3 Juli
Stemt Woensdag
DE A.S, TWEEDE KAMER-VERKIEZINGEN
IN DEN POLITIEKEN WINGKEL,
DINSDAG 2 JULI 1929
EERSTE BLAD PAG.
van
Dit is de
Anti-Revolutionaire Lijst
in ons blad verschijnen, hooft hij, vailiclit
scherper en belijnder don ooit het geval
was, het interkerkelijk karakter van de
anti-rev. partij en de principieels dwaling
der dissidenten aangetoond.
Als predikant der Ned. Herv. Kerk
wijdon omtrek gewaardeerd, is alle kerkis-
me hem vreemd en zoekt hij bij belijders
van alle kerkelijke formatie, mits men het
gezag van het Woord aanvaardt, naar
vèreenigt en niet naar wat verdeelt.
Op zijn naam mogen zich daarom alle
kiezers en kiezenessen van anti-rev huize
vereenigon, en met afwijzing van
scheuring, welke de kracht van ons geloo-
vig volksdeel breekt-, het verlies van 1923
zooveel mogelijk neutraïiseeren, opdat oi
in gansch ons land vreugdebetoon kan
■ijn.
Aller oogen zijn op Dordt gericht, juist
omdat daar de strijd blzondere moeilijk
"heden geeft en daarom luidt het parool-
Lijst 5: Dr. J. SEVERIJN,
m KIESKRING VI, 'S-GRAVENHAGE.
Er is een tijd geweest, dat men in 't mid
dendistrict van Den Haag eenige kans van
slagen had met een A.R. candidaat, nuts
kerkelijke gevoeligheden ontzion wei-don,
dat men in het zuidelijke arbeidersdistrict
zienderoogen achteruitging, wegens de ves
tiging van roode bewoners; en dat de stem
men van het overwegend rochtsche Scheve-
ningen absoluut verloren gingen tegenover
(le overmacht der liberalen.
Dat is alles anders geworden.
De N. Haagsche Crt., we zeggen hot
met blijdschap, schijnt er in geslaagd te
zijn, om de belijders van elke kerkelijke
gezindte tot zich te trekken en legde voor
het publieke leven om die allen eon blind.
Dit is een merkwaardig feit, dat het weg
dringen der neutrale pers gepaard gaat
met de wassende saamhoorigheid tusschon
om de voornaamste groepen te noemen
Hervormden, Gereformeerden en Chr.
Gereformeerden.
Dit moet thans aan de anti:rev. partij
ten goede komen. Zij is de interkerkelijke
partij bij uitnemendheid. Zij speculeert
nooit of te nimmer op kerkelijke verdeeld
heid. Zij vraagt slachts naar hot Christelijk-
politiek beginsel.
Welnu, naar de politieke richting, welke
de anti-rev. partij hoopt te volgen, behoeft
niemand te vragen, die let op de lijstaan
voerder in dit district: Mr. Th. Heemskerk.
Zijn naam is eon program.
1 Zijn werk is een aanbeveling,
i Zijn woord weegt.
We leggen steeds en dedon het ook nu
alle nadruk op de beginselen en lieten de
personen bijna onbesproken, want die zijn
slechts de dragers van de beginselen;
maar als we ons gelukkig rekenen met
lijstaanvoerders als Colijn en Heemskerk,
dan zullen zelfs onze heftigste tegenstan
ders dat verstaan.
Colijn, de man van de praktische poli
tiek en de internationale vrangstukkon;
Heemskerk, wiens woord weegt in de
Tweede Kamer als van geen ander; wiens
ministerieele arbeid alom geprezen wordt;
wiens inzicht in internationale vraagstuk
ken door iedereen wordt erkend.
We moeten schuchter en bescheiden zijn,
ook in onZe propaganda voor de verkiez:n
gen; maar niemand zal aanstoot nemen
aan het raambiljet in Den Haag met hei
portret van Mr. Heemskerk en het onder
schrift: de Christen-staatsman.
Van de weinige staatslieden, die ons land
rijk is, is Heemskerk er één en hij staat
in de voorste rij.
Waarlijk, als Den Haag zich niet hield
aan het parool, dan zou dat een blamage
zijn. De nederlaag van 1925, toen we 1200
stemmen achteruit gingen moet gewroker
worden.
F.n daarom luidt het parool:
Lijst 5: Mr. TH. HEEMSKERK.
KIESKRING V: ROTTERDAM.
Zooals in Den Haag het deftige liberalis
me hc"gedaan, zoo moest in Rotterdam
het defüge 2aken- en scheepvaart-liberalis-
me het loodje leggen. Hier, als in Amster
dam is het de opstuwende roode arbeiders
beweging", die beslag op do massa legt.
En dat wel in die mate, dat de S.D.A.P.
zich voor eenige jaron een sterke meerder
heid in den Raad droomde.
Dat gevaar is bezworen.
Zelfs in het voor ons zeer ongunstige
verkiezingsjaar 1925 kwam de triumfeeron
de S.D.A.P. niet boven de rechtsche groe
pen uit; al kon men juichen over het cijfer
van 83000 stemmen, dat is 13000 meer dan
in 1922.
Wij echter, en ook de Chr.-historischc-n,
hadden reden tot klacht. Want van 33518
in 1922 vielen we terug op 27396! een ver
lies van beteekenis.
De tóen gevolgde stembustaktiek was
daaraan waarschijnlijk niet geheel vreemd,
want de later gevolgde raads- en staten"-:-
kiezingen hebben een deel van dat verlies
eer goed gemaakt,
Hieruit volgt dus wel, dat zelfs in de
groote stad, waar de politieke scheidingslij
nen meestal scherp zijn getrokken, een deel
der kiezers heen en weer getrokken wordt
door factoren en overwegingen, welke met
de Staatkunde niets te maken hebben.
In dat verband betreuren we een adver
tentie in één der plaatselijke bladen, waar-
In één der candidaten der Chr. Hist lijst
wordt aanbevolen met de absoluut onjuiste
cn in hooge mate bedenkelijke argumen
tatie, dat, wie dien candidaat zijn stem
geeft, daarmee de belangen van land en
•olk, maar vooral van de ITerv. Kerk be
hartigt.
We hebben ons onthouden om ook maar
eenige afbreuk te doen aan de Chr.-hist,
partij, welke zoo heel dicht naast ons staat
En juist daarom veroordeelen we deze
r d i g e propaganda. Dat is stem
bustaktiek, welke niet door den beugel kan.
Zal Mr. de Visser, indien hij gekozen
wordt, vooral, cn dus in de eerste plaats,
de belangen der Ned. Herv, Kerk beharti
gen? Zelfs de onderteekenaars geloovon
dat niet, want dan was hij al een zeer
slecht staatsman.
Zal hij die belangen misschien beharti
gen tegenover Prof. Visscher, Ds. Severijn,
Dr. Beuraer, Duymaer van Twist of an
deren?
Of ducht man van Schouten misschien
gevaar voor de Herv. Kerk?
Waarlijk, men dient noch zijn land, noch
zijn kerk, noch zelfs zijn partij, als men
met dergelijke misleidende aanbevelingen
komt.
Gelukkig feit de Rotterdamn
der de Rotterdamsclie Hervormden duizen
den lezers en vrienden eö zij allen zullen
bevestigen, dat de Herv. Kerk. noch van
onze pers, noch van de anti-rev. partij iets
te duchten heeft; dat, zoowel pers als par
tij een interkerkelijk standpunt innemcr
en handhaven, dat aan elke kerk teu goeds
moet komen.
Wij vertrouwen, dat zij allen, die het wel
meenen niet de belangen van land on volk,
doch ook liefde hebben voor hun kerk, var
ivelke formatie ook, doch getrouw in de be
lijdenis, het anti-rev. vaandel zullen
klemmen en het parool volgen:
Lijst 5: J. SCHOUTEN.
NAMEN EN CIJFERS, DIE TE PAS KUNNEN KOMEN
Aantal kiezers voorheen en thans
Stemmenaantal der voornaamste
partijen bij vorige verkiezingen
De sar. stelling der Tweede Kamer
HANDEL IN AFBRAAK.
Over winkels, waar men hoofdzakelijk
neen verkoopt, valt natuurlijk niet veel to
zeggen.
Toch staan er zulke kramen op de politie
ke markt. Zelfs twee, vlak naast elkaar.
.Soms zou men denken, dat het één firma
is, doch later blijken het weer de grootste
concurrenten te zijn.
Go behoeft ook niet te probeeren een
praatje met de winkelchefs aan te knoopen:
't lukt u beslist, niet In geen geval gaat
men op een gestolde vraag rechtstreeks in.
Menigeen heeft dat al levergeefsch gepro
beerd. Heeft aan de bazen in deze partijen
Ds. Lingbeek en Ds. Kersten gevraagd, wat
wilt ge nu eigenlijk? Doch het antwoord
bliift uit.
Het eenige wat men hoort is dit: ,.0, wat
zijn de christelijk historischen en antirevolu
tionairen och d-lcp iwezonkenze heulen met
Rome; ze bezigen vrome praatjes, maar het
is een mondgeloof, cn" zoo eindigen ze
meestal.
„God verwekke een volk. dat ge'oof en
moed verkrijgt, zoo noodig tegen Rome den
striid opnieuw aan te binden; zoo noodig
weder goed en bloed te offeren HIJ begif-
tige ons met het ware geloof, dat mrt Cris-
tus vereenigt en in Hem alleon alle zalig
heid doet vinden."
Elk Gereformeerd Christen ls het daarmee
op zichzelf natuurlijk volkomen eens. Maar
hij bedenkt, dat' het ongeloof van onze da
gen minstens even fel gebeten is op den
Roomschen godsdienst als op welken ande
ren ook en dat het daarom logisch is, dat
wc uit alle macht en allereerst
strijden tegen de groote vijanti.cfi
van het christelijk geloof, die zich hullen in
den mantel van socialisme en liberalisme.
Het is merkwaardig, dat de Hervormde
de Staatkundig Gereformeordo partijen zich
daar zoo weinig van aantrekken. Zij zijn
onvermoeid in het schelden op Rome, cn
kunnen nooit tc veel kwaad hooren van de
protcstantsch-reclitscho partijen, maar de
rest laat hen schijnbaar koud.
Nu is dit wel begrijpelijk. H. G. S. cn S.
G. P. kunnen geen opbouwend werk doen,
doch ze hebben nu eenmaal oen cn twee
afgevaardigden in de. kanier en die moeten
er blijven. Van de linkerzijde zal niemand
zich bij hen voegen; het moet alles van de
rechterzijde komen. Daarom gaan zo onop
houdelijk te koer tegen do protpstantsch-
rechtscho groepen; beschuldigen deze /an
heulen met Rome en hopen zoo stemmen tc
winnen van hun naaste geestverwanten.
En ondertusschcn bieden ze zelf niets
aan.
Ja toch, ze leuren met artikel 30 der Ned.
Geloofsbelijdenis. Dat artikel moet uitge
voerd worden. De ketters moeten met het
zwaard wordengedood; neen, zoover
zullen ze misschien niet willen gaan, maar
de Overheid moet dan toch maar met haar
politiemacht de heilige kerkedienst handha
ven en bevorderen.
Hoever dat precies zal gaan, is tot heden
nog niet bekend. We hebben wel eens een
Staatkundig-Gereformeerd spreker hooren
zeggen:
als ik de macht had,
dan zou ik zeker de ketters straffen; maar
voor 't grijpen.
Wo hebben 't meermalen meegemaakt, dal
op een samenkomst na afloop der verkiezing
een heele stapel stukken moest worden door
zocht om -le weten welk resultaat een be
paalde partij bij een vorige verkiezing be
haalde.
Vooral wordt dit gemis vaak gevoeld op
't platteland en in kleinere plaatsen, waar
men met de hocfdbureaux niet aans onds
verbinding kan krijgen.
Met 't oog daarop willen we thans wat
cijfer-materiaal geven.
Vanzelf moet dit beknopt en overzichte
lijk zijn. Anders wordt 't raadplegen te in
gewikkeld en tijdroovend.
Wanneer straks de berichten loskomen,
kan men uit onders aande gegevens aan
stonds opmaken, wat 't resultaat van vorige
verkiezingen was kan men dus zien of
winst wep.1i behaald, dan wel of verlies mooi
worden geboekt.
De talrijke vragen om inlichtingen, die
steeds voor cn na de iverkiczingcn bij ons
inkomen, zijn voor ons bewijs, dat dit werk
Wo 'beginnen mot de vraag:
Hoe groot Is 't totaal aantal kiezers?
Het aantal kiesgerechtigden, dat op 3 Juli
aan de stemming voor de Kamerverkiezin
gen zal kunnen deelnemen, bedraagt In to-
1 aal 3.828.503, tegen 3 501 930 in l'J25. zoodat
het kiezerscorps in de afgeloopen vier jaar
met 266.553 is toegenomen.
We geven hieronder het aantal kiesgerech
tigden in de onderscheidene kieskringen.
KIESKRINGEN.
1925
1929
1 's-Hertogenbosch
185.220
203328
2 Tilburg
173.661
186 719
195.575
210.434
■1 Nijmegen
177.991
188.799
5 Rotterdam
266 938
293.187
6 's-Gravenhage
211.777
229.587
181.771
185.313
234.219
249.511
9 .Amsterdam
378091
401.056
10 Den Helder
169.038
177.545
170.526
195.295
12 Middelburg
122.883
129.761
13 Utrecht
183.629
199.529
Ié Leeuwarden
202.567
226.348
248 566
16 Groningen
188.047
19S 371
17 Assen
96.859
101.008
196.745
216.643
Morgen zal dan de groote slag w
den ges reden.
We denken er niet aan ons niet gissingen
omtrent den afloop der.electorale worstel in;
bezig te houden.
Gissen doet vaak missen vooral in het
politieke worstelperk.
Nochtans zullen wc allen in spanning de
eers o berichten afwachten en met klimmen
de belangstelling 't verdere verloop blijven
volgen.
't Zal waarschijnlijk wel Vrijdagmorgen
zijn, eer de kruitdamp zoover zal zijn opge
trokken, dat met zekerheid kan worden ge
zegd hoe do nieuwe stand van zaken is.
We hebben alle maatregelen genomen en
we zullen ons blijven beijveren omen lezers
zoo vlug en goed mogelijk op de hoogte te
brengen.
Een verkiezingsstrijd brengt, voor groote
dagbladen een drukte en inspanning, waar
van de buitenstaander zich zelfs bij benade
ring geen voorstelling kan maken. De ko
mende gebeurtenis houdt ons dagen en nach
ten vast.
Ud den verkiezingsdag moet vanzelf alle
hens aan dek zijn, en als de stembus geslo
ten wordt en de avond valt, danzal 't
werk eerst de vólle inspanning
krachten gaan vragen.
We Koudon wel w Uien, dat onzo lozere dan
op ons bureau cn onze vele tientallen luis
terposten eens oen kijkje konden nemen.
Of neen, we willen 't niet, want niets kan
cn mag ons dan ophouden, en alles wat de
riclitige gang van eaken ook maar eenigszins
zou kunnen belemmeren is dan contra
bande.
't Js thans allerminst onze bedoeling om
met breed gebaar te gaan betoogen hoe druk
wij 't wel hebben, en nog zullen krijgen; nog
veel minder om to trachten medelijdon op
ekken. Dit laatste zou ons trouwens niet
gelukken, want vooral in de verkiezingsda
gen verwacht een meelevend lezer alles van
zijn dagblad.
En 't is ons een eer en vreugde to toon en,
dat vertrouwen waardig te zijn.
Zoo vlak vóór de verkiezingen houdt mea
zich op een dagblad-bureau niet alleen bezig
met de vraag, wat de toekomst brengen zal.
Maar vooral ook worden de rijke gegevens
uit 't verleden geraadpleegd en gerangschikt
Dat moet wel.
Want de vraag, die bij 't beschouwen, van
m verkiezingsuitslag aanstonds rijst, is
wel: is er vooruit- of achteruitgang? Zijn wc
geslagen of mogen wc ons verblijden in
winst?
Cijfers zeggen veel, maar lang niet alles;
voor velen eel fa weinig of niets.
Alleen wanneer naast M cijfer, dat thans.
behaald werd, ook 't getal bekend is van een r,K.„„-
vorigen kamp. krijgt 't eerste beteekenis en. vv^nne^ t,eze «tenibua dit 13-
spreekt 't in duidelijke taal ieder toe, versterking-bracht,
Maar d:ie vroegere cijfers heeft ieder niet.
Vanzelf volgt dan de vraag:
Hoe was de samenstelling der
Tweede Kamer?
Zie hier het antwoord in sprekende cijfers:
Anti-Rev. Parti)
Christ.-Hist. Unie
R -K. Staatspartij
S DA P
Liberalen
Vri)z. Democraten
Wo kunnen ons voorstellen, dat do jon
gere generatie van deze cijfers vreemd zal
opkijken. Zij niet in 't minst stelt belang
in den politieken strijd, 't Muist immers al
wat van katten komt?
En we hooren lien al vragen: Wat ~- had
de Anti-Rev. Partij in 1901 drie-en-twintig
en in 1909 vijf-en-twintig afgevaardigden in
de Tweede Kanier?
Gewisselijk het was zoo en niet anders
't Was een direct gevolg der coalitie. De
evenredige vertegenwoordiging maakte aan
djt „leven boven den stand" een einde.
De rekenmeesters tellen "t ons voor. dat
het cijfer 13 nieer in overeenstemming is
met de werkelijkheid. We zullen tint niet
betwisten, ofschoon 't ons van harte ver-
De stembus van 1922 en 1925.
1922 1925 1929
Antl-Rev. Partij
Chr.-Hist. Unie
Staatk. Geref Partij
Herv. Gei et. Staatspartij
R. K. Staatspartij
R. K. Volkspartij
S.D.AP.
Vrijheidsbond
Vrljz. Dem. Bond
Commun. Partij
Plattelanders
TOTAAL
In deze jaren werd door de hierboven ge
noemde partijen in de onderscheidene kies
kringen de volgende stemmeii-aantallen be
haald (zie onderstaande staat):
In onderstaand staatje geven we nog
maals het totaal aantal stemmen, dat d<>
verschillende partijen hij de twee laatste
Kamer-verkiezingen behaalden en tevens
hoeveel procent dit is van het totaal aantal
uitgebrachte geldige stemmen.
nog in meerdere mate, horhalen.
Onze bedoeling was slechts een omlijsting
te geven, waarin de cijfers van 1929 (luide*
lijk zullen spreken.
Voor dat doel meenen wij hiermede te
kunnen volstaan.
Anti-Revolutionaire Parti)
Christelijk Historische Unie
Staatkundig Gereformeerde Partij
H-rvormd Gereformeerde Staatspartij
Christelijk Lemocraiische Unie
Ned. Chr. Arbeiderspartij
Vrije Clir. Parii)
R.K. Staatspartij
R.K. Volkspartij
R.K. Boerenpartij
Comm. Partij (Wijnkoop)
Coram. Partij (de Visser)
Rev. Soc. Partij
Soc Dcm. Volkspartij
Vrijheidsbond
Fed. Verband (ter Hall)
Vrljz. Pem. Bond
Plattelandersbcnd (Braat)
Democr. Parti)
Diverse kleinere pattijei
■402277
318669
26714
204II
1556
567769
53664
224288
47070
134595
36568
9209
Totaal aantal geldige
Hierbij zullen we 't laten.
We zouden natuurlijk nog veel nicer kun
nen meededen.
Bijvoorbeeld over da vele kleine partijen,
die duizenden stemmen hebben verknoeid
Maar dal treurspel zal zich thans, zelfs
377415
305563
62472
30276
13908
226434
43101
187159
439b9
11154
Zoo men ziet is bij verschillende staatjes
ruimte gelaten voor den uitslag van de»
strijd, die moi-gen zal worden gestreden
Zoo spoedig mogelijk hopen wij ook dia
cijfers te pubHceeren.
UIT DE ANTI-REV. PARTIJ.
HULP AAN KIEZERS.
ALLEEN
LICHAMELIJK HULPBEHOEVENDEN
MOGEN GEHOLPEN WORDEN.
Van verschillende zijden worden ons inlich
tingen gevraagd over de vraag, of en op
welke wijze hulpbehoevende personen zich
bij het uitbrengen van hun stem mogen doen
bijstaan.
Artikel 78 der Kieswet bepaalt:
„Wanneer blijkt dat een kiezer lichamelijk
hulpbehoevend is, kan de voorzitter van het
stembureau toestaan, dat, hij zich doe by-
Aan dit artikel worden in de Kieswet, uit
gave Schuurman en Jordens, de volgende
opmerkingen toegevoegd:
le. Volgens de Mean. v. Antw le Kamer
1896, is onder den bijstand begrepen, dat
een ander voor den hulpbehoevenden kiezer
lezen en met potlood een stipje rood mag
maken.
't Spreekt vanzelf, dat de kiezer in het
stemhokje by zyn helper aanwezig moet zyn
opdat er zekerheid besta dat deze helper
volkomen in overeenstemming niet de wil
van den kiezer handelt.
2e. Verschillende Koninklijke Besluiten,
evenals een missive van den Min. v. Binn.
Zaken, dd. 24 Mei 1905, aan de burgemeester
hebben er de aandacht op gevestigd, dat on
der hulpbehoevendheid van den kiezer alleen
gelijk trouwens in de wet zelf, gelijk men
z.'et, uitdrukkelijk gezegd is, uitsluitend moet
verstaan worden „lichamelijke" hulpbe
hoevendheid. Bystand aan kiezers, die niet
lichamelijk hulpbehoevend zijn, moet tot ver
nietiging van de stemming leiden. Het ge
mis van kennis van lezen en schrijven geett
dus geen recht op hulp, wél blindheid, lam
heid en dergelijke gebreken.
De kiezer mag zelf den persoom, door wieu
hij wil geholpen worden, aanwijzen. Hij kan
die aanwijzing ook aan den voorzitter van
l>et stembureau overiaten. In dat geval mag
de voorzitter daarvoor niet een politiebe
ambte aanwijzen.
Iemand die hclpbelioevend is ziet uit een eu
ander wel, dat hij niet behoeft te vree zon,
dat hem geweigerd zal worden, zich te lut?n
bijstaan. En niemand behoeft daarom van do
stemming weg te'blijven onder de overweging*
dat zijn hulpbehoevendheid wel als geldige
reden zal worden aangevoerd voor zijn over
treding van den stemplicht.
Ook wordt ons gevraagd:
Welk recht hebben wy in de lokalen, waar
de stemming moet plaats hebben? Mogen wij
o.a. in de vertrekken aanwezig zijn; mogen
we ouden van dagen helpen in het stemhokje
omdat ze niet best kuiuien zien of niet kun
nen schrijven enz.?
Omtrent het laatste hulp aan gebrek
kige kiezers zie bovenstaande. Omtrent
aanwezigheid bepaalt art. 80 van de Kieswet
Gedurende den tijd, dat het stembureau
zitting houdt, zijn de kiezers bevoegd in het
stemlokaal te vertoeven, voor zoover de orde
daardoor niet wordt gestoord en de voort
gang der stemming niet wordt belemmerd.
De kiezers verschijnen daar ongewapend,
tenzy zij behooren tot de gewapende macht
of een wapen bij zich hebben, dat behoort
tot hun ambtskleetling of by de kleeding,
door hen met vergunning van het boven
hen gesteld openbaar gezag gedragen.
De in het stembureau aanwezige kiezers
kunnen zoo de stemming niet overeenkomstig
de wet geschiedt, bezwaren inbrengen. Hier
van worth door het stembureau in het pro
ces-verbaal der stemming melding gemaakt
KIESKRINGEN
A.R.
CH.
SG.P.
H.G.S.
I R.K.S.
R.K.V.
S D.A.P.
V.B.
V.D.
Comm.
PlatteL
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
1925
1922
192S
1. 's Hertogenbosch
6152
5622
4109
4056
738
1275
196
261
130557
134364
1198
4590
6687
9256
2648
2623
1275
2256
609
244
411
743
3533
3506
5376
1091
619
570
533
109483
115497
14140
9973
8878
12100
3543
3804
1517
2014
322
540
669
25662
3163b
718
5220
2175
3007
25488
25836
811
28824
37103
22348
20344
9226
12590
1606
765
1161
2105
4. Nijmegen
12861
11390
12108
1622
3057
550
403
74255
72674
99
3961
18025
21333
19785
14831
4647
7276
517
1199
3183
5. Rotterdam
17607
13494
405
4413
4066
2985
35151
34138
86
860
69705
83066
21764
27126
5540
9805
6325
3682
344
373
15653
15133
14422
269
1156
3890
688U
34491
35685
91
801
40476
51272
26519
29642
5677
8110
2358
2393
602
330
7. Leiden
26135
27566
25347
6755
6297
1041
6297
39402
41049
691
17097
21020
13313
13970
3135
5213
1135
673
2261
2388
8. Dordrecht
31986
28382
244
16165
2011
1361
27133
26485
506
35776
4160!
23322
22416
4072
6494
1527
1204
5743
7418
9. Amsterdam
18206
18297
298
752
2191
4167
46090
46539
1890
83739
113505
22575
30876
18731
23066
22061
13997
170i
545
6782
381
701
192
176
39955
41012
865
301166
37598
16173
13335
22901
27726
2343
1811
4089
3070
11. Haarlem
18451
6563
1609
383
812
37945
39175
73
1724
27213
35429
13399
16028
6224
1690
1816
948
10241
12. Middelburg
21159
16067
16548
1940
8946
461
19562
18718
523
9583
12180
15671
12081
5873
7193
517
338
3056
1752
13. Utrecht
20573
359
6523
8)3
1594
11699
38722
4057
28703
34673
12269
1273I
5196
8353
887
553
821
1149
14. Leeuwarden
32788
775
651
1297
11991
11329
978
43538
50167
18564
13984
8387
12714
1035
1316
5327
5228
15. Zwolle
29484
29669
139
4314
973
2016
49678
48393
3898
38500
44972
14784
14299
10040
13475
3109
2961
4653
3987
16. Groningen
15789
103
292
729
1448
8205
8215
299
45355
53214
14053
13488
14709
18916
5420
4185
10698
4675
17. Assen
1517o
10245
10538
246
152
4210
3564
144
19245
24547
9104
6364
5912
9417
561
363
13027
5181
18. Maastricht
861
1296
-
110
133
139450
141835
153
3542
16759
23263
1524
2083
1563
2010
1612
479
15C
387
Totaal.........
402277
377415
318669
305563
26744
62472
20431
30276
874745
883350
15830
40115
567769
706317
271358
269535
134595
187159
53664
36786
56568
43969
hoe er dan gestraft zou worden, weten we
niet.
ize vrome voorvaderen, zoo zeggen ze,
deden het ook.
Nu, dat zit nog. Want niet alleen, dat de
voorvaderen op zeker punt wel konden
dwalen in dc uitlegging der Schrift; het is
bovendien onjuist, dat zij er precies eender
over dachten als de hoeren Lingbeek, Ker
sten en Zandt.
Toon do Kcrkelijk-thoologisch-geestelijke
gesteldheid vaji ons Nedorlandsche volk
héél, héél anders was dan nu, zat men met
de grootste moeilijkheden. En uit dc boste
dagen van onzo Geref. vaderen komen ons
de klanken tegen: „de ketters moeten met
geen andere steenen worden gesteenigd, dan
die opgegraven zijn uit do steengroeve van
Gods Woord, zij moeten met geen ander
zwaard gedood worden dan met het zwaard
des Evangelies!"'
Met het zwaard
il men de licillge kerkedienst steunen;
doch hoe?
Ds. Kersten komt al direct voor de moei
lijkheid te staan, dat zijn gemeente er in de
dagen der vaderen nog niet was.
Hij kan wel zeggen, dat hij de zuivere
Gereformeerde leer van dien tijd bewaard
heeft; maar anderen beweren dat ook. En
zoolang wij nog geen Mussolini hobbon,
kan de overheid in ons land niet uitmaken,
welke Kerk het Woord Gods op de meest
zuivere wijze predikt.
Want, weet wel, wanneer art. 36 zal uit'
gevoerd worden, dail vallen niet alleen
het ongeloof en Rome onder de ban,
maar alle kerken en gemeenschappen
welke het Evangelie niet prediken in den
vorm, dien de overheid den juisten acht.
Dat wil dus zeggen, dat de dominees
Lingbeek cn Kersten een soort paus bcgee-
ren, die zal uitmaken, wat we hebben te go-
loovcn; en een soort Inkwisitie, die als
„bloedraad" zul optreden.
Maar de dominees Kersten, Lingbeek en
Zandt krijgen, als het op do toepassing aan
komt, dan ook de hoogste ruzie met elkaar.
Lingbeek en Zandt zijn het er over eens,
dat „de Ned. Herv. (Geref.) Kerk ondanks
haar tegenwoordigen toestand van krank
heid cn gescheurdheid, als dc historische,
wettige openbaring van het lichaam van
Christus in Nederland" erkend moet wor
den; doch Kersten gaat daar vlak tegen in
en moet noch van do Hervormde, noch van
eenige Gereformeerde Kerk (behoudens zijn
Geref. gemeente) iets hobbon.
Stel du3 eens, dat deze twee partijen, die
zoo broederlijk strijden tegen de groote
ehristeliike partijen, eens de meerderh'
kregen in de Kamer, dan zou direct de
strijd ontbranden over do vraag, hoe art 36
moet uitgevoerd worden.
Hier blijkt nu eens overduidelijk, hoe
gevaarlijk het is
de Kerk in de politiek
tc betrekken. Oogenschijnlijk staan dez;
drjo dominees dicht bij elkaar en in do be
strijding der rechtsche partijen zijn ze
roerend met elkaar eens, maar zoodra ze
een positief antwoord moeten geven,
ze het roerend met elkaar oneens.
Dat bleek onlans bij do behandeling der
Ziektewet, toen Ds. Lingbeek zich bij de
linkerzijde aansloot en Ds. Kersten hem
daarover de les las, waarop eerstgenoemde
den laatste zoo ongeveer farizeïsme ver-
Woht'
Dat komt or van, als men gewoon is me-
dehelijdcrs in hun ernstige overtuiging te
krenken. Immers, nog onlangs, op de jaar
vergadering der Herv. Gcr. Staatspartij stel
de Ds. Lingbeek de z.i. zeer moeilijke vraag
„Zullen wij voortgaan op den ingeslagen
weg?" Hij vroeg zich nf, of zijn partij mis
schien niet heter deed zich bij andere par
tijen aan te sluiten.
Bij de anti revolutionaire?
Maar deze heeft „don God des Bijhels ge
maakt tot een God voor de overheidsperso
nen. maar niét voor de overheid zelve".
't Is niet overmatig duidelijk.
Bij de Christftlijk-Historïschen?
Maar deze hebben op hun geweten de on
derwijswet 1920, met hot gevolg „dat alle
protestantsche belastinggelden ook vloeien
in dc kas van dc kloosters in Noord-Brabant
en Limburg", on dat con derde deel der Na-
darlandsche jeugd „wordt opgevood door
monniken cn nonnen."
Zoo hoovaardig
oordeelt men over medechristenen.
Maar, wat dunkt u dan van de partij van
Ds. Kersten, vroeg men hem. Want die had
hij blijkbaar vergoten.
Nu, dat scheelt niet zoo veel, zal de mee
levende lezer zeggen. De eene dominé heeft
een „gemeente" en dc andere een „kerk",
maar ze vinden elkaar toch telkens weer
bij de „beeldstormerij" tegen Rome.
Geen sprake van: onverbiddelijk wees da
voorzitter ook de volgelingen van Kersten
af.
Want dezen leggen den nadruk „op uiter»
lijkc dingen, die den indruk wekken van
buitengewone vroomheid. Aangebonden
vruchten aan een dorren boom zijn bedrog".
Welnu, als deze voormannen zoo over el
kaar oordeel On, dan staat het er met de
toepassing van art. 36 vreemd voor.
Het is, zooals we schreven: hier zijn twee
politieke winkels, waar men hoofdzakelijk
noen verkoopt en hoogstens in afbraak doet
Iets goeds, dat ton 7«een voor land en
volk kan strekken, is ci n t te koop.
Wie zijn beginsel en zijn volk lief heeft
laat deze zaken links liggen.
