mm
A/\etselwerk
TE KOOP D
Voor Eiicenkoui
Jac.P.v.J.Berg s
FUNHOUTHANDEL
HEERENHUIZEN
iTEGELHANDELl
een prachtig gelegen Heerenhuis
Prachtige Showrooms
BOUWGROND aan HOOFDWEG
BOUWBLAD No. 22, PAO. 3
MAANDAG 4 NOVEMBER 1929
Tiff KOOP ROTTERDAM
322 fcuSsesrn met groote voor-
en achtertuinen aan de KoHnan 67-69.
Oppervlakte per pand 550 M2.
Zie fcfllustreerde bespreking in dit blad van 12 Aujustus 1929,
P. DE RUÏTER - Til. IE533-55277
BSSTBBOBQJJ®
RAfOOl BUITEN WONEN
Terbregsche Weg te Hillegersberg j|
TE KOOP onder architectuur gebouwde =1
Buitenhuizen. Prijs f 8000.—.
Inlichtingen bij P.C.D. MELIS, Rusthoflaan 18, Rotterdam
iMttttiiiiiiiiiiil
Het N ieuwe I faagsche Raadhuis
Utopia
in
TOEKOMSTIGE CITYVORMING DER RESIDENTIE? EEN STUDIE VAN
DEN ARCHITECT J. M. LUDMANN.
het stedelijk kapitool gesitueerd op een plein,
ontstaan uit buitenhof en plaa1s
Mat een variant op het bekende gezegde
Van Osrar Wilde, izou imen kunnen opmer
ken, dat een kwart van Den Haag, waar
Utopia ntort op voorkomt het bekijken niet
waard is.
In bijgaand Utopia is het nieuwe Haag-
sehe Raadhuis, wat het voorgebouw betreft
gesitueerd op een plein hetwelk ontstaan
is uit Buitenhof en Plaats.
Wij geven den onwerper van dit plan.
architect J. M. Lutmann te Den Haag, het
woord:
Dit plan is destijds door mij gelanceerd
als een utopie, een vrome wcnsch. Dit met
het oog op de groote financieels offers
welke ^en uitvoering zouden vergen.
Men gelieve bij de beschouwing wel in
aanmerking te nemen, diat men hier te doen
heeft met een zeer schetsmatige aanduiding
waarbij geen detailstudie is gemaakt van
verschillende vraagstukken, welke zich
voordoen. Zoo is b.v. niet tot in de finesses
Uitgewerkt hoe het oude raadhuis in dit
plan zou moeten worden opgenomen.
Voor het verkoersvraagstuk is slechts eer
oplossing gegeven voorzoover het do on-
mirfdelijke omgeving betreft.
Doel en hoofdzaak was de aandacht te
vestigen op den Hof vijl vier als plaats voor
een nieuw raadhuis, waarvan den bouw
zou meebrengen een moderne ciityvorming.
Hierbij golden de volgende overwegingen:
Een terreinoccupatie als momenteel daar
ter plaatse bestaande lean in het hart van
een zich sterk ontwikkelende stad, moeilijk
als bestendig worden beschouwd.
Mutatie's liggen hier in de lijn eener nor
male ontwikkeling.
Wel speciaal geldt dit voor het blokfront
met de, Gevangenpoort hetwelk aan een be
langrijke 'verkeersweg is gelegen.
Aldus is deze plek welke zicli zoo bij uit
stek leent voor een bijzondere bestemming
daar ook door zijn historische beteekenis
als aangewezen voor is in de toekomst
overgeleverd aan het particulier initiatief,
wat zooveel zegt als aan het toeval.
Wel kan de Overheid eenigen invloed la-
tan gelden en kan ze o.m. door een nieuw
instituut als de Schoonheidscommissie be
paalde ontsiering afwenden, maar deze in
vloed is zeer beperkt-
Te betreuren valt het dat voor een der
gelijk punt niet een steviger waarborg
wordt geschapen dat het ongeëvenaarde ste
denschoon daar ter plaatse niet alleen voor
de toekomst wordt behoed, maar zelfs zijn
bekroning krijgt.
Wat daarvoor uit den weg geruimd zou
moeten worden heeft op enkele plaatselijke
uitzonderingen na, waaronder de Gevan
genpoort en enkele moderne bouwwerken
noch in stedenbouwkundig, noch in archi
tectonisch, noch in historisch opzicht eenige
waarde. Den Haag is niet gelukkig mot
haar stedenschoon. Ook een subliem werk
je, als het oude raadhuis, is nog zoo on
gunstig gesitueerd en ingepakt dat er na
genoeg geen charme van uitgaat. Verder is
uit verkeersoogpunt de toestand zeer pri
mitief. Er valt van dit centrum weinig goeds
te zeggen.
En dat juist daar het hart klopt van Den
Haag zal wel niemand kunnen on-tlcennen.
Maar dit is geen kern, en de stad waar het
landsbestuur zetelt, een stad met een we
reldreputatie' waardiig.
De bouw van een Raadhuis is een van die
evenementen waarvoor een gemeente een
maal in de zooveel eeuwen komt te staan.
Practisch gesproken heeft Den Haag dan
ook nu met de stdehting van een nieuw
Raadhuis, een nimmer terugkeerende gele
genheid een waardig forum te scheppen niet
alleen, maar de zeer onvoldoend© circulatie-
mogelijkheden in het drukste centrum op
afdoende wijze te verbeteren.
Mede werd het hierbij gepubliceerde plan
Ingegeven door de omstandigheid! dat cr nu
na tientallen van jaren waarin Den Haag
zijn raadhuiskwestie heeft, nog geen situa
tie ia aan te wijzen die onverdeelde instem
ming kan verwerven.
Alexanderveld, Oranjekazerne, Spui. ze
hebben allen hun eigenaardige bezwaren,
die in den breed© zijn toegelicht, uitgespon-
Eft nog steeds is het een open vraag ofvan een onmiddellijke aanranding
het Spuiplan, welks kansen voorheen het volg van het verschil in schaalwerking
gunstigst stonden, de groote offers ook hier moeilijk sprake kan zijn. Juist is dat een be-
gevergd, kan rechtvaardigen. langrijke bebouwing dwars op de lengte-
Men kan den indruk niet loochenen, dat richting het karakter van den Hofvijver zou
de voorstanders van het Spui in hun plan- veranderen. De lengte-as wordt nl. van over-
Hen en pleidooien, van den nood een deugd I wegende beteekenis.
maken.
Welke ook d© bezwaren zijn van een
Raadhuis aan den Hofvijver, ik geloof niet
dat er bedenkingen tegen kunnen worden
aangevoerd als van excentrische ligging noch
van een minderwaardig stadskwartier o'
van een geforceerde, kunstmatige nieuwe
cityvorming.
Een korte toelichting op het plan volge:
Het voorgebouw is gelegen aan een plein,
hetwelk is ontstaan uit Buitenhof en Plaats.
Met behoud van de Bonncterie en het noor
delijk front van Plaats is met aftrek van
een straat langs dit front ter breedte van
20 M. en een straat ter breedte vian 15 M.
langs die Bonneterie, parallel aan de Gra
venstraat, een gebouw ontstaan anet een
frontl'éngte van pl.m. 105 M.
Tusschen het voorgebouw en het achter
gelegen administratiegebouw bevindt zich
een hof die iets meer oppervlakte beslaat
dan Binnenhof. Beide gedeelten zijn door
poortgebouwen verbonden. Het verkeer
VeeneslraatNoordeinde beweegt zich over
dezen hof, waar zich tevens de toegang be
vindt voor half-officiecle ontvangsten ten
Raadhuize, huwelijksplechtigheden, enz.
Beide hoofdingangen bevinden zich aldus
buiten het drukke dagclijksche verkeer.
(Wat men zou kunnen noemen de „entree
d'honneur" bevindt zich aan den kant van
den Hofvijver). De Raadzaal bevindt zich
een verdieping hooger aan den rustigen
binnenhof. Een intensief verkeer toch heeft
daar niet plaats evenmin als dat
geval is wat die richting betreft.
De groote burgerzaal alsmede de overige
min of meer representatieve ruimten bevin
den zich aan de voorzijde (Hofvijver).
Het achtergelegen administratief gedeelte
groepeert zich om drie binnenplaatsen. Ook
biervan kan de voornaamste toegang aan
den hof worden gesitueerd. Het ware te be-
studeeren in -hoeverre den beganen grond
hiervan in te richten zou zijn tot opname van
winkels. Wat-overigens de behoefte aan win
kels in.dit centrum betreft: met het door
trekken van Plaats naar Prinsenstraat ont
staat inplaats van de onaanzienlijke Nobel-
en Papestraat een winkelstraat van den
eersten rang. Voorts zou in hot verlengde
van de Bonneterie door-slooping-van de nu
bestaande aanbouw aan het oude raadhuis,
een strook grond vrij komen. De schetsen
geven voorts een toelichting van de verkeers
mogelijkheden welke zouden ontstaan.
De perspectiefschetsen zijn geconstrueerd
van uit de punten A en B, welke op de groo
te situatie voorkomen. Ter oriëntatie diene
dat links op deze schetsen de Bonneterie
voorkomt
De opmerking is gemaakt, dat een uitvoe
ring van een dergelijk plan het fraaie stads-
Sihouet, hetwelk men van den Hofvijver kan
genieten, zou wegnemen. Men kan -hier te
genoverstellen dat iedere moderniseering of
vernieuwing dergelijke offers eischt
Men moet een vergroeiing van een levend
organisme als een noodzakelijkheid aan
vaarden. De vraag is bovendien gewettigd of
dit fraaie aspect tot in lengte van dagen ge
waarborgd is en of er iets in de plaats komt
hetwelk het gemis van die picturale schoon
heid compenseert
Van eenige kanten is ook de vraag ge
steld: en de Gevangenpoort?
Daartengenovcr zou men de vraag kunnen
stellen: is men wel zoo zeker dat een
volgend geslacht niet de schouder^
ophaalt voor een piëteit die een oude
poort wil bewaren en daar tegelijk een
belangrijke verkeersweg langs ligt? Had
men dit monument werkelijk voor de toe
komst willen behouden dan had men het
niet in de evolutie moeten betrekken. Men
vond het, blijkbaar niet de moeite waard en
dan ook onze tijd die het vonnis heeft
geveld, al laten we het beulswerk gaarne
eer aan onze nakomelingen.
Een andere kwestie is nog aangeroerd: Een
monumentaal gebouw in deze omgeving zou
afbreuk doen aan -het fraaie complex regee-
ringsgebouwen langs den Hofvijver ©n zou
het karakter daarvan schaden. De aandacht
zij er op gevestigd dat de nieuwbouw zoover
de oude bebouwing is verwijderd dat
PROF. HENRI EVERS t
Op 74-jarigen leeftijd is te Wassenaar over
leden prof. Henri Evers, in leven oud-hoog
leeraar van de Technische Hoogeschool te
Delft. Prof. Evers stond bekend om de pret
tige wijze waarop hij de bouwkunde doceer
de, om zijn groote kennis en invloed. Na vele
particuliere opdrachten werd hem in 1910
opdracht verleend tot het ontwerpen van
het nieuwe stadhuis te Rotterdam. Vooral
met dit werk heeft hij zich veel naam ge
maakt. Prof. Evers was, wat zijn bouwkun
dige richting betreft uit de school der
Fransche klassieken
lewapend
Als ècn der grootste nadeelen van gewa
pend beton mag in vele gevallen wel be
schouwd worden het grauwe eentonige
aanzien, dat onbekleede beton vlakken bie
den, lezen wij in het Pol. Weekblad.
Vaak gaat de architect er dan ook toe
oves het dragende beton-te-bekleeden met
.een zuiver versierende laag metselwerk, of
het in het gezicht komende vlak op een an
dere, mees.al kostbare en zelden bevredi
gende wijze te bewerken. In vele gevallen
zou hier een goedkooper en logischer op
lossing zijn te verkrijgen door het toepas
sen van „gewapend metselwerk". Evenals
beton is metselwerk wel in staat drukspan-
lingen op te nemen, doch minder geschikt
oor het overbrengen van trekspanningen.
)e trekspanningen worden nu bij het ge-
vapend metselwerk op dezelfde wijze als
bij gewapend beton opgenomen door een
rondijzer wapening. In „Eng. News Ree
21-2-'20 wordt deze, in Britsch-Indië
reeds jarenlang met goedgevolg toegepaste,
-nstructicmethode beschreven en met en
kele voorbeelden toegelicht. Het wordt
daar gebruikt voor vloeren, daken, trappen,
balkons, lateien enz. Proeven in Amerika
genomen bewezen, dat een vloer van stee-
en op z'n plat 5.G c.M. dik met een 6 m.M.
■opening h.o.h. 11 c.M. bij een overspan
ning van 2.10 M. met 3-voudige zekerheid
een last van 150 K.G./M2 droeg. Volgens
deze proeven kan het gewapend metsel
werk op dezelfde wijze worden berekend als
gewapend betonwerk. Toe te laten spannin
gen zijn voor het ijzer 1200 K.G./cM2, druk
het metselwerk 50 K.G./cM2, schuif in het
metselwerk 4.2 K.G./cM2, aanheehtingsspan-
ning van ijzer en specie 6.3 K.G./cM2.
De kunstnijvere is eeii kleine ondernemer,
wiens economisch bestaan slechts is verze
kerd indien hij de verworven kennis in da
den van maatschappelijke waarde weet
te zetten.
Het economische leven is geen loterij, het
eischt Onvermoeide volharding. Om te sla
gen wordt niet alleen gevraagd vakkennis,
maar veel maatschappelijk inzicht.
Indien de kunstenaar van heden te mid
den van het volle leven wil staan, moet hij
zijn plaats in dat leven veroveren.
JAC. JON GERT.
DIRECTEUREN VAN
GEMEENTEWERKEN
Te Bussum heeft dwzer dagen de najaars
vergadering plaats gehad van d© Ver
ging van directeuren van Gemeentewerken
in Nederland.
Na de huishoudelijke vergadering heeft
J. Gerber, directeur van gemeentewerken
aldaar, aan de hand <vian kaarten en teeke-
nirigen een verhandeling over de uitbreiding
van Bussum gehouden.
Onder leiding van ir. Gerber is de uitbrei
ding van Bussum can de laatste jaren in
oogenschouw genomen.
NALEVING VEILIGHEIDSWET
Eén dezer dagen stond voor den Amster-
damschcn kantonrechter een bouwonderne
mer terecht.
Door de Arbeidsinspectie was op een bouw
werk, waarvan de verdachte het hoofd was,
geconstateerd, dat de steigers niet overeen-
koms'ig de wettelijke voorschriften waren.
Verdachte voerde te zijner verdediging
aan, dat hij weliswaar de bouwondernemer
was, doch het metselwerk aan een ander
had uitbesteed en deze naar zijn meening
voor een goeden bouwsteiger had te zorgen.
De kantonrechter verklaarde dit verw
ongegrond en wees verdachte cr op, dat hij
als hoofd van het bouwwerk voor de nale
ving van de Veiligheidswet heeft te zorgen.
In aanmerking nemende dc stellige be
lofte van den verdachte in het vervolg aan
ueze verplichtingen te voldoen werd hij ver
oordeeld tot een geldboete van f 15. De eisch
was f 40.
NIEUWE BOUWTERREINEN
TE AMSTERDAM
Met spoed worden bouwterreinen
zoowel ten Noorden als ten Zuiden
van het Y te Amsterdam gereed
gemaakt.
In 1930 en 1931 mag, naar B. en W. van
Amsterdam meedeelen, worden gerekend
op het gereed komen van een aanzienlijke
oppervlakte, waai van een belangrijk deel
geschikt is voor goedkoope arbeiderswo
ningen.
In het midden van het volgend© jaar zal
gereedkomen in Zuid, beoosten de Bóeren-
wetering, een oppervlakte van 15 H.A., wel
ke thans in ophooging is.
Verder kan er op worden gerekend, dat
in den aanvang van 1930 in de uitbreiding-
West terreinen, ter grootte van ruim 60
H.A., bouwrijp zullen zijn, welke opper
vlakte in het begin van 1931 met nog 42
H.A. vermeerderd zal worden. Op deze
terreinen van gezamenlijk 117 H.A. opper
vlakte zullen globaal 12:000 woningen kun
nen worden gebouwd.
Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen
voor het met grooten spoed tot bouwterrein
gereed maken van nog enkele terreinen,
zoowel ten Noorden als ton Zuiden van het
IJ, waarover de gemeente gedeeltelijk
reeds vroeger, gedeeltelijk in den jongsten
tijd de beschikking heeft gekregen. Voor
stellen, om credieten daarvoor ter beschik
king te stellen, zullen den raad spoedig
bereiken.
De laa'etbedoelde terreinen, welke te za-
men een oppervlakte beslaan van pl.m. 51
H.A., zijn zeer speciaal bestemd voor bouw
in het belang der volkshuisvesting, ter ge
deeltelijke uitvoering van het 10.000-wo-
ningenplan.
En alleen daardoor niet door een be
bouwing in „moderne stijl", zooals door en
kele bezwaren opperenden werd bedoeld
zou de oude bebouwing op het tweede plan
komen, zoo men wil'.
Of daarbij evenwel geeproken kan worden
van „afbreuk" doen? Dit zijn van die vage
gevoelskwestie's waarbij zoowel voor- als
tegenstanders een verpletterende reeks wel
gemikte argumenten tegen elkaar kunnen
uitspelen zonder dat de mogelijkheid be
staat elkaar te overtuigen.
Zeker is dat onze Voorvaderen, welke die
fraaie bebouwing daar tot stand brachten
geen last heben gehad van die fijnzinnige
overwegingen waardoor dit geslacht zoo
wordt gekweld (hm!)
Men zie met welk een argelooze vrijmoe
moedigheid daar gebouwen van verschillen
de stijl en schaalwerking naast elkaar zijn
gezet
En wat is het fijn geworden!
Persoonlijk ben ik geneigd tot de volgen
de redenatie: En zoo op deze wijze afbreuk
zou worden gedaan aan die oude bebouwing,
wat dan nog? Moet dit geslacht in derge
lijke kwesties dan altijd nederig uit den
weg gaan voor hetgeen vroegere geslachten
ons nagelaten hebben? Met alle eerbied voor
het oude kan men er aan twijfelen of dit
nog wel gezonde piëteit genoemd kan wor
den.
TE; SCOOP nog I
2 HEERENSÜ SJEZEN
aan de DAMSIGTSTRAAT No. 70
en No. 80 te VOORBURG, T
van Station Leidschendam-
burg en halte blauwe tramScheve-
ningen-den Haag-Voorburg.
KOOPPRIJS f8500.-.
inlichtingen bij 300NEKAMPS KOENE
HofwijcltslraiC 10, Voorburg.
te KOJSP |Heerlijk buitenwonen
onder architectuur gebouwde prans Haispleiii en Rembrandtlaan
L»aSHUS2EM!= Sch edsm bij het Sterrebosch
vooR-IVrije, solied gebouwde
uitzicht BOVen- en BENEDENHUIZEN
w V.TITAA'
burg 51. Voorb'
Woninggids
VAN LEEUWEN Co.
Prins Mauritsplein 21
DEN HAAG. Tel. 55329
Vraagt aanbiedingen
TE HUUR en TE KOOP
zijnde perceelen.
T£ XOÖP nog
3 Poriiekhuszen
a.d. Vlierboomstraat 209—871
DEN HAAG. Prima geldbeleg
ging. Te bevragen op het werk
en brj MIJ. „DE GRENS"
Banonkelstr. 33. Den Haag, Iel. 36349
WASSENAAR
61
GEBR. VAN R00SJEN
Technisch Bureau vcor Bouwkunde
Schouwweg 2 - WASSENAAR
TELEFOON 76920 - HAAO.
TE KUUR
Willem Byitewechstraat
hoek Kapelstraat
Schitterend ingerichte
Bsnedenhuizen f 60.— p.
Bal-Etages f 55.
Etagesf 45.—
Parterre-ruimte met
Kantoor, 600 Mf 300
Alle woningen zijn voorzien
van ingebouwd bad.
Bevr. aldaar, bij I. A. KLOK,
Schied. weg 153b te Rotterdam,
Tel. 33872 en H D. v. DIG0ELE,
Mathenesserweg 87, TeJ. 33635.
Een goed adres:
Ridderstraat 9-15
1 Weenapleln 8
j ROTTERDAM
1 Telef. 41490-45367.
Vondel
i 37b, S
Hesrlljk buitenwonen Q
Frans Halsplein en Rembrandtlaan
te Schiedam bij het Sterrebosch
Vrije, solied gebouwde
BOVEN- en BENEDENHUIZEN
t 36.—f 55.— per maand,
inlichtingen: C. VAN DER VELDEN,
Rembrandtlaan 37a, tel. 69637, Schiedam
OP IET MOOISTE GEOEELIE VAN QVERSCHIE
te koop 4 solide onder architectuur ge
bouwde HEERENHUIZEIV,
event, met garage. Gunstig gelegen a/d.
Delftweg-Schielaan, (bij halte bussen R.E.T.
en C.A.B.)
Te bevragen L. F. DE WIT, v. Oldenbarneveltstraat
105, Rotterdam, Tel. 08621. (Zie geïllustreerde be
schouwing in dit blad d.d. 14 October 1929).
TE KOOP
aan de Druivenstraat te Den Haag.
Inlichtingen worden verstrekt door het
Ë0UW6UREAU L P. VAN BRUSSEL en A. KORTMAN
LOOSM S55 - BE* KUS
Telef. Nos. 31065 en 31689. gfj h^Bo^bu^al! verkriiKen
gmiimmmmiiimiiiiigiaiiiiiimiiiiiiiig
i H. KOENE i
VOORBURG
KANTOOR: VRIJBURGSTR. 4. TEL. 78228
MAGAZIJNEN: Emplacement Ned. Spoorwegen
Groote voorraad van: m
WITTE WANDTEGELS15X15 cM. ZZ
MAJOLICA WANDTEGELS15 X 15 cM. SS
S KUNSTGLAZUUR WANDTEGELS Iedere nuanceering
PLAVUIZEN verschillende maten. 2Z
BASALTINETEGELS. - HANDVORMSTEENEN.
VRAAGT OFFERTE!
□lülillllllllllllliuilllllllllllllllllilllllllö
■■PTEl ICOflE»
ijgiiiiiiiiiiiiii 8
j| met garage, NASSAUKADE 36, aan den Vliet
1 te RIJSWIJK (Z.-H.)
1 Te bezichtigen dagelijks van 2 tot 5 uur.
te koop of te huur
Bijzonder geschikt voor AUTO- en WINKELBEDRIJF. Centrale Verw. - Afwerking kan met
huurder of eventueele kooper nog geregeld worden. - Inlichtingen op het werk. Tel. 37928.
Zie geïllustreerde beschouwing in dit blad d.d. 7 October. Op aanvrage gratis verkrijgbaar bij
TH.J.W. HAGERAATS, Monsterschestr.200
FlaïworainsLcuw Zuider Amsfellaan
AMSTERDAM
Aan de 60 Meter breede Zuider Amstellaan
TE HUUR naar de eischen des tijds ingerichte
FLATS, met complete Badkamers
(warm en koud water) ArchitectuurG.J. RUTGERS,
Amsterdam.
Huis f 75.2e verdieping f 75.
Bel-étage f 65.3e f 75.
Inlichtingen dagelijks van 104 uur ter plaatse, bij de bouwers
KLINGENHEVER en VAN EGMONT, Telefoon: 25048-46958
HUURPRIJZEN
HUH
in onmiddellijke omgeving van DEN HAAG.
Binnenkort door Den Haag te annexeeren grond
gebied. Op vooruitgaanden stand.
Verder TE KOOP aan nieuwe verkeersweg
Den Haag PORTIEKHUIZEN voor
geldbelegging.
Brieven, lett. O. W., Bureau van dit Blad.
