I
I
EKCI CEMENT
Te Koop
Tomatenstraat
FLATGEBOUW „WILLEMSPARK"
E. J. VAN WEERELT Az„.
DUINZICHT
Van Hogenhoucklaan 70-80
6 groote HEERENHUIZEN met garages
NEDERLANDSCH CEMENT
lliillli VERVOLG BOUWBLAD No. 10
MAANDAG 12 AUGUSTUS 1929
TE KOOP: ROTTERDAM
g 2 Keerenhuizen met groote voor-
g en achtertuinen aan de Hoflaan 67-69.
Oppervlakte per pand 550 Ms.
Zie geïllustreerde bespreking in dit blad van 12 Augustus 1929,
P. DE RUYTER&ZnV- 0udedük207, Rotterdam Tel. 06533-5621/
MOOI BUITEN WONEN
Terbregsche Weg te Hillegersberg jj|
TE KOOP onder architectuur gebouwde fü
Buitenhuizen. Prijs f 8000.—.
Inlichtingen bij D O n MCI IC Rusthoflaan 18.Rotterdam
u« IV1C.LIO3 en op het werk.
DE WERKLOOSHEID ONDER DE BOUWVAKARBEIDERS
HET BIJZONDER SNELLE TEMPO, WAARIN DE WONINGBOUW IN DEN HAAG
GESCHIEDDE, HAD EEN GROOTE VESTIGING VAN BOUWVAK
ARBEIDERS TOT GEVOLG.
VERSCHERPING VAN DE B ESTE KS B E P ALI N G E N
Bet verslag van de door B. en W. be-
noemde commissie inzake de werkloosheid
onder de Haagschc bouwvakarbeiders, zegt,
dat de vraag: Bestaat er een werkloosheid
van bijzonderen omvang in de Haagschc
bouwvakken? niet zoo eenvoudig te beant
woorden is als het schijnt. Een statistiek
van het aantal in Den Haag (en omstreken)
woonachtige bouwvakarbeiders cn van het
aantal werkloozen daaronder toch bestaat
niet. De cijfers van de Gem. Arbeidsbeurs,
noch die van Maatschappelijk Hulpbetoon,
noch die van het Gem. Statistiek Bureau,
kunnen het gemis van een dergelijke statis
tiek vergoeden.
Het was der Commissie dan ook niet an
ders mogelijk de gestelde vraag te beant
woorden dan naar den indruk, dien de prak
tijk haar leden had gegeven. Deze is: dat
er inderdaad een teveel aan arbeidskrach
ten in hot bouwbedrijf is, echter niet in
alle beroepen, bijv. niet onder de stucadoors.
Wel is êr een teveel aan timmerlieden,
grondwerkers en opperlieden.
Hoe is dat teveel nu ontstaan?
Het verslag geeft het volgende antwoord:
Een onderzoek, ingesteld bij het Bevol
kingsregister, heeft geleerd, dat er sedert
cL .n oorlog vele bouwvakarbeiders meer
ticli hier ter stede vestigden dan vertrokken
Voor een gedeelte kan deze vestiging
Verklaard worden uit den algemeenen be
kenden „trek naar dc groote stad", maar
groo'en in.'leed zal onget..\ijfeld hehbomge
had h't bijzonder snelle tempo, waarin de
woningbouw hier ter plaatse geschiedde.
Ook oefent ongetwijfeld het bouwbedrijf
met zijn naar verhouding tot andere be
drijven hooge loonen een sterke aantrek
kingskracht op de arbeiders van aanver
wante vakken en de z.g.n. losse arbeiders.
Het teveel aan arbeidenskrachtcn is in
tusschen niet alleen ontstaan door vermeer
dering van hot aan'al arbeiders, doch ook
door een zi?er sterk doorgevoerde vereen
voudiging en mechanisatie in liet bedrijf
Dit geldt in het hijzonder voor het timmer
vak. Deuren en kozijnen worden vrijwel
nimmermeer op het werk gemaakt, zij
komen bijna kant en klaar van de fabriek.
De afwerking van een wonlrg duurt tegen
woordig nog slechts epoveel uren als er
vroeger diagen voor noodiig waren.
De machinale ophijsching van bouwma
terialen e.d. liec-fl" "een overcompleet van
opperlieden veroorzaalfl.
Bij deze oorzaken van een blijvend te
veel aan bouwvakarbeiders voegt zich de
omstandigheid, dat ddkwijls aannemers
van buiten meer d<an strikt noodzakelijk
Is, arbeiders medebrengen. Hot behoeft
geen betoog, dat dit, van Haaigisch stand
punt bezien, ongewenscht is, cn zoolang
er onder de Haagsche arbeiders abnormale
werkloosheid heerscht, zal dit op deze laat-
stcn een onaangenamen indruk moe'en
maken.
Na deze opsporing der oorzaken ging de
Commissie over tot het zoeken van midde
len ter bestrijding der werkeloosheid onder
de Haagsche bouwvakarbeiders.
Het is haar niiet mogelijk een afdoend
middel aan de hand 1e doen. De hoeveel
heid werk toch kan door geen enkel kuns'-
middel zoodanig worden vergroot, dat ook
voor het overschot van bouwvakarbeiders
voldoende emplooi te vinden zou zijn. Werk
verschaffingen, als thans in Drenthe en
Overijsel in gang zijn, hebben, hoe goed
ook bedoeld en. hoe uitnemend werkend
in velerlei opzicht naar de commissie meent
geen blijvende bctoekenis voor de vermin
dering der werkeloosheid in het Haagsch
bouwbedrijf, tenzij nu reeds het oog ge
richt wordt op plaatsing van daartoe ge
schikt bevondenen in werken buiten de
gemeeirtie, als de droogmaking der Zuider
zee cn de uitvoering van het wegenplan.
Doch ook in het algemeen acht de com
missie de tewerkstelling van bouwarbei
ders in binnen- en buitenland van groot
belang. Met genoegen nam zij kennis van
hetgeen de Haagsche Arbeidsbeurs op dit
gebied heeft gedaan cn nog doet.
Wel is het bezwaar niet denkbeeldig
en het wordt nu reeds gevoeld dat de
beste arbeidskrachten daarmee voor het
Haagsche bouwbedrijf verloren gaan, doch
dit is niet te vermijden en het kwaad her
stelt zich op den duur vanzelf.
Deze afvoering van arbeidskrachten uit
net bedrijf behoeft zich intusschen niet te
hepnlon tot emigratie, het kan ook ge
schieden door overgang naar een ander
vak. Geforceerd moet dit niet worden, de
ervaring in de oorlogsjaren opgedaan niet
de opleiding tot metselaar, werkt afschrik
wekkend genoeg. Wenscht echter een
bouwvakarbeider, die in eigen vak meent
verder niet zijn brood te kunnen verdie
nen, naar een ander vak over te gaan, dan
"ne\ordere de gemeente dit zooveel moge
lijk.
Aan den anderen kant worde geijverd
voor een voortdurende verbetering der
vakopleiding. liet is toch niet te looche
non, dat een goed ontwikkeld vakman de
meeste kans op de minste werkloosheid
heeft, ondanks de veel lagere eischen, die
in het.vak, helaas, in het algemeen gesteld
worden, vergeleken met den tijd voor den
oorlog.
Daarmede samen hangt e
ling van het leerlingwezen,
naar het oordeel der commi
tot een z.g. gesloten bedrijf.
Op nog een punt ten slotte vestigt de
Commissie de aandacht. Zij stelt voor de
hesteksbepalingen, die het medebrengen
door aannemers van personeel van buitep
de gemeente trachten te beperken, nog te
verscherpen. Op dé algemeene werkloos
heid heeft dit uiteraard geen invloed, doch
ter bestrijding der Haagsche werkloosheid
en daarop heeft de commissie krachtens
de haar gegeven opdracht, de aandacht ge
concentreerd is dit inderdaad niet zon-
d'er beteekenis.
Besumeercnd stelde de commissie de
volgende conclusies vast inzake de oor
zaken:
3. Er waren in de laatste jaren in Don
Hang bij een normale arbeidsmarkt, te
veel bouwvakarbeiders, vooral grondwer
kers. opperlieden cn timmerlieden.
2. Oorzaken hiervan zijn:
a. grootere vestiging dan vertrek sedert
de oorlogsjaren, o.a. als ge-volg van het op
groote schaal aanbouwen van woningen
in deze gemeente.
b wijziging in de bouwtechniek, vereen
voudiging cn machinale vervaardiging van
en goede rege
al mag die
ssie niet leiden
HEERENHUIZEN met zolder
verdieping aan de
te 's-Gravenhage, bij de Laan van Mcerdervoort.
Van de 18 door mij gebouwde Heerenhuizen zijn
nog slechts 4 stuks te koop. Dagelijks te bezichtigen.
Koopprijs f 70O0.— Vaste Erfpacht I 143.—
Inlichtingen bij:
JOH. W. E. B. OLIVIER
De Mient 1 en 3 - Den Haag - Tel. 33135
Zeestraat 75 - Den Haag
Goedgekeurd bij Kon. Besluit van 22 Juni 1929, No. 50
NOG DISPONIBEL:
1 Flat van f 1500.— 1 van f 1600.—,
2 van f 2100.—, 1 van f 2400.—, 2 van
f 2900.—. 2 van f 3200.—
en nog eenige grootere Flats.
it de afbraak gereed is, kunnen kleine verande-
i aangebracht worden.
N.V. HOUTHANDEL
ROTTERDAM
JENSIUSSTRAAT 5 - TEL. 43319
LINKER R0TTEKADE 36 TEL. 50255
Wij zijn de eenige L00NZAGERIJ,
die Uw hout desgewenscht ook
„GESCHUURD" levert.
Een fabrikant of importeur
maq niet wachten, totdat er
van een voortreffelijk artikel
personen zijn, die de voor
treffelijkheid ontdekken. Hij
moet de groote trom roeren
en in de voornaamste dag- of
vakbladen op de voortreffe
lijkheid van zijn artikel de
aandacht vestigen. Dan eerst
zal hij succes hebben.
Indien de Hollandsche aan
nemers voortgaan, zich ook
op het terrein van wegenaan
leg te specialiseeren, opent
zich n' schoon verschiet voor
een nieuwe expansie der
Nederlandsclie volkskracht.
Woninggids
VAN LEEUWEN Co.
Prins Mauritsplein 21
DEN HAAG. Tel. 55329
Vraagt aanbiedingen van
TE HUUR en TE KOOP
zijnde perceelen.
MAAKT CLICHE's VOOR
ALLE DOELEINDEN
TEGEN BILLIJKEN PRIJS
TE KOOP HHHHHi
HEERENHUIZEN a. d. Tomaten
straat te Den Haag vanaf f 7250.
Geen oploopende erfpacht.
Inlichtingen bij
J. A. GARNIER
Smitstr. 189, Don Haag, Tal. 34348
ISHBISJSHIYPBI1EEK AANWEZIG
F 7.50 PER WEEK
VOLGENS HUURKOOPSYSTEEM
TE KOOP
SGHIEBROEK f&rfrsX:
4 e.'tihu'e. Trappen-
Acacialaan.
Kort* Hoogttr. 31, Rotter
MAASTRICHT
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
Vertegenwoordigers voor /l [U|IIVQ J?. Pn AELBRECHTSKADE 147b
ROTTERDAM en OMSTREKEN: H. IYIUTO OL UU. TELEFOON 30404-30233
Aan de
hoek Ruigrocklaan
te DEN HAAG
Zie geTII. bes
Bouwwereld -
bijblad van d
ing in „De
Extérieur"
lurant, vanv
bouwen v. d. ELSHOUT A DE BAKKER
Koopprijs vanaf f 20.000— Eigen grond.
allerlei houtwerken (als deuren, enz.!,
vvaidoor de afwerking van een woning
\eel minder arbeid vordert, dan voorheen
mechanische ophijsching van bouwmate-
c. toestrooming van allerlei buitenstaan
ders naar het bouwvak, o.a. als gevolg van
zijne hooge loonen, in verhouding met
andere bedrijven.
d. medebmnging door aannemers van ar"
heiders van buiten.
e. de algemeene aantrekkingskracht, die
de groote stad op het platteland oefent.
En inzake de maatregelen:
Het overschot van bouwvakarbeider
trachte men te verminderen:
1. door betere vakopleiding.
2. door repeling van het leerlingwezen,
zonder dat daarmede het bedrijf gesloten
wordt.
3. emigratie naar binnen- en buitenland
te bevorderen.
4. uloor overgang naar andere vakken te
bevorderen.
5. doorde besteksbepalingen die bet mee
brengen van arbeiders van buiten bestrij-
hecht zijn.
den, t'e verscherpen.
VRIJE LANDHUIZEN AAN DEN
TERBREGSCHEN WEG TE HILLEGERSBERG
NAAR DE EERSTE NEDERLANDSCHE CEMENT INDUSTRIE (EN Cl) BIJ DEN
SINT PIETERSBERG TE MAASTRICHT
EEN NATIONAAL PRODUKT
ARCHITECTUUR: J. C. IIENRI VAN INGEN, VLIETSTRAAT TE ROTTERDAM
UITVOERING: P. C. D. MÉL1S, RUSTHOELAAN IS TE ROTTERDAM
Verléden week hebben wij medegedeeld,
dat de gemeente Hillegersberg zich heeft
verzekerd van de medewerking van den ar
chitect v. d. Kloot Meyburg, ten einde de
uitbreidingsplannen, die zulk een grooten
omvang krijgen, op deskundige wijze op
den goeden weg te houden.
Daar in de gemeente Rotterdam zoo wei
nig bouwterrein voorhanden is en de vraag
naar geschikte woongelegenheid steeds
grooter wordt, richten architecten en bou
wers hunne pogen op Hillegersberg.
Verschillende malen hebben wij huizen
complexen besproken, gelegen bij de plassen
en in de richting van Schiebroek, nu vragen
wij uwe aandacht voor het eerste gezin van
Ilillegersbeng's uitbreiding in de richting
van Terbregge. Aldaar zijn verrezen de
eerste landhuizen aan den Tcrbregschen
weg cn we kunnen constateercn dat ook
hier een goed opgezet plan ter uitbre.iding
in wording is.
Aan den Terbregsclien weg, loopende van
Terbregge naar Rotterdam, heeft- de heer
Melis een aantal landhiuzen gebouwd op
een mooi stuk bouwterrein naar een bijzon
der geslaagd ontwerp van den bekenden
Rotterdamschen bouwkundige J. C. Henri
van Ingen.
De landhuizen liggen in rustige omge
ving, waar men nu nog kan spreken van
ongerepte landelijke natuur. De gevelstrek-
ken door hunne rustige, smaakvolle lijnen
Uwe aandacht, terwijl het dak gedekt is
met blauwe verbeterde Hollandsche pan
nen. Het geheel is opgetrokken uit roode
baksteen met donkere plintklinkers. De uit
voering is eenvoudig, doch uiterst solide,
zooals wij dat van den heer Melis gewoon
zijn.
Ken voor- en achtertuin zullen aan het
geheel ten goede komen en in den smaak
vallen van diegenen, die van tuinieren
houdt
Ie verdieping
Kortom, men ga eens kijken. Van een uit
stapje per autobus naar Terbregge zal men
geen spijt hebben. De heer Melis is altijd,
aanwezig en zal gaarne alle gcwenschte in
lichtingen verstrekken.
Ken kort historisch overzicht en eenige
algemeene opmerkingen over de ontwikke
ling van de cement-industrie hebben reeds
(•enige weken in deze kolommen een plaats
gevonden. Uit onze beschouwingen is ge
bleken dat in de laatste tien jaren de invoer
Porllandcement tot bijna het viervou-
gestegen is en mag het een verheugend
feit genoemd worden dat op Ncderland-
schen bodem thans een cementfabriek in
bedrijf is, die haar invloed op den buitcn-
landschcn invoer zeker zal doen gevoelen,
gezien haar jaarlijksche productie van
.100.000 ton.
Kalk en klei. de grondstoffen voor de
cement-industrie, treft men in ons land al
leen aan bij Maastricht, met zijn heuvel
achtig terrein, wiens kslkhoudcnde mergel
reeds in de Romeinsciies tijden bij het
bouwbedrijf gebruikt werd
De scherpzinnige lezer zal reeds hebben
begrepen, dat wij hier de Kprste Nederland
sche Cement Industrie „KNCI" te Maas
tricht op het oog hebben.
Wij vonden den commercial-directeur,
den heer F,. D. Kalker. bereid ons een cn
ander van tie ..Knci' te vertellen en we
.moenen niet beter te kunnen doen dan in
deze kolommen onze vragen aan den hepr
Kalker cn zijn antwoorden hier weer te
geven.
Om maar direct met de deur in huis te
vallen, waar is uwe fabriek gelegen?
Aan den voet van den St. Pietersberg bij
Maastricht, langs het kanaal van Maas
tricht naar Luik. Het vervoer is begriinelijk
op scheepstransport aangewezen. De gebou
wen beslaan een fronlbreedte van 450
Meter langs het Kanaal en de fabrieken
zijn opeenvolgend om de beschikbare plaats
aan de flank van de heuvelgegroepeerd.
Het complpx beslaat ruim 50 II.A. cn wan
neer u bedenkt dat het totaal cement ver
bruik van Nederland op 1.000.000 ton per
jaar wordt geschat, dan....
lot uw dienst, maar heeft uwe fabriek
niet een van de mooiste punten van Zuid-
Limburg, op eertigszins forsche wijze uit
het landschap doen verdwijnen?
Ken glimlach kon de heer Kalker nauwe
lijks onderdrukken. Zeker, over den ver
koop van den St. Pietersberg ann.de KNCI
is al heel wat te doen geweest. Men be
schouwde het als een aanranding
derlands natuurschoon, maar ik zou deze
zaak toch wat ruimer willen bekijken. Laat
ik u dit met een vergelijking duidelijker
maken; zij is afkomstig van één onzér
collega's en heeft mij door haar eenvoud
sterk getroffen. Ongerepte sneeuw is een
lieflijk kleed ter opluistering van het kale
wintellandschap: sneeuw beteekent eer
paar jolige dagen voor de jeugd, een wei
kome verdienste voor werkloozen, sneeuw
bsteekent ook stilstand van bouwbedrij
ven, schade en werkloosheid in het ver
voorwezen. Hoe mooi een sneeuwlandschap
ook kan zijn, men zal er zijn vrede
moeien nemen, dat 't onder invloed
rnenschelijke werkzaamheid tot vuii
en glibberige modder wordt
We staan nu eenmaal voor het onaf
wendbare feit, dat Limburg met zijn vele
natuurlijke rijkdomen en straks als knoop
punt van internationaal scheepvaartver
koer zich van een rustig landelijk gewest
tot industrie centrum ontwikkelL De don
kere complexen der kolenmijnen hebben
de blonde rust der korenvelden voorgoed
verdrongen en zoo zal menig idyllisch
hopkje worden opgeruimd. Wanneer men
hier dus het industrieele belang bedenkt
cn de goedkoopere cn betere gelegenheid
tot het verkrijgen van echte Portland-ce
ment, voelt men, dat aesthetische bezwaren
moesten wijken voor de industrieele en
economische. De St. Pietersberg moge dan
voor een klauterpnrtij interessant geweest
zijn. interessanter nog is het kolossale be
drijf, dat wij aan den voet van dezen SL
Pietersberg hebben ontwikkeld.
Een telefoongesprek gaf mij gelegenheid
het door mijn gastheer gesprokene nog
even rustig te overdenken. Wat sprak er
een durf en een ondernemingsgeest uit
zijn woorden cn hoe duidelijk werd het mij
dat Limburg mettertijd een industriege
bied van beteekenis zal worden, waarin de
KNCI zal domineeren.
De overtuiging waarmede de heer Kal
ker had gesproken, was voor mij het dui
delijkste bewijs van het stoere vertrouwen
in de toekomst der nieuwe Limburgsche
nijverheid, groot afneemster van onze
Limburgsche mijnen, groot-afneemster van
de Limburgsche Stroomverkoop Maat
schappij, werkgeefster van nu reeds
man Nederlandsche arbeiders, di
onze eigen Limburgsche cement
markt brengt, een nationaal product bij
uitnemendheid!
Laat ik u even heel vluchtig de gang
van zaken vertellen. De mergel die men
direct van den St. Pietersberg afgraaft,
wordt eerst in de mergelbrekers gebroken
on over de 3 mergelsilo's verdeeld, om la
ter aan de slibkuipen te wordon toege
voegd, waarin zich reeds de voorbewerkte
klei bevindt. Hier draaien met donderend
geweld groote roerwerktuigen, die de vette
grijze kleibrei, van steenen zuivert en
dooreenroert.
De ruwe pap wordt nu fn roteerende ko
gelmotors gemalen. Hierna wordt de ge
malen pap, z.g. „fijnpap" naar de papre
servoirs en van daaruit naar liet hoogst
liggende gedeelte van den draaioven ge
perst
Het gebrande product verlaat bij een
temperatuur van lOOo door spleetvormige
openingen en na eerst nog heel wat be
werkingen te hebben ondergaan. den
oven. en valt daarna op een transportbank
Talrijke proeven worden genomen tenein
de een mengsel te krijgen van volkomen
gelijke samenstelling. De fabriek legt er
zich n.l. met buitengewone zorg op toe een
constant mogelijke kwaliteit te verkrijgen
Het gebrande cement wordt met 2 pCt.
gips gemengd en in een vijftal zware ce-
mcntmolens lot de vereische fijnheid ver
malen om vervolgens door pneumatische
transporteurs naar het depot te u den
vervoerd. Vier bateo-machines vullen de
zakken met het gemak, waarmede gij een
«las water vult;' in 10 minuten verwerken
zij elk vijf ton cement in de bekende Enci-
znkken, welke vervolgens door middel van
vier kranen van elk 2000 kg. in de schapen
geladen worden.
Laat ik het hierbij laten. Gaarne wil ik
hen die dagelijks met het artikel cement
direct of indirect te maken hebben in de
gelegenheid stellen eens een excursie
aar de fabriek te maken.
Zoo eindigde het onderhoud met den
diiecteur van onze Eerste Nederlandsche
iemcnt-Industrie. Indien onze nieuwe ge-
ouwen met deze voorbeeldige cement
,'ordnn gebouwd; ze zullen ongetwijfeld
Begane qrond.
Landhuizen te Hillegersberg
UIT DE TIJDSCHRIFTEN
AANBESTEDINGEN
TERHEYDE.
Voor het bouwen van 125 woningen en
het aanleggen van straten cn rioleeringcn
te Terheyde heeft het minst ingeschreven
de firma Gebrs. van Rooyen te Wassenaar
met ƒ401.066.
ROTTERDAM.
B. en W. der gemeente Rotterdam heb
ben het bouwen van vier scholen aan de
Brabantschestraat opgedragen aan de fa.
Gebr. Uyterlinde voor de som van ƒ235.722.
DAKBEDEKKING
Het is steeds een aangename gedachte te
mogen ondervinden dat een nieuwe rubriek
in den smaak van onze lezers valt. Met de
rubriek „De Bouwwereld, in-, en exterieur",
is dit zeker het geval. Zelfs van belangstel
lende leeken mochten wij velerlei belang
rijke gegevens ontvangen, welke door ons
successievelijk in deze kolommen verwerkt
zullen worden.
We zijn hen daarvoor zeer dankbaar. Op
deze wijze hooren we waarin onze lezers
thans belangstellen en het voordeel is, dat derden
uit dc gemaakte opmerkingen nog wel iets
zouden kunnen leeren. Op deze wijze kunnen
we velen van dienst zijn.
Eén onzer lezers vroeg ons b.v. welke dak
bedekking wij zouden kunnen aanbevelen
en of een plat dak te preferceren valt boven
een schuin dak. Vervolgens of wij de voor
keur gaven aan het leien dak, dan wel aan
het pannen dak, en wanneer het rietendak
de voorkeur verdient.
Het is natuurlijk begrijpelijk dat we al
deze vragen niet met een handomdraai kun
nen beantwoorden. Daarvoor is noodig een
nauwgezette studie, waarna we verder tot
taak hebben onze artikelen in populaire
vorm te gieten, want voor alles spreekt de
Bouwwereld tot den belangstellenden leek,
tot hem en haar, die van de volkshuisves
ting en alles wat daarmede annex is, wat
meer willen weten. Deze belangstelling ver
heugt ons, want het vraagstuk is heusch
de moeite waard om in al zijn geledingen
bestudeerd te woorden.
En wat het aanbevelen van een speciale
dakbedekking betreft, dit lijkt ons wel een
eenigszins moeilijke opdracht. We zouden
zoo spoedig persoonlijk gaan worden, terwijl
objectiviteit toch voor alles geboden is.
Daarom moeten we voor deze aangelegen
heid verwijzen naar de advertenties in ons
blad.
Te beginnen met a.s. week plaatsen we
een serie artikelen over dakbedekking
