dc band met de
Kroon is weer hersteld; hij is weer vóór
alles orgaan van liet Rijk en heeft, als ver
tegenwoordiger van de Nederlandsche ge
dachte dn de wetgevende macht van het
Rijk, de Nederlancisch-Indische belangen te
behartigen met Inachtneming van het Rijks
belang".
„Dit neemt niet weg, dat het uiterst kie-
sohe en verantwoordelijke van de taak van
den Minister van Koloniën aan velen te
zwaar voorkomt, om door één enkel man,
terzijde gestaan door een onvoldoend toege
rust département, te worden opgedragen...'
„Wellicht is de eenvoudigste oplossing en
die daarom de meeste kans heeft op vei-
werkelijking, de versterking van de betrok
ken afdeoling van den Raad van State, in
wel kon, als in oorsprong en wezen Rijks
orgaan, dan ook leden uit andere Rijksdee-
len zouden kunnen worden opgenomen"
Een eveneens zeer gewichtige kwestie,
waarbij Prof. Gerretson stilstaat, is die der
rijksfuncties in de toekomst.
„De primaire Rijksfunctie nu, is m. i. geen
andore, dan die elk Hoogste Gezag in een
territoriaal machtsbereik altoos heeft ge
had: de handhaving van den vrede naar
buiten en naar binnen, in en tusschen do
Rijksdeelen".
„De in de komende jaren voor de Rijks
eenheid belangrijkste functie van het Rijks
gezag is de handhaving van den vrede, het
beslechten, zoo mogelijk het voorkomen van
conflicten tusschen de Rijksdeelen. De
wijze, waarop het Rijksgezag deze functie
zal uitoefenen, zal beslissend zijn voor de
toekomst van het Rijk als geheel".
„Doch naast deze primaire staat een secun
daire functie: de handhaving van den vrede
tusschen de Rijksonderzaten: de verzekering
eener goede justitie is een Rijksaangelegen
heid".
Voorts behoort daartoe, handhaving der
stoffelijke en geestelijke belangen der Rijks-
onderzaten.
Het doet deugd Prof. Gerretson, „als vol
geling van Groen", zéér beslist te zien opko
men voor „de onbeperkte v r ij h e i d den
Christus te prediken", alom in Indië.
„Een Indië, waarin een nieuwe Xaverius
zij® roeping niet vrij en ongehinderd zou
mogen volgen tot in de verste uithoeken
van den Archipel; waarin de boden van den
Koning der koningen moeten bedelen om
toelating bij de boden van Nederland's zet
baas te Buitenzorg, is voor mij niet in den
hoogen edelen zin een Neder land scb
Indië".
We besluiten deze bespreking van het
eerste Leiding-nummer met een opsom
ming van de verdere inhoud: Aanteekenin-
gen, Literaire Kroniek (Donkers disserta
tie) door Van Eyck; Boekbesprekingen.
DOODELIJK AUTO-ONGELUK.
Men meldt ons uit Amsterdam:
Op den Haarlemmerweg heeft een ernstig
ongeluk plaats gehad.
Een reiziger reed met een kleine,auto uit
do richting Amsterdam naar Haarlem. Ter
hoogte van het Kruithuis tusschen Amster
dam en Halfweg, wilde hij een groote hen-
zinewagen van de A. P. C. passecren. Juist
teen hij links van den benzinewagen was,
en een vrij groote snelheid had, zag do man
van den anderen kant een auto aankomen.
Om een botsing te vermijden schoot hij vóór
den benzinewagen langs. Door nog niet vast
gestelde oorzaak bleef de kleine auto plot
seling staan juist v-oor de benzinewagen,
die daarop als een wals over de kleine auto
heenging.
Het wagentje werd totaal verwoest cn de
bestuurder wiens naam nog niet bekend is,
word op slag gedood.
De bestuurder van de auto was de heer
G. J. v. d. Laan uit Aardenhout. Het stoffe
lijk overschot word naar het St. Eüsabe-ths-
gasthuis te Haarlem vervoerd.
De volkomen vernielde auto is door dc
Amstordamsche politie in beslag genomen.
De. tankwagen werd slechts licht bescha
digd. De politic stelt een onderzoek in naar
de schuldvraag.
NOODLANDING.
Uit Swalmen (L.) wordt gemeld, dat gister
middag een Belgische tweedékker aldaar in
het Kouterveld een noodlanding heeft ge
maakt. Het tcestel vloog over den kop en
kwam met den neus in den grond terecht;
STADSONTWIKKELING VAN
AMSTERDAM
DE VERKEERSPROBLEMEN
„EEN GOED GEZICHT BIJ EEN
KWAAD SPEL'
II*)
De directeur van Publieke Werken begon
in zijn uiteenzettingen over de Stadsontwik
keling met de verkeersproblemen. De vaste
punten waarvan men moet uitgaan, zijn de
wegen, en de spoor- cn tramlijnen, alsmede
de waterwegen.
In verband met de gewestelijke plannen
zijn veel onderhandelingen noodig geweest
ook met de Spoorwegen is heel veel gecon
fereerd, maar nu is men het over de hoofd
zaken eens.
In Oost bezorgen de spoorwegen ons de
meeste moeite door de vele kruisingen. Men
heeft overeenstemming bereikt ten opzichte
van het omhoogbrengen. Daarmee zal ooi
bet Weespcr-poort Station verdwijnen.
Hoe belangrijke werken dit zijn moge
blijken uit het feit, dat de globale kosten
worden geschat op circa 28 millioen. Een
geweldig bedrag, dat echter wel is verant
woord. Een nieuw station Oost zou dan wel
licht gebouwd worden nabij de in uitvoering
zijnde Berlagebrug.
De Ringbaan, die Amsterdam als een oude
vestingwal gaat omknellen, vond bij den
spreker waardeering. Hij meende, dat deze
ceintuurbaan straks ook voor het snelver
keer van de stad zeer groote diensten zou
bewijzen, en de mogelijkheid voor buurt-
atations zou openen.
Ons leek dit alles een beetje te veel op een
goed gezicht zetten bij een kwaad spel.
Wij hadden bij den aanleg van de ring
baan er niet aan gedacht, dat wij binnen
korten tijd, binnen den gordclring volge
bouwd zouden zijn. Wij vinden 't nog een
ramp, dat wij ingekneld raken.
Natuurlijk moet men nu probeeren
beste van te maken, maar bewonderen hoeft
men het wmrlijk niet. En vooral de naaste
toekomst zal ons niet veel van dit moois te
zien geven, wijl de verbinding met de ha
vens West er nog niet is en eigenlijk ook
de havens West er nog niet zijn.
In de discussie of liever bespreking van
dit punt, zijn/twee denkbeelden naar voren
gekomen, die wij nog even naar voren willen
halen, 't Is dc gedachte om te komen tot een
nieuwe verbinding met den Haag—Rotterdam
vanaf het zuiden der stad, zoodat dc omweg
Haarlem niet meer hoeft te worden ge
maakt, en do grootscher perspectieven
openende vraag of niet het Centraalstation
moet verdwijnen en Amsterdam weer een
open stad worden.
Het is ongetwijfeld een denkbeeld, al
thans het laatste, dat op zeer groote moeilijk
heden stuit, op haast onoverkomelijke, eco
nomische bezwaren, .Maar dat men, een plan
makend voor een uitbreiding'in ven
komst, met geweldige veranderingen
spoorwegnet, er niet aan toe gekomen
denkbeeld van dc zijde van den Dienst al
thans te noemen, dat men ook een nieuwe
spoorwegverbinding met den Haag—Rotter
dam niet aansnijdt, <}e mogelijkheid er niet
voor opent, dat lijlct. ons toch niet pleiten
voor de brcede opvattingen van dezen dienst.
Wij maakten een soortgelijke opmerking
toen het ging over de uitbreiding in Noord.
Hier levert het IJ veel moeilijkheden op.
Een brug is bijna niet te construeeren, een
tunnel heeft, behalve de enorme kassen, ook
heel groote bezwaren.
Nu meende de Directeur: men moet de
ontwikkeling in Noord maar beperken. De
scheepvaart vraagt om een nieuwe water
weg, welnu wij leggen een boogkanaal ach
ter Nleuwendam om en dan hebben wij de
uitbreidingsmogelijkheden beperkt.
Wij kennen de bezwaren voor den IJ-
gang. De oplossing moet o.i. zijn, dat men
aan het stadsdeel benoorden het IJ, de ge
legenheid geeft tot zelfstandig leven te
komen. De economische voorwaarden zijn
hier aanwezig.
Gaat men kunstmatig beperken, wat door
velerlei omstandigheden groeien wil, dan
komt men straks voor nieuwe moeilijkhe
den. Men zal daar over het boogkanaal gaan
bouwen en daarmee opnieuw een verkeers
probleem in het leven roepen. Waarbij nog
dc vraag komt, of bij uitbreiding van de
Havens-West, het boogkanaal nog noodig zal
blijken.
Beter konden ons voldoen de opvattingen
die men heeft ten opzichte van plantsoen,
irdoor de propeller afbrak. De piloot bleelc h0Sch en sportterrein. Ilier is op
te zijn de Belgische adjudant Sehwarz, die in
de buurt van Brussel was opgestegen voor
het maken van een hoogtevlucht. De vlieger
was in de mist den koers kwijt geraakt en
werd b(j Swalmen tot het verrichten van een
noodlanding gedwongen. De machine moest
ter plaatse gedemonteerd worden.
VERDRONKEN.
Door de duisternis misleid is de 28-jarige
mej. A. W. CazemierVan der Pers, te Ze
venhuizen (Gr.) 's avonds in het Hoofddiep al
daar gereden en verdronken;
eg gerekend. Ook voor den bouw in de hoog
te laat men de mogelijkheid open.
Binnen (je Ringbaan zal overal op boeren-
peil worden gebouwd, buiten de ringbaan
zal overwogen worden of bouw op polderpeil
mogelijk is. De gelegenheid voor uitbreiding
naar het Westen en het Zuiden is in vol
doende mate aanwezig, ook voor den aanleg
van tuindorpen zijn ongelimiteerde moge
lijkheden.
Al is niet te rekenen op een millioencn-
i blad van
Radio Nieuws.
1 vat 1
don
.epop
durfde do
1 liet
Ook d.
tsd, want hot vat
Het den
op oen afstand Pulken beA
Do begeleidende brief maakte dc zaak echter
ildelUk:
Een visscher aan de westkust van Ierland
ond Juist op het punt om met zlin kott-r
oen hü door den luidapreke
•endo
jrde, L._ 0.
kondigde Inderdaad kwam er na verloop
s een orkaan op-
eld op^ de^ rotsc-a
zUn dankbaarheid
•on aan den omroeper, dio redding bracht!
RADIO EN DE MUZIEK.
Do beroemde componist van „Cavallerla Bus.
ticana", Pietro Mascngnl, heeft b(l een pors-
ntervlew zUn geestdrift over den radio-omroep
Jtgesproken. Htl zelde o m
„Volgens mt)n inzicht zal de radio-omroep de
luzlek niet slechts weergeven, doch zelfs ver-
•eteren! De omroop biedt de muziek geheel
leuwe ontwikkelingsmogelijkheden".
Als voorbeeld haalde hij hierbij aan, dat htf
enigen töd geleden op den nieuwen zender te
lome zelf gezorgd heeft voor het regelen der
versterking van een uitzending van het Inter
mezzo uit de .Cavallerla Ilustlcana". De cou-
ole luidspreker In het vertrek bracht het re.
ïltaat ten gehoore. „Het leek m(l tee", zegt
de toonkunstenaar, „alsof ik een nleüw Intcr-
ezzo geschapen had, dat geheel andera was
m het oude en bekende".
I'letro Maecagni is van meening, dat do radio-»
nroep vooral van grooten invloed kan zijn op
1 volkskunst. Sluimerende talenten van het
jlk kunnen opgewekt worden door middel van
den radio-omroep. Hierbij heeft hij niet alleen
- kunstgebied. Mas
e tentoonstelling voor
>en plaats hebben, en
t de heele wereld
ril heeft het plai
:rbö
land
RADIO IN AFGHANISTAN.
„De stem die gedragen wordt door Satan's
vleugelen".
Hot geniet weinig bekendheid in Europa, dat
ook Afghanistan, het land waarvan we den laat
sten t(jd zooveel gehoord hebben, met betrek
king tot verschillende omwentelingen, over een
rodlo-omroep beschikt. Een van de correspon
denten van het Engelsche radio-tlidschrift
„World Radio" geeft een zeel- interessant ar
tikel over de radio in dat land. waaraan wc het
volgende ontleenen:
De bewoners van Afghanistan zb'n nog niet
voldoende ontwikkeld om te kunnen begrijpen,
dnt het overbrengen van woorden en muziek
door den aether, een technische vinding ls en
niet moet worden toegeschreven aan hoogere
machten. Wanneer zlf een stem uit den luid.
sprekc-r hooren cn ztl zien don spreker niet,
dan veronderstellen zij direct dat hier het work
van den duivel achter moet schuilen: volgens
hen Is het óf de duivel zolf, die spreekt, óf de
stern wordt voortgedragen op de. vleugelen van
den duivel Deze opvattin? staat ongetwijfeld
ook onder invloed van voorspellingen in den
Koran, waarin gezegd wordt, dat er in dezen
tijd vele geheimzinnige dingen zullen gebeuren
en dat het einde der dagen nabbU zal zbn
De oorspronkelbke vreo9 van de inwoners van
het land voor de radio is wnarsehlinHIU de aan
leiding geweest, dat het zoo lang geduurd heeft
eer men er met het uitzenden van programma's
een aanvang maakte. Ondanks alle tegenwer
king der Mohaminc-daanscho priesters is het er
echter eindelük toch van gekomen. Een der in
woners van net land, die zijn opvoeding in
Amerika had genoten kreeg opdracht van den
koning om den radio-omroep te organlsoeren
en weldra had do eerste uitzonding plaats. Om
de luisteraars gerust te stellen begon men d«
eerste uitzending met het voorlezen van een
1 Koran, waarna de Koning een
de microfoon hield,
n den omroep was spoedig
toespraak voor
Het succes van tien oiuruep «ue
zokerd. Vele radio-ontvangers werden gekocht
bedrltf gesteld. Eigenaardig ls. dat d>
Afghanon het luisteren met belvulp vai
meeste Afgha
een hoofdtelefoon
ontvangst. Ook i:
biina allo
luidspreker
:allatle bezitten, a
don haard zitten, plaatsen een hoofdtelefoon op
het hoofd en genieten zoo van de uitzendingen,
die meestul een sterk Oostersch karakter dra-
ee"n het „London ICoti". een gebouw, dat Ama-»
nullah's vader ln Engelsehen stijl had doen op
richten, kon men eiken avond vele gasten aan
treffen. die vol enthousiasme de radio-prozram-
m.Vs beluisterden. Toen Koning Amanullah
echter ten val Averd gebracht door don zoon
waarin men dc- „duivelsche" radio-ultzendit
had kunnen beluisteren, Averd op bevel der
geering in brand gestoken.
nauwelijks had de tegenwoordige koning
dlr Khan de regeering weer overgenomen
hü toonde zbn moderne inzichten, door de
VERKEERSVEILIGHEID VAN DE JEUGD.
De directie der gemeentetram te Amster
dam heeft de tramconducteurs aangeschre
ven, om geen gebruikte kaarton-stokhouders
aan de tramhalten aan de jeugd af te geven,
met het oog op de verkeersveiligheid van dó
kinderen.
ZEVEN MENSCHEN TE WATER.
Een vrachtauto uit Halfweg, waarin 7 ar
beiders van het P. E. N. zaten, geraakte in
het. Woudmeer te Oud-Karspel (N.-H.) te
water, doordat de chauffeur de macht over
Bijn stuur kwijtraakte. De auto kwam op
een vlot in de sloot terecht. Vijf arbeiders
werden gewond. Na verbonden te zijn, wer
den zij met een autobus naar Halfweg to«
ruggebracht
DE KLAUW VAN DEN PANTER.
Te Hoenshroek (L.) werd een voorstelling
gegeven met wilde dieren. Toen de beesten
in een kooi ter bezichtiging waren gesteld-,
kwam een jongetje te dicht bij de verblijf
plaats der verscheurende dieren. Een panter
„aaide" het knaapje mot een klauw over do
wang, zoodat dit lichaamsdeel bloedend
werd opengekrabd.
DOODELIJKE AUTO-ONGELUKKEN.
Te Amsterdam werd bij den Hortus een
oude blinde man OA-erreden door een auto. Da
óngelukkige is aan de gevolgen van het on
geluk overleden.
Te Tilburg werd de 63-jarige gewezen spoon
wegarbeider J. van Belkom, toen hij per fiets
over den Bredasehewog reed, aangereden door
een auto van iemand uit Vinlceveen. De on-
gelulLikige bekwam een schedelfractuur en ia
in het ziekenhuis overleden.
BOERDERIJ IN VLAMME^L
Te Herveld (gem. Valburg) is dr*fr tot nu
toe onbekende oorzaak brand ontstaan in da
nieuwe kapitale hecrenboerderij „De Moord-
akkers", toebohoorende aan Dr. v. d. Hoovert
uit Nijmegen. De geheele boerderij is op een
klein gedeelte na tot don grond toe afge
brand. Het hoornvee kon worden gored, ten
gevolge. van de technische beveiliging der
stallen. Alles was verzpkerd.
stad, men zal zich wat moeten realiseereni
dat verdubbeling van het aantal inwoners»
volstrekt niet denkbeeldig is, zelfs niet in
een betrekkelijk korte tijosperio-le. En met
die mogelijkheid moet ede plannenmaker
rekenen.
Vandaar dat ook alle aandacht is geschon
ken aan het reserveeren van Haven- en in
dustrieterrein. In dit opzicht leek de visie
van Publieke Werken heel -juist.
