HAAGSCHE GEMEENTERAAD
Vraag en Antwoord.
BOEKEN EN GESCHRIFTEN
DINSDAG 19 NOVEMBER 1929
DERDE BLAD PAG. 11
DE GRONDPOLITIEK
Een meerderheid tegen
het compromis-voorstel van B. en W.
HET RIGOUREUSE ERFPACHT
STELSEL VEROORDEELD
Vergadering van 18 Nov. 1929.
OVERZICHT
Bij rle behandeling van de begrooting in
December van het vorig jaar heeft de Raad
enkele dagen lang gedebatteerd over hrt
Grondbedrijf. Er is toen een „voorloopig",
maar „niet definitief" resultaat verkregen.
B. en W. zouden zich nader beraden over
enkele moties.
De zaak stond toen vrij scherp: ongewijzig
de handhaving van het rigoureuse erfpacht-
stelsel dan wel een zeer belangrijke stap in
de richting van grondverkoop. De soc.- dem.
wethouders hadden zelfs met hun aftreden
gedreigd, indien men bedoelde het erfpacht
stelsel om hals te brengen.
In Juni kwam het nader advies van B. en
W., dat een middenweg trachtte te bewande
len: voor de eerstvolgende twee jaar ruimer
gelegenheid tot grondverkoop, betaling des-
gewenscht van den canon in eens, inschrij
ving in daartoe geschikte gevallen, rente
voet 51/o publiekrechtelijke regeling in
plaats van bijzondere erfpachtsvoorwaarden.
Het tweeprijzenstelsel voor winkel en woon
huizen wilden B. en W. handhaven en ook
stelden zij niet voor de mogelijkheid om erf
pacht af te koopen, waardoor een erfpachter
ook in het bezit zou kunnen komen van den
grond onder zijn huis.
Velen hechten aan dit laatste veel waar
de, omdat het een feit is, dat de waarde van
den opstal lijdt onder het erfpachtsservituut.
Alle prijsfluctuaties in den huizenhandel
spelen zich immers af op den opstal; de ge
meente, die eer erfpachters naar den kelder
laat gaan dan ze af te helpen van te hoog
gebleken canons, komt onder alle omstan
digheden aan haar trek.
Dit nadere praeadvies van B. en W. is
gistermiddag behandeld. De geheele raads
zitting is er aan besteed.
Het bleek al spoedig, dat het compromis
voorstel geen bevrediging had gewekt en de
beide stroomingen, waarvan die tegen het ri
goureuse erfpachtstelsel met zijn vele en
drukkende bijzondere erfpachtsvoorwaarden
de sterkste is, nog steeds scherp tegenover
elkander stonden.
Tot die erfpachters tot het uiterste behoo-
ren eigenlijk alleen de soc. dem. en de com
munist, al zijn ze in de laatste jaren wel
iets soepeler geworden. Men denke maar eens
aan den door den soc. dem. wethouder
Vrijcnhoek verdedigden verkoop van grond
aan Peek Cloppenburg.
En dat was nogal aan een belangrijken
verkeersweg. Dit neemt intusschen niet weg
dat ze het dogma: erfpacht-regel nog met
geestdrift belijden.
Ter wille van den vrede hadden ze er
thans in bewilligd om nog wat meer water
in den wijn te doen. De aanlenging van het
roode nat werd mede voldqende geoordeeld
door de heele vrijz. dom. fractie (2 leden),
de halve anti rev. fractie (Mr. de Wilde en
de heer Duymaer v. Twist) en de liberalen
Joëls en v. d. Meulen, welke laatste in vroe
ger jaren niet moede werd om het mono
polie van het gemeentelijk grondbedrijf te
bestrijden.
Aan de andere zijde,, aan de zijde dus der
motie, waarover in December 1928 de stem
ming was uitgesteld, stonden de ongedeelde
R. K. en C. H. fracties, de andere helft der
anti rev. groep (de heeren v. Steenbergen en
v. d. Loo), 5 liberalen, de beide H.G.S.-ers en
de heer Vislcoper. Welgeteld stond het 2-4 te
gen 21 in het nadeel van het compromis
voorstel.
Over en weer werden de oude, bekende ar
gumenten nog even gememoreerd. Bii de
voorstanders van het compromis, deed het
argument nogal opgeld, dat het erfpacht-
systeem van liberalen huize was en dat Mr.
Droogleever Fortuyn er toch zóo'n groot be
wonderaar van was.
Het komt ons voor, dat dit argument maar
betrekkelijke waarde heeft
Het erfpachtsinstituut heeft zich zoodanig
ontwikkeld, dat de soc. dem. nog gisteren
erkenden: we zijn er zoo warm voor, omdat
het meebrengt, dat zooveel mogelijk grond
aan de gemeenschap komt en dat is een
schrede in de richting van het socialistisch
ideaal der socialistische gemeenschap.
Men moet dat goed verstaan.
De beroemde nota van den heer Drooglee
ver Fortuyn een man met een groot aan-
passings-, maar daardoor tevens met een
groot loslatingsvcrmogen, een hoogst be
kwaam opportunist, schijnt ons ook niet een
afdoend beroep te zijn.
Die nota is uit het jaar 1922.
Maar in 1923 vinden we den heer Droog
leever Fortuyn bij degenen, die met kracht
betoogden, dat de gemeente als grondkoop-
man geen monopolistische positie mag in
nemen. Zelfs maande hij tot omzichtigheid
bij het aankoopen van grond, vermeerdering
van grondbezit moest geen doel zijn en het
afstaan van grond voor nuttige doeleinden
oordeelde hij een sympathieke gedachte.
Dat alles kan men ook in strijd verklaren
met de nota.
Van de nota-Fort uyn gesproken wil
men ook eens denken aan blz. 35, waai
sprake is van de grootst mogelijke coulance
om de particuliere bouwnijverheid in staat te
stellen tot den bouw van woningen van de
lagere huurklassen.
De nota is uitgebuit vooral door wethou
der Drees. Misschien niet geheel ten on-
reOok' wethouder De Wilde beriep er zich
op tegen de liberalen.
Men zij voorzichtig.
In de nota heet het, dat doel der grond-
politlek o.a. is de waardevermeerdering van
grond door de stadsuitbreiding in de gemeen
tekas te doen vloeien.
Die stelling in haar algemeenheid is van
anti rev. zijde b.v. bij de Waardevermeerde
ringsbelasting bestreden. Moet men het kwa
lijk nemen, dat na 20 jaar ervaring een ander
inzicht verkregen is en dat niemand over
die stelling in den ouden geest meer spreekt
dan de soc. dem? Wethouder Vnjenhoek
deed het gisteren althans nog.
Op die manier wordt de zaak met beter.
Hoe dit echter zij waar des Pudels Ivcrn
eigenlijk zat kwam het allerduidelijkst uit
in de eenstemmige redevoeringen van de
heeren De Wilde en Marchant En dat was:
laat het er nu bij, geen crisis en geen strijd
in de toekomst over de uitvoering der in
ons oog niet zeer duidelijke motie en over
elke gronduitgifte of -verkoop.
Het was gelijk de heer Marchant zeide
het standpunt der gematigden.
De menschen clie nog iets verder wildon
gaan dan het compromis en zich hadden ge-
stooten aan den verkoop, maar op de basis
der gewraakte erfpachtsvoorwaarden, aan 't
limiteeren van den verkoop tot twee jaar en
aan het ontbreken van de afkoopmogelijk
heid en het handhaven van den tweeërlei
prijs, lieten zich niet gezeggen door dezen
jxilitieken druk. Bovendien stijfde de niet
zeer handige rede van wethouder Vrijenhoek
die wat erg over verkiezingen doorsloeg, hen
in hun hezwaren. Zelfs het vuur en de wel
sprekendheid van de wethouders De Wilde
en Droes waren niet bij machte er ook maar
iets van weg te nemen.
Na uitvoerige replieken kwam de eerste
motie in stemming. Zij was onderteckend
door de heeren van Bcresteyn, van der Bilt,
Feber, Hartmann, Lingbeek, van der Loo,
Snoeck Henkemans, van Steenbergen, Vis-
koper en Van Vuuren en luidde als volgt:
De Raad, enz.
erkennende, clat het ,tot de taak der Ge
meente behoort om, voor zoover het algemeen
belang zulks eischt, zich tijdig in het bezit
te stellen van gronden, teneinde in de be
hoefte aan grond voor vere-ischtc bebouwing
straataanleg, plantsoenen en openbare ge
bouwen en -terreinen te voorzien;
spreekt als zijn wensch uit:
1. dat de uitgifte van gronden in erfpacht
als regel wordt beperkt tot die gronden bij
welker bezit de Gemeente, naar het zich laat
aanzien, in de toekomst sociaal belang kan
hebben, o.a. voor de verbreeding van ver
keerswegen, den aanleg van straten en pu
blieke werken, en de verbetering der volks
huisvesting;
2. dat verkoop en uitgifte in erfpacht ge
schieden tot zoodanigen prijs, dat deze niet
leidt tot prijsopdrijving van andere gronden
en van te stichten vastgoed;
De stemmen bleken te staken: 21 tegen 21.
Dat kwam doordat de voorstanders der motie
de Niet (c.h.), Spit en Moonen (r.k.) afwe-
Er moest nu in een volgende vergadering
worden overgestemd. Die vergadering werd
bepaald op Donderdagmorgen 10 uur. De
Maandagavondvergadering verviel daardoor.
Hoe het nu verder loopen zal weten we
niet.
Hebben B. en W. nog meer water beschik
baar of blijft het mengsel onveranderd?
Dan zullen B. en W. de nederlaag lijden.
De twee gedeelde helften der anti rev.
fractie, die practisch voor de beslissing niets
beteekenen, zullen wel niet bijeenkomen. Ep
van de voorstanders der motie, wien o.i. ten
onrechte als bedoeling wordt toegeschreven
het „kapot" maken van het crfpachtstelsel,
zullen er ook niet veel neiging hebben om
bij te draaien, nu B. en W. op enkele zeer
belangrijke punten geenerlei tegemoetko
ming toonden. Is daar misschien nog iets
aan te dokteren? We loopen in ieder geval
gevaar eer we Donderdag aan de begroe
ting toe zijn, midden in een Avethouders
crisis te zitten.
Dan waren we vroeg en toch laat.
VERSLAG
Als eerste punt der agenda kwam in be
handeling het nader voorstel van B. en W.
betreffende het
Grondbedrijf.
De heer v. Beresteyn (lib.) opende het
debat. Hij herinnerde aan zijn bekende eco
nomische en jxilitieke bezwaren tegen het
geldende erfpachtstelsel.
De concessies van B. en W. achtte hij on
voldoende. Ze hadden voor hem iets van een
fopspeen. De voor verkoop uitgebrachte ter
reinen (met inbegrip van „Meer en Bosch
134000 M2.) waren ongunstig gelegen gron
den en bij den verkoop zouden de oude erf
pachtsvoorwaarden gelden. Daarmee maakt
men de zaak nog veel erger. Zoo blijft er
een voortdurende relatie tusschen verkooper
en kooper. Wat B. en W. aanbieden is niet
veel meer dan schijn.
Het rigoureuse erfpachtstelsel blijft feite
lijk in stand en er wordt niet voldaan aan
een fundamenteele wijziging, welke in de
motie-v. Steenbergen-v. Beresteyn werd ge
vraagd.
De heer Feber (r.k.) achtte het bemidde
lend voorstel eveneens in hooge mate onvol
doende. Het breekt niet met hot „erfpacht-
regel" en brengt dus geen koerswijziging.
De R.K. fractie kan aan het voorstel van
B. en W. haar stem niet geven, maar wel
aan de motie van 1928.
De heer v. Steenbergen (a.r.) consta
teerde, mede namens den heer v. d. Loo, dat
Den Haag de eenige gemeente is, waar een
zuiver socialistische grondpolitiek wordt
gevoerd. Het boinybedrijf, het voornaamste in
onze stad, is er door verward geworden en
de grondprijzen zijn tot ongekende hoogte
opgevoerd.
B. en W. houden rry?t hand en tand aan
het stelsel vast
De socialistische grond- en woningpblitiek
heeft aan de bevolking millioenen gekost,
die bespaard hadden kunnen worden, in
dien aan het particulier initiatief behoorlijk
ruimte was gelaten.
Het voorstel van B. en W. laat vrijwel al
les bij het oude.
De burgerij vraagt om vrijheid. Zij wil zelf
beslissen over koop of erfpacht.
Conclusie: tegen het voorstel van B. en W.
De heer Snoeck Henkemans (c.h.)
vroeg waarom geen stelsel gevolgd wordt,
dat de menschen tot eigenaar van den grond
maakt
Tegen Ijet sterk doorgevoerde erfpacht-
stelsel voerde hij verschillende bezwaren
aan: de gemeente moet geen grondspecu-
lant zijn en geen belanghebbende bij den op
bouw, gelijk wethouder De Wilde indertijd
zoo prachtig uiteenzette.
De toepassing van wat B. en W. voor
stellen zal hoogst onzeker blijven, doordat
de oude erfpachtsvoorwaarden in stand
blijven.
De heer Lingbeek (h.g.s.) zag de scha
duwen van het voorstel van B. en W. veel
grooter, dan de tegemoetkoming er in. De
concessie lijkt meer dan ze is. De menschen
worden nooit eigenaar van den grond en dat
drukt den verkoop van den opstal. Voor erf
pachters met oploopende canon die stak
kers wordt niets, gedaan. Een raad, die
zulke toestanden handhaaft is een bloedraad.
Ook het tweeprijzen-stelsel is een onding.
De heer Vliegen (s.d.) betoogde, dat men
het erfpachtstelsel „kapot" wil hebben zon
der meer.
Het as maar niet een strijd tegen het rigou
reuse erfpachtsysteem. Hij vreesde voor
grondspeculatie en zag het bezwaar niet zoo
ernstig, dat men een huis op erfpacht niet
zoo gemakkelijk verkoojjen kan.
Het socialistische ideaal van de socialis
tische gemeenschap doet de voorkeur voor
het erfpachtstclscl vergrooten, omdat het
zooveel mogelijk grond aan de gemeenschap
brengt.
Het bouwbedrijf bad, meende de heer
Vliegen, geen belemipering ondervonden van
het erfpachtstelsel. Dc bouwers klagen niet
en bouwen raak.
Bij het compromis hadden de soc. dem. zich
willen neerleggen, maar met reserve van
yrijheld voor niouwe uitbreiding en om de
zaak bij de verkiezingen aan de orde te
stellen.
De heer Josenhus J i 11 a (vxL)
het voorstel van B. en W.
dc soc.-dem. Voor zijn groep was het
aannemelijk.
Getwijfeld werd of het wel noodig is de
oude erfpachtsvoorwaarden te handhaven.
De motie was <hem te vaag om voor te
stemmen.
De heer Joëls (lib.) zag in het erfpacht-
stelsel een erfenis der liberalen en niet iets
typisch socialistisch.
Tegen het handhaven der erfpachtsvoor
waarden bij verkoop had hij beztvaar. Die
zinsnede stond niet in de stukken, toen dip
in de Commissie voor de Financiën werden
behandeld.
Het aantal M2. grond voor verkoop is ook
al te sterk begrensd voor twee jaar.
Voorts drong de heer Joëls er op aan om
de diensten van Stadsontwikkeling en Grond
bedrijf te scheiden.
De heer v. Vuuren (r.k.) bestreed bewe
ringen van den heer Jitta, die de katholieke
leer met erfpacht in verband bad gebracht
Dat had niet den minsten zin
Tegen tijdigen grondaankoop heeft nie
mand bezwaar.
Mr. Marchant (v.d.)'wees er op, dat
zelfs de heer De Wilde met zijn principieele
bezwaren tegen het erfpachtstelsel zich
achter het prae-advies van B. en W. plaatst.
Indien de motie wordt aangenomen, loopen
we het risico van een wethouderscrisis. Maar
men bedenke, dat liet iets anders is een mo
tie te redigeeren, dan wel een nieuw beleid
in te voeren. Er zou niet zooveel veranderen
in de practijk.
De heer Marchant erkende, dat tegen het
voorstel van B. en W. argumenten zijn aan
gevoerd, die indruk op hem maken.
Zijn conclusie was: bezin eer ge begint;
misschien zoudt ge later spijt hebben van
B. c
i W. aan het woord
Daarna was het woord aan wethouder
Vrijenhoek.
Hij betoogde nog eens met cijfers de betee-
kenis van het floreerende grondbedrijf, dat
de waardevermeerdering van de terreinen
incasseert
De politieke bezwaren werden niet ter za
ke geacht Zonder uitspraak van de kiezers
mag men het roer niet omgooien.
Men kan niet vooruit bepalen hoeveel zal
worden verkocht. Dat hangt van den be
schikbaren bouwrijpen grond af.
Bij den verkoop zullen allcem de gebrui
kelijke voorwaarden worden gesteld. Er zal
ook een bebouwingsverordening komen.
De motie zal moeilijk uitvoerbaar zijn.
B. en W. wijzen een paar stukken voor
verkoop aan en daarmee af!
Wethouder De Wilde sloot zich bij het
begin van de rede van den heer Marchant
aan. Het stelde hem teleur, dat het comproT
mis hen geen bevrediging had gegeven. Het
gaat tot zijn spijt toch hard tegen hard.
Een verandering van stelsel zal na aanne
ming van de motie nog niet zoo gemakke
lijk zijn.
Het enorme bezit aan grond moet geen
twistappel in den Raad worden.
I)e liberalen zijn veranderd ten aanzien
van het erfpachtstelsel.
Er is hier een rigoureuze toepassing van
het erfpachtstelsel geweest De voorstanders
daarvan doen nu water in hun wijn, maar
nu moeten de anderen het ook doen.
Het beschikbaar stellen van complexen
voor verkoop biedt een bevredige-nde oplos
sing. Mr. De Wilde zag daarin een belang
rijke concessie. Over twee jaar zal de zaak
opnieuw bekeken worden.
Stemme n: Wethouder Vrijenhoek!
Ik verdedig het standpunt van B. cn \y.,
verklaarde de heer De Wilde. Het college
bedoelt over twee jaar opnieuw tc bepalen
hoeveel voor verkoop beschikbaar is te stel-
Wordt het compromis niet aanvaard, dan
krijgen we bitteren strijd, want het staat
21 tegen 20. Nemen we de motie aan, dan
verkoopen we misschien geen 50.000 M.
Met het standpunt van Mr. De Wilde ver
klaarde wethouder v. d. Mëulen volkomen
accoord te gaan.
De Burgemeester accentueerde, dat
omtrent de twee jaar wethouder De Wilde
het standpunt van het collage juist had
weergegeven. We kunnen ons aan een verre
toekomst niet binden.
De verkoopsvoorwaarden komen in den
Raad en zijn dan te béoordeelen. Het is niet
de bedoeling den koopêr voorwaarden op te
leggen, waartegen nu bezwaren bestaan.
De bestreden uitdrukkingen moeten niet
afschrikken om voor het voorstel van B. en
W. te stemmen.
Wethouder Quant verklaarde met zijn
eigen fractie te zullen meestemmen, nu zij
de principieele beteelcenis van de motie heeft
gehandhaafd.
REPLIEKEN
volgden.
De heer Hartmann (c.h.) meende, dat
noch de heer De Wilde, noch de burge
meester van de zinsnede over de op te leggen
erfpachtsvoorwaarden een bevredigende ver
klaring hebben gegeven.
Verder repliceerde de heeren: Snoeck
Henkemans (c.h.), die onbevredigd was
gebleven; Feber (r.k.), die er op wees, dat
wethouder Vrijeen hoek had verklaard, dat
het met de 134.000 M. verkoop af was, wat
in strijd is met de rede van den heer De
Wilde; Vliegen (s.d.), die verklaarde, dat
over twee jaar de zaak weer bekeken zal
moeten worden; v. Vuuren (r.k.), die er
op wees, dat over twee jaar niet op Het „ge
mengde" stelsel moet kunnen worden terug
gekomen en dat willen de soc. dem. juist; de
heer v. Beresteyn (lib.) die don burge
meester er op wees, dat niet alle voorwaarden
in den Raad komen, maar nu een deel er van
steeds aan B. en W. wordt overgelaten. Ook
merkte hij op, dat de twee-prij zen-motie van
den heer Fortuyn afkomstig is en dat wet
houder v. d. Meulen thans het liberale stand
punt in den steek laat.
De heer Marchant (v.d.) was van oor
deel, dat ieder compromis maar geldt zoo
lang beide partijen het vasthouden er aan
in hun belang achten.
Wethouder Drees betoogde, dat de heer
Droogleever Fortuyn het een ramp zou ach
ten wat de heer v. Beresteyn nu gaat aan
richten. Onder de vlag van Fortuyn is de
heele liberale fractie hier binnengekomen.
Wat de liberalen doen is politiek en moreel
ongeoorloofd.
Verder bestreed de heer Drees den inhoud
der motie.
De soc. dem. zijn bereid tot feilen strijd
over dc grondpolitiek. Maar met het oog op
de belangen van de stad zijn ze genegen het
compromis te aanvaarden.
Het grondbedrijf heeft ons financieel gec-
nerlei sdliade gedaan en is in het belang ge
weest van de stadsontwikkeling.
Daarna kwam de motie-v. Beresteyn in
stemming.
De stemmen staakten: 21 tegen 21.
Voor: 8 r.k. (de' heeren Moonen en Spit
waren afwezig), 2 a.r., 3 c.h. (de heer De
Niet ontbrak), 5 lib., 2 h.g.s. en de heer Vis-
koper.
Tegen: 14 s.d., 2 v.d., 2 a.r., 2 lib. en de
heer De Visser.
In een volgende vergadering moet worden
overgestemd.
Besloten werd Donderdagmorgen om 10
uur weer bijeen tc lcomen en de avondver
gadering van Maandag te doen vervallen.
324. Vrager. De schildpad houdt een
terslaap en zal dus nu wel in rust zijn of
in rust gaan. Wordt ze weer wakker, zet
haar dan uw tuintje, dat is dus in het
voorjaar. Slaapt ze nog niet, dan kunt ge ze
in het tuintje nu ook nog brengen. Geef er
dan wat losse aarde en turfmolm bij en werp
op het ingegraven dier (dat ingraven doet
het zichzelf!) een hoopje dorre blaren.
Als voedsel geeft ge maar wat slabladeren
of dergelijk groen.
325. J. K. te S. 1. Dat boek is niet meer
in den handel. U zoudt het per advertentie
te koop moeten vragen of in R. bijv. d«
tweedehands boekhandelaren eens moeteo
afloopen of wel Dinsdags of Zaterdags op de
boekenmarkt kijken.
2. Ga eens naar Pro Rege, Oudendijk tc
Rotterdam. Daar is een Chr. leeszaal en zal
men u wel nader inlichten.
326. C. v. d. H. te R. 1. Een voor dat doel
bekend adres is fa. Davids, W. de With-
siraat 70. Rotterdam
2. U zult die waarschijnlijk wel hij het
kantoor der Ned. Bank kunnen inwisselen
Boompjes 72, Rotterdam. Zc hebben nog
steeds de oude waarde, al zijn ze niet mep.'
in circulatie.
327. J. T. P. te K. Voor opleiding in hot
uitgeversvak is hot gewenscht, dat u met
zetten, drukken en boekbinden op de hoogte
zijt. U zult dan niet kunnen volstaan met
een afdeeling der Grafische School te vol
gen, maar u izult het geheel noodig bebbe'
c n daan oor 'n clagcursus moeten volgen.
Het lesgeld is mi nu naai f 60 per jaar, dooi
de ouders te bepalen. Avondcursussen zijn
er wel. maar die ziin voor uw doel niet ge
schikt. Diploma's worden voor toelating niet
geëischt, maar gewoonlijk hebben zii die
dezen cursus volgen (de z.g.n. patroons-
klasse) M. U. L. O.- of H. B. S. opleiding
genoten. Nadere inlichtingen kunt u vragen
bij de School voor de GQrafische Vakken te
Utrecht. Jutfaascheweg.
328. L. M. te de L. Het adres van den Bond
van Chr. Politieambtenaren blijkt veranderd
tc zijn. en is nu Jekerstraat 58 Amsterdam-
Zuid.
329. K. te L. Z. Ik heb den betrokkene ge
zegd, dat ik hem nooit meer aanbeveel als
hij u niet subiet bedient Het zal dus nu
wel in orde komen.
330. A. B. C. 1. Neen, die leeftijd is geen
bezwaar. Een cursus bij den Bond van Chr.
Politieambtenaren in Nederland, Jekerstraat
58 Amsterdam-Zuid, duurt 2 jaar hij om-
vangst van een wekelijksche schriftelijke
les. Met het diploma op zak zijt ge wel niet
zeker van plaatsing, maar bij sollicitatie is
zoo'n bul toch wel een goede aanbeveling.
We «ouden deze „deskundige" opleiding ze
ker prefereeren. Het lesgeld is voor niet-
Bonclsleden f 2.50 per maand, Vraag aan
bovengenoemd adres maar eens om een pro
spectus en een proefles.
2. Die spreekuren zijn voor alle afdeelin
gen verschillend. Als u opgeeft welke u b'h-
ben moet, zullen we u nader antwoorden.
3. Om de geraniums over te houden moet
ge ze wat terugsnijden, als ze welig ontwik
keld zijn; anders is dat niet noodig. Hoofd
zaak is ze'vorstvrij tc bewaren, bijv. in een
verlichten, vorstvrijen kelder, die niet voch
tig is. Anders in de huiskamer of serre. Daar
groeien ze heel den winter door. Staan d'
planton zonder pot in den grond, dan kunt
u probeeren ze met alle wortels op te ne
men en ze tot op het rijpe, hardere hout af
te snijden. Zet ze dan in 10 c.M. potten met
lichte, losse aarde en bewaar ze in een lichte
ruimte, waar dc temperatuur niet onder 8
gr. C. daalt, dus de temperatuur van u:w
verwarmde kamer. Weinig gieten, de aarde
moet wel vochtig «ijn, maar niet nat.
331. J. W. te R. 1. Zeker kunt ge u tot den
Raad van Arbeid wenden om te trachten
naar elders tot herstel van gezondheid ver
pleegd te worden.
2. Was het meisje in dag- en nachtdienst?
Dan is Mevrouw verplicht zoolang de dienst
betrekking duurt, doch uiterlijk voor een
tijd yah 6 weken, voor de behoorlijke ver
pleging en geneeskundige behandeling zorg
te dragen, door deze óf zelf te dragen of
door ze te vergoeden. Ze kan deze kosten
verhalen op de dienstbode, echter alleen
voor de twee laatste weken. Er zijn ook wel
andere gevallen, maar die gelden voor li
niet. Natuurlijk heeft Mevrouw ook rechtte
bepalen waar het meisje verpleegd zal wor
den en wie haar zal behandelen als doktei
Waar ze volgens uw brief reeds thans vei
pleegd wordt, zouden we u raden eens mt
Mevrouw te gaan praten. Zulke dingen zijn
het beste in onderkng overleg te regelen.
Wat het loon betreft, is Mevrouw verplicht
bij het niet verrichten van den bedongen
arbeid dat gedurende betrekkelijk korter,
tijd te betalen. Nu uw dochter er 4 jaar is
geweest, zouden we daarvoor 2 of 3 weken
rekenen. Maar het is beter als u dat ook be
trekt in het overleg met Mevrouw.
332. Nader antwoord inzake levering van
kerkzakken en collectestokken.
Eenige lezers geven ons die volgende adres,
sen op, waarvoor vriendelijk dank.
1. Firma D. Swagerman en Zoon en De
Graaff, Leidschekruisstraat 16, Amsterdam
(Centrum).
2. Firma Wed. de Gelder, Vliet»traat 3,
Den Haag.
(1. A. Visser en Zn., Kamperfoeliestraat 15,
Dén Haag.
333. A. C. V. te K. 1. U kunt dat graniet
wel niet in orde krijgen zonder een vakman
er bij te halen. Zooals u reeds vermoedde
zal het gruis er in geloopen zijn toen de
specie nog week was. Naar ons oordeel is
de bouwer er aansprakelijk voor en we ra
den u aan hem te vragen die vloer in orde
te brengen. Met zoutzuur kunt u gerust pro
beeren, maar het zal toch wel niet gaan.
2. Wat die kachel betreft, dat weten
we niet. Zit het niet in het poetsmiddel? Of
kan het ook dat de strepen veroorzaakt
worden door iets dat er voorheen is om-
gelooDen? Als u eerst eens met schuurpa
pier heel de oppervlakte afschuurde en dan
een goed zwart poetsmiddel gebruikte. Wel
licht is hot dan in orde. Vraag er anders
eens 'n smid naar! Hoewel wij deden dat
reeds, maar die wist er zoo, zonder de kachel
te eien, ook geen raad op.
334. H. M. J. te K. U schrijft aan de Recht
bank, waaronder uw gemeente ressorteert
en zet uiteen wat u wenscht. Kosten zijn er,
voor zoover wii weten, niet aan verbonden.
Meer aanbeveling verdient het o. i. een ad
vocaat in den arm te nemen.
335. A. S. te S. Voor het loopende belas
tingjaar (1929—1930) blijft u te O. aangesla
gen en in S. het geheele jaar vrij. U behoeft
dus geen ontheffing te vragen. Te S. zou u,
indien u daar zoudt zijn aangeslagen, in
totaal moeten betalen als gehuwde zonder
kinderen f 99.10 en als ongehuwde f 112.06.
Het volgend jaar zullen deze bedragen ver
moedelijk anders zijn omdat er een voorstel
tot wijziging van eenige belastingen bij de'
Kamer is ingediend. Ook is het niet onmo
gelijk dat de gemeente S. verandering aan
brengt. Hoe het zal zijn, als u te S. wordt
aangeslagen, kan men dus nu nog niet zeg
gen.
336. M. Z. te D. B. Uit uw schrijven mec-
nen wij te moeten opmaken, dat uw zwager
niet moet worden aangeslagen naar het in
komen van 1928. maar, omdat hij op 2 April
1929 een andere betrekking kreeg, welke hij
nog had op 1 Mei d.a.v.. naar hei geschatte
inkomen. Dat is in dat geval 52 X f 35.52
of f 1847. Hiernaar is hij dan ook aangesla-
gen. Met aftrek voor vakvereenigmg.scontri-
bi.<ie en voor premie levensverzekering beeft
men dus geen rekening gehouden. Hiertegen
zou hij een bezwaarschrift kunnen indienen.
Ontheffing wegens werkloosheid in 1928 kan
men hem niet geven. Alleen als hij in het
tijdvak 1 Mei 1929-30 April 1930 werkloos
wordt kan hij gedeeltelijke ontheffing op
zijn verzoek krfjgen.
337. A. A. V. te A. Er bestaan verschillen
de bloemlezingen, hetzij alleen met poëzie
ot met proza en poëzie beido. Een bezwaar
tegen de meeste is, dat do keuze uit bepaal
de dichters vaak weinig verschilt, terwijl
omgekeerd slechts zelden uit de rijke voor
raad uitstekende gedichten uit onze litera
tuur diè gekozen worden, welke wij nu be
paald zoo graag eens in één bandje bijeen
zouden hebben. Uit 't werk der nieuwere
Christelijke dichters deed F. Keunig een
keuze getiteld: C h r i s t e 1 ij k e k un s t,
uitg. Bosch en Keuning, Baarn (prijs ver
moedelijk -f- f 2). Dan gaf 1'. van Rcnssen
een goede bundel Nieuwe Ncderlan d-
s c h e lyriek, uitg. D. A. Daamen, Den
Ilaag (prijs ongeveer dezelfde). Een uitge
breider werk, dat een uitstekende keuze
geeft uit proza en gedichten beide uit heel
onze letterkunde, is: D. Wouters, S1 o t b u n-
del Neerland ia, uitg. P. Noordhoff,
Groningen (in prachtband, bijna 950 blad
zijden, f 5.90). Laat u deze boeken eens in
een boekwinkel toonen of vraag ze eens tor
inzage. Allicht zal men u nog wel enkele
bloemlezingen, bulten de hier genoemde,
kunnen laten zien.
338. A. v. R. te R. 1. Wend u zich tot een
advocaat of tot den directeur der Dr. Abr.
Kuyperstichting te Den Haag.
2. Voor de vaststelling van het bedrag,
dat betaald moet worden, is het bedrag van
f 800 reeds afgetrokken. U is dus aangesla
gen naar een zuiver inkomen van f 3002 en
naar een belastbaar inkomen van f 2200. De
belastingbedragen komen hiermede overeen.
3. Zonder nadere aanduiding niet te be
antwoorden. Het hangt er van af in welke
relatie de erfgenamen tot den erflater staan.
DE GODSDIENST EX DE FRAJfSCHE
Revolutie in'de Jaren 178'J—1794. door f.
In deze uitgave zijn gehun
schrift" 'verschenen, die. wijl
één stelling of leidende gcdai
Theo!. Tljd-
wikkel
iale zijde
■orm zijn deze studiën niet c
»rotestant1smcmen de Hevotu
len tekst zelfs een- en an
i'ordt. Om zijn leeftijd 1
ographische onderscheidh
•eft. in de eerste studie
i in de zes volgende tel-
toegerekend 1
•aald
i der Revolutie
mde tijdperk
;odsdlenstige geschic
nde belichting
Dit kleurige boekje Is
:leinsten. Zë zullen met^
Uitgave van de N.V. Mas
Meindert- Hol
bekende schilder-
Ruysdael (Zand-
■in een kort overzicht wordt f.
de Hollandsche Landschap-schildering. En t'
slotte nog elf illustraties behoorende bij de l
drage vuil Raden Mas Nota Soeroto over
Javnansche danskunst. Deze illustraties z
evenals do platen ln kleurendruk uitnemend ge
slaagd.
Wat den tekst betreft, ook hierbij is
Oobson.
Ook is nog een muzickbijdrage opgeno
nl. ..In de stilte", voor klavier door Dirk
Gaarne vestigen wij de aandacht op dit
rig uitgevoerde winterboek.
•t Is alleen de groote oplage, die het m
lijk maakt.d at voor lagen prijs zulk
kunstwerk kan geleverd worden.
Het positief Christelijk element wordt ir
mist. Mnar In elk t
U.M. te Der
Ook dit werk is weer knap en levendij
geschreven.
hoofdstuk wekt spanning, di«
Reeds
il verder lezende
De hoofdgedachte:
club vroolijke.
roor onze Christelijke jeugd is dit boek ech
absoluut contrabande.
al de heelljkhede:
We maken kennis
i Goor Zonen, DDen 1
echniek.
Dit boek is een 1
pperde gedachte:
TWEE TÏ.R.S -er* EN HET CHINEE-
SCHE TEEK EN, door Kloris van den
Aemstel. Rotterdam, N.V. Uitgeverij
P. D. Bolle.
Dat v. d. Aemstel in hooge mate de gave be
lt voor jongens te schrijven wisten wo reeds
It zijn vorige boeken. En dit nieuwe werk
omt 't weer met nadruk bewijzen.
't Is een spannend verhaal, waarin meneer
an Hulzen Lederbos. ultra-violette stralen,
adio en nog meer nieuwigheden een groote
noniNSON CRUSOE, door Daniël De-
:oc; bewerkt door S. GruysICruseman.
Rotterdam, N.V. Uitgeverij P. D.
Wie heeft in zijn jonge Jaren Robinson Cru-
niet gelezen? En welke Hollandsche jongen
>rd niet geboeid door "t verhaal van den man
1 v" -ïhlpbrcuk in 't einde der 17de
l"nl g^j o n g e na' 'zï
Orusoë nooit i
terecht kw
oord hebbe
Doch de inhoud van
troostvol en leerzaam.
Wat is Dr. Gunning i
uitnemend zieleherder. Wi
dat een predikant bij zl
tegendeel, die komt hem
aan het ziekbed is liet ni
predikstoel.
Zijn roeping om den r
ontsluiten. Bij de zieken:
uitkomen, dat Gods Woo
feitelijk alles ons in den
is het zoo gewenscht. dat
mate geoefend is voor ziji
school des levens. Welni
hebben. Nooit
hebben, om he
ziekenbezoek het
beid.
En wie In dit boek lees
de kracht
ijke vorming. In
ter tc pas. Want
linder dan op den
om der Schrift te
c-lko Dr. G. heeft opi
den troost des geloof
d. zal het gaarne erkc-ni
Littooy J
kalender ls
•n. Het zijn de
G. Kelzc
lorzöde der kalenderblaadjes
"n de predlkant'-n R. E. van
N. Buffings, H. v. d. Els-
<3. Laai
joeio k daQ eeD afzon"
Zoo komt er verband tusschen de korte medt-
s van eiken dag en wordt tegelijk bü de le
de kennis van een bepaald Bijbelboek ver-
:hterzb'de der blaadjes vindt men
>rte en langere Chr varhalen hip
aandacht zuller
derlök bilbelboek.
diept
Aan de
treffende
:al kost
icheuren.
de blaadjes niet
het volk van
bel (Ps.
Het schild stelt
Israël, treurend an
137). De kleuren rün frlsch en zacht, zoodat li
rrijke korting veile»
Groningen.
In dit boek van pl.m. 460 bladzijden, groot
fut mam worden op uitnemende en eenvoudige
wijze de 37 artikelen des geloofs. door Guldo df
t.ës in ISBlt opgesteld, toegelicht en verklaard.
V>-l te wtit ift vordr dit kortelük belijdenis
schrift gekond.
Terecht zegt ds. v. Goor, dat bctüden en ge
loof bü eikaar behooren. Het geloof, dat niet
bc-.üdt. wordt zwak en vreesachtig, Aiaar het
'ds kraehUger
en met het bollid
HHHH zlellng.
Niemand meene. dat de Ned. Geloofsbelijdenis
slechts een dorre verhandeling Is van den in
houd des geloofs. Integendeel, ze is vol van
heilige bezieling. ZU ls geboren ln een tü<1 van
vuur en zwaard, toen de belüders der Oeref. re
ligie ten doode toe werden vervolgd. Hoe tref
fend Is het dan dat in zluk een tijd van bloed
cn tranen de Gemeente haar geloof zoo opcnlük
dorst te belüden en niet schroomde, haar ver.
wachting uit to spreken, dat de geloovlgen
eenmaal met eere en heerlijkheid zullen ge
kroond worden.
Eenvoudig en helder worden die ST artikelen
toegelicht en telkens vindt de schr. gelegenheid
do vrucht van degeliiko kennis
aarheid voor de praktijk
nette en degelllüke
ekcr wel gewenscht
:er elkaar uit wordt
iuw ter hand geno-
Het
wüze
ln
Als Èvangellsi
•arm aanbevelen
En niet minder
len, die i
loor tv
door wt
do des hells derv»
lugde des hells.
oprechtheid gsloovi
