Godesia
MOOI BUITENWONEN
tot Expl. vso Oor. Ocsdoren „ROBOAfilJ"
VILLABOUW bocht
RUSTENHOEKSTRAAT
ARCHITECTUUR EN
GEWAPEND
BETON
GELDEN beschikbaar
Bouwbureau D. J. LÜCAS
4 ieereihaizen
TE KOOP TE SHVEKHN
HEERENHUIZEN
GEYSERS
R.S.STOKVI5&ZN
^WliESTA
MODERNE MEUBELKUNST
EN KUNSTNIJVERHEID
J^teutoe Heftröcïje Courant
[ye
zot
eo
ra
VOOR VOORBURG
ALLEEN
WONINGBUREAU
„V RONESTEYN"
Zuid-Holl. Electr. Spoorweg Mij.
TE HUUR: moderne, geriefelijke, vrife Huizen
mei gr.Tusn aan de Tcs*enlaan te OVERSCKSS.
Huurprijs f 62.50 per maand. Te bevragen:
CooJsÊngel SA - Rotterciam
Tel. 12265
\RCHITECTUUR: H. P. DE HAAS TE 'S-GRAVENHAGE
UITVOERING: P. ZAAIJER TE 'S-GRAVENHAGE
ONMIDDELLIJK BIJ DEN OUDE SCHEVENINGSCHE WEG
EN DE HAAGSCHE BOSCHJES
Deze week zijn we in de Residentie een®
een andere richting uit geweest om copy
voor ons bouwblad op te doen en we hebben
met genoegen geconstateerd, dat het ons ge
lukt is ook in de richting van den Oude
Schcveningsche Weg een bouwplan machtig
te worden.
Iedere wijk van Den Haag heeft iets
aparts, ieder stadsgedeelte heeft zijn eigen
bekoring.
Zoo ook deze buutf.
De sfeer die men er aantreft heeft een rus
tig cachet. Hier wordt niet veel gebouwd, al
het terrein is meestal al bebouwd en wel In
den tijd, dat het bouwen niet zooveel gelrt.
kostte als tegenwoordig. Ruim en regelma
tig, geen kosten ontziend, heeft men inder
tijd alhier villa's gezet omgeven met veel
terrein.
Een zeer enkel beboscht stukje terrein
was nog vrij.
Op zoo'n stuk grond, gelegen in de bocht
van de Rusthoekstraat in de onmiddellijke
nabijheid van Haagsche boschjes (nu be
staande uit reeds hoog opgaan hout) en den
Oude Scheveningsche Weg, aangelegd door
Vader Cats, tegenover een schilderachtig
boschperceel .van Mare Stella hebben de hee-
ren P. Zaayer en H. J. de Haas hun oog .u-
ten vallen.
Toen men eenmaal dit terrein gekozen
had, stonden bouwer en architect voor een
puzzle. Het terrein had toch den vorm van
ongeveer een kwart cirkel, terwijl de bouw-
politie de voorwaarde stelde, dat het bouw
complex overal op een bepaalde afstand van
den omtrek van den kwartcirkel verwijderd
zou blijven.
Uit een eendrachtige samenwerking van
bouwer en architect nu werd een plan voor
een viervoudige villa geschapen, dat
alle waeirdeering verdient en den toets der
kritiek kan weerstaan.
Uit de situatie blijkt duidelijk dat de vorm
van den plattegrond voor de geheele opbouw
ten nauwste verwant is aan den terreinvorm
en daarin als het ware past, terwijl door nic'
al te starre volging van de rooilijn fraaie
aansluiting werd verkregen met de rooilij
nen van de bestaande bebouwingen. Ook
aangaande de economische eischen van hel
plan werd door deze oplossing haar belang
fraait het geheel, terwijl door het royale
overstek bovendien een verhoogde werking
van afsluiting wordt verkregen wat alleen
bij het schilddak als hier toegepast de eigen
lijke waarde van het pannen dak d i e volle
gracieuse architectonische beteekenis krijg:,
zooals wij dat in onze landhuisbouw kennen.
De bouwer is het gelukt een dak te con-
jstrueeren dat past op den zeshoek van het
grondvlak.
op bevredigende wijze gecfjehcl. De érfiers
van dë groote vertrekken hebben een eigen
aardigheid wat de aansluiting betreft met de
overige gevelvlakken, waardoor het idee wat
deze meestal wekken van voor- of aanzetsel
werd vermeden, wat duidelijk uit de foto
blijkt De bekapping met schoorsteenen ver-
Het Interieur doet aangenaam aan en het
geheel is in den toon, die de omgeving
vraagt, rustig en voornaam, de roode pan
nen doen vroolijk aan. Hecht en sterk is er
gebouwd, de allerbeste materialen zijn ge
bezigd en binnenshuis heeft men alle moder
ne gemakken aangebracht en alle nieuwe
V Jlouth. c/hj. van SchijndelSf CoHoofdkantoor: Opslagplaatsen, Zagerij en SchaverlJ
ANNO 1853 Oost-Admiraliteitskade 4T1 Rotterdam Nassauhaven - Boerengat
ZAL DE EEUW VAN HET KIND VOOR DE ARCHITECTUUR WORDEN
DE EEUW VAN HET GEWAPEND BETON?
VOOR GEBOUWEN SPECIAAL VAN EN VOOR ONZEN TIJD
In de eerste plaats moet de oplossing
aan het gestelde doel beantwoorden. Dit
doel is vrijwel voor elk prabieem gecornpli
ceerd, d.w.z. er moet aan diverse, niet pa
rallel loopende, eischen wjrden voldaan,
waarvan het conflict h ij de verwezen
lijking moet worden opgelost. Bij deze
oplossing speelt het wegen van het een
tegen het ander een belangrijke rol. In de
oplossing van ge e n enkel probleem,
zelfs niet van een zuiver technisch pro
bleem, is deze altijd min of meer subjectieve
„waardeeringsfactor" te ontgaan.
D.w.z. ook als men zich niet anders ten tuigkundige van belang zijn,
doel stelt, dan het voldoen aan gestelde j niet> of in de tweede plaats,
eischen, is een persoonlijke factor niet Hij bouwt zijn geheel op uit de begrippen
weg te cijferen. ondersteunen en overspannen en
Hoe minder exact de te verwezenlijken deelt daardoor in beginsel zijn materialen in
eischen zijn. des te groter zullen de persoon- J naar. twee hoofdeigenschappen n.l. het kun-
machine aan don architect ten voorbeeld.
Dat is onbillijk.
Voor deze „technische kunstwerken" is de
materiaal keuze in het algemeen beperkt tot
een kleine groep verwante metalen.
Voor den architect echter, aldus H. T.
Zwicrs in het Handelsblad, die om de machi
ne de werkplaats, om de auto de garage
moet bouwen, vormt deze zelfde groep ma
terialen slechts één der vele groepen, waar
uit hij keuze kan doen. Voor hem gelden de
speciale eigenschanpen, die voor den werk-
het geheel
lijkc geschillen in waardeering kunnen zijn.
Sterker komt dit nog tot uiting wanneer wij
onder „rationeel" ook verstaan het zuiver
uitdrukken der functies Wij hebben
hier minder te maken met de verstandelijke
oplossing van het probleem, maar meer met
het „aanvoelen" daarvan.
Het moge nog zoo wenschelijk zijn, dat
deze beide samen gaan in één, het spreekt
haast vanzelf. Het is echt'cr nog allerminst
zoover. Geef het zelfde technisch probleem
aan 10 verschilende technici ter. uitwerking,
dan zullen, ook bij gelijke technische ver
dienste, onherroepelijk gradueele, persoon
lijke verschillen te voorschijn komen, in de
wijze waarop het resultaat zijn doel „ratio
neel" uitdrukt.
In de derde plaats hebben wij te maken
met de constructieve samenstelling,
die aan het doel en aan de uitdrukking van
dit doel gedaante moeten geven, die evenzeer
„rationeel" dient te zijn als de keuze der
daartoe te verwerken materialen.
Hoe beperkter deze keuze nu voor het
gestelde doel kan zijn. des te sterker zal de
vormgeving een specifiek karakter krijgen,
gegrond op de eigenschappen van het be
wuste materiaal.
Hoe ruimer echter deze keuze, des te ge
ringer zal de invloed van materiaal op vorm
geving worden.
Men stelt zoo vaak in den laatsten tijd de
uiterlijke verschijning van automobiel
Uit het voorgaande moge blijken, wat van
het gewapend beton als nieuw materiaal
verwacht kan worden.
Namelijk: géén vernieuwing voor die ge
vallen waarin het materiaal slechts wordt
toegepast ter vervanging van andere mate
rialen met overeenkomstige eigenschappen.
Wel vernieuwend, daar, waar het nieuwe
materiaal door zijn bijzondere eigenschap
pen ook nieuwe mogelijkheden kan schep
pen, zooals indertijd de eerste toepassingen
van de baksteen de gewelf bouw brachten.
Wij stellen dus de mechanische eigen
schappen voorop, omdat allen deze in staat
kunnen zijn tot een geheel ander schema
van opbouw te leiden.
Daarnaast zouden we kunnen noemen de
„detail"-eigenschappen van het- materiaal.
Zoo kunnen wij aan baksteen en natuur
steenconstructies een zekere algemeene ge
lijkwaardigheid toekennen, omdat hun me
chanische eigenschappen grootendeels paral
lel loopen. Toch zal het bouwwerk-in natuur
steen in details van een ander karakter
zijn dan in bak steen.
Zoo zullen een ijzeren- en houtoverkap
ping in beginsel op dezelfde grondslagen op
gezet en berekend worden, doch in details
meer onderling verschillen.
vindingen aangewend. Meatlen ramen met
perfektc sluiting vallen op, evenals de bij
zondere constructie van de vensterbanken.
De kamers zijn goed geproportionneerd, do
schoorsteenmantels praktisch geplaatst. De
'vleugclvilla's hebben een garage.
Kortom alles is degelijk doordacht en so
lide uitgevoerd. De eene vleugelvilla is reeds
verkocht, betreffende een andere zijn on
derhandelingen voor verkoop gaande, zoo
dat het zich laat aanzien, dat de overige
villa's spoedig een eigenaar gevonden zullen
hebben.
Dat is ook geen wonder, want de prijs is
naar verhouding wat de andere villa's op
brengen, bepaald laag te noemen, de quali-
teit superieur.
Zoo zullen de detaileigenschappen, speciaal
de gietbaarheid, van het beton, niet nalaten
verschillen te vertoonen met de bekende ma
terialen, zoo treedt het homogene gegotene
in de plaats van het samengestelde, «lat b.v.
de hout- en ijzerconstructies kenmerkt.
Toch zijn deze verschillen als zoodanig
niet ingrijpender dan de hiervoor genoemde.
Zij komen allen daar tot uiting, waar men in
vroegere samenstelling het niet homogene
zichtbaar kon waarnemen, d.w.z. in de ver
schillende aansluitingen en overgangen.
Zij zullen zich dus ook daar dcmonstrecren
in het veranderen van deze zichtbare aan-
sl ui tings- en overgangsvormen, dus in de
details.
Zoo bezien kan de invloed van dit nieuwe
materiaal slechts betrekkelijk zijn.
PRINCIP1EELE VERANDERING.
Er zijn echter daarboven de mechanische
eigenschappen, die wel degelijk tot princi^
pi.eele veranderingen van het ophouwschema
kunnen leiden, al dient direct de beperking
gemaakt te worden, dat deze zelfde eigen
schappen in groote mate ook op ijzer-con
structies van toepassing zijn en in mindere
mate op die in hout.
Deze beperking houdt dan ook in, dat wij
hier niet in de eerste plaats te doen hebben
met. eigenschappen van het materiaal ge
wapend beton, maar méér met algemeene
grefp-eigenschappen. die eenerzijds door de
wetenschappelijke ontwikkeling van de me
chanica meer en meer op den voorgrond tre
den, anderzijds door het gewapend beton
beter en op grootere schaal voor verwezen
lijking vatbaar zijn gebleken.
Het nieuwe schema van opbouw, dat wij
bedoelen, is dus niet specifiek voortgekomen
uit het materiaal gewapend beton. Het is
eerder een algemeen-constructief „modern"
schema, dan een uit het materiaal gegroeide
opbouw. Wel zullen dit beton en ijzer daar
voor in de toekomst de materialen bij uit
nemendheid blijken te zijn.
Het soort bouwwerken, waarop het „nieu
we schema" in de eerste plaats van toepas
sing kan blijken, behoort in het algemeen
tot die gebouwen, die ook in zooverre modern
zijn, dat zij eerst in onzen tijd voor het eerst
voorkomen.
Gebouwen dus die geen traditie hebben
en er zich een kunnen maken; hoogbouw,
utiliteitswerken, warenhuizen,
enz., gebouwen die speciaal van onzen tijd
zijn en voor onzen tijd ook van algemeen
representatief karakter.
fTABCRSTSAAT Ib
ROTTERDAM
beveelt zich beleefd aan voor
alle voorkomende
TIMMERWERKEN
Administrate!' en Onderhoud ven Huizen.
C. DE KONiNG
DECORATIEF BEELDHOUWER.
g
GLAS EN LOODlilIII
mum GEËTST GLAS
N V. I. BROEEE 5 TOKEN'S Glasindustrie
EIIKSIEMt M 113 - R D*M - TEL 52470
■„mim-mI anno 1896
1ö Hypotheken. Rente huizen
5 landerijen AH
Bcuwcredieten - Financieering -
Voorschotten.
B. SEVINGA Co.
Essenburgstraat 71a - Tel. 3S566
ROTTERDAM
11191H
VOORBURG
Park Leeuwenberg 61
Telef. Haag 78082
TE KOOP nog
waarvan enkele m. garage,
op het mooiste gedeelte
van
RIJSWIJK
a. d. Vliet,
bevattende 7 Kamers.Bad-
kamer, Keuken, 2 W.C.s
en Zolder.
Koopprijs billijk.
Zeer soliede bouw.
Architectuur:
B. HOOGSTRAATEN.
lillllllllll!l!lll!llllIlil!:lll!i!llllllliUIII!l!lill!ill!lilll
Solied gebouwde
aan de Rusthoekstraat
bij den Oude Scheveningscheweg.
Bevattende: 11 Kamers, Keuken,
Kelder en flinke Zolder. Met en
zonder garage. Voorzien van Centr.
verwarming. (Zie publicatie in dit blad).
Te bevragen:
RusWstraat 3 - Telef. 51383 - Scheveningen.
Ft
een merk van gevestigde
reputatie, zijn op onze mon
sterzalen steeds in werking
te zien. Mogen wij U een
geïll. brochure zenden?
NV. HANDELMAATSCHAPPIJ
MONSTERZALEN
Rotterdam.Westzeedijk 507
Amsterdam, Keizersgr. 313'
Den Haag, Alexanderstr. S
Groningen. Hoornschedi|k 3
Claes de Vrieselaan 185 Tele,oonR03T?®08.t
Speciaal adres voor plaatsing van
Godesia e» VailEantGeysers
alsmede Waschiafels.
EEN STIJL IN KUNSTVORM ONTSTAAT INDIEN IIET IS SA AM GEGROEID MET DE
BEHOEFTE AAN DEN LEVENDEN GEEST VAN DEN TIJD WAARUIT ZIJ OPGROEIT,
MET ALS BASIS, DE GEMEENSCHAP
(Vervolg.)
Nu kan het niet ontkend worden, dat
Violet le Due zic-h te veel aan de reconstruc
tie overgaf, maar dit vindt zijn oorzaak in
de duidelijk door hem gevoelde overtuiging,
dat de tijd, waarin hij leefde, het scheppe'na
vermogen niet geheel miste.
De invloed van de in het vorig gedeelte ge
schetste Engelsche en Fransche stroomin
gen was aan de hier te lande oplevende meu
bel- en sierkunst in 't begin ook merkbaar.
Eigenaardig, doch niet geheel onverklaar
baar is het, dat hier te lande niet alleen
„trek", van „druk" t
iiden.
Zoo vertoont de ijzeren overkapping, die
hij over de machinehal bouwt heel wat min
der karakteristiek een „metaalvormgeving",
dan die machine zelf. Het is hier alleen dan
die hier in
metaal is uitgevoerd, doch ook in andere
materialen bout en gewapend beton, had
samengesteld kunnen zijn.
Wij noemen hier te zamen die materialen,
die tegelijkertijd geschikt zijn voor het op
nemen van „trek" en „druk"' en daardoor
zich in de eerste plaats lecnen voor het ma
ken van overspanningen.
Stellen wij daartegenover de groep g e-
st een ten waaronder zoowel natuurlijke
steen als kunstmatige steen verstaan moei
wórden, alsmede niet met ijzer „gewapend I
beton". Deze materialen, die in hoofdzaak ge
schikt zijn voor hot opnemen van „druk"
leenen zich slechts voor onderste u-
Geen gezellig intérieur
zonder een goede sigaar!
LAS TRES REINAS Verpakt in
ceder-kistcn van 100 stuks Prijs 112.—
n i r
gen.
Wil of moet m.en deze toch
overspanningsmateriaal, dan moeten daarbij
vormen gezocht worden, die het optreden
van „trek" zooveel mogelijk uitsluiten; dat
zijn de boog en gewelfconstructies.
Hier hebben dus de eigenschappen van een
groep materialen een uitgesproken vormge-
ivend karakter;
jongere bouwmeesters, doch ook meerdere
beoefenaars der schilderkunst, hebben mede
gewerkt aan de ontwikkeling der versieren
de kuns'en in de 19e eeuw.
De laatste helft der 19e eeuw was ons land
toch rijk aan de bijzondere talenten waar
toe in 't bijzonder le rangschikken zijn de
kunstenaars der Ilaagsche school, de z.g. im
pressionisten.
Het is dan ook niet zoo onverklaarbaar,
dal in dien tijd de eerste teekenen van een
opleving der decoratieve kunsten zijn te be
speuren en meerdere werken verrijzen, die
voor de ontwikkeling der kunst van groot
belang zijn.
De bouw van het Rijksmuseum te Amster
dam door Dr. Cu ij pers, een der belangrijkste
■discipelen van Violet le Due, kan daartoe ze
ker gcickcnd worden.
Deze groote bouwmeester had de gave do
aandacht te vestigen op de dienende lcun-
steu en bij den bouw van het Rijksmuseum
had hij ruime gelegenheid de versierende
kunsten toe te passen en daarmede hun be
teekenis weer duidelijk aan het licht te
brengen. Hij pas'e daar opnieuw de decora
tieve schilderkunst, beeldhouwkunst en
meerdere versierende technieken toe. Overal
voelt men de samenhang eii het verband.
Vol jong en opbruisend leven zijn de jaren
1890—190J. Een nieuwe literatuur van lyri
sche en analythischr realistische weergave
was door de mannen van '80 gegeven, die
echter door innerlijke onzekerheid aan
kracht ging inboe en. doch welke werd ge
volgd door een lyriek waarin een drang
naar een vollediger en diepere menschelijk-
heid in verscholen was.
Meerdere bouwmeesters, schilders en
beeldhouwers, gevoelden in zich oen gelijken
drang en worden zich bewust, dat con gces
lelijke ondergrond alhoewel dan van een ge
heel andere aard dan die in de vorige cul
tuurporioden tc onderkennen viel, noodig
was om te komen tot een nieuwe kunst.
In de arbeidersgroepen ging iets dergelijks
leven. Er kom' een innerlijke beroering, wel
ke tot verzet aanleiding gaf. een meer revo
lutionair bewustzijn waartoe meerdere kun
stenaars zich aangetrokken gevoelen, treedt
naar voren en brengt weer enthousiasme.
Met jonge en frissche kracht wordt de nieu
we wijze aanvaard.
Dc pogingen in de richting van een mo
derne kunst en ook van een meubelkunst in
die dagen zijn in ons land nog verre van een
collectief begrip, zij waren nog te individu
eel. Men zocht te veel op eigen wijze een
nieuwen vorm voor den nieuw gezienen tijd
te scheppcq.
Ondanks dat, vallen twee stroomingen in
dit tijdperk te onderkennen, aldus H. 13. van
Broekhuizen in „De Bondsstem". In de eer
ste plaats die, waar het verstandelijke meer
op den voorgrond treedt met als voornaam
ste vertegenwoordiger, Berlage.
Berlage was het, die tusschen 1890 en 1900
zich vrij had weten te maken van overleve
ring en in de jonge architectuur beweging
en leiding ging nemen, die ook in de meu
belkunst een richting aangaf.
Hij, die in zijn „stijl" zocht, eerlijkheid en
karakter, streefde naar éénheid, had wel
zeer goed gevoeld, dat de architectuur dien
de te groeien ui; de werkelijkheden en ide
alen van een opnieuw groeiende gemeen
schap.
Zijn principes waren rationeel en zijn
werken kenmerken zich dan ook door een
voud en zuiverheid.
Zoo is het ook met de door hem ontwor
pen meubelen. Deze zijn van een uiterste
nauwgezetheid en de constructie blijtt het
voornaamste deel voor licm. He: ornament
wordt geweerd en zijn meubelen hadden
dan ook een koelheid waaruit echter de eer
lijkheid wel in de eerste plaats opvalt.
De invloed van Berlage wordt in dien tijd
overwegend en meerdere architecten en sier
kunstenaars waren het die mede hielpen het
kunstambacht in zijn geest te vervormen.
lJenaat, Lion Cachet, Jac. van den Bosch.
De Bazel, Lauwe riks en anderen zijn liet, die
ieder op eigen wijze medewerken aan de
vernieuwing der toegepaste kunsten.
Tegelijkertijd ontwikkelt zich een andere
richting in t bijzonder in de ons omringen
de lanuen, waarin gestreefd wordt naar dc
meer vloeiende bewogen verschijning.
Het is de Belgische architect Victor Horta
wiens geestverwant Henry van de Velde
was, die deze beweging inzet. He: is de „art
nouveau de „Jugendstil", de „vermicellie-
stijl welke uls een tweede barokbeweging
haar intrede duet. Een ongebreidelde fanta
sie kenmerkt deze geheele beweging, waar
van zou blijken dat deze slechts tijdelijk goe
de resultaten kon schenken. De wereld en-
toonste]ling te Darijs in 1899 en de Wiener
Sezcssion in I9UU kenmerkte zich geheel
door deze beweging. Het werk \an Horta
was echter ontaard, omdat een zuivere basis
daaraan had ontbroken.
{Wordt vervolgd.)
BOUWBLAD No. 17
MAANDAG 30 SEPTEMBER 1923
AMSTERDAM, 188 KEIZERSGRACHT, TEL.47655-44073
ROTTERDAM, STATIONSWEG 37 b - TEL. 11690
ISOLEERT
BESPAART BRANDSTOF
WEERT VOCHT
DEMPT GELUID
