EERSTE BLAD.
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
ABONNEMENT:
per kwartaal ƒ3.25
(Bcschikkingskosten ƒ0.15)
£er week 0.23.
yoor het Buitenland bij Weke-
lijksche zending6.—
Bij dagelijksche zending „7.
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 3 cent
met Zondagsblad 7 /2 cent
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar
No 2863
Dit nummer bestaat uit VIER bladen
*3* ZWITSCHERSCH ABSOLUTISME.
In Zwitserland is een volksbeweging
gaande om ridderorden en dergelijke eere-
bjijken uit,, de samenleving te bannen.
Deze actie is in zooverre niet geheel
nieuw, dat de bestaande constitutie van
het Eedgenootschap in art. 12 reeds een be
paling bevat, die blijk geeft van niet al te
goede gezindheid jegens dit instituut.
Daar wordt namelijk aan leden der
Bondsrechtbanken, aan burgerlijke en mili
taire ambtenaren en aan de leden der cen
trale vertegenwoordiging verboden om ti
tels, geschenken en ridderorden aan te ne
men van buitenlandsclie regeeringen.
Wie reeds in het bezit was van een der
gelijk eereblijk, moet tijdens het beklecden
van zijn functie ervan afzien om zich er
mede te tooien.
In het leger mogen zelfs in het geheel
geen ridderorden worden gedragen, terwijl
Jjet aannemen van dergelijke onderschei-
dingsteekencn aan alle officieren, onder
officieren en soldaten verboden is.
De duidelijke afkeer van alle eereteeke-
nen, die zich in deze grondwettelijke voor
schriften openbaart, is voor vele burgers
van den Zwitserschen Bondsstaat nog
Slechts op onvolkomen wijze in de consti
tutie tot zijn recht gekomen.
Naar meerdere consckwentie wordt ge
streefd om kon het zijn straks tot volledige
afschaffing van het instituut der ridderor
den te geraken.
Daartoe werd gegrepen naar het recht
»an initiatief.
Krachtens grondwettig recht kan in Zwit
serland een wijziging der constitutie' wor
den aanhangig gemaakt op initiatief van
minstens 50.000 stemhebbende burgers, een
aantal dat al met meer dan de helft over
schreden werd.
Men eischt, dat het verbod van 'het aan
nemen van eereteckcncn zal worden uitge
breid tot alle Zwitsefrsche burgers, op straf
'en vail verlies van politieke rechten.
In verband daarmee ontwierp de .Bonds
raad een voorstel om het "bestaande verbod
pit te breiden tot de regeeringen en verte
genwoordigingen der kantons.
Wie eenmaal het genot smaakte om in
aanmerking te komen voor een ridderorde,
is voor de overheidstaak niet meer bruik
baar te achten en moet mitsdien worden
uitgesloten.
Over deze voorstellen zal straks het Zwit-
sersche volk, dat het referendum kent, bij
Volksstemming hebben te oordcclcn.
Al zal men in dit verschijnsel moeten zien
een vertolking der democratische denkbeel
den, die reeds uit den Staatsvorm der Zwit
sersche republiek spreken, toch zijn wij van
oordeel dat deze drang naar het democra
tische zich op doeltreffender wijze zou kun
nen openbaren.
Zeker, ook aan het instituut der ridder
orden kleven ernstige gebreken. Meer dan
eens zal een verdienstelijk man zijn gepas
seerd en zullen de verdiensten van zijn
geestelijk en zedelijk mindere zijn erkend,
doch dit is een gebrek in de toepas
ging waaraan elke wijze van erkenning
"blootstaat.
Wij blijven het achten een gelukkig ver
schijnsel, dat een volk zijn groote mannen
wenscht te eeren en dat ook de Regeering
verdiensten, die het land tot eere strekken,
erkent
En als bij ons de S.D.A.P. den strijd voert
tegen de ridderoftlen, heeft zij zelf ook ge
hoond niet te k u n n e n buiten een blijk
van erkenning, toen zij haar verdienstelij
ken leider Mr. Troelstra met den bekenden
gouden ring begiftigde.
Gelukkig .is het land, dat zijn uitnemende
mannen om hun verdiensten erkent.
Gelukkig als deze erkenning geschiedt in
den soberen vorm van een eere-teeken of
lintje, dat in geldelijke waarde bij den gou-
den ring achterstaat en nog wordt aange
schaft op kosten vaji den begiftigde!
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 Aangesloten op het streeknet Lisss. Postbox 20 Postgiro 58936.
VRIJDAG 4 OCTOBER 1929
BINNENLAND.
OFFICIEELE BERICHTEN
RECHTERLIJKE MACHT.
Bij Kon. besluit is benoemd tot ridder in
de orde van den Nederlandschen Leeifw mr.
J. W. E. van Harencarspel, officier van
justitie bij de arr.-rechtbank te Zutfcn-
is op zijn verzoek eervol ontslagen onder
dankbetuiging rnr. J. W. E. van Haren
carspel als officier van justitie bij de arr.-
rechtbank te Zutfen.
POSTERIJEN, TELEGRAFIE
EN TELEFONIE.
Bij beschikking van den directeur gene-
raal der P.T.T., zijn aangewezen resp. a!s
directeur van het P.T.T.-kantoor te Hoek
van Holland, beheerder van het bijpost-,
telegraaf- en telefoonkantoor te Loosduinen
en Voorburg: de comies bij de P.T.T. F. C
Haalebos te Rotterdam (telegraafkantoor;-
J. Anceaux te s-Gravenhage (postkantoor).
S. Ochtma, te 's-Gravenhage (postkantooi)
AUDIËNTIE.
De gewone audiëntie van den minister
van Financiën zal op Maandag 7 October
b.s. niet plaats hebben.
ADVERTENTIE N:
Van 1 tot 5 regels1.17VS l
Elke regel meer 0.22 Va
Ingez. Mcdedctlingei.
van 1—5 regels „2.30
Elke regel meer „0.45
Bij contract belangrijke korting.
Voor het bevragen aan het bureau
wordt berekendƒ0.10 j»
.i
10e Jaargang
DE ZOMERTIJD
HET EINDE NADERT.
Wij herinneren eraan, dat de zomertijd
den 6cn October om 3 uur eindigt en in
den nacht van Zaterdag 5 op Zondag C
October de klokken een uur moeten worden
achteruitgezet.
RIJKSGEBOUWENDIENST.
Bij Kon. besluit is bevorderd tot Districts-
bouvvkundige bij den Rijksgebouwendienst,
A. Wijngaard, te Veenhuizen, thans buow-
kundig ambtenaar le kl.;
is benoemd tot bou vkundig ambtenaar 2a
klasse bij den Rijksgebouwendienst A. G.
de Bode Sr. te 's-Gravenhage, thans hulp
opzichter.
WET OP BESMETTELIJKE ZIEKTEN.
Verschenen is het Staatsblad bevattende
het besluit van 1 October j.l. tot bepaling
van den dag, waarop de Besmettelijke* Ziek-
tenwet in werking treedt Bedoelde wet
treedt in werking met ingang van den
tweeden dag na dien der dagteekening
van het Staatsblad (1 October), m.a.w. op
3 October.
Eveneens is afgekondigd het besluit tot
uitvoering der bedoelde wet Uit dit besluit
blijkt, dat alaslrim wordt gerangschikt on
dergroep B der besmettelijke ziekfen èn
wel onder kleine pokken (variola minor).
DIPLOMATIE.
De Nederlandsche gezant te Rome.
De minister van buitenlandsche zaken
brengt ter algemeene kennis, dat Hi- Ms.
buitengewoon gezant en gevolmachtigd mi
nister te Rome, met verlof hier te lande,
jhr. mr. A. van der Goes, voor belangheb
benden zal zijn te spreken in een lokaliteit
van het ministerie van buitenlandsche zn
ken te 's-Gravcnhage, Plein 23, op Dinsdag
8 October a.s., des oormiddags van 10 tot
12 uur.
CONSULAIRE DIENST.
Bij Kon. besluit is aan den heer J. Nicu-
lay, op zijn verzoek eervol ontslag verleend
uit zijn betrekking van Vice-consul der Ne
derlanden te Oost-Londen.
De waarneming van het vice-consuLiat is
opgedragen aan den heer N. K. Hujsman,
aan wien in de Nederlandsche taal moet
worden geschreven.
VRAGEN VAN KAMERLEDEN.
VRIJDENKERS EN DE RADIO.
De heer Wijnkoop heeft aan den minister
an waterstaat de volgende vragen 'gesteid:
Is, het'den minister bekend, dat, van
ambtswege het uitzenden per radio van ren
rede door een lid der vrijde'nkersBëweging
op Zondag 29 September j.l. te Amsterdam
gehouden, middenin en plotseling Is afge
broken?
Wil de minister de wettelijke motieven
meedeelen, waarop dit ingrijpen in de vrij
heid om gedachten of gevoelens te open
baren steunt?
Acht de 'minister hier niet een aanran
ding aanwezig van het grondwettelijk
recht om in volkomen vrijheid godsdien
stige meeningen te belijden?
En zoo neen, waarom geschiedt dergelijk
ingrijpen dan uitsluitend of bij voorkeut
tegen de vrije gedachte en tegen deze ge
zindheid ten aanzien van den godsdienst?
DE KUISVESTING IN DE
WERKVERSCHAFFINGEN.
Het lid van de Tweede Kamer, de heer
Wijnkoop, heeft aan den minister van bin-
ncnlandsche zaken de volgende vragen
gesteld:
Is het den minister bekend, dat bij ver
schillende werkverschaffingen in het land
het logies vol wandluizen zit?
Kan de minister meedeelen, wat hij
denkt te doen om aan deze voortschrijden
n verregaande verontreiniging eert ein
de te maken?
Wil de minister er voor zorg dragen, dat
de betrokken arbeiders tengevolge van een
en ander geen schade lijden, hoegenaamd0
HET WEGVERKEER
Op de vragen van het lid der Prov. Sta-
n van de provincie Zuid-Holland, den
heer A. J. Ten Hope hebben Ged. Staten
geantwoord dat ook naar hun meening.
de in den weg van Den Haag naar Rotter
dam gelegen Hoornbrug door haar geringe
breedte en door haar meermalen open zijn,
een ernstige belemmering oplevert, voor
het drukke verkeer op dien weg; en dat
de belemmering van het verkeer door" die
Hoornbrug nog grooter zal worden, in
dien de nieuwe, zooveel breedere en tol
vrije rijksweg naar Rotterdam in gebruik
genomen zal zijn.
Over vervanging van de Hoornbrug door
een. welke aan de eischen van het verkeer
voldoet, wordt reeds overleg gepleegd lus-
schen de diensten van den rijks- en pro
vincialen waterstaat.
Ged. Staten deden bereids stappen om
te bevorderen, dat het in de gemeente
Overschie geplaatste hek in den nieuwen
Van Stolkweg van Overschie naar Rotter
dam wordt opgeruimd en de open ruimte
wordt bestraat.
De vraag, of de verbindingsbrug over
den Rijn tusschen Katwijk en Noordwijk
absoluut onvoldoende is voor het tegen
woordige groote verkeer, wordt ernstig
overwogen.
INDISCHE BETREKKINGEN
HOUTVESTERS GEVRAAGD.
Te beginnen met 1930 kan jaarlijks een
aantal voor den Kolonialen Boschbouw te
Wageningen studeerende propaedenten on
der het genot van eén toelage, in opleiding
worden genomen voor de betrekking van
houtvester bij denDienst van het Bosch-
wezen in Nederlnndsch-Indië.
Nadere bijzonderheden bevat de Neder
landsche Staatscourant van 30 Sept. 1929
No. 190.
RIJKSOPVOEDINGSWEZEN
HET MISDADIGE EN MISDEELDE
KIND,
EEN RUK GEDOCUMENTEERD RAPPORT
De groepsraad Opvoedingswezen van den'
Alg, Ned. Clir. Ambtonaarsbond" heeft eeif
Rapport uitgebracht, in zake reorganisatie
van liet Rijksopvoedingswezeii. De Bond
houdt zijn bureau Rijswijksche weg 242, Den
Haag.
Het zeer lezenswaardig en rijk gedocumcn
teerd rapport eindigt aldus:
Het personeel, georganiseerd in den Alg.
Ned. Chr. Amb'enaarsbond, is zich bewust,
dat reorganisatie van de gestichten noodig
is, maar dat er ook niet meer dan nóodig is
uit 's Rijks kas mag worden gevraagd voor
een goede outillccring van dezen tak van
dienst. Het wensehte er gaarne toe mede te
werken, dat het misdadige en misdeelde,
kind al datgene on'vangt, waardoor het meti
Gods hulp weder op den rechten weg kan
worden gebracht en meent in het boven
staande een schema te hebben gegeven, dat
hiertoe kan medewerken en dat we als volgt
samenvatten:
1. 1-Iet is onjuist het aantal in de Rijksop-
voedingsges'ieliten voor jongens onderwe
zen vakken te verminderen, zonder daarvoor'
iets anders in de plaats te stellen, omdat
mede daardoor de beroepskeuze der ver
pleegden nie! voldoende tot haar recht komt..
2. Nagegaan dient te worden, of niet een
aantal der verpleegden slechts een deel van
een bepaald vak zal kunnen leeren, waar
mede zij in hun levensonderhoud zullen kun
nen voorzien.
3. Aard. en aanleg van de verpleegden ma
ken het noodig, dat de vakgroep klein zij
(6—10 cr)ileegdcn), opdat het weinige ta
lent dat velen hunner bezitten, ten volle zal
kunnen uitkomen.
4. De beroepskeuze behoort eerst te gesqhie
den nadat de verpleegden behoorlijk kenr.is
hebben genomen van de in de gestichten on
derwezen vakken. 2ij nemen aan deze keuze
actief deel.
5. Overwogen dient te worden of het wel
juist is, zooveel stadëjongcns te plaut&on bij
den landbouw.
6. De gestichts. en schoolgroepon dienen
niet grooter te zijn dan 12 verpleegden. Voor
de achterlijken, teruggekeerden, verdorvenejn
en hinderlijke psychöpathon zij de groep
niet grooter da. 10.
7. Het is ongevycnsclit meer dan 100 vér-
pleegden in een gesticht samen te brenger,,
weswege drie Rijksopvoedingsgestichten vqiv».
jongens behooron te worden gehandhaafd.
S. De reorganisatie worde tevens dienst
baar gemaakt aan do verbetering der gebou
wen en hun omgeving, meubileering, leer
en hulpmiddelen.
9. De reclnsseering geschiede op meer sys
tematische wijze, door geregeld overleg tus
schen plaatselijke rcclasseeringspersonen of
-commissies, met de Rijksagenten voor voor.
waardelijk ontslag en een gcstich'sambte-
naar belast niet reclasseering.
10. Het aantal Rijksagenten voor voor
waardelijk ontslag worde uitgebreid.
11 Het begrip medezeggenschap sluit in
dat bij alle vraagstukken het opvoedings
wezen betreffende, ook de meening van het
personeol, door middel van zijn organisaties
worde gevraagd.
BESMETTELIJKE Z1EKTENWET
HET BRIEFJE OP DE DEUR.
De minister van arbeid, heeft het in arti
kel 3, vierde lid, van de Besmettelijke-Ziek-
tenwet bedoelde kenmerk als volgt vastge
steld:
Op het kenmerk zullen bovenaan gedrukt
worden met letters van 5 m.M. hoogte en 3
m.M. breedte de woerden: „Kenmerk, be
doeld in artikel 3, vierde lid der wet van 20
Juli 192S, Staatsblad no. 235, houdende voor
ziening tegen besmettelijke ziekten."
Vervolgens daar beneden, met voldoende
tusschenruimte en met letters van 31/> c.M.
hoogte, 1','2 c.M. breedte, de samenstellende
lijnen 5 m.M., dik de woorden: Besmettelij
ke ziekte, welke woorden moeten zijn onder
streept met een lijn, ter dikte van 3 m.M.
Met voldoende ruimte onder deze laatste
woorden volgt do naam van de betreffende
ziekte. De letters van deze naamsaandui-
ding moeten een hoogte hebebn van 2V2
c.M.- en een breedte van 12 m.M., terwijl de
samenstellende liincn 3 m.M. dik zijn, een
en ander overeenkomstig het bij de beschik
king behoorend voorbeeld.
Voorts hoeft dezelfde minister, gelet op
artikel 8, 2de cn 5de lid, van de Besmettc-
lijke-Ziektcnwet vastgesteld, dat het tijdperk,
bedoeld in bovengenoemde leden van dat ar
tikel, voor de navolgende ziekte bedraagt:
voor febris" typhoidea 14 dagen
p&ratyphus 1- (typheuze vorm) 8
ld. 2 (gastro-enteritische vorm) 6
variola minor (alastrim) 14
dysenterla bacillaris S
roodvonk 8
diphtheria S
meningitis cerebrosp. epidemica 14
polimyclitis anterior acuta14
encephalitis lethargica 14
DE ALASTRIM
Te Noordwijk
Te Noordwijk is alastrim geconstateerd
bij een vierjarig kind.
In verband hiermee wordt van gemeente
wege gelegenheid gegeven tot koslelooze
inenting en herinenting, waarvan een zeer
druk gebruik wordt gemaakt. Alle vier
doctoren zijn met deze vaccinatie en revac-
cinatie belast.
SLUIS IJMUiDEN
DE TWEEDE SLUISDEUR GEPLAATST.
Gister is de tweede sluisdeur te Minuiden
geplaatst, liet werk liep vlot van stapel.
Hiermede is dus de afsluiting van de sluis
kolk aan binnen- en buitenzijde tot sta 11
gekomen»
„HET 0RANJEKRUIS"
JAARVERGADERING OP 22 OCTOBER A.S.
TE AMERSFOORT
DE PUNTEN VAN BEHANDELING
1 De Verceniging „Het Oranjckruis", Kon.
Nat. Bond voor Reddingwezen en Eerste
Hulp bij Ongelukken, houdt de twintigste
algemeene Bondsvergadering op 22 October,
's middags 2 uur, !e Amersfoort.
Onder de punten van behandeling vinden
wij vermeld, de jaarverslagen van secretaris
en penningmeester; voorts verslag over het
'rins Hendrikfonds en verkiezing van be-
ituursleden .in de vacatures, ontstaan door
iet overlijden van den heer Ds. F. C. Flei
scher, de periodieke aftreding van den heer
Br. H. H. T. Bekenkamp en door het bedan
ken van den lieer J. Pastoor.
Een voorstel van liet Bestuur luidt:
De Algemeene Bonds-Vergadering besluit
financieclen steun toe te zeggen aan de plaat
selijkc vereenigingen, die bereid zijn:
gediplomeerde leerlingen'van een drielerli-
mi cursus in de gelegenheid te stellen zich
te blijven oefenen in de kennis van het ver-
leenen van eprstc hulp bij ongelukken, en
uit deze gediplomeerde leerlingen een blij
vende Eerste Hulpbrigadc te vormen.
De grootte van den financieelen steun zal
telkens door het Boudsbestuur worden vast
gesteld. De plaatselijke verceniging verplich
te zich aan cjon Directeur van het Centraal
Bureau van het Oranje Kruis verantwoor
ding te geven van het gebruik van de ont
vangen subsidie en hem regelmatig 00 de
hcogte te houden van de samenstelling* der
brigade cn van de hulp, welke door deze of
een of meer-der leden, vvaarui' zij bestaat,
bij kleinere of grcoterc ongelukken ver
Secretaris der verceniging is Dr. C. J.
Mijnlieff te Amsterdam.
ELECTRIFICATIE-GOEREE
De statuten inzake de elec'rificatie op het
eiland GoereeOverflakkee zijn, naar ge
meld wordt, door Ged. Staten goedgekeurd.
Binnen kortpn tijd zullen deze aan de be
trokken gemeenteraden worden aangeboden
Vermoedelijk, in Maart a.s. kan er een be
gin gemaakt worden met het leggen van
den kabel. Zoodoende kan reeds Augustus
1930 het elcctrische net gereed zijn.
UIT HET SOCIALE LEVEN
UIT HET SLAGERSBEDRIJF
In een te Rotterdam gehouden vergade
ring der organisaties in liet slagcrsbcdrijf is
a i commissie benoemd inzake het vraag-
'uk der credietverleening aan pasbcginncn-
de slagers. In deze commissie hebben zitting
de heeren G. W. Vagcmans (voor de R.-K.
Slagers verceniging St. Laurent ius), J. F. Th.
an Hal (voor de Vereenigde Rotterdamsche
Slagers), A. B roe re (voor de Yarkensgros-
siers), C. W. J. M. van Berkel (voor de N.E.
V.A.B.O.) on J. Baggerman (voor de Rotter
damsche grossiers in rund- cn kalfsvleesch).
Ook is een commissie benoemd ter bestu-
dcering van het vraagstuk der prijsregeling,
waarin zitting hebben de heeren S. Cohen,
A. Hofstede, C. W. J. M. van Berkel, A.
Broere, A. G. Lindeman cn M. v. d. Lee.
EEN ZONDERLINGE ACTIE
DE VRACHTENPOUTIEK DER A. T. O.
Onder het opschrift: „Een zonderlinge ac-
ie", schrijft men 011s van belanghebbende
zijde 0. a. liet volgende:
Op IS September j.l. werd onder voorzitter
schap van den lieer Ulaser te Amsterdam
:en vergadering gehouden, welke bijgewoond
werd door een 61) a 70 tal leiders van auto
bus- en transportondernemingen cn andere
belangstellenden, waar beraadslaagd werd
over de vraag óf en hoe men zich te weer
zou stellen tegen de concurrentie, ondervon
den van de A. T. O. Toon op 1 Juli 1928 liet
vroegere bedrijf van Vuil Gend cn Loos door
de A. T. O. vvorcl overgenomen, is in de werk
jze van die instelling nie' de minste ver-
dering gebracht, zoodat het publiek wei
nig anders merkte, dan dat liet bestel, en
afhaalloon voor ijl- en vrachtstukgoed met
r 25 soms zelfs met meer, ver
minderde, en dat aan de bestel- en afhaal-
diensten een groote uitbreiding werd gege
ven.
Deze concurrentie vinden de autohouders
..iet aangenaam, cn zij zullen zicli hiertegen,
zooveel doenlijk verweren.
Zij willen, aldus de Directie, de concurren-
ie van de A. T. O. uitschakelen; hoezeer dit
n elk opzicht in het belang van het publiek
'ou zijn, omdat „de tot heden door de A. T.
O. gevoerde vrachtcnpolitick voor het parti
culier (expeditie) bedrijf onberekenbare
schade heef: meegebracht, hetgeen, zelfs al
zouden de Ned. Spoorwegen de A. T. O. te
•ugtrekken, nog jarenlang van zeer groot en
nvlocd zou zijn", aldus de heer Kraak Stee-
nann ter vergadering van 18 September.
Inderdaad, hier gaat het 0111! Er wordt
door den lieer Kraak Steemann c.s. betoogd,
dat de vrachtenpnlitiek der A. T. O. de vrach
ten bederft, niet Ion opzichte van handel
/orkeer, dus van het groote publiek, doch
van een aantal vervoerders, die niets liever
zouden zien, dan dat de vrachten weer naar
'v»v«.u Loudeu gaan.
DE OMROEP IN EN NAAR INDIE
RADIO-OMROEP GEEN FINANCIEEL-
MAAR EEN CULTUURBE|_ANG
De regeering bevordere het belang
der luisteraars
DE CUR. RADIOVEREENIG1NG TEGEN
HET MONOPOLIE AAN DE NIROM
De Omrozpgids (Chr. Tijdschrift voor Ra
dio) bevat de officieele stukken welke tus
schen de Regeering en den Volksraad in Indië
gewisseld zijn in verband met het Regeerlngs-
voovstel, om aan de Ncderlandsch-Indische
Radio-Omroep-Maats chappy (Nlrom) een
voorschot te verstrekken van f 150.000.voor
den bouw van een of nieer zenders en cm aan
den Philips-Omrcep Holland-Ind e een jaar-
lijksch subsidie te geven van f 50 000.
Mr. A. van der Deure schrijft Tiaar aanlei-
Dat dit subsidie-voorstel ten slotte, dank zij
■de krachtige oppositie in den Volksraad, door
de P.egeeiing is teruggenomen, verandert niets
aan het feit, dat groote wankzaamhe'd gebo
den blijft voor allen in Indië en Holland, die
tegenstanders zijn van een omroep, die, zich
neutraal noemend, in werkelijkheid niets an
ders dan slap-vrysinnige programma's ver
zorgt cn uitzendt, en met de Christelijke op
vattingen in den omroep niet wenscht gere
kend te zien.
De geschiedenis van den Nederlandschen
Omroep schijnt zich in Indië. te herhalen. In
1924 stelde een daartoe benoemde commissie
aan den Minister van Waterstaat voor, den
omroep te doen verzorgen door een Naamlocze
Vennootschap, waarbij de fabrikanten van
zenders, de luisteraars en de Bond van Volks
universiteiten gelijkelijk zouden zijn geïnte-
resserd. Vooral door de actie van onze ver
ceniging is toen deze opzet niet doorgegaan,
en is de omroep door de luisteraars zelf ter
hand genomen.
Nu schijnt men in Indië, evenals destijds in
Holland, voornemens te zijn, dc verzorging
van een zoo bij uitstek cultureel instituut als
de ïadio op te dragen en tcc te vertrouwen
aan een Vennootschap, die allereerst financi
eel e resultaten bedoelt, en die de organen
mist, om zuiver aan te voelen, Welke program
ma's- voor de verschillende volksgroepen, voor
Protestanten en Katholieken, voor Vrijzinni
gen en Socialisten de meeste voldoening en
bevrediging geven.
De radio-omroep mag niet worden ver
kocht en verhandeld aan den meestbiedende.
Daarvoor is hij voor de cultuur van een volk
van veel te groote bcteekenis. Niet aan een
handelsonderneming mag het monopol'e, de
alleenbeschikking worden gegeven, te beslis
sen, op welke wijze dag in dag uit de laiste-
raars door muziek en door het gesproken
v/oord zullen worden bewerkt, vermaakt en
opgevoed.
Door de luisteraars betaald, behoort de om
roep ook door die luisteraars te worden be
stuurd en verzorgd. Wanneer de organisatie
der luisteraars daartoe op dit oogenblik nog
niet sterk genoeg is, behoort de Regeering
daarbij de behulpzame hand ce bieden, totdat
de omroep op eigen beenen kan staan en op
eigen wieken kan drijven.
Welk motIsf, anders, dan het zoete winstje,
kan er bestaan voor de Handelsvennootschap
voorheen Maintz en Co. en voor de Neder] and-
sche Telegraaf Maatschappij Radio-Holland,
om voor het monopolie van den Indischen om
roep te ijveren?
Voor de pas opgerichte Indische afdeeling
van onze Nederlandsche Christelijke Radio-
Vereeniging ligt hier een biesd arbeidsveld.
Evenals onze jonge N.C.R.V. voor vijf jar
in Nederland, heeft zij te zorgen, dat dit m
r.opolie aan da Nirom nooit wordt vc
leend. Van den steun der Katholieken
deze aangelegenheid zijn we zeker. Welke
waarborgen worden gegeven, dat in de pro
gramma's werkelijk met de levensbeschouwin
gen van Orthodox-Protestanten en Katholieken
zal worden gerekend? Hoe staat de Nirom
tegenover de Zending, die, overal in den Ar
chipel verspreid, by het nieuwe communicatie
middel van den omroep toch zulke groote be
langen heeft? Hoe zullen de kerkdiensten ir
Indië worden geregeld? Al deze vragen zul
len in den Volksraad, wanneer het Regeerings-
voorstel aan de orde komt, naar voren wor
den gebracht. En daarby zal men tot de over
tuiging komen, dat voor de oplossing van al
deze kwesties en voor de ontwikkeling va
den omroep in cultureelen zin het verleencn
van een monopolie aan een Naamlooze
Vennootschap een voortdurende rem en
lemmering vormt om bij de wisselende
standigheden aan do wenschen en verlangens
van een zich snel uitbreidend leger van luiste
raars ten volle te kunnen voldoen. Wij her
halen het de Indische luisteraars, welke den
omroep zullen betalen, hebben het i-ccht te
eischen, dat deze omroep ook door hen wordt
verzorgd en bestuurd.
En dan het subsidie ann de Phohi! Wij zou
den bijna bewondering gaan keesteren voói
de satelieten van Philips, welke, nadat zij d<
zaak in Holland zoo hopeloos hebben ver
knoeid, nog voldoende energie beschikbaaj
hadden om de aangelgenheid in Indië zoovel
te krygen, dat zij het subsidie van een halv<
ton per jaar b ij 11 a in behouden haven had
den gebracht.
Gelukkig is ook dit mislukt. Men begrijpe
ons niet verkeerd! We hebben groote bewon
dering voor de technische presta'ie van het
Philips-concern. En we hopen, dat de wereld
zender spcedig officieel in dienst zal
worden gesteld. Maar alleen, wanneer ze
kerheid bestaat, dat niet alleen neutraal
vrijzinnige, doch dat werkelijk nationale
programma's door middel van dien zender
worden gehroadcast, wanneer alle volksgroepen
zy het natuurlijk ook tegen behoorlijke be
taling dien monopolistischen zender zul
len kunnen gebruiken, wanneer niet één volks
groep dien zender kan misbruiken om hare
de vrijzinnige levensbeschouwing als de
waarlyk-Nederlandsche de wereld in te dra
gen, wanneer niet een financieel concern over
deze vragen van cultuur en wereldbeschouwing
de uitsluitende beschikking heeft, maar ieders
volksgroep gelegenheid heeft, het beste wat ia
eigen kring leeft, naar voren te brengen ten»
einde zoo het waarlijk Nationale cultuurl®
ven, in rijke verscheidenheid ontplooid, naar
voren te brengen.
't Is met dien ïndië-zender wel een zondeiw
linge geschiedenis. In de Tweede Kamer ver»
klaart Minister Van der Vegte, dat hij va a
geen Indië-zender weet, dat er alleen aan Phi»
lips een fabrikantenrvergunning is gegeven
om te experimenteeren op de korte golf. En
dat er met zerg voor zal worden gewaakt, dat
dit nemen var. technische proeven niet in een
werkelyken omroep zal ontaarden. En tegelij
kertijd vraagt de Indische Regeering 'aan den
Volksraad een crediet om vanaf 1 Januari 1939
een subsidie van duizend gulden per week aan
dien nog niet bestaanden omroep te kunnen
uitkeeren.
Men kan over het varleenen van subsidis
voor den radio-omroep verschillend denken.
Maar èn in den Volksraad èn in onze Volksver
tegenwoordiging zal men het er tcch wel over
eens wezen, dat een subsidie aan alle richtin
gen ten goede moet komen.
En dat nu is met d?n Philips-omroep, met
den Phohizender niet het geval. Die is zeer
eenzijdig neutraal-vrijzinnig georganiseerd. Al
le po-ringen van Orthodox-Prote.-tantsche ea
Katholieke zijde gedaan om met het bestuur
van dezen omroep in contact te komen, zijn
hooghartig genegeerd, zoodat deze volksgroe
pen een aanvrage voor een eigen Indischs
zender hebben moeten indienen.
En nu van tweeën één. Of de Phohi-zender,
aan welk instituut de Regeering een monopolie
wil geven, moet voor de helft van den zend
tijd ter beschikking van de groepen van recb's
werden gesteld, öf aan een tweeden, ree' -
schen Ir.dië-zcnder meet hetzelfde sub
van f 50.000 als aan den liberalen zender wor»
den toegekend.
Het Bureau van den Radioraad is, blykens
in de Pers verschenen berichten, bezig uit In
dië argumenten bijeen te verzamelen cm aan
de consequenties van de eischen der rechtsche
groepen te ontkomen. Wy zijn van oerdeel, dat
d-ez° potringen vruchteloos zullen zijn.
Vijftig jaar geleden werd een eisch tot ge-
ly leste'ling van. openbaar en bijzonder onder
wijs met hoongelach begroet en wei'd algemeen
geloofd in de toekomst dér staatsschool, als
het instituut, waaraan de natie gehecht was.
De ervaring heeft wel geleerd, hoe zwak dia
pos-tie der godsdienstlooze school was.
Thans, na die ervaring met de schooi, tracht
men nog eens 'eenzelfde poging te doen met
n instituut, dat op de wereld der geesten groo-
ten invloed zal krygen, met den omroep. Weer
wordt m van alle zijden toegeroepen, dat da
gocisqier^stlocze omroep het instituut i« waar-
aim dè natie haar liefde heeft verpand
Toch is deze laatste poging van het'libera,
lisme byna een parodie op den stryd inzake de
school. In Nederland wordt door de voorstan
ders over het zoo jammerlyk mislukte Avro-
petitionnement maar liever niet meer - -nro-
ken. En in Indië heeft nu reeds de c ing
.eert het de godsdienstlooze omroe,, -een
monopolie meer.
bi"Cn h°e gaarne we een vreedzama
billyke en rechtvaardige ontwikke'ing van den
omroep, zoowel in Nederland als in Indië had
den gew:ld, we aanvaarden dezen ons opge-
drongen beginselstrijd met de zekerheid van
ffpncLi i^I--ke overwinning. We kunnen te
genslagen krygen, we kunnen tijdelijk worden
STrf tensi-:tc het °°k der
ren °D t lieke Sloepen, zegevie-
Moge ons Christenvolk, ook in Indië. helder
stean' be,anfn hier °P het sPel
V' ir cor eendrachtige samenwer
king Kan deze aanslag op onze levensbeschou
wing worden afgewend.
GROOTE BRAND TE
EINDHOVEN
SIGARENKISTEN FABRIEK IN DE
ASCH GELEGD
TWEE GEWONDEN
Gisteravond te half acht is op de droogka-
mer der N. B. Sigarenkistenfabriek Juliana te
Eindhoven, vermoedelijk door het warmloopen
van een motor, brand uitgebroken. Het vuur
greep in het brandbare materiaal zoo razend
snel om zich heen, dat de nachtwaker zich nau
vvehjks redden kon.
In e^nige minuten stond drieikwart der uit-
rfSx®,C^ fabrieksgebouwen in lichte laaie,
i'e bindhovensche brandweer en die van Phi
lips waren spoedig ter plaatse. De eerste ge
lukte het een klein gedeelte der fabriek, de
noutopslagpiaatsen door nathouden te redden.
De Philips autospuit laakte op het door den
regen drassige terrein vast cn was tot werk
loosheid gedoemd.
De machinekamer werd ten slotte grooten-
deels behouden, het kantoor, een afzonderlijk
gebouw, stond buiten den vuurhaard. Om 10
uur was het fabriekscomplex overigens een
prooi der vlammen geworden
Twee arbeiders der N V. liepen by het blus-
schingswerk verwondingen op. Een hunner ze
kere M., kreeg een stuk muur op zijn been.
waardoor dit brak. Per Roode Kruis-auto werd
hy naar het gasthuis vervoerd.
De fabriek is greetendecls op beurspeli,
verzekerd. De sckade wordt «raamd op 3
ton. Ook is de -V V. verzekerd tecen he.Irijfs-
schade. By de N. V. werken meer dan 250 man
arbeiders-psrsoneel. De fabriek werkte op vol
le kra ht maar zal nu wel eenige maanden stil
moeten l.ggen. De verslagenheid ond.r hat
personeel is greot.
Gelet op het geringe getal sigarenkistenfa-
brieken en het debiet dezer N. V. in binnen-
en buitenland (tal van sigarenfabrieken zyn
by deze N. geinteresseeid) beteekent deze
brand een ernstige handicap voor vele sigaren
fabrieken.
