f 25_63 ke„en s l(
WOENSDAG 24 JULI 1929 EERSTE BLAD PAG. 3
LANDARBEIDERS
DE STAKING VAN DEN SOCIALISTI
SCHEN LANDARBEIDERSBOND.
De leden van den socialistischen Lan 1-
arheidersbond in Oost-Groningen zijn nu al
bijkans drie maanden in staking.
In de socialistische dagbladen cn vak
pers worden de modern Reorganiseerden
voortdurend aangespoord daarvoor hun fi-
nanciëele offers te brengen.
Dat de Christelijke en Katholieke Land-
irbeidersbonden niet aan dit avontuur niec-
loen, wordt hun natuurlijk van socialisti-
lohen kant zeer kwalijk genomen. Als naar
re woon te wordt in de socialistische pers
iclkens op de houding der Christelijkcn af-
jageven.
Op verzoek geeft de heer Siemons, voor-
[Itter van den Chr. Land arbeidersbond in
,Het Seinlicht" van 17 Juli, orgaan van den
'rot. Chr. Bond van Spoor- en Tramweg-
lersonecl, een uitvoerig overzicht over het
uitstaan van het conflict en de reden
waarom de „Christelijken" weigerden de
■evolutionaire theorie en tactiek van den
ocialistischcn bond in toepassing te
irengen.
is van belang in breeder kring be-
lenriheid te geven aan wat de eigenlijke
mleiding en doel van deze staking is. Men
legrijpt dan hoe juist de houding der
christelijke organisatie is.
Wij citeeren .daartoe uit het artikel in
ènoemd orgaan dat gedeelte waar de heer
is antwoord geeft op de vraag wat
an de reden is van deze staking?
Daaromtrent lezen we:
Het N. V. V. heeft reeds eenige jaren go
eden gezegd wanneer de landarbeiders zich
jaar voldoende gaan aansluiten, zullen wij
daadwerkelijk steunen in hun actie om
lage loonen op te voeren. Men zegt: dat
jt thans een feit is geworden. Het roode
iger is, naar „Vereenigt U", het vakblad
an den socialistischen landarbeidersbond,
oorlogssterkte. Is het echter juist, dat
i arbeiders in Oost-Groningen voldoende
jn toegetreden? Het geeft wel een cigen-
(rdig beeld, dat een groot gedeelte der
taatsen in O.-G., waar afdeelingen der
■erkgeversbonden zijn, de staking niet kon
igaan wegens gebrek aan leden.
In de plaatsen Scheemda, Hciligerlee,
'estorlce, Meeden, Zuidbroek, Noordbroek,
'agenborgen, Nieuw Scheemda, Hellem cn
(uchum is geen staking. Daar is van toe
deling der socialistische arbeiders geen
irake.
Alleen in het Oostelijk gedeelte de plaat-
Finsterwolde, Beerta, Drieborg en
ieuwesehans, waar naar de getuigenis van
iemstra zelf, de leiding is in de handen
communisten. Daar was dit voor-
ar een geweldige ledenaanwas voor hen.
Dat zijn de groote groepen van lamlarbei-
die tot nu toe nooit iets van gezonde
ikactie wilden weten. Die nooit iets heb-
:n gedaan om door de vakbonden in O.-G
irbetering van den toestand te krijgen,
nog nooit hebben willen offeren aan
weerstandskas. Die in 1919 stil hebben
«rgewerkt en in 1922, toen er gezamenlijk
gestaakt, o->k niet mee ^oben gedaan
>ie in vroeger jaren wel eens een wilde
Bking hebben gevoerd, doch in de beste
ren, toen de landbouw goede prijzen
aakte, nooit iets voor de arbeiders hebben
daan. Die hebben zich dezen winter en
lorjaar aaneengesloten en hebben de strijd
lorgedreven. Die wilden nu een herrie op
sten van den socialistischen bond. Dit
lek reeds duidelijk op liet congres van
- n bond; dit voorjaar, waar openlijk uit
sproken werd, dat "zij over hot hoofdhè-
uur heeri toch Ln staking zouden gaan.
t blijkt duidelijk, dat hier de zweep van
communisten de sociaal-democraten on
m organisatie voor zich uitdrijft.
Wijnkoop en van Burink, die er gedurig
geweest om te spreken in meetings,
rijven zich in de handen over dit spel.
Dit is' nu nog eens zooals verschillende
•aanstaanden der S.D.A.P. zich uitdruk-
op de meeting in „Het Volk", een stukje
hte klassenstrijd. Op de meeting van ie
D.A.P., gehouden op 9 Juni te Winschoten,
>rak de heer v. d. Lende, secretaris van het
.V.V. Toen hij het had over de staking
hij, volgens een verslag in de pers,
o.a. dit:
„Er is een tijd geweest, dat we niet zo>e
veel over het kapitalisme spraken en we
stelden ons tot taak: meer loon, kortere
arbeidsdag, goede sociale wetgeving. Anders
hebben wij langen tijd niet gedaan. Op het
oogenltlik is het anders. We spreken thans
als middel tot verlossing van het proleta
riaat uit, de wegjaging van het kapitalisme
cn daarvoor in de plaats het socialisme.
Wij willen het socialisme".
Terecht merkt de heer Siemons hierbij op:
Zoo moet men wel spreken als men ge
stuwd wordt door de communistische kern.
Doch wanneer dit do ondergrortdsche fac-
'oren zijn waardoor de motor der s'~-.
in gang wordt gezet, is dat alleen al eon
reden, dat het voor de Chr. vakbeweging
onmogelijk is op die manier een loonactL-
te voeren.
Bovendien is het en blijft het voor de
arbeiders zelf een groote schadepost. Het
was de leiding zeer goed bekend, dat er
gerust eerst drie maanden gestaakt kan
worden voor er een zeer klein kansje
kwam iets te winnen. Thans is het de elfde
week en er verloopen nog 4 k 5 weken voor
er eenige drukte komt in het bedrijf.
De werkgevers schaffen allerlei werk-
niachines aan. Dit Alles leidt tot dc ver
haaste doorvoering der mechanisatie en zal
dc werkloosheid, die al groot is in dezen
hoek, zelfs in de maand Mei nog en in No
vember begint zo weer opnieuw, nog meer
vergrooten.
De verbouw van suikerbieten, vlas cn an
dere gewassen wordt er door onmogelijk
gemaakt. Terwijl wij dit juist in dezen hoek
moeten hebben om meer arbeid en meer
werkgelegenheid te verschaffen. Het jaar
inkomen van den arbeider aal, hoe het ook
moge uitvallen, er niet door verhoogd
worden. Men neemt de arbeider anders niet
dan in hoogst noodigc gevalen.
Daarom is deze staking ook practisch ver
oordeeld. Het wordt voor de ar beide re een
groote schadepost.
Dat de socialisten zich ook hief niet ont
zien anderen zoo mogelijk te dwingen naar
hun pijpen te dansen, blijkt wel, waar di-
schrijver zegt:
De terreur tegen onze Chr. arbeiders is
ook thans weder groot. Men verhindert onze
leden in Woldendorp, Bellingwolde e.a.,
waar onze Bond afdeelingen heeft van elk
pl.ni. 25 leden, om te werken. Deze zijn
reeds van 't begin af aan werkloos. Zoo
gaat het ook tegen onzo Christelijke orga
nisatie.
Wij hopen, dat het voor onze mede Chr.
georganiseerden, die misschien nog bewogen
zijn met de stakers mede te voelen in O.-G.
en hun misschien ook nog daadwerkelijk
steunen, duidelijk is dobr aan de steunbe
weging van hen mee te doen, dat ze hier
mede niet anders doen dan de klassestrijd
taktick en ideëen te steunen en te bevorde
ren. Meewerken onze Chr. organisatie af te
breken.
Duidelijk blijkt hieruit wel, dat steun
vcrleenen in dit revolutionair avontuur ver
keerd is. Dc Christelijke landarbeiders ver
dienen onze bewondering, dat zij, ondanks
moeilijkheden, weigeren zich te buigen
onder het socialistische juk.
„Maar wat beteekent tijd en ruimte voor
Sigrid Undset? Zij scheurt een inenschen-
ziel voor u open en legt het allerdiepste,
daar waar ziel en vleesch elkaar raken,
voor u bloot met zulk een zekerheid, dat ge
siddert voor haar meestergreep. De eeuwen
hebben voor haar geen geheimen, evenmin
als het menschelijk hart. Na één bladzijde
voelt ge u veilig aan haar hand en verkeert
ge onder middeleeuwsche Noorsche hoeren
van zóó nabij en zóó intiem, of ze uw naaste
verwanten waren.
Weerstandloos verzinkt ze in dien stroom
van menschelijkheid; de tijd is teruggeschre-
den en de ruimten verschuiven zich, hèt
groote en eenig belangwekkende gebeuren op
deze racnschenaarde is het leven en lijden
,dier stoere Noorsche landlieden en voortaan
itaan zij in uw herinnering gebeiteld met
de forsche trekken der Bijbelsche heroën en
het persoonlijk gemoedsleven van nabije ba
kenden.
Sigrid Undsch heeft de Shakespeareaan-
sche intuïtie voor mensch en omgeving. Met
Homcrischcn eenvoud toovert zij u weg, waar
heen ze u hebben wil. Zoo móeten omtrent
1300 Kristin Lavransdochter en Olav
Andunszoon in 't rauwe Noorsche Fjordeu-
lanrl gedacht en gedaan, gevoeld cn gezegd
hebben."
Toch is de auteur niet blind voor de ge
breken van Sigrid's laatste werlc: „Het be
zit niet dc classieke evenwichtigheid en af
ronding van het Romaansche genie; de
spanning verslapt vaak en de schrijfster
vervalt wel eens in den keuveltoon, waar
onder men de nabijheid van reuzen vergeet
De techniek zou winnen, wanneer de han
deling korter en straffer was opgebouwd".
Ook zijn zelfs de boeken van nfi haar be
keering te Rome (Kristin L. en Olav An
dunszoon) niet voor ieder geschikt
„Ook OJav Andunszoon is geschreven met
naturalistische openhartigheid. De Middel
eeuwsche Noren waren geen heiligen en
him zeden waren ruw; het heidendom
werkte nog na. Veel toestanden waren zoo,
dat menschen, die niet beter weten, zich
daaraan ergeren. En Sigrid Undset grijpt
de Middeleeuwen recht in het hart met hun
alles beheerschend geloof, hun Maria-dienst
en Heiligen vereering, hun schuldgevoel en
boetedirang, met hun familiezin en gemeen
schapsbesef, maar ook mot hun zwakheid
des vleesches, hun liefde tot drinkgelagen
en gereedheid tot bloedvergietenVoor
lezers met ervaring en levens
inzicht is de lezing harer boeken, harei
latere boeken. Kristin cn Olav wel te ver
staan, een zeldzame genieting".
Kunst en Letteren.
Naar wij vernemen zal de tentoonstelling
„Het Koloniale Boek", welke van 25 Juli tot
10 Augustus a.s. inhet GmynasiUip. Laan
van Meerdervoort-51 te Den Haag.wordt go-
houden, op 25 dezer, 8 nam. te 3 uur, door
den Minister van Koloniën in de aula van
het Gymnasium worden geopend.
De tentoonstelling is geopend van 10 tot
4 uur.
SIGRID UNDSET.
„Boekenschouw" van 15 Juli '29 begint met
een opstel over Sigrid Undset cn haar nieuw
ste werk: „Olav Andunszodn", een roman in
vier declcn, ook spelend in de dertiende
eeuw, een twintig .dertig jaar vroeger dan
„Kristin Lavrans dochter".
In 't algemeen is in Nederland „de schrij-
veb" een vrij onpopulaire figuür. Overdui
delijk is dat indertijd gebleken bij een en
quête van een amusementsblad naar de
raeening zijner lezers: wie de beroemdste
mannen van hun land waren. Bij dat on
derzoek zijn onze literatoren er maar be
kaaid afgekomen. Bij een staatsman, een
professor, een vliegenier, een voetballer,
voelt het publiek direct, dat men met „be
roemde mannen" te doen heeft, maar een
boekenschrijver maar een hoekenschrijver
Eigenaardig dat dit b.v. in Noorwegen
heel anders is.
Anton van Duinkerken vretelt daarover
in „B o e k e z a a 1": „Wie hier een doosje
koopt met de gewoonste sigaretten, die te
krijgen zijn, vindt er een reclame-plaatje in
met een ..grote figuur" er op, doch daar-
gaans heet deze Knut Hamsun of Alexan
der Kjelland, Sigrid Undset, Olax Duun of
John Bojer. Er bestaat in dit zeer dun be
volkte land (Noorwegen heeft n.l. nog niet
de helft der inwoners van Nederland) een
wereldliteratuur on tengevolge daarvan een
ware cultus'Voor de schrijver. Men kan die
natonale bekendheid der schrijvers gedeel
telik verklaren uit de lange nachten, uit de
winterduisternis in Noord-Noorwegen"
uit het aangewezen zijn der mensen op
louter huiselik verkeer....
Het is ook zeer goed mogelik een verkla
ring te vinden in den aard der Noorse
manliteratUur zelve, die inderdaad op
meestelike wijze, volkstümlich" is zonder
stompzinnig te zijn".
Ibsen b.v.is in Noorwegen een meer po
pulair persoon dan iemand in Nederland.
„Een consul, die Ibscn persoonlik gekend
had, heeft mij een helen middag aan den
KATWIJK ALS BADPLAATS
EEN STEEDS MEER GEZOCHT
VACANTIE-OORD
Een graadmeter voor de welvaart?
Katwijk aan Zee, 24 Juli 1929.
Met de uitbreiding van Katwijk aan Zee
houdt de vermeerdering van 't getal gele
genheden, waar zomergasten geherbergd
kunnen worden, gelijken tred. En daar hee'.c
wijken aan onze zeeplaats zijn toegevoegd,
ligt het voor de hand, dat hier ook vele
honderdtallen meer dan vroeger verblijf
kunnen vinden. En dat het bezoeit aan
Katwijk tot veel hooger peil is gestegen dan
voorheen, toont het drukke straatverkeer.
En de steeds sterkere aangroeiing van „het
stille strand" ook zuidwaarts van Kat
wijk" doch het meeste benoorden don Ouden-
Rijnmond stelt de vermeerdering van 't
bezoek allerduidelijkst in 't licht.
Ook in ander opzicht heeft het strandbeeld
in de latere jaren beduidende wijziging on
dergaan. In een kort tijdsverloop is namelijk
de strandtent zeer algemeen geworden, en
wordt de strandstoel hoe langer hoe meer op
den achtergrond gedrongen. Het eerstge
noemd luchtig verblijf beveelt zich door
eenige goede eigenschappen aan. In 'n om
mezien opgericht, zijn de materialen in een
oogenblik weer in zeer beperkte ruimte ge
borgen. Men installeert zich er en familie,
laat zijn waardigheid in de stad of het stijve
dorp, brengt zijn kleeding tot het kleins!
mogelijke kwantum terug, om zich zooveel
te beter ook aan het natte element te kun
nen aanpassen, en geeft genoegelijk in een
eigen wereldje, vrij en los van de convemtio-
neele maatschappij. Over heel de lengte van
het strand, vóór en terweerszijden van het
dorp, strekken zich die tenten uit met hun
lichtgrijs, hun rood of geel en wit gestreept
zeildoek. En in dit tentenkamp is men, als
gezegd, van etiquette wans.
De sfeer is gemoedelijk, ongegeneerd: dat
alles daar komt immers het meest een
brokje uit het tropische klimaat nabij,
waar rivier of zee gelegenheid tot plassen
of baden geeft!
Wat verder hier sterk in het oog valt,
inzonderheid bij ebbe? 't Is de enorme
breedte van het Katwijksch strand. Wat een
ruimte nog strekt zich dan (bij laag water)
tusschen de tenten- en stoelenreeksen en ile
badenden aan den waterzoom uit!
\Vat aan het strand verder bekoort, is de
ruimto van het mooie zeevlak met zijn zoo
in aanblik wisselenden horizon; is het verte
gezicht langs de strandenen rechts en links
van u. Het opdoemen van de lichte, kleu
rige figuren uit den wazigen nevel, waarbij
de blonde bodemtint het tafereel nog in aan
trekkelijkheid doet winnen.
Op den Boulevard concentreert zich «1e
badplaatsdrukte vooral des avonds. Deze
voor de tweede helft van Juli nagaande,
neigt men tot de conclusie, dat seizoen '29
reel meer dan in vorige jaren, van do zijde
der vreemdelingen, de keus op de maand
Augustus is gevallen.
Men ziet in de mate van 't bezoek aan
badplaatsen en andere vacantie-oorden, wan
neer men ook audere jaren in zijn geest de
revue 'laat passeèren, eenigszios den graad
welvaart, die in het eigen land en in
den naburigen staat heerschL Afgezien van
andere oorzaken,, geeft een sterke aanwas
van 't bezoek aan de plaatsen der „Som-
merfrische" een aanwijzing van een stijgen
de lijn in de economische toestanden, ter
wijl het omgekeerde in eenzelfde verband
zal voorkomen. Wat onder verschillende
omstandigheden voor talrijke gezinnen,
rustbehoev.enden en zwakken het
6terkst blijft trekken, voor de versterking
en verfrissching van het lichaam het meest
bijdraagt, is de zee met haar zuivere, zuur
stofrijke lucht, met haar strand en omrin-
;ende duinen.
praat gehouden over diens somber en gril
lig karakter, en bleef midden op straat in
Frederiksstad stilstaan om mij vóór ie
doen, hoe Ibsen eiken morgen zijn horloge
opwond voor het universiteitsgebouw te
Oslo. Dezelfde ervaring had ik met een ar
chitect, die met Strindberg bevriend was
geweest en mij met trots de autografe op
drachten van den schrijver liet zien.
Hij imiteerde de wijze van gaan van
Strindberg en zette zelfs in de huiskamer
zijn hoed op om mij te laten zien, hop Strind
berg den zijnen afnaml Knut Hamsun en Sig
rid Undset genieten dezelfde populariteit,
waardoor ze, nog bij hun leven, bijna legen
darische personen worden. Enige hunner ge
zegden doen de rondte door heel het Noorse
rijksgebied. Bij ons hoort men nooit in den
trein de laatste geestigheid van Willem
Kloos herhalen
in bedoeld opzicht het vorige jaar nog niet
heeft overtroffen, doch in '28 dat is waar
was de drukte overweldigend. En thans
hoort men van verschillende zijden, dat,
Marktberichten.
lauwe elgeiih. 4 a., Zeeuwsche eerstelingen 2%
alles per kg. Aanvoer 5 ladingen of 433 HL
AMSTERDAM. 24 Juli. V.c n. Aanvoeren en pr(j-
en: 2S6 vette kalveren le kw. ƒ0.901, 2e Uw.
0.80-u.9ü, 3e kw. 0.70—0.80. per g. levend
w.; 71 .luentere kalveren 12—19.. 42u vnr-
'ns, Holland sche le kw. 1.04—1.05. 2o kw
l z3—1.04, een enkel verken boven noteering:
erzeesche en Geldewche 1.04—1.05. 2e kw.
itte varkens 1.03—' 04. f«r kg. slaehtgewicht
DEI.FT. 24 Juli. Varkensmarkt. Aanvoer 67
uks. Prijzen: zware 86. 88. 90 c., zouters 86—
89 cent per kilo
BAUEXDHECHT. 23 JutL (Coöp. Tutnbouw-
.ling Barendrecht en Omstr.) Prözen: Aard
Men Jucunda .d l 80—f7. mad. la Pebre l
-45. mad. Kooy 5880. roode bessen 2136.
virte bessen -28. aardappelen hla
ƒ5.40—6.50. staakboonen S9—25. stambo
15—17. Wageoaars ƒ12 14. Tulnboonen
3.30. tomaten A ƒ11—13. B 12—13. C ƒ8
sr 100 kg., bloemkool 5.80—8 70. 2e srt 2.60—
Uomk. groene 56.80. 2e srt 0.80—2.90
0.50—1.30, per 100 «tu :s. kroten 1.90-r
«elderfl -f 1.2J—1.60. peterselie 11.70—.'.10. peen
ƒ3 20—4.20 per tOn bos. Aanvoer aardbeien e
lag 23 Juli 22317 kg., aanvoer bloemko.
idag 22 Jul! "3240 eti s.
WZWKtCl.
«ntevcillni
l-rtfze
23 Juli. (Coop. Prul
Wn
19—.3
k«a -)
wit's 1
bci-sen 12—21 cLroode bess.
witte 20—23 c.; zwarte 16%—2'
z. dop 77-81 ct.: Dutch rvern 29—4Set.' Mu-
Spuansclie 1-erson 38—47 ei
üiging KatwUk
iekeiv 43-
3%9 Ot."
23 Jüli. (Tul
York ƒ0.80- HUH
stelinget» 0.60^-1. ld. drielingen 0.50—0.60.
klBt van 25 Kg.; peen pir 100 bos 6.909.40
Aanvoar: löêO kist groote aardappelen. 120 kis
drielingen en- 4200 bos peeö.
KOrDEKERK-.TIJ.VDIJlt, .23 Juli. Elere
(Veiling.) Aanvoer ovrl st ks. Kipeleren ƒ6.20—
7.40» eendeneieren ƒ6.606.80, per 100 stuks- ha
nen 0.40—1.50. per stuk.
Boter 7681 per pond.
UTRECHT. 28 Juli. (Groenten- en Vruchten-
rde bess
en ƒ8—11, krulabeeen 6—16. per pond.
AMSTERDAM: Viiesae. et.
SCHEVEXINUEN. Clazlna. st.
GORINCHEM: St. Anthonlus. et.
DORDRECHT: Dranaco 8. Van Pongen.
UCITSCHLAND
Sc*ie. M&rlnua,
g. Era. Maria Cor-
Ahgo Eapérance.
is; Sealdls. Rochtus; Maria, Welsbarth
Kuwels. V
In. L3i
3. Zlm
Rivierbèrichten.
HANTEERT gepi Juli en bestemd i
ROTTERDAM: de st. Telegraaf 10. Eue
deaal; Hermanus. Kranendonk; Maria,
LEEUWARDEN: Ónderneming s
PERNIS: Assam 4. et.
BOSSUM: Freteruité. Ueghem:
MUIDEN: Christina.
nan: Tbére*e, Van Houten: Rtie-
lan Vermeer. Van Nyenhoff; Ma
kooms Neeltje. Grinwls; TerneU-
Marla. van Sabben; Frans M
er: Aucuatinus. V.-rheapen: Mer
Emanuel Leeuwerke: Panama,
ia. Kiebpom: Sanl 8. Haverhoek:
"eters; Huihuizen,
g: 4 Gebroeders.
Maria Luck: 8L
zac. Vnn Ent: AmeHnd.
'petrs: KIodic. SchoetersAm. Kuypera: oanl
j. P« Hoei; La Place Jongen: Spes Mea. Touw;
Martha. Schuitemaker: Dipping 4. Schut: Allee.
\eda: Confiance. Verberght; M.adjo. Overeen;
Belsenland. De Groot.
LOBITH. 23 iuti.
Gepasseerd en bestemd voor:
ROTTERDAM-: st K. Vaart IC; «t. Groa; sLj
Annard: st. Fiat J; «L Speculant; eL K. Vaarti
S; ct. Vvingf; st. Pr. Hendrik' st. Pasteur: sL;
A.sne; st. Alle: st. Alpha; sL Hollandia: sL'
Wangnrd: st. Urdard; st. Colonla 1; st. Kater-;
vc. st. Fiat 12; st. Wilhelm; st. Lion; at.'
Progresses; st. Goliathst. Asgard; «L Tot!ma;,
«L Herman: st R. Karcber 6; Theo, Scheercntj
Colon ia, Zuvdam; Lombard ia. Wegenhausen: R.I
Karcher SO. Schr.eckcnbsrger; R. Kareher 25.*
KesselRijnzecvaart 7. Gast; Uurast. Schu
macher; Utopia, SchobbenKiitho Frltz, Xai-
bach; Ch.-.rlols 14. Jonker; Emanuel. Kost ar;
Gloria Tatri. B ndheuer; Huberdina, Vermee-J
ren; Anna. F.ennings; Adjo, v. Groeeen: Botten
Verwachting. Schot; Baden 51. Timmerman;
Monte Leo Tie. de P.idder; Byron. Lammert»;
Heyne. Evers; Mon Avis. Volker; H.amund.
Pre vers; st. Wülc-m 3; st. Lydla; st Stlnnes 1g.
st. Ten Iers: Zukl vliet, de Pree: Frar.a Floria.
Pistors; C. G. Mayer 15, v. Husse-n; VltaliUum,
Siebert; Veneta. Klooster; Hessen. Schdtea;
B«j ons. Bergman; Adam Ellse, Dombeek;-
Frcya. Wouters: Frledsrich Eernestlna, Seer-tr;'
Christine. Wilhelm; Walsum 5. Kocks: Katha-
rlra. Theuns; Aegir. Staud: Elisa. Pirfs.
HARLLN'GEX; Anton. Herman: ARKEL:'
Senior. Kloos; LEMMER: Herjo, Lontjes;
VLA.VRDINGEX: Binnenvaart SO. Lagerwaar!;
KIXDERDIJK: Cornelia, v. Steen: ELLE-
WOUT3DIJK: Avontuur. Versluis; WORM ER-
VEER: Vertrouwen. Blom; HARLINGEX: Di-
vlnitus. Adriaansen: DORDRECHT: Diad. de
Vries: GEERTP.UIDEXBERG: Spes. Bakke
ren: Twee Gebroeders, Bakkeren; IJMUIDEX:'
Wachls, Rijkers; LOBITH: St. Michael, Fnge-
laar; DORDRECHT: Catharina, Simons; LSI-'
DEN: do Hoop. Nool; IJMUIDEX: Rlanco. Ver-
holst: Irlng. Tromp; Oda. v. Arondonk; STAM-
PBRSOAT: Bernard. Geert*: .SCHOONHOVEN':;
G ret ha 2. v. Dijk; XIEUWENDIJK: Drie Ge-
broedcré. v. Dljke; DEVENTER. Eendracht.
Stoter; ZWTJXDP.ECHT: Alger. Boersma-T.
AKNALANDi Stella Maris. Kroezen; MALDEN:;
Hellbroli, Belsol; HARLINGEX: Rhetnfahrt 124,
Blum; KINDERDIJK: Benige zoon. de Groot;
KRIMPEN a. d. IJSSEL: Anna. Looyscbelder;
DEN HELDER: Eiland Voorne, Eggenhuis;
LEERDAM: Risico. Vc-rhager..
LOXtJEN:Badeiyia, Kop rad; Kornet Bosnia.
K6NTGSBHRG: st. Naval.
BELGIE: Cl.anteclcir. lthelnmuth: Baden 16»
Metthra: Sbtd Lookeren. v. T/jok; H?ns!t M.~
chiels; Castor.. Prr.ef; Si'-is Vera 2. Verhagec?
Mathilde. Meyer; St Anloine. Adams; The.is;
Kuvpers: St. Joseph. Boll; Eva. r. <t Wun-
gaard; Joseph, v. Akelyen: Tabor, de Bot; P'u-
denlo. de R.j^ck: Albert Muller; Cebna. Ly»-
sens; Albrecht Durer. Ziuiun; Eduard, Verha
gen; Nautilus 10. Veens'.-a: Pauline. Steeg-
mans; Moselle. Schal?; Marguerlthe. Heynd-ix;
PbUomene, de Wit: Gomeiza, de Rovck; Stad
Aalst. Hoogéèteger; Banda. de Potter; Coptain
Puike. J.xist: Dn»nr.co 4, ZUlmans; Joma, Pop-
pelier; A.drl. v. WUk,
DÜ1TSCHLAND: «t. Seam 1; at Eben Haeier;
et Gerhgro: s(. Tt'iUem Anton; »t Teuna; st
Grot hast. K. Vasrt 13; st fhat 1; st. Teuna f.
«t., WUlem Mariuua 2; Bocham. Heep; Hertha.
Heidt; }t. Karcher 36. ltipke; R. Karcher 23.
Metschcr; It. Kwcher 34, Volk; Dupit. de Key-
zer; C'J*w. Nortler; Spes. Stoter; »t. itijtischs'de
13; Arend:na, I'slap; Fullhorn 1. Koenen; Drie
GebroedTs. Beuk*!oir: Slnnc» 10; st Gel
derland; Elite. Veroerglit; Ho"nung, Zimmer
man; G-»ld»riand Sdhou; M. Stlnnes 61. Gron-
ning'oh; st. Krachtwllk; «t RUxwUk; «t Stomp-
3vUk; st Baardwlik; W'Ukdlenat 7, Bawtlnanse;
WUkiilmW 8:»«1; Zelden van luis. v. d. Hoe
ven; OTvlem.em'nr. Tin-utvsr; Mimosa, Selp; Mor
genster. Ifvrpj-ert: ïd^on. Specht
INDISCHE REISBRIEVEN
Door Mr. C C VAN HELSDINGEN,
van den Volksraad van Ned. Oost-Indië.
X.*)
NOGMAALS DE ATJEH-TRAM.
i zal niet kunnen ontkennen, dat ik in
ijn -vorig schrijven, met vrij groote sym-
ithië'de gestie van de Atjeh-tram heb be
roken, eiï ik meen dat men tot een derge-
ke "houding tegenover deze bijzondere
onierslijn verplicht is, maar alles heeft
islötte zijn grenzen. Ik heb tijdens mijn
door Atjeh heel sterk den indruk
kregen, dat er wat aan de exploitatie
ipert
Al dadelijk blijkt dat uit het feit. dat men
initialen der tram (A. T.), welke overal
hot materiaal prijken, uitlegt als .Altijd
ilaat!" Men zou kunnen zeggen, dat de
(oninklijke) P(aketvaart) M(aatschappij),
et den populairen uitleg: „Komt Pas Mor
in" in hetzelfde geval verkeert, maar men
irgete niet, dat indien al de beschuldiging
eenover de K. P. M. waar mocht zijn, het
heel iets anders is of men te doen heeft
et een zeedienst, waarbij altijd met al
dei wisselvallige factoren rekening gehou-
:n moet worden, die een eventueel te laat
•mén verontschuldigen, welke factoren
:t algemeen niet gelden voor een lar
enst, waar veel meer op stiptheid kan
orden gewerkt.
Het viel mij herhaaldelijk op, hoe oogon-
ihijnljjk althans om geen andere redenen
ii tiet treuzelen der beambten dc treinen
laat vertrokken en langer dan den
ïeyen tijd op de tusschenstations bleven
irtqeven.
Sterk was dit het geval met den extra- of
[ter den uitgestelden laaf sten trein van
mgsa naar Medan op 9 Mei ter gelegen-
de zonsverduistering. Mij werd na-
ukkelijk verzekerd, dat de trein precies
r zou vertrekken. Ongeveer kwart voor
was de trein reeds tot vertrek gereed,
rijwel alle passagiers waren aanwezig, dus
id de trein stellig om twee uur precies
linnen vertrekken, maar het duurde zek^rilen. die
Als reden van deze mindere zorg werd mij
genoemd door meerdere ambtenaren, dat
Atjeh voor een deel der spooramhtenaren als
een soort strafplaatsing werd beschouwd, en
daarom vele minder geschikte krachten hier
werkzaam waren. Bij een particuliere maat
schappij zou zeker meer dan de helft als
ongeschikt worden ontslagen.
Ik kan de juistheid van deze beschuldi
ging niet beoordcelen, maar indien zij waar
zou zijn, dan zou hiertegen zeker sterk moe
ten worden geprotesteerd, omdat zoodoende
de ontegenzeggelijk goede kansen van dit
spoorbedrijf ernstig worden bedreigd. Een
andere reden, die door een Atjehsch hoofd
werd aangegeven is al even ernstig. „Dat de
A. T. niet nog beter gaat, isomdat het
Gouvernement te veel F.uropcesch personeol
aan de tram heeft onttrokken!"
Nu is het een feit, dat het overgroote deel
van het personeel van inlandsch origine is.
Dat een Inlander zelf deze beschuldiging uit
brengt geeft haar een grooter mate van
waarschijnlijkheid, maar hoe het ook zij, in
ieder geval moet tegen dit euvel krachtig te
keer gegaan.
Ook schijnt dc organisatie niet soepel ge
noeg, met name schijnt de afhankelijkheid
van het Hoofdkantoor te Bandoeng te groot.
Treffende staaltjes werden mij genoemd.
Kort geleden moet er een bijzonder groote
kapok-oogst zijn geweest, en was er drin
gende vraag naar een vlot en snel vervoer
naar Belawan. De hoeveelheden waren tc
groot voor auto-vervoer, maar...,,, het vracht
tarief voor kapok was te hoog, zij was in
een te hooge vervoerklasse geplaatst.
Aan Bandoeng werd geschreven dat plaat
sing in een lagere klasse noodzakelijk was,
wilde de tram dit belangrijk vervoer haar
niet zien ontgaan. Weken wachtte men op
antwoord. Eindelijk kwam een gunstige be
schikking, met bijvoeging van een partij re
clame-biljetten, waarin den volke kond werd
gedaan, dat de vrachtprijzen waren ver
laagdmaar het hoefde toen niet n
alle kapok was reeds vervoerd; van heinde
en ver waren de vrachtauto's op komen da
gencn dc Atjeh-tram vischte achter het
net!"
„Altijd Telaat!".
Ook nu is er weer een dergelijke kwestie
hangende. Het jaarverslag maakt melding
van het toenemend vee-vervoer, inderdaad is
dit nog het geval, maar er zijn verschijnse-
jzen, dat als niet tijdig door
beter materiaal
het belangrijke vervoor van en naar de groo
te veemarkt Bireuen langs andere wegen
zal geschieden. Bandoeng ligt te ver af, heeft
waarschijnlijk voor dit kleine maar belnng-
riike lijntje niet voldoende belangstelling,
de meer nahij-gclegen Java-lijnen hebben i
vermoedelijk meer do aandacht en wellicht
sneller aandachtonwillekeurig rijst de
vraag, of aan dit zoo geheel op zichzelf
staande lijntje niet wat meer bewegingsvrij
heid kan worden gegeven.
Of is misschien nog beter, dat hier eens
een proef genomen wordt met een meer
ronimercieelea opzet, waarbij het personeel
door tantièmes en gratificaties, rechtsstreeks
worden betrokken bij de uitkomsten van het
bedrijf'? Het ware te probeeren! Een derde
mogelijkheid is nog, dat de tram geheel tot
particulier bedrijf wordt gemaakt.
Algemeen is de indruk, dat van deze lijn
veel meer kan worden gemaakt, en dat het
ook niet zoozeer aan de Atjehsche hoofdlei
ding ligt, maar aan dc boven door mij ge
noemde factoren.
Wordt hierin niet blijvende en krachtige
verandering ten goede gebracht, dan vreest
men liet ergste voor de duurzame bestaans
mogelijkheid van deze tram met zoo roem
rijk verleden! Caveant Consules!
XI'
ren aangelegd gingen we mot goede
vaart naar Tangse. Met schitterend bedoel
ik meer de uitzichten, dan den weg zelf, die
overigens toch ook zeer behoorlijk was.
Overal had ik gelegenheid om te consta-
teeren, de onjuistheid van het beweren, als
zou de Atjehsche vrouw niet in dezelfde mate
als elders in Sumatra het last- en werkdier
van den man zijn. Ik heb zeer vele vrouwen
gezien, die zwaar beladen liepen, terwijl de
haar vergezellende mannen, niet veel meer
droegen, dan een kind, of in ieder geval
lasten, die oogen schijn lijk althans, heel wat
minder zwaar waren dan die der vrouw.
Was dat eigenlijk niet altijd zoo in het
gansche Oosten? Ook in Israel? Heel bijzon
der werd ik daarbij bepaald, toen kort na
het constateeren van dit verschijnsel ook in
Atjeh, in een huiselijke godsdienstoefening
Spreuken 31 werd voorgelezen. De verzen
10—31 worden gewoonlijk als een loflied op
een deugdelijke vrouw gehouden, maar zij
geven toch ook een eigenaardige toelichting
op den arbeid van den man, den heer der
schepping, of zooals het in vers II heet, den
heer der vrouw.
Wie rustig deze verzen leest, wordt zeker
getroffen door alle arbeid, die de vrouw hier
verricht, zelfs de veldarbeid wordt hier
dunkt me niet buitengesloten. Maar wat
blijft er dan toch voor den man over? Ty
peerend staat in vers 23: „Haar man is be
kend in de poorten, als hij zit met de oud
sten des lands".
Dat zitten daar met de oudsten, zal wel
niet de lichamelijk zwaarste arbeid geweest
zijn. Op de vrouw kwam vrijwel alle werk
neer. Het groote verschil tusschen deze
Oostersche volken en hot Israëlitische zal
waarschijnlijk wel geweest zijn, dat de ar
beid der vrouw hooger word gewaardeerd,
dat zij in het gezinsleven een belangrijker
plaats innam, en dat haar waardij door don
man openlijk werd geuit: „Vele dochteren
hebben dengdelijk gehandeld, maar gij gaat
die allen te bovenl"
Zoo reden we ook langs den z.g. „van
Heutsz-boom", geplant op korten afstand
van een saamvloeiing van twee kleine ri
viertjes, de. Aloeë Mantè en de Binlet Raja.
Deze plaats heeft historische beteekenis.
Hier moet in 1899 Toekoe Oemad aldoor
door onze troepen opgejaagd de kloof met
een sterke bezetting hebben willen verdedi
gen tegen onzo optriiucende troepen.
Een afdeeling dier troepen had de op
dracht gekregen om de stelling om te trek
ken. Bij vergissing volgden zij eerst den
loop van den niet-aangewezen kali, maar zij
herstelden spoedig hun fout, keerden terug
en volgden de andere kali. Om de hun na
komenden trein te waarschuwen, hadden zij
een houtbarrière opgeworpen in de te ver
mijden kali. zoodat de trein geen belemme
ring zou hebben en dadelijk begrijpen, dat
de andere kali moest worden ingeslagen.
Toekoe Oemar, die echter deze manoeuvre
had gezien en de trein gaarne in een hin
derlaag wilde lokken, om zich zoo van de
voorraden meester te maken, liet do hout
barrière voor de andere kali plaatsen en
wachtte den trein op, gereed om hem in do
pan te hakken.
Hi> verzuimde echter de sporen der solda
tenschoenen weg te werken. Daaraan had
hij de mislukking van zijn plan te danken.
Want kapitein Kruisheer merkte onraad en
een krijgslist van den vijand vermoedende,
was hij op zijn hoede, en koos de goede route.
Toekoe Oemar in zijn verdekte stelling
rechts latende liggen. Later heeft kap. Kruis
heer voor dit wapenfeit de Militaire Willems
orde gereclameerd, maar Van Heutsz achtte
het niet van zoo groote beetekenis, dat het
die medaille rechtvaardigde.
Aardig was onze ontmoeting mot het oli
fanten-transport vlak daarna. Heel eerbiedig
bleef onze auto aan den kant van den weg
staan, tot deze enorme dieren ons goed en
wel waren gepasseerd. En terwijl zo ons met
hun kleine pientere oogjes al knipperende
aankeken, vroegen wij ons ietwat angstig
af. of zij wellicht in een spcelsche kuur, onze
autokap met hun slurf zouden meenemen,
waar wc natuurlijk niet bijster op gesteld
waren. Gelukkig ging alles goed. Ze zijn on
getwijfeld waardevolle vrachtdieren. Met
gemak verdragen ze vrachten van 505—900
K.G. over enorme afstanden. Zij hebben
mooi werk verricht, maar met den welhaast
voltooiden weg naar Geumpang. geschikt
ook voor het auto-vrachtverkeer, verliezen ze
hun beteekenis. Bovendien zijn ze dure kost
gangers. De hoeveelheden padi en gras die
ze per dag /erorberen zijn geweldig. Een
der wijfjesolifanten is reeds bestemd voor
den Sultan van Solo.
F.en mannetjes-olifant wilde hij niet heb
ben. Men doet reeds moeite om ook voor de
anderen een goed onderkomen te vinden,
maat dat zal niet zoo gemakkelijk gaan. Het
vervoer van Lam Meulo naar Medan komt
al op een kleine f 2000 te staan! Er zijn er
nu nog twee beschikbaar voor een of ande
ren dierentuin. Dat ze wel gevaarlijk kun
nen zijn, blijkt o.iri. uit deze zich betrekke
lijk kort geleden voorgedaan hebbende fei
ten: bij verwisseling van kornak was een
der olifanten zoo weinig met den nieuwen
verzorger ingenomen, dat h. hem kalmweg
tot moes trapte, cn zich verder ook zoo on
handelbaar toonde dat men genoodzaakt was
hem te dooden.
Hetzelfde verging een ander exemplaar,
dat plotseling opstandig werd en het geheele
kamp zoo terroriseerde, dat men ook met
hem korte metten moest maken.
Zonder verdere wederwaardigheden kwa
men we dien middag in het heerlijke Tangse
aan, dat ongeveer 400 M. boven zee ligt, een
verrukkelijk klimaat heeft en zeer liefelijk
gelegen is in -een dal dat geheel afgesloten
wordt door een roeks bergen. Schitterende
uitzichten kan men hier genieten. Geen worn
der, dat men hier liet belang heeft ingezien
van een behoorlijke passanggrahan, welke
is opgericht door het'landschap cn er wer
kelijk knus uitziet
Natuurlijk houden de Controleurs toezicht
op gebruik en onderhoud. Geen wonder ook,
dat velen van de kuststrook gaarne een
weekeind daar gaan doorbrengen, en zij
zich, gelukkige bezitter als zij bijna altijd
zijn van auto's, niet laten weerhouden door
de groote afstanden» Die bestaaii eigenlijk
voor hen niet meer.
Om in onze oogen belachelijke redenen
leggen zij soms honderden K.M. af. Men noo
digt zijn vrienden op GO 70 K.M. afstand*
op een gezellig avondje zoo maar!en de
uitgenoodigde komtl Dat is natuurlijk goed
deels te verklaren uit'het feit, dat de Euro-
peesche bevolking zoo schoarsch is, dat men
gaarne iedere gelegenheid aangrijpt om weer
eens anderen te zien, om weer eens in de
bewoonde wereld te zijn. Zoo hunkerde ieder
om verlof te kunnen krijgen om het afscheid
van Gouverneur Goedthart honderden K.M
soms van hun standplaats verwijderd té
mogen bijwonen. Het was een heerlijke ver
ademing na den vermoeienden autorit, zich,
frlsch gebaad en verschoond, in de voorgnle-
rij te kunnen neervlcien in een lange stoel
en te genieten van het schitterende uitzicht,
dat aan alle kanten zich voor onze oogen
voordeed!
Ons plan om den nieuwen aanleg voorbij
Geumpang te gaaji bezichtigen, kon helaas
niet doorgaan, omdat we bericht kregen, dat
twee aardschuivingen, die natuurlijk gemak
kelijk bij een dergelijken nieuwen aanleg
zich kunnen voordoen, ons den veg verderop
versnerden. Toen we later, dan we aanvanke
lijk van plan waren, dien weg uitreden, hle
ken de aardvcrschu'vingen reeds zoover weg
geruimd, dat we door hadden kunnen rijden,
indien de tijd ons het toeliet, maar dit was
'helaas niet het geval.
Toch heb ik den weg kunnen volgen tot bij
de Teunom, de samenvloeiing van twee uit
geheel tegenovergestelde richting komende
riveiren, de Tangsi en de Geumpang, I>aar
heb ik me toch ng even laten overzetten
mei de kabelbaan over de wild onder mij
wegslroometide, pas kort geleden gebanjird
hebbende rivier. Dio' sensatie wilde ik toch
ondergaan, nu mij het verdere genot van den
weg werd ontzegd.
Het is een merkwaardige sensatie in een
klein houten bakje tc schommelen aan een
ijzeren kabel over een rivier met feilen
stroom, vol scherp uitstekende rotsblokken,
waarop men te pletter moet vallen, als men
het ongeluk zou hebben naar beneden to
storten!
Hier wordt weer prachtig werk verricht
Dc arbeid is geweldig zwaar. Het wegge
deelte Tangse-Geumpang is breeder dan'
Sigli-Tangsc en L ook veel beter. Maar m.i.
terecht was men van oordeel, dat het beter
was den bestaanden weg eerst ongerept te
laten en met alle kracht te streven naar vol
tooiing van den geheelen weg. Later kon
dan de verbetering van het oudste wegge
deelte volgen. Zoo wordt het nuttig effect
natuurlijk veel eerder verkregen. Trouwen»
zoo druk zal liet verkeer op dien weg in de
eerste jaren wel niet worden, want overal
valt op, vooral wat dieper het binnenland
in, hoe schaars het land bevolkt is.
We hebben hier ook te maken met een
z.g. politieken weg, die West-Atjeh moet
verbinden met de Oostkust, om haar uit
haar Isolement te trekken.
Zoo gedwarsboomd in on plannen, richt
ten we de auto naar Lam Meulo, waar we
zouden lunchen. Weer reden we langs
dichtbeboschte ravijner.
Hier zullen er zeker heel wat terreinen
zijn, waar nog geen menseholijke voet is
neergezet! Toch niet, dat valt tegen. Telkens
meenen we op onze geregelde excursies plaat
sen aan te treffen, waar we nieennn, dat wij
de eerste waren, maar heel vaak hebben we
dan moeten ervaren, dat bij beter onderzoek
op een of andere boom opschriften vermeld
staan, die onweersprekelijk maken, dat an
dere patrouilles or.s voor waren.
Zoo wordt door onze marechaussee nog
telkens het geheele gebied doorkruist, en als
men deze menschen hoort, dan vinden ze
dat buitenwerk toch maar een heerlijke ar
beid! Ze zijn dan ook niet voor een kleintje
vervaard!
Terug in de kuststrook reden we langs de
vermaarde pepertuinen, die na een periode
van inzinking tengevolge van een ziekte, nu
weer op grooter schaal worden aangeplant
Is hier voor den landbouwkundigen voorlich
tingsdienst niet goed werk te doen?
Ilier is de bevolking veel dichter, en bijna
dc geheele strook langs den weg is in cul
tuur gebracht. Maar zoodra komt men meer
het binnenland in, of men kan iniilen ver
rijden zender een mensch te oniiv. ten.
Bireuen is een klein plnatsje. H-n is een
stopplaats van de Atjeh-tram. Op den weg
zagen we veel vee. maar heel schitterend
knnri»n we het voorkomen n'M vinden. Een
verbetering daarvan door dekking door
huitenlanrische dekstieren, schijnt wol aan
bevelenswaardig!
