MAANDAG 9 SEPTEMBER 1929 DERDE BLAD PAG. 9
DE INNEMING VAN 'S-HERTOGENBOSCH
1629 - 14 SEPTEMBER - 1929
DOOR
K. F. H. DE KROON
(II. Slot).
Dit alles schiep een sfeer van onzeker
heid en wantrouwen, die de verdediging
zeer bemoeilijkte. En daarbij kwam dan
nog de nijpende geldnood, dien Holland met
alle inspanning en met hulp van leeningen
en voorschotten, vooral der West-Indische
Compagnie, die meer dam 6 ton gouds ter
leen veratrekte, nauwelijks kon bezweren.
Zeeland en Friesland, op eigen veiligheid
bedacht, lieten weinig of niets van zich
hooren; de laatste provincie begon er zelfs
aan te denken om haar troepen onder haar
stadhouder naar het Noorden terug te roe
pen. Zeeland begon ongerust te worden over
de dreigende bewegingen van het Spaan-
scho garnizoen te Breda en daar allengs
door den vijand verzamelde benden, die de
rivieren begonnen te verkennen. Holland
daarentegen toonde zich onversaagd en
Vooral Amsterdam deed wat het kon.
Niettemin was de toestand zeer kritiek
en het scheen nog erger te zullen worden,
toen Van den- Bergh met vriendelijke brie
ven de ontevredenheid in sommige Gelder-
sche en Utrechtsclie steden bleek te willen
aanwakkeren, terwijl de keizerlijke troe
pen alom plunderend schrik verwekten.
Onder zulke moeilijke omstandigheden
ging Frederik Hendrik
rustig voort met het beleg
Van Den Bosch, vandaar intusschen ook
de verdediging der bedreigde gewesten lei
dend in overleg met de gedeputeerden der
Staten-Generaal in zijn leger. Er was zelfs
in de verste verte geen denken aan, dat de
Prins het beleg zou opbreken, want Holland
was besloten tot het uiterste weerstand te
bieden en desnoods ook in zijn gewest al
het land onder water te zetten. Slechts in
het alleruiterste geval zou liet beleg worden
opgeheven, zoodat het resultaat, dat Van
den Bergh van zijn inval verwacht had, al
zeer gering was. Onverwachts veranderde
de toestand en kwam er redding. De gou
verneur van Emmerik, Otto van Gent, had
reeds lang het oog gevestigd op Wesel, de
belangrijke vesting aan den Beneden-Rijn,
die wel niet 's vijands basis van operatie
was, maar hem toch zeer in den rug steun
de en van een groot en voorraad levensmid
delen was voorzien, die hem bij zijn verblijf
op de kale Veluwe van veel dienst was.
Otto van Gent slaagde er den 19den Aug.
in met eenige troepen en de hulp van en
kele burgers der stad haar te verrassen,
een gebeurtenis, die den zinkenden moed
bij velen deed herleven en daarentegen den
vijand ten zeerste deed ontstellen.
Want de kans, dat Holland het trotsche
hoofd zou buigen, was daarmee geheel ver
dwenen en daarmede tevens liet lot van
's-Hertogenbosch bezegeld. Reeds een paar
dagen later ontruimden de Keizerlijken
Amersfoort en trokken zij zich, gevolgd door
het Spaansohe leger, achter den IJsel in de
Graafschap terug en spoedig daarop tot
Bocholt in Westfalen.
Van hier uit, waar Van den Bergh zijn
hoofdkwartier gevestigd had, opende deze
nieuwe onderhandelingen met de Staten-
Generaal over een eventueel te sluiten
nieuw bestand; de bedoeling daarbij was
natuurlijk, wanneer de Staten-Generaal
hierop ingingen, den eisch te stellen dat
allereerst het beleg van 's-IIertogenbosch
bpgöheven zou worden.
Dodh de regeering der Republiek besloot
Sfle voorstellen aan te houden, totdat de val
van 's-Hertogenbosch, die met rassche sohrc
iden naderde, zou zijn beslist
Met voorzichtigheid, maar tevens met
toenemend succes, had de Prins het moei
lijk belegeringswerk voortgezet door mid
del van watermolens den drassigen grond
.droogmakend voor zijn loopgraven en dij
ken. Toen eindelijk de stadsgracht was be
reikt en een groote bres in den muur was
gemaakt door het laten springen der mij
nen, die de Prins had laten aanleggen, be
gon de kommandant der stad, Grebben-
dpnek, te onderhandelen.
Op dit heugelijk bericht begaven de Sta
ten-Generaal zicih maar Bommel en van
daar naar het hoofdkwartier te Vucht om
met den Prins te beraadslagen over
de voorwaarden der capitulatie,
die den Helen September geteekend werd.
Bij die capitulatie werd niet meer dan vrij
heid van geweten voor de Katholieken in
de. stad en haar omgeving bedongen, maar
de geestelijkheid mocht de schilderijen, beel
den cn sieraden uit de kerken nemen en
de kerkelijke goederen ten plattelande en
in de neutrale plaatsen der Meierij behou
den, terwijl die in de stad aan de Generali
teit zouden vervallen, maar de monniken
en nonnen aldaar, desverkiezend, voor hun
leven uit de inkomsten der kloosters zou
den worden onderhouden. De gunstige be
palingen voor de geestelijkheid had deze
tc danken aan Frederik Hendrik, die den
ijver der Calvinisten zooveel mogelijk zocht
te tomperen, hierin een bewijs gevend van
zijn gematigde gezindheid op kerkelijk ge
bied, ook ten opzichte der Katholieken.
De val van 's-Hertogenbosch, gevierd op
;n door de Staten-Generaal uitgeschreven
dankdag, gaf verademing na den angst, in
den zomer uitgestaan. Grootsch en welver
diend waren de eerbewijzen, waarmede de
Prins den 3den November, „gezeten op den
zegewagen", m Den Plaag werd ontvangen.
Maar naast hem waren (het ook de Staten-
Generaal, de Staten van Holland en niet
minder een aanzienlijk deel der bevolking
zelve, die door een moedige houding te mid
den van de grootste gevaren het land had
den gered, hetgeen de Prins zelf met dank
baarheid erkende.
Alom was de vreugde groot en Vondel
zong reeds: „Hier is, hier is het oorlogs-
ende", want
„Fredrik heeft het werk volwrocht".
Zoover was men intusschen nog niet, al
was de inneming van 's-Hertogenbosch, zoo
wel uit militair als politiek oogpunt, een
zeer belangrijke gebeurtenis, waardoor ge
heel Oostelijk Brabant in handen viel van
de jonge Republiek en het van hier uit
steeds gemakkelijk zou zijn ook West-Bra
bant en Limburg bij haar grondgebied te
trekken. Maar ook uit een ander oogpunt
was dit beleg merkwaardig: het liet op
nieuw duidelijk zien, dat de Nederlanders,
ondanks de grootste gevaren, met taaie vol
harding vasthielden aan een eenmaal be
gonnen onderneming. Terecht schreef dar
ook een pamflettist uit dien tijd: naast het
„Je maintiendrai" mag het „Luctor et
emerge" niet vergeten worden, want Fre
derik Hendrik had het beleg van 's-Herto-
gcnbosch .gehandhaafd", maar de Repu
bliek had in den zomer van 1629 „gewor
steld" en was „ontkomen".
nieuw bestuurslid zal moeten worden geko
zen in de plaats van den heer T. Planten-
ga tc Scheveningen, die tijdelijk deze func
tie een paar jaar heeft vervuld, maar nu
niet langer deze functie tegelijk met die
van lid van het stichtingsbestuur van Veld
wijk wenscht waar te nemen.
Ds. J. M. Mulder van Veldwijk, zal re-
iereeren over: „De dokter en de dominé op
onze stichtingen."
Om aan een meermalen geuiten wensch
te voldoen is ditmaal de stichting Vogelen-
sang als plaats voor dc jaarvergadering ge
kozen, teneinde gelegenheid te geven met
deze schoone stichting kennis te maken.
DE NIEUWE TRAM
Gemengd Nieuws»
BINNENLAND.
CHR. VERZORGING VAN
KRANKZINNIGEN
DE ALGEMEENE JAARVERGADERING
De Vereeniging tot Chr. Verzorging van
Krankzinnigen in Nederland, zal op Don
derdag 28 September de jaarvergadering
houden op de stichting Vogelensang te Ben-
nebroek. De vergadering vangt aan om 1
uur. De dagorde vermeldt o.m_ dat een
Het beleg van 1s-Hertogenbosch in 1629, naar de schilderij van Pauwels van Hillegasrt.
DOODELIJK MIJN-ONGELUK.
De 21-jarige ongehuwde Oostenrijksche
mijnwerker L. Höfstiidter, is dezer dagen in
de „Oranje Nassau III", bij Haerlen, in een
tusschcnseliacht gevallen en in het zieken
huis te Heerlerheide aan de bekomen ver
wondingen verleden. Het ongeval moet te
wijten zijn aan nalatigheid van dengene, die
belast was met de afsluiting van de schacht.
MOTOR-ONGEVAL.
Een motor-rijder met duo-rijder naderde
Zondagavond met groote snelheid op de
Zandvoortschelaan in de bocht een plaats
waar juist een auto een rijtuig inhaalde en
passeerde. De motorrijder trachtte er nog
voorbij te komen doch raakte een boom,
waardoor beide inzittenden werden wegge
slingerd, terwijl de motor vernield werd. De
duorijder G. J. H. H., uit Haarlem, was er
het ergst aan toe. Hij heeft een ernstige bek
kenbreuk. De bestuurder H. J. B., eveneens
uit Plaarlem, zal er geen ernstige gevolgen
van ondervinden.
DOOR DE GOOISCHE TRAM GEGREPEN.
Een auto, waarin de lieer van Buren, den
eigenaar van het hotel „Jan Tabak" te Bus-
sum, met eenige familieleden zat, die hij
naar het station zou brengen, is aldaar op
het kruispunt Brediusweg—Amersfooitsche
Straatweg, door de Gooischc stoomtram ge
grepen, en langs een boom geslingerd en ge
heel vernield, waarbij ook dc locomotief uit
de rails kwam te staan. Gelukkig bekwamen
alle inzittenden slechts onbeteekenende won
den. Het is nog niet duidelijk wie de schuld
van het ongeval heeft.
MOTOR TEGEN TAXI.
Hollandsche gewond.
De motorrijder Meerens, uit Scheveningen,
is op de Tervuerenlaan te Brussel in botsing
gekomen met een taxi. Door den hevigen schok
werd mevr. Meerens, die achterop zat, op den
grond geworpen. Met ernstige verwondingen
in den rug werd zij opgenomen en naar het
ziekenhuis aan de Defrelaan overgebracht.
AUTOBOTSING.
Te ongeveer vijf uur Zaterdagmiddag is op
den weg van Den Haag naar Leiden onder de
meen-te Wassenaar een ernstig auto-ongeluk
gebeurd, dat gelukkig goed is afgeloopen-
Twee personenauto's botsten daar met zulk
een kracht tegen elkaar, dat beide voertuigen
kantelden en ernstige schade opliepen. De in
zittenden bleken, wonder boven wonder, vrij
wel ongedeerd te zijn. De oorzaak van dit on
geval, dat veel stagnatie bracht op dit drukke
verkeerspunt, schijnt geweten te moeten wor
den aan een defect aan de stuurinrichting'
van den uit de richting Den Haag komenden
auto, waardoor deze aan den linkerkant
den weg terecht kwam en alzoo de aanrijding
veroorzaakte. Geen van beide auto's was
zeikerd.
ONDER ZAND BEDOLVEN.
Bij het verrichten van grondwerken
den in aanbouw zijnden spoorweg onder
Simpelveld, ds de arbeider S. onder een af
vallende aardmassa bedolven. S. kon spoedig
bevrijd worden. Met een dubbele beenbreuk
en andere verwondingen is hij naar het zie
kenhuis gebracht.
TWEE MOTORBOOTEN VERBRAND.
Zaterdagnacht is op de Kagerplassen
door onbekende oorzaak een luxe motorboot
van Dr. Schoenmaker uit Scheveningen
brand geraakt. Het vaartuig dreef naar de
luxe motorboot van den heer van Hulst uit
Warmond, welke eveneens vlam vatte. Beide
booten zijn geheel verbrand. Persoonlijke on
gelukken zijn niet voorgekomen.
Gister is nahy Heerwaarden de 21-jarige
Duitsche schippersknecht J. H. Heilmanr.,
van het Duitsche motortankschip „Lutzow",
kapitein de Nederlandsche schipper Th. Loog,
iri de Waal gevallen en verdronken.
WIELRIJDER DOOR TRAM AANGEREDEN
Te Haarlem is Zondagavond half 7 de 19-
jarige J. Z. op het Kruiswegviaduct tegen
een tram gebotst, die in volle vaart van de
helling afreed. Bloedend uit gelaat en han
den bleef de ongelukkige bewusteloos liggen.
Nadat hij naar het ziekenhuis was vervoerd,
bleek zijn toestand zorgelijk.
Barometerstand.
Hoogste Stand 766.1 tc La Coruna.
Laagste Stand 747.3 te Nordöyan.
Verwachting van bet Koninklijk Meleorc
logisch Instituut te De Bilt:
Zwakke tot matige Zuidwestelijke tot
Noordwestelijke wind, half tot zwaar be
wolkt of tijdelijk betrokken, weinig of geen
regen in het Zuiden, in het Noorden waar
schijnlijk eenige regen, iets koeler.
FIETSERS LICHT OP:
Zaterdagmiddag werd de nieuwe tramweq van Breskens naar Hoofdplaat in gebruik
genomen. Onder de vele autoriteiten was ook aanwezig de Commissaris der Koningin
in Zeeland. Onze foto werd genomen, toen de nieuwe tram voor 't eerst te Hoofd
plaat arriveerde.
DE MOORD TE DEN HAAG
FANTASTISCHE GERUCHTEN.
Den Haag, 9 Sept. 1929.
Omtrent de motieven, die Kr. v. d. M. tot
zijn misdaad hebben gebracht, tasten politie
cn justitie nog steeds in het duister.
Intusschen doen daaromtrent de meest
fantastische verhalen de ronde, welke echter
allen grond missen. Ten deele moet aan de
politie geweten worden, dat dergelijke praat
jes ontstaan, ziph ontwikkelen en steeds
breeder omvang- aannemen.
Om onbegrijpelijke redenen zijn ditmaal
door de politie aan de pers vrijwel alle in
lichtingen geweigerd. Een politie, die dat
doet, is zelf de schuld, dat de journalisten
op eigen gelegenheid op informatie uitgaan
en dan publiceeren wat ze ontdekken of ver
nemen.
De een past daarbij een wat nauwer zeef
toe dan de ander.
Meer zullen we er thans niet van zeggen.
Het onderzoek heeft niet veel nieuws meer
opgeleverd, noch omtrent de beweegredenen
tot, noch omtrent de feitelijke toedracht van
den moord.
v. d. M. ontkent nog steeds.
Echter is hij door de huishoudster perti
nent herkend als de man, die uit de kamer
kwam, waar mevr. O. vennoord is en toen
haar met het scheermes aanviel, v. d. M.
kent ook 's morgens aan de woning geweest
te zijn.
De trambeambten blijven bij hun verkla
ring dat het verdachte was, die uit het moord
perceel kwam. Een bouwvakarbeider her
kent hem als degene, die het pakje met het
bebloede scheermes over den muur gooide
in de C. v. d. Lijnstraat En ten slotte zijn
bloedvlekken ontdekt aan de handen van
verdachte.
Omtrent het donkere verleden van ver
dachte zou misschien meer te vertellen zijn.
Wat de laatste dagen daarover bekend is ge
worden, bevestigt volkomen hetgeen
reeds Zaterdag schreven.
Talrijke getuigen zijn in deze moordzaak
reeds gehoord. Veel licht brachten ze echter
niet
DIEFSTAL VAN BLOEMBOLLEN.
Bij een tuinder te Naaldwijk werd een
hoeveelheid bloembollen gestolen.
Na een door de politie ingesteld onder
zoek, bicken de bollen in den tuin tc zijn
begraven.
Waar vermoed werd, dat dc dief zijn buit
wel zou komen halen, bleef de politie gedu
rende een nacht in de nabijheid orvan
ken.
Den eerste nnacht kwam er evenwel
mand opdagen, maar wel den tweeden nacht
Toen de dief de bloembollen wilde meenemen
arresteerde de politie den man.
Hij -is in het Huis van Bewaring te 's Gra-
venhage ingesloten.
VERDRONKEN.
Bij de politie te Oudewater werd aangifte
gedaan dat de bejaarde A. v- d. M, aldaar,
na het invallen van den avond, niet in zijn
woning was teruggekeerd en het laatst
gezien op een onbebouwd stuk grond, uitko
mend op het water van de gracht. Men ging
er op uit en vond den man drijvende in het
water. Hij werd ijlings op het droge gebracht
doch bleek reeds overleden te zijn.
Te Maarhuizen is de ongehuwde arbeider
J. Prins verdronken.
Het vierjarig dochtertje van J. Tilma te
Blija is spelende te water geraakt en verdron-
HET DRAMA TE RUCPHEN.
De verdachte in de moordzaak te Rucphen
(het opzettelijk verbranden van drie kin
deren in een plaggenhut), die op vrije voe
ten was gesteld, is thans wederom aange
houden; van de moeder der omgekomen
kinderen is dc aanhouding verlengd.
BLOEMBOLLENSCHUUR AFGEBRAND.
Zaterdag is de bloembollenschuur van de
lebr. Gerritsen te Hillegom, staande ii
Zilk, totaal afgebrand. Het vuur tastte het
brandbare gebouw zoo snel aan dat binnen
uur zoowel de schuur als dc pakplaats
cn het kantoor verwoest waren, heneven
geborgen bloembollen. Alles was verzekerd,
maar omdat er vele dure tulpenbollen, nieu-
soorten en zaailingen in dc schuur la
gen, is de schade zeer groot. De brandweer
de gemeente Noordwijkerhout, op wolk
gebied de brand woedde was met 'n motor
spuit aanwezig. De oorzaak is vermoedelijk
aan een brandende kachel tc wijten.
WACHT U VOOR DE ZIGEUNERS!
Van mej. U te Woerden, werd in den trein
haar handtaschje, met f 40.door cei
geunerin ontvreemd. De politic in Utrecht
spoorde haar op. Evenwel was er f 10 uit
KINDERMOORD.
Hee parket van Breda heeft zich naar
Steenbergen begeven in> verband met een
kindermoord, eenige weken geleden daar
gepleegd door een gescheiden Belgische
vrouw. Zij is in arrest gesteld.
GEVAARLIJKE VONDST.
Te Reuter vond de arbeider G. bij het uit
diepen van een waterpoel nabij zijn
ning een ijzeren buis, waarin zich
slaghoedjes voorziene doosjes bevonden,
ke met dynamiet gevuld waren.
Een cn ander is door den burgemeester
ter nader onderzoek opgezonden naar dc ar
tillerie-inrichting aan de Hembrug.
BRAND.
Te Willeskop is een hooiberg afgebrand,
van den veehouder H. v. Schaik, doordien
een jongen speelde met vuurwerk.
Weerbericht
Van 1011 Sept.
l 7.56 i
m. tot 5.55 via.
Radio Nieuws.
HILVERSUM (298 M..
r 1071 M Uit-
L0.30—il Z lekei
HUIZEN' (1875 M). 10—IC
10.30—12 Grai
iek. 2.301.3
Rembrandt-t
DAVENTRY (1554.4 M.). 10.35
Muziek. 4.35 Or'.
1.20—3.20, Orke.-
10—12.35 Beeldultzendln;
FARIJS „Radio
LAN'GEN'BERG (473 M.). 7.358 15 Gram
oonmuziek. 8.20—9.20 Orkestcozicert- 10..15
8.203.20 Com
10.20—11.2»
BRUSSEL (508.5 M). 5.20
nofoonmuzieic. 8 35 Orlceatcoii
oncert uit Oatende.
KUO-Ultz.) 113012
12.15—1.15 Concert door het KRO-T
Gramofoon. 2—2.20 Knipcursus en st
2.203.20 Vrouwenuurtje. 5—6 Gram
—7 Gramofoon. 7—7.15 Praatje over
Esperanto. 7.15—7.25 Gramofoon. 7.33
over: Het Katholiek standpunt inzake
cultuur II. 8.01—8.30 Lezing over: Bral
positieve actie. 8.-30—10.45 Concert.
Nieuwaber. 10.45—11.30 Gramofoon.
HUIZEN (1875 M.) 10—10.15 Morf
10 3012 Gramofoon. 12.151.45 Conc
Gramofoon. 2—2.45 Kookpraatje. 2.45-
Boekbesprekln:
Rechtzaken.
MISHANDELING.
De vacantiekamer der Rechtbank te Am
sterdam heeft uitspraak gedaan in de zaak
van den 23-jarigen gehuwden lie-tterzettep-
uit Nijmegen, die in den avond van 10 Juli
j.l. zijn vriendin, die hij in Amsterdam ge
volgd had, op de Brouwersgracht met een
geopend knipmes twee steken in borst pn
buik had gegeven. De wonden var. het meis
je waren- niet ernstig. De Rechtbank ver
oordeelde hem tot 1 jaar en 6 maanden ge
vangenisstraf. Het O. M. had 2V2 jaar ge
vangenisstraf geëischt.
KLINIEK VOOR MISVORMDEN
De Kliniek voor Misvormden van de Ncderl. Vereeniging voor Misvormden, welke achter
den Rijnsburgeriveg te Leiden is verrezen en in October officieel zal u-orden in gebruik
genomen. Het gebouw is ontioorpcn door den architect G. van Hoogevest tc Amersfoort.
NA DEN SLAG
ZEELAND, Sept. 1929.
Amice!
Aan je verzoek of ik je eens een cn an
der van den verkiezingsstrijd hier in Zee
land mee wil deelcn, wil ik gaarne vol
doen.
Laat m!j Je dan allereerst schrijven, dat
ik je geen opgewekten brief kan sturen,
want de uitslag was voor de A.R. Partij
verre van bemoedigend.
Wel was er, over het geheele land gere
kend, wel eenige vooruitgang in ons sterji-
mcncijfei-, maar toch niet in verhouding
tot het grooter aantal kiezers, en het ge
volg is dan ook zooals je weet, geweest, dat
wij een zetel verloren.
Tot dit verlies heeft onze KieskringZee
land is één kieskring in niet geringe mulo
bijgedragen en het is dan ook wel ver
klaarbaar, dat zich hier en daar teekenen
van moedeloosheid vertooncn.
Daarom willen wij, beste vriend, de be-
teekenis van dit verlies allerminst ver
bloemen, want er is een spreekwoord, dat
zoo waar zegt: De erkenning van
het kwaad is het begin der gene
zing.
Het is hier in Zeeland hard noodig, dat
de wondeplekken der A.R. Partij worden
blootgelegd, want er »s veel schuldige na
latigheid geweest in onzen eigen kring.
Wat was het voor mij een groote teleur
stelling, op den avond van den gedenk-
waardigen 3dcn Juli. Met eenige geestver
wanten stonden wij tusschen een schare
belangstellenden den uitslag af te wachten
voor een onzer bureaux.
Eerst kwamen de cijfers der Beveland-
sche dorpen binnen en al spoedig bleek
hieruit, dat wij als A.R. niet vooruit wa
ren gegaan. De anders hij voorkeur voor
onze Partij zoo goede dorpen als Wemel-
dinge, Kamperland, Colijnsplnat, Wissen-
kerke, Wolfaartsdijk en Kopelle liepen on
danks de kiezersaanwas respectievelijk
met 136, 46, 152, 90, 50, 53 stemmen terug.
Op 6 dorpen dus al 527 achteruit.
Dat was het begin der teleurstelling
't Zou nog veel erger worden.
Toen Vlissingen (waar de heer Colijn ge
sproken had) aangeplakt werd, werd Ik
weemoedig gestemd. S.D.A P. 1200 vooruit,
A.R. 250 achteruit.
Aan een stille hoop, dat Middelburg, do
stad van Littooy, de Veer en Dieleman, dit
verlies zou ophalen, werd eenige minuton
later de bodem ingeslagen. Weer 350 stem
men achteruit, klonk de onheilstijding.
En dan te weten, dat onze partij feitelijk
1% was moest henben, boven ons cijfer
van 1925. Wij werden er stil van.
Onze hoop, die wij op het voormalige
district Tholcn gesteld hadden was niet
groot, maar de weinige verwachting was
nog te hoog geweest. Op dit eiland werd
onze partij letterlijk verpletterd.
Toen wij des avonds laat met eenige
geestverwanten huiswaarts keerden was
ons aller conclusie: „Als de andere Kies
kringen zoo slecht zijn voor onze A.R. par
tij, dan komen wij deerlijk geslagen uit
den strijd". Gelukkig was dit niet zoo.
Ik kan mij best voorstellen, amice, dat
je wel eens gaarne van mij wilt weten, hoe
ik over den toestand denk en wat de oor
zaken zijn van dien sterken achteruitgang.
Als ik den geleverden slag overzie, dan
zijn wij de eilanden Tholcn en St. Philips-
land nu als 't ware totaal kwijt, terwijl eon
verlies van 1100 stemmen op het anders vooc
ons niet slechte eiland Walcheren veel te
denken geeft.
„Komt dit nu alleen door de actie der
S.G.P?" vraagt gij wellicht.
Ofschoon de vooruitgang dezer partij hier
ook wel deel aan zal hebben, zijn er ook
wel andere oorzaken en moet de hand in
eigen boezem worden gestoken.
Volgens riiijn leekenoordeel moeten wij
de oorzaak dieper zoeken.
Een der hoofdfactoren is, dat onze partij
een verkeerde zet heeft gedaan met
rle Candida-tuur-van Dijk in Zeeland als
lijstaanvoerder te doen fungeeren. Ik zal
je dat trachten toe te lichten.
Zooals je weet, hadden wij acht jaar ge
leden hier in Zeeland een A.R. Weekblad
„De Zeeuwsche Crt." Dit aardige blad, dat
slechts 50 ct. in de drie maanden kostte,
was een kostelijk propagandamiddel voor
onze partij.
ITet blad zat er in het district Tholen
goed in en wekelijks werd het Thoolsche
volk cn de omgexing op kostelijke wijze,
door den hoofdredacteur, Mr. J. A. da Wil
de, op politiek terrein voorgelicht.
Zoo juist heb ik nog eens in een jaar
gang van 8 jaar geleden zitten bladeren
en dan is het een genot te zien, hoe het
Thoolsche x-olk werd geleid.
De pittige driestarren werden gelezen, de
adviezen trouw opgevolgd. De kerkelijke
rubriek van Tholcn en omgeving zat best
in elkaar, Thoolsche ad verten tien trokken
de aandacht. Plaatselijke verkiezingen in
het Thoolsche land h,addon veel belang
stelling. In één woord, Mr. de Wilde leef
de met het volk mee en mocht het zeggen.
Hoe kon het ook anders? Zelf geboortig
uit het land van Tholen was hij in don
verren omtrek een populair persoon en
„Jacob de Wilde" was voor velen aldaar
een geliefde candidaat om voor op te trek
ken. Tholen xvas dus voor onze partij
„goed", zooals wij dat onder elkaar noemen.
Maar ziedaar wordt op eenmaal de
uitgave gestaakt.
Ik weet niet helder meer, wie hiervan de
verantwoording draagt, doch levendig her-
innner ik mij, dat ik een onzer voortrek-
kei-s hoorde zeggen: „Maar dat is ver
schrikkelijk! Nu is al de arbeid daar te
vergeefs. Als ons dat maar niet onze posi
tie in Tholen kost".
Zoo werd het wekelijksch A.R. contact
met dit district verbroken. Werd de cou
rant opgedoekt, de populairiteit van Mr.
Jacbb de Wilde was niet gedaald.
In 1922 werd hij onze lijstaanvoerder
voor Zeeland cn al was „de Zeeuwsche Crt."
xveggevallen, wij wisten, ondanks dat de
S.G.P. reeds op het verkiezingspad was,
hem met 22000 stemmen uit den strijd te
doen komen. Tholen bleef „zijn Jacob de
Wilde" trouw en had een prachtcijfer. F.n
dat, amice, terwijl ons kiezerscorps voei cn
veel minder xvas.
Nu zijn xvij acht jaar verder en helaas,
onze partij is afgetakeld.
In 1925 xverd het contact met onzen
Zeeuxvschcn afgevaardigde verbroken en
xverd onze leider II. Colijn No. 1 en der
halve lijstaanvoerder, 't Is voorzeker een
hooge eer om voor zulk een candidaat le
werken.
Maar, beste vrie.nd, men moet het Zecuxx-
sche volk kennen en verandering wordt
maar niet dadelijk goedgekeurd.
„Waarom nu Colijn? Deugt do Wilde
niet meer?" vroegen vele eenvoudigen, en
wij moesten natuurlijk veel moeite doen,
om deze menschcn aan het verstand te
brengen, dat hun stem op mijnheer Colijn,
ook tegelijk Mr. de Wilde in de Kamer
bracht
Doch evenals in Rotterdam, zoo ging net
ook hier. Schouten en Rotterdam en de
Wilde en Zeeland, xvaren txveo dingen die
als een bus in elkaar sloten. Bij gemis aan
deze twee daalden onze cijfers en Rotter
dam heeft het voorrecht gehad, dit verlies
met Schouten weer op te halen.
De uitslag bewees dit derhalve. Zonder
noodzaak van candidaat veranderen, is
geen teekon van vast beleid.
In stilte hoopten velen vooral met het
oog op Tholcn cn de S.G.P. dat onza
Tholcnaar Mr. de Wilde xveer als van ouds
ons aan zou voeren.
Helaas, dit gebeurde niet en nu was fei
telijk het lot onzer Partij in Zeeland
vooral op de eilanden Tholen, St. Phi hps-
land bezegeld.
Nu kent ge mij te goed beste vriend, dat
ik p e r s o o n 1 ij k niets tegen den heer
Van Dijk heb. Integendeel, ik vind het een
goede Candidaat en een siern&d voor onze
A.R. Partij en ben God dankbaar, dat Hij
ons volk zulke kloeke mannen als mijn-
neer Van Dijk schonk.
Het xvas een eere als huisbezoekfr voor
diens candidatuur te werken.
Maar er is een spreekwoord dat zegt-
„Onbekend maakt onbemind".
Overal waar wij kxvaracn op huisbezoek
(cn onderxveg op reis) xvas het „Waarom
de Wilde niet? Waarom mijnheer Colijn
niet? Van Dijk, ik ken de goede man niel!'
liet xvas verbazend moeilijk werken. Wel
was de heer Van Dijk alle oere aan hem
en onzen xvarmen dank 53 maal opge
treden, doch het was telkens voor kleine
groepen geestverwanten, xvant de arbeid
op het land hield velen terug om hem te
gaan beluisteren.
En hiertegenover stond onze strüd met
de S.G.P. en C.H. en de anderen. Reeds 3
maal was Ds. Kersten lijstaanvoerder. Ins
gelijks xvaren de C.II. reeds driemaal voor
Schokking opgetrokken. Zelfs de S.D.A.P
on V.D. handhaafden onverzxvakt telkens
dezelfde lijstaanvoerders Vliegen en Mar-
chant.
Terwijl dus in de strijdwijze van onze
tegenstanders een vaste lijn zat en hun
namen er bij het Zeeuwsche kiezersvolk
goed inzaten, veroorloofden xvij ons als
A.R. tot drie maal toe een anderen candi
daat aan ons kiezersvolk te presenteeren.
Gij begrijpt beste vriend, dat zoo iets fu
neste gevolgen moest hebben.
Wel stond onze. „Zeeuw" trouxv op zijn
post cn hamerde de naarn Van Dijk er zoo
veel mogelijk in, maar zoo iets gaat niet
in eens. Zoo iets moet ook geboren wor
den.
Het was m.i. een te gevaarlijke proefne
ming.
Doch laten xvij niet ontmoedigd zijn. On
ze heer Zuidema schreef zoo terecht 111
„De Zeeuw": „Het zijn de goedertier >nhed"*i
dat wij no* niet vernield z.jn. Als God met
ons had gfciian, naardat wij verdiend had
den, dar. zouden xvij vernietigd zijn". c'
F.n ziet, beste vriend, er staan Gode zij
dank nog 17000 kiezers rondom mis
Zeeuxvsch A.R. Vaandel. Dct geeft moed
voor de toekomst.
Mijn brief xvordt echter te lang. In den
volgende zal ik je iets over den 3den Juli
zelf schrijven en trachten te benaderen,
xvaarin en xvaardoor onze nederlaag ver
der bestond. God heeft ons xvat te zeggen
gehad met deze nederlaag, geloof dat g.»-
